Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

3 articles on this Page

GViYL DDEWII

News
Cite
Share

GViYL DDEWII Y Gymdeithas Genedlaethol I CYNH AX-IORO Cymd'uth O niodLiethol Gym- reig L rpwi ei chiuio Gwyl Ddowi (dyma'r Jl»iin) yng Ngwesty'? Adelphi, nos Sadwrn, ban lywyddiaeth Mf Dwid Jones, oadeirydd y Gymdeithas. Yr oedd cerdyn y Saig yn un tlwa a oholfydd ihwn ei argraff, ac yn glod i chwa^th a dyfeisgarwch yr ysgrifennydd, Mr. R. Vaughan Jbn38. Daoth cynimlliad llaosog ynghyd, ac wjdiT wledd, oood anerch- iadau gan y rhain Yn gyntaf, gan y Gwir Anrhydeddua J. Herbert It)wis, A.S, yn talu teyraged i ymdreoh Cymry Itrpwl droa fudiadau'r Hn Wlad yn bwrw golwg droa y easgliad at Lyfrg'»ll Qencdiiiothoi Aberystwyth ac yn otefu am ragor o h«v?lioni at y s ifydliad hwnnw ay mor agos at ei guloiv Cyfeiriodd hefyd at yr ang n, em w-.Il tai ei weithwyr ym mharthau gwledig Cymru on.d a ddiben- nodd gyda'n h'vtgofi > pa mor dda. ac angen- rheidiol bynnag y bo'r diwygiadau gwleid- yddol a thymhorol hyn, mai drwy lynu wrth ei greddf at bethau yskrydol y cadwai'r genedl ei gogoniant. Arglwydd Howard dn Walden ddilynodd, t act yr Yswain iou^nc o Qastell y Waun sy mor gefnogol i'r ddrama Gymreig, sy mor i. y mr,.) i g, sy mor hael ei arian at ei meithrin, ac sy wrthi, madd b, yn dysgu Cymraeg or mwyn deall y bobl a'u teithi'i well. Go anghylyw oedd ei dra- ddodiad, ao ni ohlywaia nemor a ddywedodd dipyn yn gyfriniol a deubig hefyd oedd ei frawddegau, ac ni wyddwn i aiorwydd ai o ddireidi ynfeeu o ddifrifwch y dywedai. Awgrymai'n bod fel oenedl heb ddeall yn iawn befeh oodd ein dolfrydau,a beth ddylai'n hagw^dd fod at gonhedloedd ereill. Aw- grym-u ein bod wadi colli'r hen aflaeth (gaiety) a nodweddai'r hen Gymry gynt, a'n bod yn bobl rhy surbwch a gwplaes ar hyn o bryd, ac hwyrach mai i adfer yr hen afiaeth hTfnnw y mae'r ddrama'n codi'r dyddiau hyn. B i'r ddrama o blaid crefydd bob amser, ac anian ddramatig yr hen brog-thvvyr Cymreig a'u gwnai mor rymus ac effaithiol. Di'yiwyd gan yr Athro J. Morris Jones, M.A., B vigor, a dyma rediad ei anerohiad, wrth at, b dros AWn a Chtln Cymru :—Un o'r JPthau mwyaf ffodus yn hanes yr iaith Gynara^g ydoedd gwaith yr hen Robert Vaughan, H 'ngwrt, yn dioirlu cynifer o law- vagrifiu ac ynddynt farddoniaeth Dafydd ab G-v; vm ac yn y blaen; ond ymhle y safwn gyda go'wg -\r Awen a Chan Cymru heddyw ? B i Elidir 8aia yn eioh dychryn yn Lerpwl ynVr dydd o'r bUen. Y mae gen i barch a mddwl uohel o Elidir ond y ma^'m golwg i N-i fwy gobeithiol na'i olwg o. Edrychwch yn 01 dd"lng mlynodd ar hugain, a chvmher- woh farddoniaeth Inddyw Ag awdlau Tadno, t vagubai'r cadeiriau Eisteddfodol yr adeg honno. Cymerwch ei awdl i Glawdd