Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
11 articles on this Page
Y GYLLIDEB.
Y GYLLIDEB. YCHWANEGU RHAI TRETHI. Araith Mr Bonar Law. Ncs Fcrcher, eyflwynodd Mr Bonar Law ei Gyllideb i sylw y Sonedd. Dy- wedodd fed y naill flwyddvn ar ol y Hall yu y.stod y rhyfel yn go-sod ar Ganghellor y Trysorlys i gvflwyno at ystyriaetli y Ty fynegiant a-riannol ar raeldfa na chlywyd erioed am ei chyffelyb mewn unrhyw wlad. Nid yw y ffigyrau enfawr hyn yn lliai y dylem ymfalchio yuddvnt, ond dylem fod yn ddiolchgar ein bod yn gallu dal y etraen ariannol sydd wedi ei gosoù arnom. Rhan y\v y ffigyrau hyn o'r broblem fawr ydym yn orfod ei gwynebu—ond nid y rhan drymaf—ohorwydd y weithred fwyaf wallgof, y trosedd mwyaf a gyflawnwvd yn ystod hanes y bvd. Ond gallwn ed- ryeh yn ol ar dair blynedd o i-.vf(,] a dweyd yn gydwybodol nad oedd gennvm ra.n yn y trosedd. Amcangyfritodd Mr McKenna y llvnnedd y gwerid ond fe gyrhaeddoeld 2.198,113,OOOp, sif ychwanegiad o 372,733,000. Yr oedd dau reswm dros yr ychwanegiad, sef cost ychwanegol cad-ddarpar a benthyciad i'n Cyngrpit- wyr. Alie canlyniad yr ychwanegiad yn v cad-ddarpar i'w weled yn (in bydd- inoedd yn Ffra.inc a'r ffrynt eraill (cym.) Gyda golwg ar y benthyciadau, ystyriai y Llywodraeth Bryeleinig mai un rhyfel oedd hon, a bod buddiannau yr oil o r Cvngreirwyr yn gyfatebol. Yr oedd yn ddyledswydd arnom i wneud yr hyn oedd yn ein gallu i gynorthwvo ein Cvngreirwyr ymhob modd, fel pe buasem yn eu gwario arnom ein hunain. Amcangyfrifid fod pin bentliyciadau i'n Cvngreirwyr a'r Trefedigaethau wedi ychwanegu oddcutu 100,000,000p. Ei- deehreu y rhyfel yr oeddym wedi rhoddi benthvg 970,000,000p, sef S28,00(),000p i'n Cvngreirwyr. a 142,000,000p i'r Trefedigaethau. Wrth droi at ein eyIlid gwclwn ddarlun gwahanol nc un mwy boddhaol. Amean- pvfrifid y byddai y gyJlid yn 502,275,OOOp, ond derbyniwyd mwy o 1,153,OOOp na'r amcangyfrifiad. Bu lleihad yn rhai c'r toll-au o 9,069.000p, fel canlyniad i'r cyf- yngu fu ar y nwyddau. Bu eynnydd ar de a thybaco—miliwn o bunnau ar y cyn- taf a miliwn a banner o bnnnau ar yr olaf. Derbyniwyd 139,920,OOOp oddiwrth y dreth ar broffidiau ychwanegol. Ychwan- egwyd liefyd at dreth y stamps. Yr oedd ein lioll dderbvniadau yn 593,428,00p, gwariwyd 2,198,113,000p; yn gadael 1.624,68;3.000p i'w dosh-irtliii trwy fenthyeiadau, &c. Bu y Benthyciad Rhyfel diweddaf yn llwyddiant diamheuol. Ar hyn o bryd safai ein Dyled Wladol yn 3,854.000,OOOp, ond yr oedd yn angen- rheidiol tynnu ymaith o hyn ein benthyc- iadau i'n Cvngreirwyr a'r Trefedigaethau. Gyda golwg ar drethiant ychwanegol, credai mai gwell oedd eu gadael ar y syl- le in i pre.sennol. Ni fwriedai ychwanegu trethi nowyldioti, ond bwriadai vchwan- egu at dri a olios oedd iiiewn