Y Brython

t Bara Cartref; I Tafell neu ddwy arall o dorth Dafydd Dafis, Cywarch (sef o'i gofiant gwiw, gwaith y Parch. Bran Davies, Trefriw):— Yr oedd gwr o ardal Machynlleth, am- aethwr cyfrifol, wedi colli ei wraig ac am fod ei ofalon yn fawrion, yr oedd yn anodd iddo gario pethau ymlaen heb rywun nes na gwas- anaethyddes gyflogedig i gydofalu fig ef. Daeth hwn ar ddamwain i Fallwyd, ac ar ryw siarad neu gilydd, dywedodd fod arno angen cymhares bywvd. A gwraig y tafarndy yn clywed, hi a roddodd hanes un iddo, gan roddi canmoliaeth uchel iddi. Yr oedd yn ddynes fedrus, yn ddynes gynnil,ac yn werth llawer o arian. Cadwodd y gwr yr holl ymadroddion, gan eu hystyried yn ei galon. Ond cyn symud dim yn y cyfeiriad hwn, aeth i siarad a Dafydd Dafis, gan y gwyddai ei fod ef yn ei hadwaen yn dda. Lied hwyrfrydig oedd Dafydd i ddweyd dim ac wrth ei weled felly, ofnai'r brawd ei fod wedi cael ei dwyllo. Yna dy- wedai, Y mae hi yn ddynes gynnil a medrus, onid yw ? Ydyw," meddai Dafydd Dafis. Y mae hi hefyd yn berchen cyfoeth, onid yw ? Ydyw, mae yn berchen cyfoeth mawr," meddai Dafydd. Ond," meddai wedyn, a glywsoch chwi ddim byd arall amdani ? Naddo," meddai'r dyn. Wel." meddai Dafydd Dafis, nid wyf innau yn myned i ddweyd dim am dani, ond gellwch fod yn dawel fod y pethau a glywsoeh yn wir." Ond nid oedd y brawd yn foddlawn ar hynny, ac wedi hir droi o amgylch y mater, gofynriodd Dafydd iddo pwy fu yn sôn wrtho aindani.. Gwraig ty tafarn Mallwyd," ebe yntau. Ho, ho," ebe Dafydd, cymerweh chwi y gigfran i'ch arwfun, y mae yn dra thebyg mai ar furgyn y byddwch chwi yn disgyn cyn bo hir." Bu hynny'n ddigon i gadw'r gwr hwn rhag taflu ei hun i amgylchiad a fuasai'n brofedigaeth ac anghysur iddo am ei oes, oherwydd yr oedd y ddynes honno'n gyfryw o ran ei thymer a'i hysbryd nad allasai neb crefyddol fyw yn hapus yn ei chymdeithas 0<:>- Clywsom amdano unwaith yn mynd i bregethu i ardal nad oedd wedi bod ynddi o'r blaen, ond wedi cael hysbysrwydd i ba le i fyned i letya nos Sadwrn. Yr oedd yno ddau Ie cyfagos i'w gilydd yn derbyn pr?gethwyr, ac yr oedd yn rhaid i Dafydd Dafis fyned heibio i'r naill wrth fyned at y llall. Yr oedd y ddau le yn hollol wahanol i'w gilydd yr hyn oedd yn brin yn y naill a geid gyda helaethrwydd yn y Hall. Yr oedd un lie yn Hawn rhodres a rhith-foneddigeiddrwydd, ac eto ni siaredid yn barchus am neb yn eu cefnau yno. Yr oedd y llall yn He gwladaidd, plaen, a dirodres, ac yr oedd tipyn o erwindeb i'w ganfod ar y wyneb yno, ond yn y gwaelod ceid caredigrwydd o'r fath buraf. Aeth Dafydd Dans heibio'r lie diweddaf, a thybiodd y wraig ei fod yn dyfod i aros yno, a dech- reuodd ei dafodi am ei fod yn dyfod ar draws tai pobl mor gynar ar y diwrnod, a hwythau heb ddarfod eu gwaith. Tewch son," meddai Dafydd, i'r lie arall yr wyf fi yn meddwl am fyned. Yno yr aeth, a chafodd y derbyniad mwyaf croesawgar. Nid oedd