Offa 'do"s yr un bai cynghaneddol na ch-weh ohwi o yn yr awdl honno ac yma dyfynnwyd da^ii'i i ddangos mor lawn odd i o ansodd- eiriau gwag ao afraid, ac mor anghyson ydoedd ran m'ddwi a synnwyr. Dyna'r p^thau n dd in wn bri ao yn onnill cadeiriau dding m'yn^dd ar hug-kin yn ol ond beth amdanl b *n hddyw? Wei, y mae gnnym d6 o irdd i-lulbitic sy'n cvnhyrchu barddoniaeth 'n' w^h^no1 ac mor b'l1 oddiwrth bath fel ,r.,n-a ag yw Pegwn y Gogledd o B gwn y Dg. f -na- Mr. Williams-PaiTy, awd'vdd Yr T-jaf buddugol yn Eisteddfod Colwj-n B %y yn 1910, yn i-xy o foistr ar y G>Tighan"dd na'r un bMdd sy'n fyw, na fa oi feiatrolaoh ami ers amser Dewi Wyn, a hrvyraoh na fu neb yng Nghvmru erioed cyn n s< d at gynghanedd ao jrabryd Dafydd ab Gwiljrm. A dyna awdl GwJ-ad v Bryniav Gwynn Jones, nad oes amaf ofa dwyd na fu ei hafal yn hanea barddon- iaeth Cymru,ac y mae e i awdl ar Ymadawiad Arthur yn rhagori ar ddim a ganodd Tinnyson na neb arall mewn unrhyw iaith ar y testyn hwnnw. Enghreifftiodd hefyd Gansuon a B^Iodi W. J. Oruffydd a Thelynegion Eifion Wyn i ddangos mai nid dirywio yr oedd barddoniaeth Cymru, ond ennill mewn per- ffeithrwydd ffurf a oheinder iaith a ohysondeb meddwl. B th bynnag oedd amheuaeth Arglwydd Howard de Walden am beth ydoedd aabri a dyhsad canedl y Gymry, y mae o ar gael a chadw yn ein hiaith oadwn honno'n fyw achos os collwn ein hiaith, y mae'n debyg gen i na ddeuwn ni byth o hyd i'r asbri honuo wedyn yn unman arall. Cynhygiwj/d a chefnogwyd llwncdestyn DinaB Lorpwl g-an y Cvnghorydd Henry Jones a'r Arglwydd Pser a'r Gymdeithas Genedlaethol gan Mr. O. W. Owen, M.A., a'r oadeirydd. Canwyd yn ystnd y cyfarfod gan Miss Cassie Hughes Mr. H. Osborne Da vies yn oanu penhiFion (ac yn rhagorol) Miss Thomas (Telynores Gwtmiyll) wrth y delyn Miss Millioent Richards wth y piano a Mr. J. T. Jones (arweinydd Cor y Cymric) yn canu rhai o'n hen alawon mor groyw a mwyn ei lais ag erioed. Daeth gwifreb longyfarchiadol i law yn ystod y cinio oddiwrth Gymmodorion Hull. Cymry Cflgwri. I Uvmawai Cyxnry Cilgwri (Wallasey, etc.) yr un noi3on, yn y i un noaon, yn y Masonic Hall, Liscard, tan lywjrddiaeth Mr. G. C. Rees. Yr oedd y Parch. John Williams i fod yn un o'r siarad- wyr gwahoddedig, eithr daeth gwifren o'r Amwythig ei fod wadi colli'r trdn fan honno. Yr oedd Maer Birkenhead yno'n oynnyg llwnodeatyn Cymru," ac a ddarllennodd lythy-r-neg-s i'r cyfarfod oddiwrth Mr. A. T. Davies, Swyddfa Addysg Cymru. Syr E. Anwyl, M.A., Aberystwyth, a gefn- og"\i'r llwnodeatyn, gan ddal, wrth edryoh yn ol, fod Cymru wedi gwalla mewn gwirionedd— mivvn addyag yn arbennig. Etifeddiaeth i'r oyfoethog oedd addysg yn yr adeg fu, ao eithrio'r rhyw ychydig allai ei gael drwy ymdreoh