gweithrediad yn bresennol. Bwriadai vchwanegu at y dreth adloniant, a disgwyliai gael ych- wanegiad at y gyllid o 1,500,OOOp. Ych- wanegid Is Rc at dreth y tybaco, a dis— gwylid ychwanegiad o 6,000,OOOp. (ynnygiai hefyd i ychwanegu y dreth ar broffidiau ychwanegol o 60 y cant i 80 y cant (clywch, clvwch). Pe na buasai am yr angen am gyllid, da ganddo fuasai gadael y dreth hon yn v fan yr oedd, ond o safle tegwch nid oedd dim i'w ddweyd yn erbyn y codiad. Rhaid oedd iddo ys tyried yr effaith ar ein buddianr.:v.i cdlaetho', lie ar pin safle fasnachol ar ol y rhyfel. Yr oedd wedi cvmeryd i vsiyr- ineth yr hyn ddywedwyd wrtho gan y ddirprvvyaeth fu gydag ef, ond yr oedJ cisiau ychwaneg o gyllid, ac hyd y gwelai of nid oedd yna ullrhyw ffurf o drethiant oedd yn decacli er budd cenedlaethol. Yr oeddis yn bwriadu i'r dreth gyohwyn c Ionawr laf, y ihvyddyn hon. Yr oedd yna un adran o'n diwydiannau yr oedd yn rhaid iddo ddweyd rhvwbeth, sef y fasnach longau. Credai nad oedd unrhvw fn^naoh wmli gwneud y fath ehv. Am v rhennn yma bwriadai ymwneud a hi mewn ifurf arbennig. Ystyriai nad oedd y proffidiau ychwanegol yn cyfariod yr N-ld oedd dim nm." nnheg na chyhuddo y perclienogion llong- au o ddiffyg gwladgnrwch, ond yr oeddynt wedi cap! amser da. Y cynllun a irvjuer- wyd i ymwncud a'r ddiwvdiant hon yd. oedd ei hatafaelu. Ar hyn o bryd yr oedd y Llywodraeth wedi atafaelu 90 y cant o'r llongau 1,600 tunnell a tlirosodd, a'r tebyg yw y cymerid yr oil drosodd. Ar y deehreu gwnaed proffidiau raawr, ond ohorwydd y costau nid oedd felly yn bi e- fcennol. Ar hyn o bryd nid oedd yn bosibl gwncnd elw oyn y rhyfel, gan iod y Rheolwr Llongau yn rheoli y llonglogau. Aiiii-awdd o,(,dd gwybod both oedd swm y benthyciadau roddid i'r Cvngreirwyr a'r Trefedigaethau, yn arbennig er dyfodiad America i fewn. Byddai yn rhaid iddynt estyn cymorth ariannol i'n Cvngreirwyr, Rhoddai hwynt yn 400,(M,000p, sef llai o 150 o filiynau na'r llynedd, Wrt-h dynu hyn allan bydd ein costau rhyfel via o 6,275,OOOp y dydd. o'i gymharu a 6.022,OOOp y llynedd. Amcangyfritid y derbynid trwy y cyllid 638,600,000p, yr hyn adawai 1.651,781.OOOp i'w codi trwy fenthyeiadau. Ystyriai na allwn ddal i wario fel hyn am amser amhenodol ond yr G.,eld yn SifT na fvddai eisiau arian yn I rhwystTo i ni <?nniH buddu?itiaoth, H ?aH- \vn ni ddal i fvnd ymlaen yn y cytenad hwn vn Ilawe¡,'hwy'na'n gelvnion (cym.). I MR M'KENNA. I.I()ng'fal'('hodd)Ir)I' Kenna y Cang- hellor ar ei fynegiant. Dangosai fod gennym adnoddau mawr i gyfarfod on rhwymedigaethau ariannol. Yr oedd dyfodiad yr America i mewn wedi rhwvdd- hau Hawer yn y cyfeiriad hwn. Gan fod America wedi dod i mewn hyderai y gall- wn ddod i ddealtwriacth i gyfyngu ar y prisiau. ->•
IATEBIAD MR ASQUITH.
