Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

15 articles on this Page

Y. FORD RYDD.I

News
Cite
Share

Y. FORD RYDD. I (Gan WENFFRWD.), 1 DINISTRIO RHYDDID. \Wtli gwrs, niae y darilenydd wedi clywed fud Prydain -y "Wlad Rydd ( r) yn ymladd dros ryddid. Ar adegau bu agos iuni gymryd eiu perswadio y torai gwawr y "mil blynyddau" pan fyddai yr Almaen wedi ei Ihn-r ddifetha. ac y buasai cin gwerin y pryd hynny yn datblygu mewn j llawnder a moes. a chyfiawnder, rhyddid, gonestrwydd a hedd yn rliywbeth mwy na geiriau yn y geiriaduron, o dan arweiniad y meddygon cynideithasol "Northcliife- Milner-Carson-Bottomley Devonport and Co." Os mai i'r Gaanan Gynideitliasol y maent yn ehi hat-wain, ye ydym yn sier o fed yn cael ein harwain ar hyd Ihvybrau dieithr. Collasom yr liaivi i farnu dros- oin ein Imnain ers tro, ac nid oes gennym hawl i ddweyd ein barn (y fath ag ydyw pan y mae y gwir yn cael ei atal rhagom rhag inni ftui-fio barn g^wir). Er ein bod wedi gweled y weddw yn colli ei bawl ar ei mab, y meibion yn colli eu hawl ar- nytt eu hunain, ac ysgrifenwvr yn colli eu hawl i draethu eu barn prin y bu inni nynt eu hunain, ac ysgrifenwyr yn colli eu hawl ar eu cartrefi. Wrtli gwrs, gwydd- cm fod hawl y gweithiwr i'w gartref yn ddarostyngedig i hawl y landlord, ond mor belled ag y gallai dalu yr ardreth gofyn- nol yr oeddym yn credu y cadwai ei hawl i bendei-fynu a fuasai yn oymevyd llety- wyr i'w dv at peidio. ac v buasai ganddo hawl i benderfynu pwy gawsai letya yn ei gartref. Ond y mae rhyfel yn ein dad- rithio niewn llawer o bethau. Ni ellir dweyd mwyach am y gweithiwr mai "ei gartref yw ei gastell." Na. pan ddaw y mesur sydd newydd iynd drwy ei ail- ddralleniad yn ddeddf, gall yr awdurdod- au orfodi Leuluoedd i letya gweithwyr prun bynnag a lioffant hynny ai peidio. Diau lid fydd Ityn yn foddhaol gan liaws o filwyr sydd wedi gadael cariref. 0 bo- peth anodd dirnad am ddini mwy gor- mesol ac anyhyfiawn na gorfodi merched (efallai wraig fyddo gartref ar ei phen ei hun) i gymryd dynion fel Uetywyr i'w tai. 0 leiaf, nid oes gan Lywodraeth o ddynion hawl i ddwyn gorfodaeth o'r fath ar ferohed, tra nad oes gan y ferch lais o gwbl mewn materioll gwleidyddol. Ym- ddengys inni mai cyfnod o anwybyddu, gormesu, ac amharchu merch yw y cyfnod hwn. Pe buasem yn seilio ein syniadau am werth a chymeriaid merch ar yr hyn sydd yn ymddangos yn y Wasg y dyddiau hyn, buasem yn ei hystyried yn is na'r anifail. Dywedir wrthym mai hi yw y perygl i foe" ac iechyd, ac v bydd yn ar bennig felly pan ddaw y milwyr yn 01 wedi y rhyfel. Djna un o ganvniadau rhyfel bob amser—sef lladd a liewynu merched y i gwledydd gelynol. ac anwybyddu ac amharchu ein merched ein hunain. Y mae hyn yn wir i raddau mwy neu lai am bob gwlad filitaraidd. RHEOLI'R BWYD. Dyma'l" cwestiwn sydd yn cael byhv yn awr. Mao y masnachwyr a'r ehvgarwyr fel arfer