oruohddynol bron ond heddyw yr opdd yr addysg uchaf yng nghyrraedd pob Oymro a, Chymraes, i bob diben ymarferol. Ao yr oedd y bob! yn dangos cariad gwirion- eddol at addysg, nid yn unig yn y col- gau a'r ysgolion, ond yn yr Eisteddfodau, lie y gw^lent nwyd anrrddol am lenyddiaeth ao awydd i ddatblygu fiurfiau newyddion ar len- yddiaeth, yn cynnwys y delyneg a'r ddrama. A ohan gvfeirio'i olwg at drefi mawrion Ifirpwl, Manoeinion, Llundain, ac yn y blaen, danghoaodd Syr Edward fod y Cymry'n llwyddo ym myd masnach cystal ag ym myd life a barddas, ac yn dangos fod ynddynt ddeunydd oanedl yn rneddu ar hanfodion uchaf a. goru bvwyd d-v-ii. Ac a ddibennodd i ei araith yn Gymra g gyda dwvyd fod y gwladgarwch mwyaf urids yn gwbl gyson & cnariad at holl gmhedloedd emi11 y ddaaar. Cynhygiwyd llwncdestyn Y Gymdeithaa" gan y Parch. D. D. Williams, Manoeinion. vVrth fyw ei bywyd hi ei hun, eb3 fo, y gwnai Cymru fwyaf o wasanaeth i'r byd. Rhaid iddi dynnu ei hysbrydaliaeth o'i gorffmnol, bid siwr ond rhaid iddi beidio a boddloni ar hynny-rhaid iddi addasu ac ymagor i g/t-^rfod yr ams^roedd. Rhaid iddi ddysgu oddiwrth g mhedloedd ereill, a dod i gyswllt byw a'r byd. Ni all Cymru fod ynghau iddi hi ei hun byth mwy, oblegid y mae'r byd yn dylifo ati ac iddi rhaid iddihithau felly fynd allan i'r byd rhaid iddi estyn ei chyfran drwv'r Ymherodraeth Brydeinig i'r byd. Wrth gydnabod, cyfeiriodd Mr. O. H. Jones, oadeirydd y Gymdeithas, at lafur ac ymrodd- iad Mr. T. Humphreys-Jones, ei chyn-gadeir- ydd, ac a ddyw idodd fod yr holl gymdeithas yn cydymdeimlo ag ef yn y brofedigaeth o golli ei fab ac yn y gwendid iechyd oedd arno yntau'i hun. Cynhygiwyd llwnodestyn Ein Gwahodd- edigion mm araith sylwiddol gan Mr. W. Garmon Jones, M.A., a'r cadeirydd. Caed caneuon yn ystod y cinio gan Mr. Q. B. Williams, Mr. Tom Roberts, a Madam Raymie Thomas, a Miss N. W. Roberts yn oyfeilio. Cymry Crewe. I A GANFU Ysgoldy'r Drindod nos Sadwrn ddiweddaf, ni wad nad yw tan Cymreig yn llo^gi'n eirias yn mro estron, ac ysbryd yr hen Ddewi mor fyw ag erioed. Yr oedd llu mawr o Gymry brwd a heiny yno, wedi cyrchu o bell ac agos, a'r cwbl yn acennu'r hen Gymraeg fel pe na bai iaith arall yn y byd. Dechreuwyd gyda gwledd f^lys wedi ei pharatoi gan nifer o chwiorydd gwladgar a thwymgalon, ac yn sicr ni phrofwyd gwell arlwy erioed. Chwi frodyr, odid y gellwch bellach fyned ar eich cythlwng am lawer dydd Ar ol clirio'r byrddau, treuliwyd orig fechan i ymgyd- nabyddu ac yn wir, yr oedd yn w <rth ychydig aberth pi na bae ond i gael ysgwyd Haw Ag ambell Gymro praff oedd yno. Nid anamlwg ydoedd yr Awen anodd fuasai iddi gidw draw oddiwrth gwmni mor llawen. Yno'r oedd, yn prysur oglais amryw o'r brodyr-y Parch. R. L'vwis, y