diwedd ar y cyfarch a'r cwyno iddo, na ther- fyn ar y gwasanaeth a'r ymgeledd a gynhygid iddo gan wraig y ty. Nid oedd hynny'n gydweddol a chwaeth Dafydd mewn un modd, ac yr oedd yn ceisio meddiannu ei hun i ofyn yn garedig am dipyn o lonydd ond yr oedd rywfodd yn colli ei dymer wrth ddechreu siarad, felly ymataliodd. Sylwai hefyd ei bod yn dueddol i ddweyd rhyw air bach am frodyr oedd wedi bod yno yn aros, a thybiai mai yr un gan a fyddai ganddi amdano yntau unwaith yr ai dros drothwy ei drws bore dydd Llun. Arhosodd Dafydd Dans yno yn dra annifyr iddo ei hun nos Sadwrn a thrwy'r dydd drannoeth ond ar ol yr oedfa nos Saboth aeth at y wraig oedd wedi rhoddi gwers iddo prynhawn Sadwrn, gan ddweyd fod yn rhaid iddo gael dyfod i aros i'w thy hi y noson honno. Na yn siwr," meddai hithau "y mae arnaf fi ofn i Mrs. Jones hy ithau, Digied hi a fynno Mrs. Jones hy ithau, "Digied hi a fynno hi," ebe ddigio. acw y rhaid i mi gael dwad, ac acw y do' i hefyd." Ar hynny, dyma Mrs. Jones yn dyfod i mewn i dy'r capel, ac yn y fan dywedodd Dafydd Dafis wrthi nad oedd yn meddwl dyfod gyda hi, a'i fod wedi penderfynu myned i'r lie arall. Gwasgai hithau am reswm ganddo. Y rheswm i gyd," meddai yntau, ydyw fod adar o'r un lliw yn caru 'hedeg i 'r un lie.' Nid ydw' i ddim at ylliwi ddyfod gyda chwi; y mae'n well gen i fynd 1 r lie arall." Bore dydd Llun, fel yr oedd y Mrs. Jones hon yn myned -oddicartref, di- gwyddodd hi a brawd o'r ardal fod yn cyd- deithio ychydig gyda Dafydd Dafis tra yn dychwelyd o'i gyhoeddiad. Dechreuodd hithau ddatgan ei syndod a'i siomedigaeth ei fod wedi newid ei lety. "Felly fu hi," meddai yntau. le, felly fu hi," atebai hithau, ond synnu yr wyf fi iddi ddigwydd felly." "Yr oedd yn well gen' i yno o'r hanner," meddai yntau. Yr wyf yn synnu eto fod yn well gan neb fod yno efo rhyw bethau isel a rough felly," ebe Mrs. Jones. Ar hynny yr oedd natur Dafydd wedi cynhyrfu, a dywedai-" Isel a rough yn wir i chwi, y maent yn well stamp na chwi o lawer." Ond dal i ymedliw yr oedd Mrs. Jones hyd nes y rhoddodd Dafydd Dafis daw effeithiol ami gyda'r ddameg ryfedd hon Fel hyn y mae y peth yn union :—Pan yr ewch chwi i fuarth Harm, hwyrach y cewch chwi glywed un o'r merched yno yn dwrdio y mochyn yn rough iawn. Y mae yn mynd a'r llestr yn ei llaw, a'r mochyn yn troi ac yn gwaeddi o'i chwm- pas, a hithau yn dweyd, Onid ei di oddiyna mi roi i ti gic cer oddiyna neu mi dy laddaf di ond y peth olaf a wna hi ydyw rhoddi llond ei gafn o o fwyd. Ond cyn bo hir fe ddaw yno ddyn a ffedog las i'r buarth, a steel yn hongian wrth ei llinyn, a chortyn yn ei law. Nid ydyw hwnnw yn cicio'r mochyn, nac yn s6n dim am ei ladd, ond yn ei ganmol a'i gosi gan ddywedyd, '0 pigi bach, pigi bach.' Ond er siarad mor deg, nid aiff hwnnw ddim i ffordd heb roddi y gyllell yn ei wddf o." Yr oedd yn hynod o ofalus am gadw ei air, a gwnai anghyfleustra