yn rhoi syhv i'r pWllC. Yr ydym yn clywed llawer fod prinder bwyd yn y wlad. Bu i gwestiwn Mr W. C. Ander- son, A.S., godi cwrr y Hen ar gvnllwynion y gwir reohvyr bwyd. Ymddengys fod cwnmi Ivearley a Tonge wedi anfon at y Danish Association er mwyn iddynt beidio anfon. cyflenwad o ymenyn i Brydain am fod y farchnad yn araf. Mae yn lied eglur mai elw sydd wrth wraidd hyn, ao y mae ein masnachwyr gwladgarol yn deall sut i reoli bwyd pan mae elw yn y cwestiwn. Diddorol yw deall fod Ar- glwydd Devonpot, y Rheolwr Bwyd, cyn cael ei wneud yn Arghvydd, yn adnabydd- us fel Mr Kearley o'r ewmni a nodwyd. Ond i iehwareu teg" i Lywodraeth v "dvn- ion busnes." Bu i Mr Phylip Snowden alw byl", y Ty at fatcr pwysig arall, sef gwaith y ")!as- ter Ba-keis" Association of South "Wales" yn gorfodi Messrs Weaver, Abertawe, i beidio gadael i Gymdeithas Gydweithredol Tai Bach a Perth Talbot gael cyflenwad o flawd os na fyddai iddynt werthu eu bara am yr un pris a masnachwyr craill Csef am Is yn lie 9c. ). Pa ryfedd fod piisiau yn codi. Rai biynyddoedd yn ol at oedd y Tirfeddianwyr yn traws- feddiannu erwau y wlad pan oedd y gweithwyr o'r carlref yn ymladd eu bnvydrau; Lcddyw mae f yialafwyr yn pentvru golud ar draul lladrata oddiar y dosbarth gweithiol. Ar: nid oes neb yn ameu eu gwladgarwch. GWLADGARWCH AR Ei BRAWF. Y dydd o'r blacn yr oedd- hysbysiad di- ddorol yn un o'r newyddiaduron yn dwyn y pennawd:—"Pwysig. Agored i Wasan- a.eth Milwro], Annogid y rhaj Ftydd rhwng 41 a 51 oed i anfon eu henwau i gyfeiriad neillduol, oherwydd fod tebyg- rwydd yr estynir yr oedran milwrol. Yr amcan yw rhoddi ystyriaeth i'r mater a phenderfynu ar weithrediad unedig, a setlo y cwestiwn (pwysig r) p'un a yw dynion canol oed i fyned o flacn yr rcli- ydig ddynion ieuanc sydd wedi eu gadael. Dyma wladgarwch. Gwleidyddwyr yr es- mwythfemciau ai eu fJrawf o'r diwedd. Maent yn lioff iawn o .sou am ddyledswydd wladgai1, ond maent am i bawb arall wneud en dyledswydd gynta.f os yw hynny yn golygu nberth a chaledi. Byddwu weithiau yn dyfalu a yw y dosbarth gwladgar hwn yn bwriadu ceisio anfon merched rhwng 1(5 a 30 i'r fyddin. Mae llawer ohonynt na fuasent yn petruso gAMieud hynny yn diogelu eu crwyn a'u buddiannau hwy. Ond maent yn myned rhagddynl "o gain i gam." a phan fydd ieuenctid y givled>dd oil wpdi eu difetha byddant yn tvrru at eu giiydd i son am heddweh er mwyn iddynt gael byw mewn llawnder ar yr elw gesglir ar draul gwaed a chwys yr ieuenctid a'r werin. Gvvlad- garweh rhad a salw yw yr un sydd yn gvfrifol am an fon bechgyn dennn w oed i setlo cweryl a llenwi llogellau y canol oed. Ni all hyn fyned yinlaen lawei- yn hwy. Er yn araf, y Illae y DeflFroad yn sicr o ddod. Y mae terfyn i amynedd y werin. I ADDYSG YR IEUANC. Dyma yn ddiau broblem fawr y dydd. Nid oes a fyunolll yn awr a chynllun prc- sennol y Llywodraeth. Dymunwn a IA, sylw at v