I ATEBIAD MR ASQUITH. I Y Paratcad ar GViCf Prinder. Nos lau, hu Mr Asqnith yn aunerch aelodau yr 'i.v Ciui). Cydnabyddai fod rhyfel fel yr un bresennol yn debyg o newid ein golygiadau saibwvnt o edrych ar betiiau, ond hyderai nad oedd yn myned i osod o'r npindn hen egwydd- orion ac nrgyhoeddindan feI pethan di- werth. Credai fod gan Ryddfrydiaeth le amlwg i chwareu ei rhan yn y byd new- ydd, ar ol i'r dyddiau enbyd hyn fynd heibio. Ar hyn o bryd yr oelldvm mewn cyfwng difrifol yn hanes y rhyfel. Rhoddcnld rhyddkm Uwsia yni newydd yn y rhni oedd yn y ml add o blaid rhyddid. ac yr oedd dyfodiad yr America i mewn i'r eyngrair yn foddion i ddwyn ysbryd /ic asbri newydd i mewn. Nid oedd aclios prvderu oherwydd y wedd ariannol. Ond yr oedd y submarines yn elfen beryglus, gan eu bod wedi evnnyddu i raddau hel- aetli yn ddiwoddar. Nid wyf yn hofFi y gwaith o gymhaiu yr liyn wnaed yn y gorfFennol a'r hyn wneir N. ii D.vwedodd Mr Bonar Law y noswaith 0'1' blaen fod rhai o aelodau v Llywodraeth brewennol yn dal rhai o'r prif swyddi yn y Weinyddiaeth ddiweddaf, a thrwy hynny yr oeddynt oil yn gyfrifol nm yr hyn a wnaed a'r hyn yr esgeuluswyd ei wneud. Ond awgrvmir mewn rhai eylch- oedd eu bod wedi esgeuiu.so ac yn ddi- fraw. Yngwjmeb hyn credaf ei bod yn ddyledswydd arnaf i alw KVIW at yr hyn wnaed oyn i berygl y submarines ddat- blygu. Yn Hvdref, 1914, fe brynwyd llawer o wenith gan y Llywodraeth yngwahanol rannau y byd, yn benaf trwy offerynoliapth Arghvyeld Selbome, ac yr oedd gennym f". y o wenith wedi ei storio na fu erioed. Trwy ymroddiad Mr Runciman llwyddwyd i gael yn agas i werth banner can miliwn o bunnau o gig rhewedig i'r wlad yn Rhagfyr. 1916. Gwnaed trefniadau ar raddt'a hti i gael cynnyrch o'r Is-almaen a Denmare. ———— ————
I TENNYSON A CHYMRU. I
TENNYSON A CHYMRU. Cafodd Tennyson lawer o ysbrydoliacth di-wv'i- "iNfal)inogioTi," te iild vw'ji rhy- fedd fod y bardd wedi ei swyno'n fawr gan Gymru. Ond yehydig a wyr ei fod fel George Borrow wedi gwneud ei hunan yn hvsbys yn iaith rhni o'i anvyr a'iarwr- esau. Yn ei gofiant "Life of Tennyson," ysgrifemvyd gan ei fnb, dywedir:—"Yng Ngorffennaf He Awst (1856) cvmerodd fy nhad a'm mam ni y plant i Gymru, ac yno v cyfansoddwyd y rhan fwvaf o "Enid." Arosasom yn Llangollen, ac yna yn Dol- gellau, a'r Abermaw." Dywed yr ysgrif- pnvdd am ymweliadau A Harlech, Ffestin- iog, Llanidloes, a Ghaerffili, a chymerwyd y daith gartref drwy Aberhonddu, Wou- cester. it Salisbury, ac ychwanega ''Gyda chvmorth ysgolfeistri lleol yng Nghymru, dysgodd fy rliieni beth Cym- raeg, ac yn darllen n gilydd Hanes C'ymru, y Mabinogion, a Llywarch Hen."
