Y Dinesydd Cymreig

CAPEL GORFFWYSFA, LLANBERIS. DATHUAD HANNER CAN' MLWYDDIANT. Wythnos o bwysigrwydd neillduol yd- wythnos ddiwedtlai yn bancs eglw y,s yr A rglwydd yng Xgorffwysfa, Llanberis, s:ei dathlu banner can' mlwydd- iant et sefvdliad. 2s os yr 22nin cynfisol," vdilaidwyd -oyfartod arbennig. Dechreuwrd trwy ganu flmyn gyuulleid- faol a darlien rhan o'r Ysgrvthyr a gweddio gan y Parch A J. George, B.A., B.D., Seion. Yna oafwyd gair gan y llywydd, y Parch J. Pritcbard, M.A., B.D., gweini- dog prcsennoi yr eglwys. Dywedai mai cyfarfod pwysig eithriadol ydoedd, ao nn chafwvd ei gyffelvb erioed, ac 11 a oheir nn eto am banner canrif yng Ngorffwysfa. At- ol agor y cyfarfod felly, esgynodd y Parch T. C. Williams, M.A., Porthaethwy, i'r pwlpud, a phregethwyd ganddo yn rymus eithriadol ar loan i. 14, "A'r Gair a MDIEtljpxi-yd yn gnnwd, ac a drigodd yn ein pi it h ni (ac ni a welsom ei ogoniant Ef, gogoniant megis yr r: nig-nncdig oddi- wrth y Tad), yn Ilawn gras a gwirionedd. Clywsom el' yn pregethu amryw droion cyn hyn, ond tystiolaethai pawb na ehlyw- sid ef erioed yn pregethu yn fwy nerthol na'r tro hWJl. Ar 01 y bregeth enfwyd banes .sefvdliad yr achos yng Ngorffwysfa gan y gweinidog presennol :—Dechreuwvd a ehwb!hawyd y gwaith yng Ngorffennaf, 1867. Daeth chwech ugain o aelodau o Gapel Coch, yr un nifcr ag a ffurfiai yr Eglwys Apostolaidd (Gweler Actau i. 15). Y cyfarfod cyntaf gynhaliwyd ydoedd seiat ar nos Fawrth, Gorffemiaf 16eg, 1867, prvd y dewiswyd y blaenoriaid can- 1,n101 -.Mri Griffith Jones, Ty l'" cha'r Ffordd; Griffith Jones, Mount Pleasant; Hugh Lewis, John Pierce, y Glvn, a Tlios. Phillips yn flaenor y gan. Nos Wener, y 19eg o OriFennaf, pregcthwyd gan y hwyr gan y Parch John Roberts (leuan Gwyllt). Y Sa both dilynol cafwyd cyf- arfod pregethu yn y drefn ganlynolAm 10 y bore, gan y Parch W. Rowlands, Cefnvwaen; am 2 y prynhawn, gan y Parch Robert Ellis, Yiigoldy; ac am f; yr luvyr gan y Pare hJohn Roberts (leuan Gwyllt). Ar y 13eg o Daehwedd, 1867. ngorwyd y cape] yn ffurfiol, pryd y gwns. anaethwyd gan Dr John Hughus, Lerpwl; Dr Owen Thomas, Lerpwl r a'r Parch Robp"t Rnbcr?s, Carnedùi (bra?d Icuau ? Gwyllt). Bu tr! o iugeHiaid yn ystod yi banner can' mlynedd—Parehn J. Roberts, ?leuan Gwyllt), am un flwydd a banner; G. T?cwyn Parry, am 40 mlynedd ?'r 7 Hu hefyd 21 o flaenoriaid. Yn lS :>efydl- wyd cangen-e< £ lwys .1' pKwy lia. Yn nesaf galwyd ar Dr Lloyd 0. Williams, M.B.. Y.H., i gyflwyno anerch- iad f; enor hynaf eglwys Gorffwysfa, sydd i) hyd yn llafurio yn y winllan, &ef Mr J. Yaughan Wiiliam". Rank BniJd- ings (gyrit). Ond cyn cvHwyno'r anereli- iad cawsom bancs yr acho.s yn bur gryno a diddorol gan J)r Lloyd Williams. oeud ynttin v. edi bod yn flaenor yn yr un eghvys am lawer blwvddyn. N'i, oedd y oapot yn ddwy flwydd oed pan ddaeth ef yn aelod. Yna rhoddodd banes yr achos 37 mlynedd yn ol, pan ddychwelodd i Lan- beris ar ol bod yn efrwlu Y r oedd yn cofio Griffith Jones, Mount Pleasant, yn dda iawn, Yl- hwn oedd yn wr mawr ei baich yi: yr