Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

4 articles on this Page

Advertising

- - - .._-Igam Ogam.

Fy Nau Arwr. |

News
Cite
Share

Fy Nau Arwr. David Livingstone Scotland ac Ann Griffiths Cymru. YSBRYD Martha, ynddo fo. ysbryd 1 hi, a'r ddau gyda'i gilydd yng Nghrist. I Ymweliad a ElFintyre. Pan yn blentyn ysgolyn darlbi. ei hanes a map mawr Affrica ger bron ein dosbajtb, fel rhyw fyd dieithr, llanwai enw David Living- stone fi ag edmygedd syn. Dyna'r meistr hefo'i bwyntil hir yn dilyn y ffordd y tra- mwyodd ar hyd-ddi, o gwr i gwr, o for i for. Gwelwn ef yn fy nychymyg plentynaidd yn wynebu'r coedwigoedd heintus a 'nghalon yn peidio a, clmro wrth ei weld yn herio eu hani- feiliaid gwylltion. Dyma fi gydag ef yn darganfod rhaeadrau a llynnoedd, yn ymgolli yn nhywyllwch y Cyfajxdir Du, yn rhyddhau y trueiniaid o gaethion gan fwrw i lawr eu hiau trwm a chreulon oddiar eu gwarrau a minnau'n wvlo wrth weld eu rhwymau, ond yn falchach fyth o fy Arwr. Mor llawn o bryder oeddwn pan oedd ar goll, yn pryderu tybe<l, 0 tybed, y medr Stanley gyrraedd i Ujiji a.'i gael mewn pryd yn ei wendid anhygoel Brysiwcli, Stanley anrvwvl, fe fydd farw os na frysiwch chi yn Ujiji y mae o. Mi gwel is i o yno Fel hyn y calonogwn Stanley. Y fath lawen- ydd a'm gorlanwodd pan gyrhaeddodrl ond cofiaf, er y dyddiau hynny, y geiriau oerion, "Dr. Livingstone, I presitme a ddis- n- nodd oddiar wefusau y Stanley gwrol, yn lie dweyd Doctor annwyl, mae'n dda gen i'ch cael chi Sut ydach chi, deydwch ? fel yr oedd fy nghalon fach i yn cydganu drwy'i cluiriadau cyRym. Yr oedd y map o fy mlaen a.'m corff yn y ddesc, a minnau ym mherfeddion Affrica, yn gweld dra,ma bywyd gorchestol y cenhad- wr arwrol yn cael ei chwarae. A phwy fedr fesur maillt ei dylanwad ar feddwl chwareus ond argraffiadol geneth yn yr ysgol ? Pan dyfaf yn fawr. mi leiciwn inna # & David Livingstone ac Ann Griffiths A ieuwyd eu henwau or blaen ? Nid yw'r ieuad yn anghymarus neu, feallai, mai eu mynych gyplysu yn fy meddwl a'm henaid fy hun yn fy ieuenctid cynnar sydd wedi gwneud y peth mor naturiol. Oherwydd dyna'r ddau Arwr y porthwn fy ieuenctid arnynt—yr Ysgotwr a'r Gymraes. Y naill yn marw yn gymharol hen, wedi agor Cyfandir a'i fywyd, trwy ynni ac Ysbryd y Crist ynddot ac ennill myrdd i'w garu mewn llawer gwlad, gan roi ei fywyd i lawr dros y wlad eang a thruan y bu fyw erddi, a byd yn ei berchi gan ei gIaddu gyda'i Henwogion y Hall, yn eneth ac ysbryd yr un Iesu ynddi, na. fu o'i chartref bron ac na. welodd fawr bellach na thros yr Aran a Green y Bala ar y ddaear ond a welodd yr Orsedd- fainc a'r Hwn sydd yn eistedd arni yng ngha,nol y Drydedd Nef er hynny. Er gwywo o'i chorff mor ifanc, ymagorodd blodyn hardd ei hysbryd,ac y mae hwnnw wedi gadael ei bei-arogl sy'n fwy persawrus heddyw nag erioed. Fe anwyd David Livingstone na-w mlynedd wedi claddu "ein Hann fawr ni." Y mfio'r ddau mor anhepcor a'i gilydd oher- wydd ni fuasai'r naill yn medru gwneud gwaith y naIl. Geneth y pethau cyfrin oedd Ann Griffiths, a Livingstone ynteu yn wr yr ymarferol. Ysbiyd