I ...————— I CYFLOGAU LYTHYRDY.'…
I ————— I CYFLOGAU LYTHYRDY. I- Ychwanegiad Arall. lilioddwyd dyfarniad Bwidd Cyniod a ( hytlafareddol Gweision y Idywodraeth yr wythnos <ldi\veddaf. Derbynia oddeutu 200,(Jnu o wasanaet hyddion :dydlog y Llywodraeth ychwanegiad yn eu eyiiogau. vw dros gyinod ] Yn dod o ,IiTi v c.vrilitizi liwii, :v 1 eu hachos hwy o dan gynllun arall. Bydd yr ychwanegiad yn c-yfrif o Ionawr laf. Wele y rhestv newvdd:- — Rhai yn derhyn 30s yn vr,wythnos ac islaw liynily Dynion, 9s; merched, 6s. Hhwng 30s a 40s yr wythnos: Dynion, 8s; merched, 5s. Rhwng 40s a 60s yr wythnos: Dynion. 7s merched, 4s 6c. Rhwng 60s yr wythnos a 250p y fiwvdd- VD Dynion, 5s; merchcd, 3s 6c. Rhoddir yr ychwanegiad hwn fel oodiad tros gyfnod, oherwydd yr amgylchiadau eithriadol presennol. Nid ydynt ychwaith i'w cyfrif wrth benderfviiii swig y pensiwa,
SENEDD Y PENTREF.
SENEDD Y PENTREF. i NEU, GWEITtiDY WMfFRA TOMOS, Y CRYDD. I DYDD BARN! Sian Ifans: Yn toedd y gethwr yna yn hen ffasiwn, Wmffra r O ble daeth o, dwad? Chlowis i neb er pan rown i'n hogan bach yn son am uffarn a dydd barn! Rown i'n meddwl fod y peth yna wedi mynd o'r program erstalwm. Be wut ti yn i ddeud, Wmffra ? Wmffra: Wel wir, Sian bach, mi rown i yn i leicio fo rywsut; ond mi fctyrbiodd gryn dipin arna i, weldi. Mae'r pry- gethu ffasiwn ncwudd yma yn ein siwtio ni yn well, dw i'n meddwl. O leia, mae yna lai o styi-baiis vnti nhw. en di ddim colli winciad o gysgu hefo'r un n'r hogia yma, rwan. Sian Ifans: Hwurach wir, ond mafl yna fwii o gvsgu with i gwranelo nhw o lawar nag a fydda ers talwm, yn toes'r Wmffra: Falla wir. Sian. Ond tydw i ddim yn meddwl mae amu nhw y mae'r bai i gid chwaith. Sian Ifans: Wut ti'n credu yn y petha oedd gen y get Inn nos Sul dweutha, Wm- ffra ? Wut ti'n meddwl mewn difri fod yna uffarn a dydd barn? Wmffra: Wei ydw, debig iawn. Be nath i ti feddwl nad oeddwn i ddim, Sian? Sian Ifans: Gofyn am dy farn rydw i, achos tydi'r hogan acw ddim yn credu' r naill na'r Hall. Mae hi'n egleigas mor glyfar, weldi, nes mae hi yn fy rhoi i mewn cornal mewn dau funud. Ac mae hi'n deud nad oes un o bob cant o'r gdh- wrs yma yn credu mewn nac uffarn na dydd barn. Wmffra: Gwarchod ni, ai dyna be mae addysg wedi roi ymhen dy hogan ? Tybad fod y gethwrs wedi mund mor beU a hyn- yna, Sian! Harri: Peidiwch a gwrando arni, boys. Rhyw greduras wedi lianar gwirioni ydi hi, ae yn meddwl fod y tipin coleg mae hi wedi i gael yn i gneud hi "beyond" credu ryw betha v mae'r hen bohol "ignorant" wedi byw arnun nhw. Mae hi isio tynu'r