eglwys, a phob amser yn ed- 11 ob vii e(,I rych ar ei swydd fel un gyvsegiedig. Ad- gofion by", iawn oedd Jones, Tyucha'r Elordd. ETC ydoedd y "pen-blaenor," ar arferai gylioed'di ac ar wain yng ngliyfarfodydd yr hnos. Yj oeud yn gryf iawn yn erbyn un pecliod oedd, meddai efe, ''yn codi ei ben'' y cyf- nod hnnnw, p;ef rhoduxnna ar v Habatb. Gwr ydoedd ef a gnrini pi Jusern «'i (tin santaidd yn g.vson ar hyd yr wytlmcs lei ar y Sabatii. Hugh Lewis hefyd oedd yn flaenllaw iawn. Yr oedd yn ddiwinydd I ¡ eadarn ac yn areithiwr )iiagovo". Eiea niaradai ddiweddaf yn y Seiat nos Sul, ac IWllwg oedd y byddai wedi parotoi J."n fan- y,1. a siaiadai yn bwyllog, a theimlai pawb y byddai yn rboddi coron ar waith ICO!'ON ;ii- i?-,i i t t l y dydd. Dyn duwiolfn dig ei ysbryd vd- oedd Robert Parry hefyd. Un r-;elog yd- oedd D_ P. Williams licfyd. Ond aetli ef a Griffith -Tones. Mount Pleasant, i ofalu am yr achos ym Mhreswyifn. Gwoitbiodd Edward Roberts yn fidog ac egniid gvi|;)'i Ysgal Genhadol yn London Street. Yna adeiladnyd Capel Preswylfa. va y fiwydd- yn 1882. Un o'r rhai ffyddlon ydoedd J. Vaughan Williams hefyd, ond ca\vnson nm d; n ef ymhelJach ymlaen. Crisfion ey.vsr doedd John Roberts, Llairuven, fn hefvd yn llafurio yn y winllan am 40 mlynedd. Gwr cadam i, goleii yn yr ^.sgrytbyran ydoedd ef ac arferid ei ahv gan y blaenoriaid era ill yn "geidwad yr athrawiapth," nm rnai cfe fvdda 1 yn gahv gyfrif rywun a wnai gaiiigtniet-iad wrth bregethu neu siarad. Gwelodd yt Arglwydd yn dda ei gymeiyd tf ymaitb t < 11 oddiwrth ei waith at ei wobr rai misoedd Y11 ol. Gv, r urddasol a defnyddiol ydoedd Edward Foulkes (hynaf), a ddaeth atom o Ddinorwig. Byddai ganddo ef adnod bwrpasol i brofi ei bwnc bob amser. Gweithiwr defnyddiol iawn ydoedd Owen Griffith (Eryr Eryri) hefyd, yn enwedig, gyda chaniadaeth y cysegr. Richard Owen, Caxton House, hefyd oedd iN-t- cadarn a hyddysg yn yr Ysgrythyrau. rn manwl a plirydlon ydoedd Thomas CUIT!e JJPfyd, a gweithiwr egniol gyda'j acltos. Rhoddodd John Kvan.s, Llainwen, hefyd ei oreu i'w wsith fel blaenor. Gwr nuplyg a gonest ydoedd yntau. Uu Hum- phrey Owen, Li-vs Alaw, yn weithgar a defnyddiol iawn, a llanwodd y swydd o drvsorvdd yr eglwys tra y bu yn swyddog. Eghvys hynod a hnpus ydyw Gorffwysfa wedi bod yn y gorffcnnol, ac y mae hynny i'w briodoli i raddau helaeth i fedrus- rwydd a gallu y bllgail, y Parch G. Tecwyn. Parry. Hhai amlwg ac egniol iawn gyda gwaith yr Ysgol Sul ydoedd Robert Thomas, Snowdon Street; Wm. Griffith, Goodman Street; John Thomas, Bodeil- ian; Richard Owen (saer maen), Hugh loan Williams, a. Robert Hughes, Bryn Gwynedd. Gwoitbiodd Thomas Phillips yn ddygn canu cyn nil eidfaol, a cherir ef ymlaen yn llwyddian- lHS iawn gan John Lewis, mab i Hugh Lewis. Dywedai Dr Uoyd Williams, ymhellnch hefyd mai cynnyrcli dosbarth- iadau yn efrydu ar byneiau diwinyddol megis "Athrawiaeth yr lawn" ydoedd y I g 'yr ('pdyen v soniwyd am danynt. Dis gyncd dcnparth cu hysbryd a'u h?gni a'u tan Kantaidd arnom ni sv'n aros! Yna cyflwynodd Dr Lloyd Williams