Martha ac Ysbryd Mair eto I Dyna gymeriad gogoneddus a dyna bersonoliaeth gref fai honno fedrai uno ysbryd y Ddau. Y mae'r naill fel y Hall yn berffaith sicr fod lesu Grist yn fyw. Lo, I am with you alway, even unto the end of the world.' It is the word of a « gentleman of the most sacred and strictest honour and there's an end on 7," meddai Livingstone yng nghanol "y ffwr- neisiau poeth." a phe bai yn gwybod am brofiad eneiniedig y ferch o Ddolwar Fach fe glensiai y cyfan trwy ddweyd Ohono Ef mae fy nigonedd, Ac ynddo trwy fyddinoedd af Hebddo, eiddil, gwan a dinerth, Colli'r dydd yn wir a wnaf. # Ychydig feddyliwn y cawn, mewn gwirion- edd ac nid mewn dychymyg, weld cartref bore fy Nau. Ym Mai y bu'r Bererindod i Ddolwar, ac Ysbryd a Chalon Mai ar bopeth. Er fod Annwn yn rhydd ym Mai ar y Cyfan dir—Mai oedd ar ei Ilwybra-ii Hi, a'i chartref Hi, ei Chapel Hi, ei heithin a'i drain Hi. Hawdd oedd diolch ac addoli y diwrnod hwn- nw gyda'r pererinion eraill; anodd fai peidio. Nhvl ac oerni a mwrllwch Tachwedd oedd hi arnom yn Blantyre, y naill du i Glasgow. Pentref bychan ydoedd yn. amser Livingstone. Heddyw y mae'n (iref fechan a yrnddengys fel pe bai'n byw, yn symud ac yn bod mewn mwg gweithfeydd, gweithfeydd ymhobman. Ble mae'r eithin ? Ble mae'r drain ? Dwy ohonom oedd ar y bererindod hon.1 Yr oedd deuddydd seibiant canol, y tymor yn cael ei dreulio gennyf yng nghartref un o fy nghyd- efrydwyr, sef yn Motherwell, tref waith ar lan y Clyde brysur. Pum milltir o ffordd sydd oddiyno i Blantyre, ac ni fedrwn faddeu byth i mi fy hunan pe collwn y cyfie hwn i fynd yno i dalu fy ngwrogaeth bach. Ac yr oedd o ddiddordeb arbennig i Margaret Reid, gan mai ar Affrica y mae hi a'i hwyneb fel Cennad y Groes. v Wedi cyrraedd i Blantyre ar ben y cerbyd trydan a gweld yr ysgol fechan lle'r elai y bachgen David y nos am ei wersi, bu raid holi am ei gartref. Cawsom o hyd i'r rhes tai ar fin y Clyde, a golwg dlodaidd, dlodaidd iawn, arnynt. 0 Ddolwar hudol dyma wahan" iaeth Tenements oeddynt a Ilawer teulu yn byw yn yr un ty yn y gwahanol ystafelloedd, megis y mae yr arfer yn Scotland Yr oedd y ty pellafa math ar dwr y tu allan, ac yn hwn yr oedd grisiau cerrig tro i fynd i fyny i'r ty. Grisiau o'r tu allan yn ddigysgod oedd gan y ty nesaf twr a grisiau, grisiau a thwr bob yn ail oedd yn y rhes i gyd. Gwelem fath ar blat carreg yn nhalcen y ty, a dringasom i ben grisiau allan y ty nesaf i geisio ei ddarllen, ord yr oedd yn rhy dywyll, a'r argraff yn rhy aneglur i ddeall dim braidd ond enw y gwr mawr a anwyd ynia yn 1813. Piti na ofelid yn well am y lie. Y mae yn resyn ei weld gan neb a gar goffa ei enw ac a barch ei ddiwrnod gwaith. I fyny y grisiau tro yn y twr tywyll a ri wedi pasio seiat o I ferched a phlant a eisteddai yn eu gwaeltod a chael eyfa,nvyddiedau pellach ganddynt. I fyny, i fyny, i fyny i fyny i ben y ty. Nid oedd canllaw ar y grisiau, a phe collid y treed Gwelem yr ystafell a'r enw Mrs Cook arni. Curais a dyma wraig ieuanc i'r drws. Rhoes dderbyruad croesawgar inni, » sicrhaodd ni mai dyma'r fan. Ninnau VII- met-hu credu gan ryfeddod fod D AVID LIVING STONE wedi ei fagu meWIl lie mor fyelian a thloda,idd .t diiiod!