mawr iddo ei hun er mwyn osgoi'r perygl o gael ei ameu yn hyn o beth. Yr oedd brawd o flaenor o Lanbryn- mair wedi rhoddi cenadwri iddo i'w chario adref i un o'i gymdogion. Addawai yntau fyned i dy ei gymydog i'w hysbysu cyn mynd i gysgu'r noson honno. Nid oedd rhyw lawer o bwys na chanlyniad yn y genadwri, ac o herwydd hynny, ni feddyliodd amdani am ryw hyd ond wedi myned i'w wely, cofiodd am y genadwri, a mynnodd godi er gwaethaf ei wraig, a gwisgodd amdano, aeth at dy ei gymydog, a galwodd y teulu i fyny i'w thraethu wrthynt, er mwyn bod yn ddyn i'w air, er y buasai'r un peth iddynt yn hollol ei chael drannoeth. Os gofynnid iddo wrth werthu anifail beidio a dweyd pa faint a gaf oddiamdano, ac os addawai yntau na ddywedai, nid oedd posifel i undyn gael dim hysbysrwydd ganddo. Byddai llawer yn ceisio myned drosto yn hyn, ond byddai pob cais yn profi'n gwbl ofer. Digwyddodd un tro rhyfedd yn y cysylltiad hwn gydag ef yn ffair Din as. Yr oedd dau frawd yn prynnu ac yn gwerthu anifeiliaid a phrynnodd un ohonynt fuwch gan Dafydd Dans ar y ffordd wrth fynd yno a chan ei fod yn rhoddi pris lied uchel amdani, gofynnodd iddo a fyddai ef gystal a pheidio a dweyd wrth neb tan drannoeth y swm oedd yn ei gael am y fuweh. Addawodd Dafydd yn rhwydd gydsynio a'i gais, ac yna pan y gofynnai rhywun iddo pa faint oedd yn ei gael am y fuwch, atebai yn y fan, Gofynwch i mi yfory chwi gewch wybod." Aeth y gwr a brynnodd y fuwch yn ei flaen yn uniongyrchol i Ddol- gellau, gan adael gofal ffair y Dinas i'w frawd ac aeth ymaith heb ddweyd pa swm a addaw- sai am y fuwch i Dafydd Dans, dim ond hysbysu ei fod wedi ei phrynnu. Cyn diwedd y ffair, aeth y brawd hwn heibio i Dafydd Dafis, gan ofyn iddo, Ai dyma'r fuwch a brynnodd fy mrawd gennych wrth ddyfod yma heddyw ? le, dyma hi," ebe yntau. Y mae yn rhaid i mi ei ehymeryd i ffwrdd, a dywedwch i mi pa faint addawodd fy mrawd amdani, mi dalaf fi yr arian i chwi yn y fan yma." 'Does dim posibl i mi ddweyd wrth neb heddyw pa faint addawodd o am dani hi," ebe Dafydd Dafis. Ydych chwi yn gwybod ac yn cofio pa faint addawodd o i chwi ? ebe'r llall. «' Gwybod," ebe Dafydd, ydwyf yn gwybod gystal ag yntau, ond y mae o wedi gofyn i mi beidio a dweyd ei phris hi wrth neb tan yfory, a minnau wedi addo na ddywedwn i ddim, ac ni ddyweda i ddim ychwaith." Ymresymai y dyn ag ef, gan ddweyd nad oedd ei frawd yn meddwl dim am iddo gadw oddiwrtho ef, ond cadw oddiwrth y rhai oedd wedi dyfod ag anifeiliaid i'r ffair i'w gwerthu, rhag i hynny fod yn rhwystr iddynt hwy brynnu gan ereill, ac nad allai ef ddim talu iddo os na ddywedai. Er cymaint o eisieu arian sydd arr;:a' i," meddai yntau mi fyddai yn well gen i fod heb ei harian hi byth na dweyd wrth neb heddyw." Rhoddodd y gwr ddeg punt iddo i aros amser cyfaddas i wastadhau'r cyfrif, gan nad oedd yn ddichonadwy cael gwybod ganddo pa swm oedd yn ddyledus iddo.