ddau R.R." a Trevor, yn fawr eu hwyl. Wedi gosteg, cyflwynodd yr hybarch a'r gwladgir R. Will- iams awenau'r cyfarfod i ofal Mr. W. V. Williams,—efe yn Gymro o'i goryn i'w garn," ac aed yn ddiatr,g gyda'r rhaglen v peth oyntaf ydoedd canu gyda'r delyn—y Tlynor Mawddwy wrthi hi yn ddeheuig dros ben, ac yn tynnu mSl o bob tant, nes dywedyd o bawb, Melys, moes mwy." Yna caed c&n, 0 n^ byddai'n haf o hyd," gan Madame Mollie Willhm"l-datganiad gwych ydoedd, a chafodd ghop byddarol. Onid yw telyn y rhiain ho bob amp-r m wn hwyl ? Dilyn- wyd h,- vd,g adroddiad i)-iiigamp," Gwlnd yr F ddfod," g".n Mr. Trevor Owen. Ni oh 'im sâl g'1 Trevor., Yna gc>,lwvd pt( Telynor i'r llwy"an, a gwefreiddiodd y ,,rf gvda phenhillion a rh-uny'n clecian. Er mwyn anadl i'r cerddorion, caed gair g, -i y Llywvdd, ae h-fvd gan y Parch. R. Will i-vm a phan gwyd y rhain, ceir bob amser beth a g- i,-ti arno. Nid oes ofodiroicyn- nwys eu "gnriau," ond yn ddilys yr oedd hufen Cymra^g yn difAru dros eu gwefusau- Brwd y croeso roed i'r cantor Mr. J. Eaton Williams o Benmaenmawr. Amlwg yw oddiwrth y gan odidog roes fod ei galon yn Hawn Cll-l, a dilynwyd hyn gyda chan dlos arall, N,g,Fi y B odeuyn," gan Madamr Mollie Williams,a'r tolynor drachpfn yn rhoddi pigion melys ar ei hoff delyn. Swynolodiapth ydoedd Cymru Anwylaf" gan Mr. R. Roberts. Can ydoedd hon oedd yn cydio. v chafodd gymeradwyaeth frwd. Treuliwjrd ail ran y cyfarfod gyda chware Enoc Hvws. Caraswn yn fawr fanylu a cheisio diRgriflo y golygfeydd diddorol ddanghosid, ond nid oes gofod nao amser. Portreadwyd Ty'n yr ardd, Siop y Groes, y Twmpath, a thy Mr. Denman yn odidog iawn, a phob cymeriad yn cael ei ddehongli i drwch y blewyn. Pe digwyddai i ysbryd Wil Bryan fod yno, yn sior fe ddywedai fod pob un yn true to nature. A ganlvn yw y prif gymeriadau —Enoc EIuw, Mr. Trevor Owen Capten Trevor. Mr. N. V. Willi.mR M.R 7Jqopw, Madame Mollie Williams Susi, Mrs. Thorn- hill Mr. Denman, Mr. R. Roberts (Edleston Road) Mrs. Denman, Miss Maria Jones Sem Llwyd, Mr. David Jones Tomoa Bartley, Mr. R. Roberts (Henry Street) Barbara Bartley, Mrs. Salisbury Jones Marged, Mrs. Trevor Owen Kit, Miss Menai Williams; Jones y Pli8mon, Mr. Robert Lloyd Y Parch. Obadiah Simon, Mr. Joseph Lewis yr Ameri- canwr, y. Parch. R. Williams a gwasanaeth- wyd hefyd gan Mr. Thornhill ac ereill. Beth bynnag yw dyfodol y ddrama Gymreig, gellir bod yn sior fod gan y Cymro athrylith yn y g-If hon pe'i datblygid hi fo'n ail i ddim welir byth ar lwyfan y Sais, ac yn llawer mwy chwaethus. Diolchwyd yn gynnes i bawb gymerodd ran. Mawr ddyled sydd i Miss Gwennie Roberts a Miss Jones am gyfeilio mor frdrus, ac hefyd i'r ysgrifennydd clodwiw, Mr. R. Roberts, HAnry Street, am ei lafur caled a diflin. Yn sicr caed gwvl i'w chofio. Gofid gennym am anallu'r Parch. R. Lewis i fod yno. LEEDS.