ffait-h fod perygl nunvr o'n blaenau. Yn ddiweddar cyhoeddwyd am- ryw lyfrau yn ymwneud ag addysg y plant, ao mac lie amlwg yn cael ei roddi i'r pwysigrwydd o liyffoiddiant milwrol i fechgyn rhwng 12 a 18 oed. Dengys un awdur nad all fod unrhyw wrthwynebiad moesol i'r fath ddisg\blaeth yn hanes bachgen:— "Any moral objection to compulsion is logically absurd." Dywedir hefyd "Orphanages in town and country have great advantages. There are no parents to consider." Syl- wer fel mae yr amddifaid i gael eu gwneud yn beiriannau. Rhoddwn y brawddegau a ganlyn at vstyriaeth y darilenydd. (Prydeinwyr sydd yn ysgrifennu) "G-ellid hyffoddi holl ieuenctid Piydain a r Iwerddon a'u rhoi ar eu traed am ychydig dros 2,000,000p y ilwyddyn. Nid y(lvm mor siwr a'j- ysgrifennydd gyda golwg ar vr iwerddon. Beth am GymruF Etc: "Mae meddu celfyddyd yn L creu awydd i ymarrer y gelfyddyd." | Dyna r ffordd felly i ddvsgn y genhedl- aeth nesaf i fod yn rhyfelgar. Beth yw amcan hyn. tvbed'? Dyma oitiau yr awdur: diddyinid y gri fiadwrus a ehenedlaethoi beryglus o 'I lawi. a'r cyfoethog.' l Bydd liyn efallai yn ddiddorol i werinwyr, ac yn enwedig i aelodal1 I'ndebau Llafur. Dynni amcan militariaevh—cadw y gweithiwr i lawl", a gwneud mab y bwthyn yn ddigon gwasaidd i dalu gwarogaeth beunydd i'w swyddog o'r pi as. Cawn ar ddc-all fod: "Awyrgylch yr ysgol yn nod- edig o fanteisiol i ddysgu egwyddorion militariaeth." Mae y dosbarth sydd yn ysgrifennu fcl hyn yn galw am hyffordd- iant ATI yr ysgolion er mwyn i'r bcehgyn ddysgu arfer y bidog a'i yrru ] sach (cant ei yrru i gnawd eu brudyr pan fod y Llywodraethwyr yn galw am hynny). Y maent i ddysgu "stick into the throat at c!o? quarters." Na feddylid y darnenydd mai syniad- au gwaJlgor ryw un neu ddau o'n militar- iaethwvr geir yn y geiriau ddifynwyd, ac y gaUwn nordjdio chwerthin at eu hyn- fydnvydd. N-id yw y rhai hyn end yn cvnrychioli cymdeithasau crynon f pi- Navy League, National Defence Associa- tion, The L nionist Social Reform Commit- tee on Education ac y mae dynion blaen- llaw yn cefnogi cynllun o'r fath. Dyma rybudd inni fod ar ein gwyliadwriaeth. Ni fydd y frwydr yn erhyn militariaeth drosodd pan ddaw y rhyfel hwn i derfyn. Yr unig ffordd sydd gan y cyfalafwr i gadw y wet-in i lawr ydyw drwy godi i fyny gyfundrefn filitirilidd er mwyn cael gwneud yr ieuenctid yn beiriannau parod i'w defnyddio i saethu i lawr y gweith- wyr pan font yn ymladd am eu hiawn- derau. Undebwyr Llafur, byddweh effro. Weithwyr Cyniru, eofiwcli y geiriau:— "Cnwe!1. Mae genyenh bopeth i'w cnnill. Nid oes gennych ddim i'w golJi olld eich cadwynau."

Advertising

ADFYFYR Ar ol Prcgeth gan…

PENMAENMAWR. 1

PENRHYNDEUDRAETH. - .... -..…

MEDDYGINIAETH NATUR.

SWYDDOG IECHYD MEIR- I IONYDD.

IMR McKENNA.I

I CAERNARFON.I

f LLANDWROG. I

CRICCIETH.

LLANFAIRFECHAN.

NODION 0 FFESTINIOG.

PORTHMADOG.

PWLLHELI.