Y Dinesydd Cymreig

GWYNEBU'R AFLWYOD. Yr ,ydyUl .vn goiiod wynebu'r aflwydd heddyw, ac effeithiau yr alanas yn dech- reu da tod eylymau y tafodau cyhoeddus. Nid oes ond cwrr o'r ilen wedi ei rwy go hyd yn hyn, a'r olygfa drwy y rhwygiad yn, eithaf anolygus. Y mae i'w liollti i'r pen yn y man a'r ffeithiau noeth a chelyd I w fel y maent, ac nid fel eu cyflwynir gan era-ill mcdrus yn y gelt o daflu'r pluf fel bo'r tywydd. Cawn ohvg ryiedd ar amgylcliiadau'r wlad drwy ddat- ganiadau diweddaf Mr Lloyd George, Arglwydd Davenport, a Syr Edward Car- son. Er fod y tri yn hyderus mewn buddngoliaeth o. du'r Cyngreirwyr, y mae amodau'r ennill yn siarad yn groew fod yn rhaid wrth ddioddef, gwasgu, ac abertlni ofnadwy a chyffredinol drwy yr hoIl wlad. Tybed nad oedd yr arwein- wyr yn gwybod am Hhyn vn gynt? Yn ol Mr T. P. O'Connor yr oedd Mr Lloyd George wedi sylweddoli yr amgylchiadau ddwy flynedd yn ol, ac ni allwn gredu iddo fod yn ddifater a distaw ynghylcli y petli. Ar bwy y mae'r bai na fuasem wedi cymeryd camrau heddyw ddwy flyn- edd yn ol, a thrwy livnny arbed y cynni a'r wasgfa sydd o'n blaen P Dyma ddan aelod Seneddol oeddynt yn gwybod yr ,inigylclil-,idatt-.Afr Lloyd George a Mr T. P. O'Connor, ac ni ellir peidio moddwl fod y wybodacth heb gerdded drwvddynt 1 gylcll eangach. Pam y cedwir ffeithiau n rhwvm o greu galwadau i'w cyfar- fod rhywbryd, rhywsut, oddiwrth y wlad? Xi cllif 'gweithio'n jLwydclianiiiis mewn ymgymeriad iiiat- aruthrol heb ymddir- iedaeth holl ddeiliaid y wlad. Ond sut y gellir ennill ymddiriedaeth heb ffeithiau wvneb-agored i'w gwynebu ? Mae'r Pry- j deinwyr yn ddigon eofn a gwrol i wyn- ebu r gwaethaf yn ddigryn. a plio fwyaf o Yiiiddiriedietli roddir yiuldvut mwyaf yn y byd a geir allan ohonynt î gyfarfod 3 1 anhawsterau. Politi anheilwng ae aneffeithiol ydyw darnguddio gwirionedd- au a. mantellu ffeithiau. Y ffordd teb- ycaf i gaol y Prydcinwyr yn un i wynebu anhawsterau ydyw rhoddi y dasg yn glir a. diamwys o'u blaenau, ac yna ymddir- led yn eu hanrhydedd am gyflawniad o'u dy ledswyddau. Modd bynnag, dyma'r Prif Weinidog a'r Rheolwr Bwyd wedi datgan vn glir nad oes dim ond aberthu a thvnhau v j rhwvmyn a ddaw a'r wlad i fuddugol- laeth, ac os na wneir nad oes, dim ond dinistr yn ein haros. Y mae'r aherth i fod yn un cyffredinol, ac i gyrraedd pob cylch. Faint bynnag o gyfartalwch a chydbwysedd fydd yno, ni allwn bender- fynu ond y mae pawb i ddioddef yn y v, sgfa Swm y cwbl ydyw fod y gelyn I vn un peryglus, a'i ymadferthoedd mewn ypji-vw a nerth yn peri fod yn rhaid i ni u 'ud rhywbeth- heblaw pletliu dwylo, clnverthin, cltwaren, a bostio. Mae'r dydd wedi dod i'n gorfodi i gydnabod- north y gelyn ac i ddangos ein gwerth fel Prydeimvvr Rbwng popeth er dechreu y rhyfel, y mae ein stoc bwyd yn awr, meddai Mr Lloyd George, yn llai nag y bu ors blyn- yddoedd. Gyda rhagolvgon am ddinistr y b ulau isforol ar y merr y mae'r alwad yn gyfryw ag sy'n