Y Brython

KEENORA Self=Raising FLOUR It Makes Perfect Pastry, Scones, Bc. SoLE WHOLES ALB AGENTS MORRIS & JONES, Llvorpool and Manohostorm

BEATY BRSf The Celebrated Tailors. ANNUAL CONCESSION. IHHHHHHnHBI Suits to Measure TO-s* 9Q/A ))tti)e!)<efJMM? ?9!?Q<tJF/ /?'U 8/6 Trousers- 8/6 NOTE.r-Each Suit costs on an average more V than before the War, consequently the price charged this year represents very much greater value than r hitherto, Suits to Measure 29/6 Suits to Measure OPEN ALL DAY ON WEDNES DAT f MOT 3m. tm, Mon M. I & £ rt St. 8 LIVERPOOL. "Phone-3925 BanK. >* 580 Bootie, w. Gnrninss sons. piiitary, flaifal & Civil Tailors, 29 SOUTH JOHN ST., LIVERPOOL AMO 349 STANLEY ROAD, BOOTLE. Complete Military Outfits M IMFANTR SWORDS 1 6 3 widt SwordlCnot J Nett. Send for Price List. A yw'ch I Llygaid yn eich blino ? Yw r,i?,fiwlo«acane]lwi8? Dyna arwydd.1 rhybudd liethd-d y flygad, a dylech pel eu hedrych rhig blaen; eux"ethygu wnalu faeigeuluso. Gallwn nit gyda'a hoffer gvyddon- ol, ddweyd wrthych os oes amoch angen gwydmu; ac os felly, eich cyflenwi A'r rhai a barai fwyaf o let i chwi. Galwch heddyw— ARCHER A SONS Eyesight Specialists. va LORD STREET, Sefydlwyd 1848. LIVERPOOL. LIVEPPOOL, H EVANS 6,50NS, "PORFEYDD OWELLTOO, ADNODAU AR WABANOL DESTYNAU At wasaoaedh Plant y seiat, Athrawon yr Yfgo] Sabothol, y Gair, a Saint Daw o bob oed a Parch. Wm. Lewis, Pontypridd. <s?yda Siiiagair gan y Parch. John Williams, Brynsiencyn. Mewn Uian bardd. Pris Daw Swllt. Llyfr cymwys i fod yn Bhodd i'r Milwr. Danfonir un eopi gyda'r post am ddau swllt; J'r neb a gymero okwe chopi ae uohcd Is. 8C. yr on gyda r cludiad. Danfoner&t Rev. W. LEWIS. TheGtove. Pontypridd ASK FOR IDRIS Table Waters In Byphom and Bottles. SODA WATER, POTASH WATER, SELTZER WATER, LEMONADE, DRY GINGER ALE, Etc., etc. IDRIS & Co., Ltd., Northumberland St., LIVERPOOL, Gomeigi g nail. GWERSLYFB I DDOSBARTHIADAU CYMRAEO Wedi ei ysgrifennu a* drefnu dan nawdi Undeb Ysgolion M.C, Lerpwi, gan OWEN EILIAN OWEN Pris 4c., drwy'rpost 5c. Cyhoeddedig yn Swyddfa'r Brython, ROBERTS a EDWARDS, !ESTATE AGENTS, 64 KirHdale Rd., Liverpool Telephone: 2193 Re "I.