anerchiad brydfertli i Mr J. Vaughan Williams., a chododd yntau i fynv i gydnabod yr an- rhydcdd yr ootid earedigion yr .eglwys yn ei osod arno, ac i ddiolch am eu teimlad- au gin-i-esog tuag a to. Dyma fel y dar- llenai yr anerchiad :— Cyflwynedig i ^\lr J. Yaughan Williams gan Garedigion Achos yr Arglwydd yng Ngorffwysfa, Llanberis. Annwyl Frawd, Pan ddeallwyd fod I vm mrycf Eglwys GorfFwysfa ddathlu ei H,,tn?ic, Thpdodd p!n j meddwi rr un waith at y cysylltiad niaith j iinii-,iltli it v TiiaiLl I a. fu rhyngoch chwi a'r Eglwys, ac yn arbcnnig at y gwasanacth mawr a. gyuwyn- wyd gcnnych ynddi ac enhh. Oddwr;Vl I vmdeimlad o rwymedigaeth i ddatgan ein hedmygedd ohonoch, a'n gwerth- fawrogiad o'ch JIafur diflino y cyflwvnir i chwi yr anerchiad hon. Nid yn fynych y rhoddir 1 wr y fraint o w asanaethu fel Blaenor am y eyfnod maiih o -.10 mlynedd. —Eithr i chwi fo'i I rlioddwyd, ac fe roddasoch el'witliau eicli umser, eich gallu, a'ch donian yn y Bwydd, gan osod popeth yn ddarcstyngedig j'ch calon fawrac eang, a thrwy hynny ddang- os y "Aordd dra rhagorol." i ciiii-i y ewydd bwysig o Ysgi-ifennydd yr Eglwys, ac yn ystod y 80ain mlynedd diweddaf ni fu pall ar eich ftyddlondeb. Gweinyddwvd hi gonnych gyda'ch llygad ar ftiddiintlltl uchaf yr eglwys, a 1, 'parch a'r anilndcdd a weddai i waith cysegredig, a chan amcanu boddloni Duw yn hv track na dynion. Fe gnrem, ymhellac-h, ddatgan ein lied mygedd ohonocli oherwydd eich ffvddlon- deb diwyro j' Cyfarfod MisoJ, a'ch tryrn- garweb pur i'r Cyfumleb. Llawenydd i ni oedd yr anrhvdedd a roddwyd arnoch pan y'ch galwyd i gadair Cyfarfod Misol Arion, tl-C y'ch dewiswyd yn gynnchiolydd ir Gymdeithasfa. Yn ycJiwanegol at hyn oil, dymuRcm gydnabod yv Arglwydd am y gias o haclioni a lletygarwch a nod- woddai chwi a'r annwyl briod. Cafadci yr eglwys bob ainser ddrws agoi-ed gen- j nycli cr derbyn cenhadon Duw. Parhaed Rhag.'iu/iaeth I Accriii .arnoch, gan roddi (,i(l(io(.Il fj N, i gydwasanaet.hu ein Harglwvdd IcsU Grist-John Pritchard, M.A.. B.D., W. LloyJ (). Williams, M.B., J.P.. Robert R. Roberts, Garfield House; William Grif- fith, Gcodrnan Street; Robert Jones, Tal- | ydon John Evans, Amserau Richard William Roberts, Padnrn Road. Caiwyd gair ymhellacb gan y Parch IJjorna.? Lloyd, UA fprciuidog y "Fam Eglwys." Llongyfarehni ef yr eglwys :n ei gwaith yn y gorffonnol, ac hefyd ilfy J. Yaughan Williams ar ei ffyddlondeb di wyro <yda'r achos am yn agos i banner/ canrif. Hungytarchodd hd'd y Parch I T. ( WiniamR. M.A., ar yr urddas sydd wedi ei osod arno trwy ei ddewis yn Llvw- ydd Cyindeitliasfa'r Gogledd. Yn yr-Ii- wancgol, cafwyd gair gan y Parch T. C. | I Willinms, M.A., yn datgan ei lawenydd a' gael bod yn ein mysg ar achlysur moi 1(-ed(I ganddo am y 1 wedd galonnog f.vdd ar bethau yng Ngorif- wysfa. a llongyfarcliai Mr J. Vaughan Williams. Y11:1 diweddwyd trwy wedtli gan y Parch R. M. Jones, Glasgoed. Rhoddwvd derbyniad brwdfrydig yn Aberystwyth i Cyrnol Lewis Pugh Evans. I Derbyniodd y Cyrnol Evans y V.C. am wrhydri or fdcs y gad.