—Nos Sadwrn ddiweddaf, daeth llu o Gymry Leeds a'r cylch ynghyd i'r Noddfa, Camp Road, i ddathlu Gwyl Ddewi. Llyw- yddwyd yn ddeheuig gan Mr. W. H. Barrow Williams. Yr oedd anerchiad y gadair yn torri tir newydd, ar ffurf taBu cwestiynau i'r gynulleidfa. Yr ergyd gyntaf ydoedd gofyn i'r dorf pa Ie y ganwyd yr Esgob Morgan, a phwysleisiodd ar i ieuenctyd Cymru ymgyd- nabyddu a chymwynaswyr eu gwlad. Cafwyd anerchiadau nigamp gan y Parchn. J. Ellis Williams ar Ddewi Sant; Ein Cenedl— J. Price Ein Hiaith-T. Morris a chariodd James Lewis y cyfarfod wrth loffa ym maes pawb a phopeth. Yn y ddinas hon y mae'r Hen Sant wedi bod yn ddigartref mal yr arch gynt yn cerdded o westy i westy, a phriodol y dywedai'r siaradwr cyntaf fod ein dplfryd adref yn yr eglwys, ao mai nid priodol rhoddi llwncdestyn iddo a gwirodydd. Cydna- byddai'r ail siaradwr fod ein gwlad wedi ei gwasgu gan y moroedd amgylchynol a'r gwledydd cwmpasol, ond ymhyfrydai fod eu delfrydau fel eu mynyddau, yn ymddyrchafu tua'r nef. Wedi canmol iaith Gwalia, iaith cewri'r pulpud, iaith yr englyn, gwasgai'r trydydd siaradwr ar gadw'r Gymrafg yn fyw ac yn loew ymhlith yr estroniaid, a dywedodd yr holl bobloedd, Amen. Ac er fod Mr. Lewis yn gweinidogaethu gyda'r Saeson, adroddodd ddarnau barddonol yr hen iaith nes llosgi enaid y dorf. O'r cyfarfod hwn, hyderir sefydlu Cymdeithas Cymry Fydd i addysgu ein hieuenctyd yn llwybrau'r beirdd—y llen- orion, a'r cerddorion, a chaiff Dewi annwyl eu noddi a'u cyagodi dan ei adenydd. Trefmvyd yr holl weithrediadau yn daclus gan yr ysgrif- ennydd gweithgar, 0. G. Williams. Afraid dweyd fod y oanu a'r bwyta ar ei ore-Li.-Medo CYMDEITHAS POBL IETTAINO ARFIELD ROAD.—Datlilwyd Gwyl Ddewi gan y Gym- deithas uchod Nos Wener ddiweddaf, a daeth cynhulliad lliosog ynghyd. Cafwyd anerch- iad penigamp, a phwrpasol i'r amgylchiad gan lywydd y Gymdeithas, y Parch, John Owen. Canodd Miss Maggie Morris Unwaith eto'n Nghymru annwyl," a "Mentra Gwen a Miss Lillian Humphreys Gwlad y Delyn adroddodd Mr. T. O. Morris "Y Milwr," a Mr. J. T. Hughes" I-thianedd Penrhyn Gwyr." Cafwyd perfformiad o rannau o Enoc Huws (Daniel Owen) gan aelodau o'r Gymdeithas Miss Myfanwy Thomas ydoedd Mrs, Denman Mrs. T. 0. Morris Mr. Denman Mr. Ernest Hughes Tomos Bartley Mr. Trefor Madoc Jones Shem Llwyd. Cyfeiliwyd gan Miss Jennie Hughes, A.L.C.M. Gwnaeth y cwbl eu gwaith yn hynod effeithiol, a chafwyd cyfarfod trwyadl Gymreig, a fwynhawyd yn "anwedd," chwedl Tomos Bartley. Gyda Haw, y mae ym mwriad y Gymdeithas roddi perfformiad cyfan o Enoc Huws ar ddiwedd y tymor.

Y'91AFULL YI

Advertising