Trem a "Nhw." I MAE pawb yn deal] y rhyfel, a 'does neb yn ei ddeall chwaith. Sonniwch amdano wrth y neb a fynnoch, ac eithriad fydd i chwi daro ar ddyn a eddyf, allan a<s allan, nad yw'n deall y mater. Yr unig rai nad vdynt yn ei ddeall -os coeliwn nrn gilydd-yw y rhai sy'n ei weithio, yn onwedig y penaethiaid swyddogol. Buom yn crodu 11a wer ar y cychwyn yn Arglwydd Kitchener, Syr John French, y Cadfridog Smith-Dorrien, ac amryw eraill ar y tir ae yn y Llyngesydd—wel, bu raid inni adrodd Uythrennairr wyddor hyd at J "cyn Icofioenw JeUicoeJ Tybiem Ni fod rhyw allu cyfareddol yn perthyn i'r dyn hwn, ac y gallsai arwain Ilongau rhyfel i gyrraedd glan- nau r Almaen yn fwy cudd ar wyneb y dwr nag yr a'r sitbmarinws otano, ac heb i'r gelvu wybod dim hyd nes y cai ei longau'n ysgyrrion tan draed ei fdr-filwyr. Tybiai rhai fod mwy na digon o ddynioii inewn khaki orE; tro. a bod Mr. Lloyd George, bellaeh, wedi siarad digon o arfau tan a deunydd ergydion i daro'r Caiser a'i luoedd i lawr, a chwythu Gemiani i fyny. Gwir ein bod NY mewn tipyn o ben- bleth ar y cyntaf, ond tybiem nad oedd ond eisieu yehydig iisoedd na fuasem ni, Ffrainc a Rwsia -heb son am Ital,i--wedi gosod pen ar yr helynt yma i gyd. Ond, wedi'r cvfan, ac ar ol blwyddyn a hanner o ryfel, nid ydvm fawr ymlaen, na'r diwedd yn y golwg-na fawr sicrwydd sut lun fydd arno pan ddaw. Yn sicr, mae rhyw STHW wedi esgeuluso tgweithio allan ein harfaethau Nx 1 Ac, am hynny, a pethau o ddrwg i waeth. Ie, yeh- ydig iawn ohonom y sydd na fynnwn feirn- iiadu, ac yn onwedig gond-ernnio gweithrediad- au Byddin a Llynges. Ac addefwn yn onest ein bod ninnau yrnysg y Na; beiraiadol hyn- o leiaf, hyd o fewn yehydig fujmdau'ji ol. pan ddechreuasom feddwl am y Drem lio-ii ac hyd yn oed yn awr, nid allwn ond cymedroli tipyn ar em syniadau. SDdarfod i gam- gynaeriadaix difrifol gael eu gwnenthur gan ucnel-swyddwyr, yn y Llywodraeth a'r Fydd- in, a addeflr yn lied gyffrodinol, chwarae teg i m Ond, wedi'r cyfan, tybed nad ydym yn rhy ibarod i gondemnio'n ysgubol y rhai sy'n arwatn Llynges a Byddin, a'r Diplomatwyr yn eu plith ? Diddorol iawn, ac argyhoedd- iadoI yn eu ffordd—hyd nes delo hanes i'w profi-yw ysgrifeniadau'r experts ar y rhyfel. Ac maent wrth eu swydd broffwydol yn awr Cof gennym ddarfod inni, dro byd yn 01, ac yn ein hymwybyddiaeth oraclaidd, son am y "gwn quawr" Germanaidd, a brudio'r .L _1- :'t .?II ^uygrwy<i« y byddai gan y gelyn gymaint o syndod inni mewn teclyn o'r fath ar y mor ag a fu ganddo ar y tir-yn taro Liege, Namur Antwerp,a Dunkirk Yn aw?,—nid wedi darllen y Dryeh. wrth gwrs !-mae'r ysgrif- ennwr adnabyddus, Mr. James Douglas, yn •ceision brawyehu a stori'r "gwn mawr." Myn e.e fod y gwil a dan-belennodd Dunkirk dscos ugam milltir o bellter, yn gyfryw nad oes gan Lynges Lloegr ei hafal, a deil hefyd mai gwn llong ryfel oedd hwnnw. Awgrymai'n gryf a chyffrous y gall fod y gelyn yn paratoi syndodau yn ein herbyn ar y mor, a chan ei gloch i geisio deffro n Llynges i'w pherycl. Cred fod y Germaniaid a'r Awstriaid yn adeil- adu Ilongau newydd ar gyfer gynnau mawr, yn helaethach a