-0- CAN ARGEL. I I ^ORI COED GLYN KYNON." ABDAL dda Llan-wna i gyd, Plwy Merthyr hyd Llanvaddoik- Mwya adfyd a fu 'rioed Pan dorred coed Glyn Kynon. Torri llawer parlwr pur, Lie cyrchfa gwyr a meibion Yn oes dyddiau Seren syw Mor araul yw Glyn Kyno. 0 bae gwr ar drafel dro, Ac arno ffo rhag estron, Po gae gan eos lety 'rioed, Yn Sorest coed Glyn Kynoa. Y Cymry yn noddi ei gilydd. L, lawer bedwen las i chlog- Ynghrog y bytho'r Saeson— Bydd yn danllwyth mawr o dan Gan ttyr yr haearn duon. Yr Ironsides. Os am dorri a dwyn y bark, Llety yr adar gwylltion, Boed yr Auras yn eu plith, Sef hen blant Alis Seilsion. Boed y diafol ymhlith y Saeson. Gwell dylase'r Saeson fod Ynghrog yng ngwaelod eigiom— TJffern boen yn cadw'u plas, Na thorri glas Glyn Kynon. CSywais ddoedud ar fy llw, Fod haid o'r Keirw cochion, Yn oer eu lie, 'n ymado a'r plwy, I ddugoed Mawddwy'r aethon. Tarddiad Gwylliaid Cochion Mawddwy. Yn iach i ymlid daear dwrch, Na chodi iwrch o goedfron- Matchio ewig aeth yn foed, Pan dorred coed Glyn Kynon. 0 chai carw led i droed Yrioed o flaen kynnyddon (cwn kela) Byth ni welid o'n rhoi tro Pan ddele fo i Lyn Kynon. Ag o dole deuliw'r kann (dwbl wyn) I rodio glan yr afon, Teg oedd i lie i neuthyr oed Yn Sorest coed Glyn Kynoa. Mynna i neuthyr arnyn gwest, 0 adar gonest ddigon A'r Ddylluan dan i nod, A fynna i fod yn hangmon. Ag o daw gofyn pwy a wnaetk Hyn o argel greulon ? Dyn fu gynt yn kadw oed Dan fforest coed Glyn Kvnoja. Can argel," cAn gadd. Kadw oed gwneuthyr oed "-aros, byw, gwneud arosiad-dioed, yn y gwrthwyneb.