GYVRTHWYNEBWYR CYD- WYBODOL. Cynnyg eu halltudio. Yn Nhv'r Arglwyddi daeth Argh'yd I Charn-wood a ehynygiad ymlaen o bhid ('Iiarnwot)(I I Nlllll?icii (I blaid gwneud i ffwrdd a'u gwasanaeth fel ath- rawon, ac yn condemnio tirion- deb tusgatynt. Gwadai Arglwydd Crewe fed "tirion- deb" yn cael ei ddanges tuagatynt. a dy- wedai y byddai y bobl hyn yn amhoblog- aidd dros y gweddiS o'u hoes. Fel Cad. eirydd Cyngor Sir iilundaiu nid oedd yn meddwi y byddai i unrhyw awdurdod lleol cvfritol am addysg dderbyn y cynygiad. Byddai yn amhosibl diswyddo rhai o'r gwrthwynebwyr cydw.vbo<lol berthynai i'J Crynwyr ac eraill oeddynt yn gwneud gwaitii da, rhan ohono yn waith milwroJ. Belrniadwyd y cynygiad gan Arglwydd Ribblesdale, a sylwodd y kf ddai yn ofidus dadfremi-, y gwrthwynebwyr cydwybodol, yt-bvnfyddinyn foddion I ddia-vii eiii henw da i warth Yr ydym yn f-aniitiii i bobl ddnl syniadau hynod, y rhai allant fod yn amhoblogaldd. Ond byddai yn. ofidus meddwi pin bod wedi colli ein henw da o achos rhan fechan o'r boblogaeth. Sylwodc Arglwydd Parmoor fod alltud- nieth yn anhysbys yngolwg y gyfraith. ond yn unig yn arhos "caethiwed gwyn," ac yr oedd y gyfraith wedi estyn eu hiawn- edrau rr gwrthwynebwyr cydwybodol. Gofidio. Arglwydd Courtney fpd erledig- aeth yn cael lie i roddi ei droed i law r. Rhybuddiai Arglwydd Gainford y Ty y bydd-n i atbrawon y wlad wrthwvncbu v cynnygiau. Ar lan y Llywodraeth con den mid y cyn- ygiad gan Arglwydd Sandhurst. Yi oedd alltudiaeth yn anghyfreithlon, ac nid oedd bosibl cael llongau at v pwrpas. Nid oedd yna un corff o bobl oedd wedi dangos y fath barodrwydd i wasanaethu eu gwlad a-r athrawon. Yr oedd yna athrawon a wrthwynebent ymladd yn gwneud gwaith rhagorol yn yr ysbytai aé ar faes y gad yn y Jlinell lfaenaf. ac hefvd yn y "mine-sweepers" (clywch. elyweh). Hyderai y byddai i'r cynnygiad gael eij dynn ol. Maewtumiai Arglwydd Lanibourne. ar y Haw a rail, a gadael allan y Crynwvr. fod y gwi i liwynebwyr honedig yn cael eu gwneud i fynv o. 50 v cant o Iwfriaid, 30 y cant f, "cranks," a 20 y cant yn dd-n- ion gonest. Yr oedd v tiriondeb ddang. osid tuagat y dynion hyn nid vn unig yn eu cefno £ i ar Jinellau gwrtli-wladgarol, ond hclyd yr oedd yn gefnogaoth i caill ddilyn eu hesiampl. nyn edodd T arl1 Derby ei fod wedi bod mewn y n.gyngimriad a Syr George Cave mewn perthynas gwrthwynebwvr yr oedd cu hiechyd wedi ei ainharu. Byddai 1 bysbysu y canlyniadau. rTi^ ynwyd yn oj gynygiad Ar-lwvdd Ciiarnwood. >It.