chyflymach nag y tybiwn ni, yn gystal ag yn ail-drefnu'r Hongau oedd ganddynt. Ond ar ei ol, dyma experts eraill, yn ceisio speicio'r "gwn mawr," ac am inni beidio a phryderu yn ei gylch. Ni allai'r Ilongau oedd gan yr Almaen, meddant hwy gymryd i fewn y gwn 17-inch, ac ni allai un- hyw long fod o hwylustod i frwydr ar y mor, trwy saethu ugam mstltir o bellter. Mynnant hwy mai'r hyn y mae'r gelyn yn brysur arno yw adeiladu submarines—ac awyr-longau, wrth gwrs. Cais y rhai hyn gennym gredu fod awdurdodau Lloegr, Fyddin a Llynges, yn deall yn burion beth y mae'r Caiser yn ein wneuthur. Wel, yn wyneb y dywedyd a'r croes-ddywedyd, rhaid i Ni fod yn amynedd- us a pheth allem ni wneud i newid pethau ? Un o'r ffeithiau difrifolaf a gyhoeddwyd yn ddiweddar oedd gan y Prif Weinidog, yn Nhy'r Cyffrediii,-Fod cyflenwad cyfarpar rhyfel, fel y cynyrchir ef ar hyn o bryd, yn ddifrifol o annigonol i'r gofyn Anodd meddwl am ffaith fwy annymunol a phwysig na hon. Ond i ddibennu ar y Drem hon, parhawn i wneuthur ein dyletswydd, parhawn i ddal ein hyder mewn amynedd, ac yn wyneb pob anffodion a siomedigaethau a gwrddwn, tueddwn i gredu eu bod Nnw yn deall y rhyfel yn well na Ni. Addefwn fod y fath dasg yn un go anodd, ond nid yn amhosibl Ydynt, mae pawb yn deall tipyn ar y rhyfel, ond neb yn ei ddeall i gyd. Wel, mor wibiog yw meddwl dyn Pan ysgrifennem y frawddeg olaf, daeth i'n cof y digwyddiad hwn:-Fl.),ii- yddoedd yn ol, fel y dyehwelerrc o oedfa nos Saboth, cwrddasom hen gyfaill, pur sertennol ei farn, yn dod o wrando, mewn capel arall, un o brif bregethwyr Cvinru. Gofynasom iddo'r cwestiwn arferol, piyd yr ymgrynhodd, yn ei holl bwysigrwyddbeirniadol, gan ddy- wedyd, Wel, yr oedd o'n bur dda'r bore, ond am ei bregeth heno, mae'n rhaid i Mi gyf- adda 'i bod hi'n alhiog iawn." Wedi'r cwbl, ein anhawster mawr yw cael at safon barn. Ar y mater hwn y mae'r cyfaill galluog D.P. yn cael y drafferth fwyaf a'i wrth-ddadleuwyr. Ei goll mawr ef yw dal i daeru mai'r haul, ac nid y cloc, yw safon amser. Amheua'r oriad- uron yn dwyn enw Tolstoi. Yn wir, ni fyn gydnabod hyd yn oed anffaeledigrwydd y Gwn Un sy'r ochr arall i'r Mersi, ac yn saethu ergyd safonol amser i filoedd o bobl, a phawb yn ei goelio ar unwaith. Gobeithio y bydd sylwi ar y crwydr hwn o'n heiddo'n rhybudd effeithiol i eraill rhag dilyn meddyl- iau gwibiog fel hyn. Beth bynnag, mater go anodd i'w setlo'n foddhaol yw gwerth cym- harol barnau'r NI a NHW

I Trem l!Drama'r Balcanau Anodd iawn deall gwir safle pethau ar hvn o bryd yn yr oclir bellaf i'r rhyfel oddiwrthym ni. Mae'r eglur fod y Rwsiaid yn ennill tir, ac yn gwasgu ymlaen, yn nerthol, ar yr wyneb Asiaidd i'r ymosod. Tarawodd y Due Nichol- as y llinell Dyrcaidd yn ei chanol a grym mawr gan yrru'r gelyn ar ffo, a'i erlid. Ar hyn o bryd, ceir fod y fyddin Gynghreiriol a anfon- wyd i ryddhau Kut, ym Mesopotamia, o fewn rhyw saith milltir i'r fan honno. Cyhoedd- wyd fod tywydd drycinog wedi rhwystro'u hyrngyroh, a chyhoeddir yn awr i frwydrau ffyrnig, colledus o bobtu, gael eu hymladd. Erys yr un ansicrwydd ag arferol dros y Bal- canau. Bytheiria