ANWYD, PBSWCH, INFLUENZA.—Mae rhai'n gyda ni bob amser. Pair hiusawdd gyfnew- idiol fod llawer o ddioddef oddi wrth Beswch, Bi-nobitis, Pas, Dolor Gwddf, Crygni, Caethdra, Diflyg Anadl Y mae yr hen feddyginiaeth "DA VIES COUGH MIXTURE" eto ar y Naea, ac yn cael ei ?wertbfawrogi yn fwy nag erioed, bob amser wr? law, yn felys, yn o"hesu y frest, 80 yn rh?ddhau y phlegm. Bydd doso mewn ptyd yn ddigon. Is. lie, a 2s. 9o. (postage, 3e.).—HUGH DAVIES, Chemist. MACHYN- LLETH G WYNEB PR.YDFERTH. Sarzine Blood Mixture at glirio y croen, a phoro y gwaed. Y mae yn myned at wraidd y drwg, ymlid ymaith bob math o pimples, coooni, ysfa, senrvy, pen- ddynod. GwelJa hen ddolnriau. coesan drwg, crydgymalau, gan adfer y croen i'w harddweh natariol. 2s 6c. y betel gan bob Druggist; 1 vn yohwanegol gyda'r post -HUGH DAVIES hemist. MACHYNLLETH. W. & J. VENMORE, Estate Agents & Valuers 200 SCOTLAND RD., Liverpool TAMIPIROXX No. 516S Royal J. Lloyd Jones, & Co., ESTATB AGENTS, &c.. 6 Lord Street, Liverpool TBLXPUOMM au BAWK ALLAN Royal LINi To CANADA. ALSATIAN and CALGARIAN 18,500 ton Quadruple-Screw Turbine Stearaera ExpressjWeeltly Service from Liverpool. The POPULAR PIONEER IJNE. LARGEST and FASTEST to CANADA. CHEAPEST way to Canada; shortest to W America Regular Sailings from Glasgow, Londonderry, London, Plymouth and Harve. Amufi Ltkb, 19 James St., Liverpool; 14 Cockspn St., S.W., and 103 Leadenhall St., London, ELO. ..Lost Property. (UMBRELLAS. Railway, Tramway, Police Beautiul UmbreHas & Sunshades, 1 1 /4, 1 /9, 2 upwards. Walking 'I Sticks 2d upwards. These are good knock-about umbrellas. ° Northern Umbrella Depot 28a Bold St. (upstairs), few doors from Church at Athrofa Aberystwyth (UN O'B COZJMAU YM MHsirraaor. CYMRO) B —— \iJ>lIIIl!C Prifathraw -T. F. ROBERTS, M.A., LL.D DECHREUA'R Tynsoj nesaf u Ddydd Mawrth, Hydref laf, 1913. Paroteti yr efrydwyr fir gyfev Arholiadau Prifysg« Cymru, Cynhygii amryv t yegolorisethan (vhftl honynt yn gyfyngedig i Gyrary) 7 flwyddyr bon. Cymer yr arholiad le yn Aborystwyfk at y 16eg o Fis Medi, 1013. Am fanylion pellaoh, ymofyner å- I. B, DAVIES, M.A., Gofrettrydd. Coupon Rhad=Yswiriaeth (Peidier a'i hollti'n rhydd). BTDD ft GRESHAM Fire and Accident Insurance Society Lta St-lMildred's House, Poultry. LONDON, E.C. dalu 9100 (can punt) i gynryohiolydd cyfreithio a phersonoi y sawl a fo'n ddiles-ddaliwr y coupon hwn, os y bo iddo fo neu hi gael eu lladd yn hollo ac yn uniongyrchol drwy ddamwain o fewn y Deymas Gyfunol i dren unryw Gwmni Reilffordd, Tramcar, Omnibus, Cab, neu Gerbyd Trwy a Llog yn yr bwn y bo'r daliwr yn cael ei giodp fel teithiwr tocyn a chlud, yn ddarostyngedig bob amser i'r amodau arbennig a ganlyn sydd ystyried fel rhan a chyfran o'r oytundeb- (a) Fod y marw'n digwydd o fewn dene niwrnod ar hugain wedi'r ddamwain (b) 101 rhybudd ohonrn cael ei roi i'r Gymdeithas 9 fewn saith niwrnod yn eu Prif Swyddfa ym Llundain (c) fod y cyfryw dystiolaeth res- ymol parth achos y farwolaeth yn oael ei fl Toyd no 'g a fo'r farwolseth yu cael al gyflwyno ag a fo'r Gymdeithas yn ei ofyn (d) fod y daliwr wedi 'sgrifennu ei arwydd* enw arferol, cyn i'r ddamwain ddigwydd, ac ino yn y lie derparedig gogyfer a hynny (e) na bo'r Gymdeithas yn gyfrifol i fwy nag na person parth mwy nag un coupon yn y papar ,n na'r un cyhoeddiad amll (/) na bo'r ys- wiriaeth hwn ddim yn gaSaeladwy i bersonan tan ddeuddeg na thros ddeg a thrigain mlwydd oed, ac a ddeil yn ddilys am saith niwmod O 12 o'r gloch y dydd y'i oodir. Artcyddnod y Daliwr Trigf4 I Danysgrifwyr, Raid I dderbynwyr cyson y papur hwa ddim arwyddo r Coupon os ca'r Gymdeithas gwbl slcrwydd a pbrawf ei fod yn cael ow anfon iddynt yn ..Cynhygiad Neilltuol.. i Ddarllenwyr Y BRYTHON." NID oes dim mwy hwylus a gwerthfawr na Fountain Pen da o gwneuthuriad y gellir dibynnu arno, a hynny am bris isel y gall pawb ei gyrraedd. Mae percbenogion Y BRYTHON—er mwyn'eangu cylchrediad eu newyddiadur—yn cynDy g FOUNTAIN PEN o'r gwneuthuriad goreu guaranteed fitted with 14 carat Gold Nib, fine, medium or broad), ac yn gyfartal o ran e £ ] werth i rai a gynhygir am brisiau llawer uwch. Dyma'r telerau :— Am 3/6 (Postal Order). Neu am 3/- a phum Coupon. ,,2/6 a deg Coupon. Y Ooupous i gael eu tori allan o'r BRYTHON. Gwna unrhyw ddyddiad y tro, ond a chymerir mwy na thri o'r un dyddiad. Anfoner y Coupons a'r Postal Order, ynghyda env, a chyfeiriad yr anfonydd wedi ei ysgrifennu yn eglur. Cyfeirier yr archebion :— 356-358 STANLEY ROAD, LIVERPOOL. Fountain Pen Coupon; Y BRYTHON." Ebrill 30ain, 1914

Mastern Railway Co., onide ?) gyflogi dyn o'r America'r dydd o'r blaen i fod yn ben goruch- wyliwr iddynt ? Glywsoeh chwi rywun yn olweian a dwrdio mor uchel ? Ka ddo, erioed, &8 yn dweyd fod y peth yn warth a chwilydd. Ond fuasai waeth iddo heb a chodi ei wrychyn; gorfod ei ostwng, a deibyn yr Ianc a ddarfu'r Sais wedi'r cwbl. Ac y mae o'n edrych yn swil a sur ar ol cael torri ei grib mor ddi- ddisgwyl. Rhaid wrth enau glan i oganu. 0<:>- DD-RM YN FAM IA WN.-Cwynai'r Parch. Meredith Hughes, wrth gyfarch eyfarfod o ferched bonheddig Urdd y Friallen ya Abergele nos Iau ddiweddaf, fod y Dad- gysylltwyr yn honni nad oedd yr Eglwys Wladol yng Nghymru yn Eglwys Genedl- aethol, tra y mynnai yntau mai y hi oedd y sefydliad cenedlaethol hynaf yn y wlad. Wel nac ydyw wir, Mr. Hughes, pob parch i ehwi, canys y mae Cymraeg ei hoffeiriaid yn resynus o annheilwng, y rhan fwyaf ohonynt y mae eithriadau campus, ond 'does fawr o groeso na dyrchafiad iddynt gan ei penaeth- iaidesgobaidd; at y Saesneg a'r mawrion tir a phlas y mae gwynt a chydymdeimlad yr Bglwys wedi