gcthwrs i'r un eweh a hitha, dyna'r ffaith am dani. Sian Ifans: 0 nage, Hani, nid felna ehwaith. Mae'r hogan t(-wn go sown d yn i phetha, weldi. Mac hi'n "genuine'' gyda'r petha mae'n welad a'u teimlo; ond fedjr Li yn i bvw weld bod uffarn a barn yn talio hefo Ybath mae hi yn i alw "logic" a coman fiens. Harri: Rhaid cael enwa fiiop drigist mwun tad er dangos i clyirwcli. Wmffra: Paid a bod mor grablud. Harri, da ti. Mae Sian yn eifclia gonast yma heno. Wil Ffcwc: Hiar, hiar, Wmffra. Mi fyddan pitha lwth i ni ddysgu parchu barn y naill a'r Ihtll, a rhoi mwu o gredit am eu gonestnvudd, er jddun n hw fod yn I hollol groes. ac hwurach yn gyfeiliornus. Wmffra: Wet ia, dyna su'n iawn. Wil. Trejad pawb gofio am neud o hyn allan ynta. Be ydi dy farn di ar y pwnc o uffarn a dydd barn, Wil Ffowc? Wil Ffowc: Cwestiwn mawr ydi 0, Wm- ffi-a, ia wir. Twn i ddim But y madar na gethwr na neb arall i handlio fel matar o bwnc i dreuthu arno. Yn wir, rydw i braidd yn ama y dylia dyn i daclo fo'n gyhoeddus heb gael yn gynta argyhoeeld- Lad pendant yn i gylch. A rw i'n meidd- io deud mai ycliyelig ar y naw BU viiii a "gettl(Hl conviction" ar y pwnc. Y Sgwl: Tybed. Wil Ffowc. ilae amaf ofn eich bod yn cvmeryd gormod yn gan- j iataol yn awr. Wil Ffowc: H wurach fy mod: ond dyna fy mam onast i. Argyhoeddiad partli bodolaeth y ddau rydw i'n feddwl. wrth gwrs. Rhyw gredu rydw i fod v iiiwii- afrif wedi suo en hunain i dybio nad yw y naill na'r Hall yn hod. ac fod y gweddill V heb sed')'n derfynnol ar y naill ochr na'r ?!.iT. Y Sgwl: Beth su'n peri i chi feddwl hynny, Wil Ffowc? Fe garvvn gael eg- lurhad, oblegid v mae'n bwnc Ky'n cy- meryd llawer o le yn fy meddwl y dyddiau diweddaf hyn. Wmffra: Wei ia wir. dwad dy fmst | allan, Wil bach. Mi rydw ina yn teimlo | eryn ddiddordeb yn y matar p,) iiesi rydw i yn teithio tna'r bedd, ydw wir. Wil Ffowc: Diar mi, iocs arna i ddim isio i chi fund i ebio yn brudd ar y niator nac oes wir. Edrach ar y peth o'r ochor ola lijdda i bob amsar. Mae gen i fy "icttied conviction," a waeth gen i be ddeuditli neb arall yn wahanol i mi. Y Sgwl: Beth ydyw liwnnw, Wil Ft owe ? Wil Ffowc: I ddechra J'ydw i'n credu fod yn rhaid with uffarn, ae mai ni ein hunain su'n i gneud hi. Fedra i ddim mo'i lleoli hi, a tydw i ddim am i thanio hi chwaith. 