I ARGLWYDD LANSDOWNE A I HEDDWCH. Cyhoeddodd y "vaily Telegraph" lyth- yr ofidiwrth Arglwydd Lansdowne, yn yr hwn y mae y cyn-Weinidog Tramor yn hawlio am ddatganaad manylach parth amcanion ein rhyfel. ac awgi-yma y byddai i svmudiad heddwcli yng ngwledydd y gelyn gael ei grythau yn fawr os y byddai i ni wneud yn glir nad ydym ni yn dy- muno, ¡ Difodi Germani fel Gallu yn y byd. ¡ I nodi ffurf Llywodraath Germani, I I atal i Germani ei He viuysg oymun. debau masuac|iol mawr y byd"; ond ein bod yn barod I dra fod problemau cysylltiedig a L' rhyddid y moroedd. ac I fyned i mewn i Gyngrair Heddwch byd-eang. y r oedd yna sibrwd fod Arglwydd Lans- downe wedi ysgrifennu y llythyr a'r Llyw- odraeth yn gwybod am hynny; ond nid oes unrhyw sail i'r sibrwd hwnnw. Y mac y dythyr hwn ac araith fawr aruchel Arglwydd Hugh Cecil yn dangos yn eglur na ddylem anobeithio. Nid drwg pob I nrglwydd. ao y mae aniryw oJionynt hedd- I yw yn dangos eu bod lawer yn iaehaeh yn y flFydd na tciloedd o wcrinwyi- honedig.

Y GWRTHWYNEBWYR CYD. WYBODOL. (At Olygydd iy "Dinesydd.") Syr,—Rliaid fod y dosbarth hwn yn rhyw fath o ellyllon pan mae Prif Gyng- horfa a Deddfdy ein gwlad yn eu lies- gymuno drwy eu difreinio o'r cyfrwng i draetlui eu barn, sef v Bleidlais. S'n- dod i mi oedd gweled enw yr Aelod dros Fon ymhlith y mwyafrif: Ai wr mawr Dat- gysvlltiad, sail yr liwn vw rhyddid cyd- wybod. Onid dros yr egwydor hon y di- oddefodd Cymru Fu garchar, gwart-h, a dinnyg 1ae byd o wahaniaeth cyd. rhwng amddifiyn cyfiawnder gyda chledd, | dryll, a phylor, a gwneud hynny trwy ddiodder gAvartb. dirmyg. a charcliar Nid mynd i'r Groes a mil o filwvr vn et ddilynwnaeth Mab y Saer! Oni ddy- wedodd wrth Petr pan dynodd ei gledd o 1 \1;J;. "nid dyna Fy ffordd i orchfygn 1 byd ac i setio fy llheyrnas: ffordd y net yw gwarth y carcliar" ffordd y bvd yw cledd. gwn, a mor o waed. Gwaith hawdd vw mynd gyda 'r dorf, gall pysgodvn marw fynd gydaUif, ond rhaid cael un byw i fynd yn ei erbyn. Ymhlith yr ychvdig y ceir yr arwyr bob amser. Cn Lloyd Georgeaeth i Birmingliaoa: un John Penn fu fti-w dros Gymru; un Caleb, un Joshua, ac un Moses a gafwvd. Mae v gwrthwynebwyr cydwybodol yn rhv agos atom i\r haduabod, ond pan wthir liwv ymhell gan banes 1m,Y fyddant arwyr penal yr ugcinfed ganrif, a cheir hm-yn (hsglerno yn ffurfafen y byd pan fo'r V,C.'s yn nhir anghof: "Cyfrifwch yn bob llawenydd ddioddef ohonoch er mwyn fy enw i. medd Mab y Dyn. Pa un ai cledd ynte carchar sy'n unol a dysgeidaeth (Yist -) Barned y eyhoedd, ac yn eu plith weimdogion yr Efengyl bregethant o bwl- pudau y wlad. Darllener "Ymson John en.