Brenin Groeg yn erbyn yr hyn a eilw'n gamgymeriadau ac annhegweh y Cynghreiriaid. Eglur yw ei fod mewn dyrys- weh blin, ond credwn mai iddo'i hun y mae i ddiolch am hynny. Bu'n chwarae ffon ddeubig o'r dechreu, ac ymddengys fel petai'n ddeubig yn troi i fewn iddo ef ei hun. Dipyn yn swat yw'r gelynion yng nghyffiniau Salon- ika. Gellir bod yn sicr, fodd bynnag, eu bod yn effro, ac y ceir hwynt yn symud ac yn taro n rhywle neu'i gilydd cyn hir. Hyd yn hyn, ar y cyfan, hwynthwy sydd yn ymosod, a'r Cynghreiriaid, wedi hynny, yn eu hwyn- ebu. Rhaid fod hyd yn oed y gelyn yn teimlo nad all, erbyn hyn, oed in hir yng nghyffiniau Salonika, pan mae Rwsia'n gwasgu mor rymus ar y Tyrciaid. Yn ol yr adroddiadau heddyw, mae ganddynt fyddin o dros 300,000 a "nul o u gynnau mawnon enwog, ar dueddau Salonika, ac yn barod i ymosod. Yn y cyf- amser, mae byddin y Cynghreiriaid yn parhau iluosogi ac ymgadarnhau yn y fan honno. Gall y digwydd brwydr fawr yn fuan. Beth a wna Groeg, prin y gallwn NI na NHW wybod i sicnvydd. Bu Germani ac Awstria'n gwasgu n drwm ar Serbia i blygu i gytundeb heddweh, ond ni welir arwydd llwydd hyd yn hyn. t^yhoeddwyd ddarfod isr Montenegriaid dewr roi ffordd, a derbyn telerau'r oelyn i fwrw arfau. Canodd clych Awstria a Ger- mani i glyw'r holl fyd, a honnid, o'r diwedd, fod argoel ymostyngiad eyffredinol y Cyng- hreiria id wed i d od. Dyma un darn o 'u hunol iaeth wedi ei naddu i ffwrdd-Illoittenegro Ond, yn rhyfedd iawn, dyma'r newydd yn dod fod y Montenegriaid yn gwrthod telerau hedd ac yn parhau i ymladd yn-ilaen Nid rhyfedd fyddai i genedl mor fechan gael ei llethu, ac nid mawr glod i'r gelyn fyddai gwneuthur hynny. Ceir gweld yn fuan ai felly fvdd, neu, ynteu, a all y Montenegriaid a'r "Serbiaid ddod o hyd rw gilydd, ac ymblethu i fewn i'r byddmoedd Cynghreiriol yn erbyn eu gor- thrymwyr. Dibynna Uawer ar yr hyn a ddig. wydd yn fuan, fuan. Fel Montenegrin, felly y Caiser. Cyhoeddwyd droeon ei fod ar orfod ymostwng i un nad oes gan hyd yn oed Emprwr fodd i'w osgoi'n hir. Ond tipynfo ormodiaith," chwedl Mark Twain, oedd hynny a chyhoeddir fod y Caiser, unwaith eto, yn ymwibio o fan i fan, ac yn llefaru wrth ei filwyr, a phenaethiaid y Galluoedd sy o'i blaid, mor fostfawr ag erioed. Gellid meddwl ein bod mewn cyfnod o baratoadau ar gyfer symudie-dau pendant a phwysig unwaith yn rhagor, ond gyda golwg ar y fan, y pryd, a'r modd y ceir y rhuthr mawr nesaf,-yn gyffel- yb i'r hen gyfaill diddan y cyfeiriasom ato,- yn wir, rhaid i Nr addef nad ydym yn gwybod

BIRMINGHAM. Eisteddfod y Cymry. CYNHALIWYD yr Wyl eleni, fel arfer, Ionawr 15fed, yn ystafelloedd yr Y.M.C.A., Dale End ac er fod yr amgylchiadau yn anffafriol, caf- wyd cyfarfodydd hwyliog, a chystadleu- aethau da ar y cyfan. Y llywyddion oedd y Parch. T. D. Rhys, Westminster Road. n'r Cynghorwr J. Barclay Jenkins, Ysw., Aberystwyth. Y beirniad cerddorol, Mr. J. Tudor Owen, A.R.C.M., Ffestiniog, yr hwn hefyd a ddatganodd amryw weithiau er mawr foddhad cynhulliad. Arweiniwyd a beirn- iadwyd yr adroddiadau gan Mr. J. H. Jones, Gol. Y BRYTHON. Yr oedd Cymry cerddorol a