-focl Agnes a Noef Livitng. stone wedi magu eu plant yn yr ystafell hon— oherwydd un yn unig oedd y certief-yzi addysg ac athrawiaeth yr Arglwydd, gan blannu sel dros gael yr Efengyl i'r pagan yn eu calonnau ieuainc. Gwelem fod dau welv yn yr ystafell yn erbyn dau o'r parwydydd, dresar yr ochr arall a hvvrdd bychan o flaen y ffejiestr, ac o flaen y tan grud ac ynddo blentvii bach llwyd ei wedd a dau lyga-d mawr du, disglair, ynpefrio. Dywedair Sam fod y bychan yn mendio o'r pneumonia am y pedwerydd tro. Pymtheng mis oed oedd Druan bach—yng nghartref Livingstone Ceisiem ail-fyw ei blentyndod gan edrych drwy y ffenestr ar yr afon a lifai odditanodd. ar y coed y tu draw lie y crwydrai ac y daeth yn llysieuwr gwych. Yroedd pethau'n well. oddiallan,ond y tu fewn dim yn yr amgylchiadau allanol, dybiwn i, a fuaaarn codi y fath genhadwr. Dylanwad bywyd et rieni duwiol oedd yn gwneud cenhadwr bob dydd o'r bachgen a fynnai. astudio ei Ladin hyd hanner nos wedi diwrnod gorhir a chaled yn y ffatri. Nid wyf yn rhyfeddu mwyach i'r Gwaredwr Mawr ddod i'r ystafell hon i no I y bachgen. hwn i agor Affrica a'i fywyd i'w Efengyl Ef ac i drafnidiaeth onest. Dyma Lyfr Yrn>velwyr ar y bwrdd bach crwn ger y drws. Na. 'does dim arall yma,—dim crair teuluaidd na dim a ddaeth ef gydag ef o Affrica rywdro dim, ac ni wyddai'r wraig, ieuanc ddim ond ei enw a'i fod yn rhywun mawr. Yn y llyfr yr oedd enwau o bell ae egos. rhai o Awstralia a rliai hefyd o drefi a phentrefi y Clyde, trwy drugaredd. Y mae Capel Coffa iddo yn y dref yn rhywls a chofgolofn, ond yr oeddym allan o'n ffordd « gael golwg arnynt bellach. Wedi cael allarl yn gyfan i lawr y grisiau tywyll twyllodrus., troisom i gymiyd yr olygfa i gyd i fewn. Cannot the love of Christ carry the mission- ary where the love of commerce carries the trader ? ysgrifennai yn ei unigrwydd. Medr, Living- stone maw, ac fe'i caria yn anhraethol bell- ach. Teimlwn yri falch o gael bod yn y ddilyri iaeth apostolaidd. 0 am fod yn fwy teil wng o'r Cenhadon mawr sydd wedi ein rhag- flaenu ym Maes y Byd. Bychan bach ydym yn eu hymyl, ond yr un Un a'n galwodd i'w Frwydr ac a'n harfogodd a hwythau, a theimlwn ogoniant ei Ysbrj-diaeth Efa. hwythau tra'n cael ein disgyblu cyn dod dydd profi'h harfau ninnau. Ciiel Duw yn Dad, a Thad yn N oddia, Noddfa'n Graig, a'r Graig yn Dwr, Mwy nis gallaf ei ddymuno 'N ddiogelwch im' mewn tan a, dwr, Rhaid i Gymru a Scotland, gwlad Living stone a gwlad Ann Griffiths-dwy wlad,trwy ddioddef dros yr Efengyl, a brofodd ei goreu hi—fod ar y blaen mewn rhannu eu gwy bod- aeth a chenhedloedd llai eu breintiau, Lloffa'l maes yr Ysgrjrtliyrau, Cais d'wysennau add fed, 11a WD. Ond nid er mwyn cadw'r twysennau flawri i ni ein hunain ond i'w rhoi i'r miliynnau sy'n newynnu o eisiau'r Bara a ddaeth i wa-ered or Nef i roddi Bywyd i'r Byd Dfeffro, fy ngwlad, mae'n Ddydd aaYll Flwyddj-n Newydd. J. HELEN ROWLANDS. Coleg y C'enademu, Edinburgh.

Advertising