-i o waith y diweddar Glanystwyth. a daw cysur i loni yr arwyr hyn. Diolch am rai fel Dr Cliffoffrd ac Arglwydd Hugh Cecil am oleuo'r llwybr yn eu hacbos. Weh), i olwg byd, mewn carchar llwm nid nes orci gwg Llywodraeth. dirmyg, gwawd a hies: ond pan yn Haw gwirionedd yr awn ,-no troit y carchar yn deml a'r gell vn !la"-n o'r presenoldeb dwyfol. Merthyron yn yr oesau fu oeddynt had yr eglwys. Mae enw Penri annwyi heddyw yn fyw yng -Ngh\mru; ond pie mae ei erlidwvr Onid yu anghof wedi eu daddu Chwi srwyr r.e.yddid cydwvbod, fe saif eich hen- wau hyxh ar lechfrau banes, daliwch yn y ft'vdd. —Yr eiddoch. Gwrecsun. i JDWAL PAHRY. ————

[ Gwcllhad Unicngyrcjiol Oddiwrth SElNI CUR YN Y PEN Ffroenwst a Llosgia4 y Galon. Ni eihvch gL,(,l selni cur vn v pen os bydd eich lau vn iach. Mae Dr CasselPs Instant Relief yn ei roi yn ei le, a dyna pahani y mae fh iachau selni cur vn y pen a thrwblon eraill y cyfog mor fuan, sier, a. hollol. Nid yw yu envin, fel JIa\l'I' o dd?rpnrincthau, ac ni raid i chwi parhau i ? ?-m?ryd. CVnorthwva eich Jau i ndenniH ei a!In. ac fpnv dilvna gw cithrediad a gwcllhad naturiol ar un- waifeb. Cvmerer Dr Caasell's Instant Relief at rwymedd, eyfog, iau swrth, cur yn y pen sal, penysgafnder. Ysmotiati ger y llvtraid gwvnt yn y cylla, a gwaew gu-N-utog, surni llosg_calon, gwaed amhur. a'r vm- deimlad swrth, trwii-i- hwnnw sydd yn ar- wydd sicr o anhwyldernu'r iail. Gofvn- well gan eich fferyllydd am Dr Cassell's Instant Rehef. a pheidiwtu cvmervd dim yn ei le. Prisinu Is a 3s, gan yr holl fferyllwyr a'r ystordai. Darpariaeth cTd- ymaith yw Dr Cassell's Instant Relief i Dr C«u»el]'e Tablet4.

GWYR Y RHEILFFYRDD. Chwe Swllt o Godiad. G\llfled cHis g¡¡n y trnffiC' ú w;n Gwnaed c-ais gan adran v traffic o wvr y rheilffyrdd am godiad o ddeg 8wllt yn yr wvthoos. Cynygujdd y CWllUÚ bum Ik. ond gwrthododd y dynion hyWlY, lna cahvyd cynhadledd arall, a derbvn- iodd y dynion gynygiad i ychwanegu chwe' swHt at eu cvflogau. Bydd i-r cytundeb gael ei ddyddio dair wythnos yn ol, a daw y cytundeb j rym o'r dyddiad hwnnw.

CYNHADLEDD STOCKHOLM ETO. Mae Pw\ llgor Gwcithiol y Blaid Lafur yn ystyried gwahoddiad dderbyniwvd gan -Kwy.tooi Isellmynaidd-Scandinafaidd vn Stockholm, i gyfarfod mcwn Cynhadledd -ii-all f" riedir pi fhynnal yn Stockholm. Bydd 1 r "wahoddiadau hyn gael eu hys- t>ried gau Gyngres yr Undebau Llaftii- air Lafur a osodwyd i fvnv ar ol Cyng. rair Blackpool, ag eydd er hynnv wedi ood yn ystyried deiseb ar ddibenion y rhyfel, gyhoeddwyd beth ameei- yn ol,