bod, genhedlaeth ar ol cenhedl- aeth 'does dim a rydd fwy o lawenydd i'ch eegobion na chael rhyw arwydd fod y Gym- raeg yn marw a'r Saesneg yn cael rhoi ei throed ar ei gweddf i'w thagu y mae'r Hen Fam yn ormod o Forwyn Fach y Plas i fod byth yn deg ac annibynnol yn ei chondemniad o'u drygau a'u balchter oeraidd ac esgeulus lawn yw hi o'n gwerin, a pha ryfedd pan gof- iom mai nid mam iawn mohoni, ond mam- yng-nghyfraith. <$- YN BATRWM ~7>R BALA.-Y mae Pwyllgor Addysg yr Abermaw a'r ardal wedi eymeradwyo cynhygiad y Parch. D. Da vies IB.), sef fod cadw'r holl gofnodion o hyn allan yn Gymraeg. Dyna batrwm i Gyngor bon- Nwm y Bala. le'r Bala, o bob man,—tref Michael Jones, fuasai wedi tynnu blew eu eernau o'r bon pe'n fyw. liN O'R DISGLEIRION DYSG.-Y mae Miss Mary Ellis, B.A., Dolgellau, wedi eael ei phenodi'n arolygydd ysgolion darn o'r De, tan y Bwrdd Addysg. Cafodd hi ei dysg yn Ysgol Waddol Dr. Williams yn nhre'i mebyd, ac yng Ngholegau Aberystwyth a. Bangor. Bu'n athrawes ym Manchester, Bristol, ac yn ddarlithydd ar Saesneg yn yr Eaole Normale, Paris. TEGAN ARIAN ABERYSTWYTH.— Y mae Pwyllgor Eisteddfod Genedlaethol. 1915 (Aberystwyth), ar awgrym Mr. Gwynn Jones y bardd, wedi penderfynu gwobrwyo'r awdlydd buddugol a thegan arian, ar Surf eadair fach, yn Ile'r gad air dderw arferol a hynny, ebe'r cynhygydd, am fod y cadeiriau derw'n rhai mor remp o anghysurus i eistedd ynddynt, at ei gilydd. Ddim o bwys gen i prun a gaffo'r bardd, cyd ag y cano awdl a bery cyd a'i dderw a'i gisten arian. 0<:>- (JOREU RHODD UN HEB EI C7? ?.E.B jS/ &OFYN.—Y mae JarllAneaster wedi dweyd wrth eglwys Annibynnol Betws y Coed fod yn ei fryd roi freehold y tir ar yr hwn y saif eu eapiel iddynt. Ac fe wnaeth hyn ohono'i hun, leb i'r eglwys anfon gair nac awgrym i ofyn y lath beth ganddo. AR BWY Y GWRENDY,B NEp p-yn ystod ei ymweliad a Thowyn a Machynlleth ddydd Mercher diweddaf, dywedodd yr Archddiagon Lloyd Jones fod yr Eglwys "ladol yng Nghymru yn mynd drwy gyfwng mawr a difrifol ei bod hwy wedi gwneud eu heithaf i'w hamddiffyn a'i harbed drwy gadw eyfarfodydd led y wlad, ac mai'r unig erfyn oedd yn aros yn eu llaw bellach oedd gweddi. Mid ysgafn-gellwair yn goeglyd yr ydym, ond rhybuddio'r Archddiagon a phob Eglwyswr arall y medr yr Ymneilltuwyr weddio ar yr un nef, yr un mor daer a lawythau, a hynny heb lyfr, am gael y rhyddid y dioddefasant hebddo cyhyd, a ehael eu cyfri'n gydradd a'r Llan yng ngolwg y Gyfraith, ac nid yn wrthgilwyr goddefedig o gorlan y genedl. Fe gredaf fi mai'r weddi Ymneilltuol gynnes o'r frest a wrandewir yn y 4liwedd, ac nid y weddi wneud Eglwysig e lyfr. SASIWN YR IAITH.