'Rwy'n Credu fod dyn yn flragwydclol, ac y caria ei uffern gyda fo hyd y mynno ei cliadw. Tydi pob pechotl a throsedd yn dwyn ei gosb, a fedar y dyn a becho ddim i osgoi. Dyna ydi uffarn i mi—dyn yn eario cosb ei bechu yn ei fynwes, a bywyd noeth hwnt i'r Hen yn ei wneud yn llosg i'r enaid. Rydw i'n credu mewn dydd bam liefud. Mi ddeudwch mod i'n hen ffasiwn wel tydi o'n ddim ods gen i. Mi faswn i'n cvfri Duw yn gneud tro s:ii iawn hefo dyn os ifad oes yna un hefud, Be yda chi yn i feddwl neith i fyny am yr anhegweh a'r anghyfartaledd, ie. a'r anghyfiawnder a'r eamfarnu sydd yn y byd yma, os nad oes yna ddydd cyfri? Toes yna ddim fasan gneud Dnw yn gvfiawn os nad oes dydd barn! Mae yna un yn reit siwr i chi, ac y bydd pawh yn cael ei adnabod wrth ei Iiw priodol, ac yn cael ei roi yn ei le eyf- addas i hun. Dyna fy mam' onast i, deudwoh chi a fynoch am dani. Y Sgwl: Pa. bryd y bydd hynny, Wil Ffowc ? Wil Ffowc: Twn i ddim am hynny, na sut ffurf fydd arno fo chwaith. Tydi ddim o bwvs ychwaith. i gael o ■u'n bwyvig er mwyn unioni camwri a rhoi chwara teg i Dduw a. dyn. Sian Ifans: Toes yna fawr neb yn credu hwnyna rwan, Wil Ffowc. Wmffra: Rydw i'n credu yn un. Sian; ond mi fasan well gen i fedru peidio. Y Sgwl: Tydi o ddim yn cael ei "recog- nisio" fel peth "plausible" heddyw, Wil Ffowc. Tipyn o baganiaeth pydd yn y syniad yn ol fy marn i. a rhyw "senti- ment" hen vrageddos. Wil Ffowc: 0 wnewch chi?r peth yr hyn a fynoch fedra i ddim cap! dadfachu oddi- wrthynt. T'dw i ddim yn ama nad ydi pobol wedi eu taflu dros y bwrdd ers- talwm neu fasa nhw byth yn gneud y petha mae nhw yn i neud. Pe tasa dyn- ion a merched yn dod i gredu'n ddifrifol mewn uffarn a dydd barn mi fasa i bowud nhw yn fWll rial a llai o ffug a stimia yn i hanas nhw. Mi geith llawar i hen ragrithiwr a thwullwr fraw pan yn gor- fod mund drwy'r proses o brawf a dat- leniad yr ochor draw. Peth ofnadwu f?dd datguddio gweithredodd y sgiamars yr adag hono yn siwr i chi. Teith yna yr un tro gwael heibio heb gad i gyfri a'i ddangos, ac mi gelff Ilawai- o rai gaf- odd eu trin ar gam amsar dedwudd yn y proses hwnw. Mi rydw i'n falch yn y syniad o ddydd barn, ydw wir, a blundar o'r mwua ydi meddwi nad oes uffarn a dydd barn i fod. Sian Ifans: Paid a nychryu i Wil bach. Tydi peth felna yn ddigon a gyru dyn yn wallgo. Wut ti'n meddwl mewn difri be wut i:i'n ddeud. Wil Ffowc: Ydw debig iawn mod i. Fasa waeth gen i fod yn inffidal mwu na deud nad' ydynt yn bod. Mae yr hen Tom Paine wedi eaeI gweld "y grand mystery" erbyn hyn, ac mi gawn oil wclad yr un peth ryw ddiwrnod. Y Sgwl: Fedra i ddim credu yr un fath a chi, Wil Ffowc: ond yr wyf yn credu mewn a gwobr, ac fod peelm yn rhwym o adael ei ol er uiwcd. ac fod da ion i yn sicr 0 roi dedwyddweh. Wil Ffowc: Mae h wnyna yn osodiad