peri i'r Llvwodraeth wahardd amryw nwyddau, a chyfyngu llawer ar eraill, fel y gwelir oddiwrth araith Mr Uoyd George ar dudalen arall. At hyn gwneir apel am i bawb fyw yn synil a chadw at reolau y Rheolwr Bwyd. Rhaid wrth gydffurfiad y gwertlnvr, y prynwr, a'r bwytawr, os am wneud chwareu teg a phawb yn gyffredinol. Nid gwladgarwch a theyrnga.rw cli ydyw i werthwyr roddi ffafrau i gwsmeriaid, nac i'r prynwyr brynu mwy na'u hangen, na'r bwytawyr fwyta mwy na'r gofynion. 0 dan yr amgylchiadau y mae pwy bynnag a wna hyn yn gwneud cam a' i frawd, ac yn gwerthu ei wlad. Nid anfynych y c-lywir am rai o folwvr yr "Union Jack," a ehyfoillion a charetligion rhyddid, yn stocio eu tai gyda digon o siwgwr, blawd. pytatws, a glo, ac yn gwybod fod y wlad yn galw am abertli a ehyd-ddioddef! Waeth heb waeddi i lawr a'r Germaniaid, tra bo yspryd afla-n y Prwsiaid yn cael ei, lochesu ganBrydeillwyr honant wladgar-! wch dibendraw! Nid yw ond rhagrith noeth. Y mae'n rhaid wrth ysbryd gwell, a theyrnganvch mwy viiiarferol. Yn ol apel Mr Lloyd George ac Ar-' ghvydd Davenport, gwelir fod y wlad yn dibynnu yn llwyr a hollol ar gynnyrch y I llafurwyr. Y mveltliiwl- ydyw gwared-I wr y wlad. Ni eIlil: gwnend hebddo, y mae'n rhaid wrtlio. J)'N-itia gi-oiiiel dat-! giuldiad y rhyfel hwn. Faint yw pris y Gwaredwr P Beth fydd ei safle heddyw ac yforu? Yn awr, weithwvr, y mar setlÛ"r mater. Yr ydym yn falcli fod yi amgylchiadau wedi agoryd Hygaid y wlad ] ar worth y llafurwr amacthyddol; ond a yw y llafurwr ei hunan wedi cael agoriad Uygnd P Gwarentir isrif prisiau am wen- it h. haidd, cheirch Prydeinig ar raddfa ostyngol hyd 1922, ac isrif prisiau am fiwyddyn am bytatws; a gwarentir isrii cyflog i lafurwyr amaethyddol tra pery a prisiau gwarantedig o 25s Yll yr wythnos. Ni ellir codi rhenti heb gydsyniad Bwrdd Amaethyddiaeth. I lafurwyr amaelh- yddol y mae isrif o 25s yn edrych vn fawr; ond i ddynion a'ti llygaid yn agored nid yw ond abwydyn. A yw 258 o isrif yn deilwng o waredwr ac y maa': i wlad yn dibynnu'n lhvyr arno? Faint ydyw 25s hcddyw f Nid yw ond 14.; oi ran gwerth, fel mai dyna yn ymarferoi a geir ac nid 25s. Dylai yr isrif ar bob cylrif fod yn 30s, ac ni fyddai hyn iy r deilwng i lafurwyr sy'n gweitlnedu yr wa redwyr i'w gwlad. Os yn galw am was- anaeth, ac os yr hawlii- tal yn ol cyfrifol- derb ac uwchafiaeth safle, gall y iiaTur wr amaethyddol heddyw yn ddiamheuo hawlio y c-vfi-ifoildeb a'r safle uchaf yn y wlad, Dylai gael ei gydnabod yn an- rhydeddus a'i barchu yn rhinwedd ei waith a'i wasanaeth. Daw y wasgfa hon a ni i'n synhwyi-i ni gredwn, a'n dysgu i fyw yn fwy svmi a diwastraff, ac i weled gwerth dyn a 3 wasanaeth drwy ei barchu a'i gydnabod yn ol ei deilyngdod q,1 wertli. àb"r aflsvydd o'n blaenau, ond gallwn e: drechu o'i wynebu yn eofn a digel gvdag ynni a dyfalbarliad ———— —————