—Yn nhref Aber- honddu y bydd Ysgol Haf yr laith Gymraeg yr haf nesaf yma, pryd y disgwylir cryn gant a hanner o athrawon De a Gogledd i ddilyn y darlithiau gan Syr E. Anwyl, y Proff. J. Morris Jones, Syr Marsiant Williams, y Proff. J. E. Lloyd, a Mr. H. T. Evans (Caerd-ydd) ac yn y blaen. Ac wedi'r darlithiau bob bore, eerddir a cherbydir i fannau enwog y fro, tan arweiniad Mr. Gwybod y Cwbl Am- danynt. HEN DREF WM. LLBYN.-Dal i 1 wyddo a dyfnhau'i gafael a wna Gwyl Gerddorol Croesoswallt, a sefydlwyd yn 1880 gan y diweddar Henry Leslie, ae a gynhelid yr wythnos ddiweddaf. Mr. S. H. Nicholson, organydd Prifeglwys M nchester, oedd y beirniad canu, a chystadlodd llu o blant poethion yr unawd a'r ddeuawd a'r bedwar- awd a'r corau—a Threfonen yn oreu o saith c6r plant. Hen dref ddiddorol yw Croesos- wallt ar lawer cyfrif,—yn un peth am ei bod hi'n cydio Sir Ddinbych a Sir Drefaldwyn a Sir Amwythig yn ei gilydd, ac fod Cymru a Lloegr megis yn cusanu'i gilydd ar ei heolydd. Wn i ddim, chwaith, nad ydyw'r gair cusanu yna'n rhy gryf, achos cuchio braidd y bydd gwefus yr Hen Wlad ar hyd Clawdd Offa a'r Goror yma ar fod gwefus Lloegr mor fudr rhagor ei gwefus hi. Ond dyna pam yr ysgrifenais y nodyn hwn, sef i atgoffa'r Cymry claear Croesoswallt y bu'r prifardd godidog Wm. Lleyn yno'n curadu, ac mai fyno y mae ei Iwch a phe fodd gwybod ymhle, fe awn yno i godi eoflech p'r granite c'letaf uwch ei ben. -0 WCAERGYBI OFN Y DYN MELYN.— Yng nghyfarfod Cyngor Llafur (Trades and Labour) Caergybi nos Fercher ddiweddaf, pasiwyd penderfyniad o brotest yn erbyn cyflogi Chineaid a Lascars ar longau Prydein- ig a sylwyd, yn ystod y drafodaeth, fod si ar led fod siop smwddio (laundry) i gael ei hagor yn y dref gan Chineaid, ac y byddent yn snechian yno a chodi busnes a cihynhyddu yn eu rhif yn y man nes mynd a'u brechtan o law pobl Caergybi. Ond pe'r eid i China, chwi gaech y dyn gwyn o Brydain a gwledydd ereill Ewrob yn mynd a brechtan y Chineaid o'u dwylo hwythau, yn enwedig y frechtan a mwyaf o fenyn ami. WAETH HEB, W-IR /—Yng nghyfarfod blynyddol Toriaid Sir Feirionydd, a gynhelid yn yr Abermaw ddydd Sadwrn diweddaf, ail- ddewiswyd Arglwydd Harlech yn llywydd Capt. Richards (Dolgellau) a Mr. R. Jones- Morris (Talsarnau) yn is-lywyddion Capt. R. Bowen Jones a Mr. Romer Wvn (Rug, Corwen) yn drysoryddion a Mr. Pierce Jones, Blaenau Ffestiniog, yn ysgrifennydd. Digon hawdd dewis swyddogion palasog a Seisnigaidd fel y rhain, mhobi i, ond cael gwerin yr hen Sir i ddewis neb ond Mr. Haydn Jones yn aelod, dyna'r gamp. Waeth heb, wir. -«► BALCHTER DINBYCH.—Y mae Bwrdd y Llywodraeth Lleol wedi caniatau cais Corfforaeth Dinbych am gael benthyca deng mil o bunnau i godimarchnadfanewydd, neu- add gyhoeddus, swyddfa a gorsaf y frigM dan, ac yn y blaen a'r adeiladau newyddion, pan y'u gorffenner, a fydd balchter Dinbych, yng ngolwg pobl arwynebol y Byd Hwn ond hynny o gapeli ac ystafelloedd cenhadol sydd ynddi fydd balchter dyfnach hynny o bobl y Byd "Arall sydd ynddi.