rhy neis a ITansiol. Nid un fdna yw Duw: "Canys ein Duw ni sydd dan ysol," "Gwvbyddwch y geddiwedda eich pechod chwi oil." Mae yna nefoedd, uffarn, a dydd barn, yn siwr i chi. Wmffra: Wel, yn wir hogia. rydw i'n gwelad hi'n mund yn niwl glan yma, ydw wir; a tydw i ddim yn leieio'r sgwrs. mae hi yn fy nychryn i. Dowch da chi, i mi gael cau y drws yma. Tydw i ddim yn meddwl y cysgith yr un ohono ni heno. Tyrd ona Wil, mi gei orffan hefo'r Sgwl ar y ffordd adra. Cofia fi at Edward, Sian, a dwad wrtho fo am frisio mendio. Nos dawch. i
CARCHAR CAERNARFON. I
CARCHAR CAERNARFON. I Yn y Senedd gofynodd Mr Edmund Harvey i'r Ysgrifennydd Cartrefol a allai ddweyd faint o le oedd yng Ngharchar Caernarfon a oedd yno ysbyty beth yw maint yr iard ymarfer, ac a oedd ef yn ystyried fod yno ddigon o le i gael ymar- feriad; a beth oedd maintioli llyfrgell y earchar? Mr Brace: Mae yna le i 49 o garcharor- ion gwrywot a. 13 o fen\vod yn y (ar- char. Gyda golwg ar yr ysbyty mae yno ddwy ward gyda tliri gwely ymhob lm. yr hyn a ystyrir i fynv a'r gofynion. H.?; bysir fi fod yr iard ymarfer yn ddigonol. Cedwir llyfrgell yn unol a rheolau car- charau, a chedwir digon o gyifeuKterau i dd allien. p I
HEDDLU MON. I
HEDDLU MON. Pasiodd Pwvllgor Heddlu Mon fod y Prif Gwnstahl yn cael codiad o 25p yn y flwyddyn, a'r war bonus canlynol:—Super- j intendent, 4s yn yr wythnos; insppctor, 3s; sergeants a'r lieddweision, 2s. Gol- yga hyn gynnydd o 168p, ac y mae'r "war bonus" yn ychwanegol at yr hyn a god- wyd yn Ionawr.
I AR GRWYDR.-
I AR GRWYDR. I (Gan 1. R. TRYFANWY). I LLYGAID Y DYDD. Yn y wlad lie llif3 Gwylii Tan gysgodion gwyrddion glan, Clywir o^llau peuaidd leisiau IJawer mil o a.da r man A chwyt h awel dyner dowel Tros y bannau. wawr a hwyr,— O. mae f'hiraeth srwin ei alaeth Yn fy llethu'n Ilwyr Yn y wlad lie llifa Gwylif ¡ Y bum gynt lieb glais na chlwy; Ac y gwelais rai a geuais Byth i beidio a'u caru mwy Dyna'r ardal nad oes hafal Iddi-heno ar y llawr.— 0, pe medrwn, mi ehedwn Yno cyn y wawr! Yn y wlad lie llifa Cwylif Magwyd meibjon dewnon da. Gwyr na wybu beth yw cefnu Yn y cadÚIf-s tryma'i bin Nid yw'r afon I in ei dwyfron Am weld wyneb jlwfryn liosg; Ac- ni ddicliou plentyn ffyddlon Wylo tan pi hesg. Ond i'r wlad lie llifa Gwylif Ni thry llu oi phlant byth mwy Caiff hi glodvdd dihefelydd, Bed da u'r alltud iddynt hwy Etc, cenir clod y frodir Ymhob gwlad ar dannau rhydd; A chaf innau gofio'i gwenau- Er mai can Llygaid Dydd- ———— ————
I AT Y RHAI GARANT LENYDD-IAETH…