CAERNARFON. Miiwrol.—Dyrchafwyd y Corponal W. J. Evans, Cae Philip, yn rhingyll yn Ffrainc. Yn Ddiogel. Dci-byiiiodd Mrs L. C. Jones, 15, Northgate Street, gerdyn post oddiwrth ei gwr, Mr Richard Jones, jsaer ilongau, yn dweyd ei fod yn ddiogel ac yn iach ond mai carcharor hyfel ydyw yn Gefangenanlager, Dulmeni. W. Germani. I Rff> vdoedd saer yr ageiiong "Cambrian Range," a suddwyd gan un o submarines y Germaniaid. Mab hynaf Mrs Mar- garet Jones, 14, Chapel Street, ydyw, a'r diweddar Mr John Jones, carpenter. Mae'r teulu yn llawen ar ol derbyn y newydd ei fod ar dir y rhai byw ac yn iach. Marw.—Dydd Mercher, claddwyd Mrs Hughes, priod Mr John Hughes, prif arddwr Coed Helen.—Dydd lau cJaddwyd Mrs Caradoc Rowland. Merch ydoedd i Mr John Salisbury, Caerlleon. Dydd Sadwrn claddwyd Mr Thomas Williams, Bank Quay, gynt o'r Pandy, Bontnewydd. Dydd Mawrth, claddwyd Mrs Morris, 15, Garnon Street, gweddw Mr John Morris, Foundry, Cyngerdd Cysegredig.—Cynhaliwvd nos Sul, yn Siloh Bach, Mr John Roberts, Rhosbodrual, yn y gadair. Dcchreuwyd gan Mr Thomas Pritchard, Marcus Street. Cymerwvd rhan mewn canu ac adrodd gan Mr R. Radford Jones, J. Owen, Giv.N.tiaiat; Master W. Morton Jones, Misses A M. Jones, M. A. Williams, K. Morton Jones, Elizabeth Hughes, Llvs Meirion Lodge; L A. Thomas, Lizzie Jones, a Lily Lloyd Jones, a Chor Plant Siloli Bach, o dan arweiniad Mr Robert Williams, Moseley House. Gelert Street. Cvfeiliwyd gan Mr W. R. Williams, I Bangor Street, a Miss Lizzie Jones, Castle Square Cafe. Darluniau Byw. Bydd Mr E. 0. Davies yn dangos y ffylm ardderchog "The Battle of the Ancre, and the Ad- vance of the Tanks," yn y Guild Hall ddvdd lau, Gwener, a Sadwrn, Mawrth laf, 2il, a'r 3ydd. Mae y ffylm yma yn dangos golygfa o.'r ail frwydr fuddugol-1 Taethus yn y "Great Advance" a symud- I iadau o'r diwrnod cynt, ymddygiad cyff- roas y Prydeinwyr, pan yn symud ymlaen a'r sefydliad gorfoleddus ar y maes. Gwelir lieiyd y "Tanks" yn gweithredu. Bydd y Guild Hall yn agored am 3, 6, ac 8 o'r gloch y dyddiau hyn. Mynediad i mewn. Is 6c, Is, a 6c. Diweddu Tymor.Nos Lun terfynwyd Cvnideithas Lenyddol Ebenezcr am eleni drwy gyrauod amrywiaethol o dan lyw- yddiaeth ^lr W.. Dt Jotie-z, Bodnant. Cymerodd y rhai canlynol ran ynddo ) Misses Barlow ac Edwards, Mr John Jones, a Master D. Hobinson. Cyfeil- I iwyd gan Miss Jl. L. Williams a Miss Edwards. Cafwyd cystadleuaeth ddon- iol, ac enillwyd y wobr gan Mrs Roberts, Ty'l' Capel, a, Miss Jennie Barlow, 36, Chapel Street. Trefnwyr y cyfarfod yd- oedd y Mri W, Davies, Hill Street; John Williams, Eleanor Street; R. Ro- berts, Pool Hill; a Robert Roberts, Ty'r Capel. Llys Bwrdeisiol.—Qvnhaliwyd ddydd Llun, Mr ( has. A. Jones yn y gadair. Cyhuddwyd William Griffith, Half Way, Felinheli, o beidio dangos golm ar ei gerbyd. Gorchymynwyd iddo dalu y ostau, —Cyhuddwyd Thomas Ore, Maen ('oell, Llanwnda, o ddangos gormod o oleu ) I Dirwywyd ef i 14s — Cyhuddwyd dau I fachgen o dorri coed byw. Gorchymyn- wyd iddynt dalu y costau, sef 7s 6c yr un.