llenge,r y ddinas yn falch o gael gwasanaeth Mr. Owen a'r Gol. yn eu gwyl; rhoddasant fodlonrwydd cyffredinol. Cyfeiliwyd gan Miss Gwladys' Lloyd, A.N.C.M. Beirniad. wyd y gwahanol gynhyrchion gan y Parchn, J. O. Williams (Pedrog); T. Trefor Jones, B.A.,B.D., Stockport; Llew Tegid, Bangor Mri. T. Jones S. E. Griffiths, Small Heath J. Jory, M.A., West Bromwich Mrs. T. J. Williams a Miss Morris, Handsworth Miss Julia Williams, Lozelles Miss Gwen Evans. B.A., Edgsbaston, a Gol. Y BRYTHON; Cafwyd anerchiadau barddonol gan Mri. Ri Jervis (Gwynonwy); R. W. Evans, Langley; a John Da vies. Enillwyd y gwobrwyon fel ycanlyn: Prif draethawd Mr. R. W. Evans Langiey 2, Air. Moses Roberts. Englyn- Botha Mr. R. Jervis (Ghvynonwy). Penill- ion: 1, Mr. R.W. Evans 2, Mr. John Da vies. Traethawd, Ohwech o Gymry enwog 1, Mr. Moses Roberts; 2, Mr. John Davies. Cyfan- soddi dadl 1, Mr. John Davies; 2, Mr. Moses Roberts. Cyfieithu 1, Mr. J. Jenkyn Richards 2, Mrs. Jenkyn Richards. Canu Tenor Mr. J. D. Davies Baritone Mr. T. J. Jones. Deuawd Mri. J. D. Davies a Griffith Thomas. Soprano Miss Nellie Williams. Contralto Miss Ila Price. Un- awd, Ymadawiad y Brenin 1, Miss Cissie Toy; 2. Miss Kittie Leeke; 3, Myfanwv Evans, Coventry 4, Gwladys Jones. Deu awd, Yn iach i ti, Gymru Misses Heulwen a Buddug Thomas, a Misses M. a G Evans yn gyfartel. Unawd i blant dan 12: 1, Miss Gwen Evans; 2, Miss Phyllis Jenkins; 3, Miss Olweii Richards 4, Miss Olwen Lewis Unawd i rai dan 8: 1, Gwvneth Lewis 2, Myfanwy Evans, John Evans. Unawd at yberdoneg: 1, Miss Gwladys Jones 2, Miss Heulwen Thomas 3, Miss Nellie Hughes. Adroddiadau: Saboth Cymru yn y wlad I, Miss Nellie Williams 2, Mr. W. O. Phill- ips. Mae'n Gymro byth 1, Miss Heulwen Thomas 2, Mr. Glyn Richards 3, Miss Myf- ftnwy Evans. Mae John yn mynd i Loeqr I, Miss Buddug Thomas; 2, Miss Olwen Richards, Phyllis Jenkins, Hilda Jenkins. Adroddiad, Alaw Robin Goch 1, Miss Mary Myfanwy Evans 2. Miss Gwyneth Lewis 3, Emrys Evans 4, Trefor Jones. Arlun- iaeth Mr. T. H. Pritchard. Freehand drawing I, Mr. T. H. Pritchard 2, Gwilym T\a,r" T""Oo..  ?, miss ?uddug Thomas, Mr. Glyn Richards, Miss Katie Hughes. Ebysgrifiaeth i rai dan 14 oed 1, Miss Buddug Thomas 2, Miss Olwen Richards; 3, Glyn Richards. 2E? tc i rai dan 18 Miss Heulwen Thomas. Gwniadwaith Camisole Miss Winifred Jenkins. Chair back Miss J. Ethel Evans. I rai dan 16: Miss Heulwen Thomas, Nellie Hughes. I rai dan 12 1, Buddug Thomas 2, Olwen Richards. Cynygiwyd a chefnogwyd diolchiadau i'r %wyddion gan y Parch. T. J. Williams, Mri. Sam Jones, J. Jenkyn Richards ac Edward Jenkins. Yr ysgrifenvddion °SD MRI'J' NYeW Hughes, ? COT ydd, Mr. R. Glyn Jones i'r rhai yr ydym v? ddyledus am Iwyddiant yr wyl. CYMDEITHAS LENYDDOL HOCKLEY HILL, ~B"r Gymdeithas uchod mor ffodus a chael  H. Jones (gol. Y BRYTHON) i draddodi ei ddarhth anghymaro! ar y (?<?. Wichlyd iddynt nos Lun, lonawr 17. Dr. Rowlands yn llywyddu. Cawsom wledd wirioneddoL -V Di. I" ?_y"I gan yI'arch- T- J-Williams a Hugh Griffiths i'r darlithydd, ac i'r llywvdd gan v 0<>1- H Mr. ,J. J,  Gol. a Mr. J. J. IXk^nlp.—Gohsbydd.