AT Y RHAI GARANT LENYDD- IAETH CYMRL. Blin yw (lo-til fol y Prif-fardd Elfyii, o Ffestiniog, yn parhau yn wael a llesg. a'i fod o ganlyniad mewn amgylchiadau pur gyfyng ar hyn o bryd. Mae'n resynus meddwl fod gwr a wnaeth gymaint er cyfoethogi ein Uenydd- iaeth, a hynny, fel y dywed Syr Owen M. i Edward yn y "Cymru" am Ebrill, "mewn dull mor wylaidd a diymhongar." yn dioddcf-nid gormod dweyd-dlodi mawr. Fe ganodd Elfyn yn ga.mpus iawn i Dlodi, —mor gampus yn wir. fel nas gall Cymru lai na'i gadw uwchlaw hwnnw hyd derfyn ei oes. Gwyr Cymry ymhobman am A wen Elfyn, ac o ddarllen ei gyn- yrchion 'rwy'n sicr y deual pob Cymro yn gvmaint o elnivgydd ohono fel bardd a lienor, nas gallai lai na chvdymdeimlo ag ef yn ei waRledd a'i lesgedd. Ond ni all, hyd yn oed fardd, fyw ar gydymdeiinlad! Haedda Elfyu, fel un o'n prif-feirdd cenedlaethol, y gydnabvddiaeth fwyaf syl- wcddol all Cymru ei hestyn iddo. ac er fod yr amser presennol yn bur anfanteisiol i'r wlad ei gynorthwvo-, eto i gyd. yn awr nc nid eto. y niae F.lfyn wir angen ei chyn- orthwy. A oes rhywiai ymhlith beirdd a Henor- ion fy ngwlad a rydd gychwyn I fudiad o gael tystcb sylweddol iddo. neu a oes rhywrai allas;ii awgrymu rhyw gynllun arall i'w gynorthwvo yn ei rtùfyc1 llyderaf y bydd i'r llythyr hwn gTeu awydd mewn eraill i gynorthwvo y bardd talentog yn ei ddyddiau blin. Teimlwn hi'n fraint, fy hunan, o gael gwneud fy rhan ei- hyn.—Yr eiddoch, &c., MORRIS JONES. Cacrdydd, Ebrill 28ain, 1917. O N.—Ysgrifenais yn ddiweddar at Syr 0. M. Edwards i'r perwyl uchod, a dyma vsgrifena ef yn v "Cymru" am Ebrill:—■ "Yr wyf o'r un farn a chwi'n union am awen y bardd cenedlaethol. Hoffwn innan fedru llonni yehydig ar un wnaeth gymDint, ac icewn dull mor wylaidd a di- ymhongar, yn ei lesgedd a'i afiee-hyd. Trosglwyddaf idclg yn llawen bob syutiau fedrir gasglu. Hwyrach y deffry hynny'r werin i ehw; ddo'I' I'Ilodùion yn dysteb genedlaethol. ——. ————-
PRIF CIIWIP NEWYDD.
PRIF CIIWIP NEWYDD. Major Frederick Guest. A., sydd wedi ei benodi yn Brit Chwip Ryddfrydol y Llywodraeth. fel olynydd i Mr Neil Prim- rose. A.S.
AGERLONG SIR rON,
AGERLONG SIR rON, Codi y Tollau. Yng Nghyugor Trefol Caemaifon ar* gymhellai Pwyllgor y Borthfa en bod i gap! liawliau i vchwanegu 50 y cant at dollau yr agerlong pydd yn gwafianaethu rhwng Mon ac Arfon, Cynygiodd Mr Gwyncddon Dayies eu bod yn gwneud caM i ddyblu y tollau. Cefnogwyd gan Dr Parry a Mr Richards, a sylwent fod rhai o'r tollau yn rhy isol o lawer. Pasiwyd y cynygiad, ac eglurwyd na byddis o angenrheidrwydd yn dyblu y tollau os y derbynir yr hawl i hynny.