f BALADEULYN. I Marw.—Gyda dwyster y cofnodwn far- wolaetli Mr G Jones, Talymignedd Uch- af, yr hyn a gymerodd le nos AYener, yn 78 mhvydd oed. Yr oedd yn ddiacon yn Nrwsycoed, ac yn dda iawn at yr achos, a bydd yn golled i'r eglwys yno ar ei ol. Yr oedd yn amaethwr ar raddfa eang, ac yn hysbys yn y cylch amaethyddol, ac yn fawr ei baich gan bawb. Cynierodd yr angladd le ddydd Mawrth, angladd prei- fat, ym mynwent St. Rhedyw Gwasan- aethwyd gan y Parchn Morris Williams, Baladeulyn, a J. M. Williams (A.), Pen- ygroes. Mae ein cvdymdeimlad llwyraf gyda'i weddw, yr lion sy'n orweddiog wael ,i hv d erivn y caiff ers llawer o fisoedd, a hyderwn y eaift gysgod ,YI' aden ddwyfol o dan y gawod hon. Y Gobeithiu.-N-os Wener, cynlialiodd y Gobeithlu ei gyfarfod mawr. Y cad- cirydd ydoedd Mr Robert Ellis, Gelli. Dywedodd fod yn bleser o'r mwyaf ganddo gael bod yn bresennol yn y cyfarfod hwn, am fod son am blant Baladeulyn fel yr oeddynt yn rhagori ar bawb yn y Gym- anfa ac yn eu Gobeithlu; a hyderai na byddai eleni yn ol i'r un flwyddyn yn eu banes. Dangosodd ei werthfawrogiad yn ymarferol a sylweddol drwy roi hanner ( gini yn y diysoifa-, Yr arweinydd yd- oedd Mr Richard Parry, yr hwn a wnaeth ei waith gyda'i liwylusdod arferol, gan gadw pawb yn ddiddig a lion. Gan na chafwyd enwau y buddugvvyr yn llawn ymataliwn rhag enwi neb, a thrwy hynny osgoi pob tramgwydd, Gwasanaethwyd fel beirniaid gan Miss Moelwyn Jones a'r Parch M. Williams. Datganwyd gan Miss Moelwyn Jones, y Mri R: R. Tho- mas (Bryn LJwyd gynt), a. John Wil- liams, Pen yr Oi-sedd. Cvfeiliwyd gan Miss Mabel Parry a Mr Owen Hughes, Ty Nant. Cafwyd cyfarfod da o'r dech- reu i'r diwedd. Hwyraeh na fuasai gair bach o awgrymiad caredig i'r pwyllgor I ddim allan o'i le, a dyma yw—vhoddwch fwy o le i'r plant a llai i'r bobl mewn oed. Cyfarfod i'r plant ddylai fod, ac y mae digon o dalentau ymysg plant Baladeulyn i gadw cyfafod da a graenus. Cymerwch | Yr hvnt am ei werth.

I BANGOR. I Prpgeth i'r Myfyrwyr.—Nos Fercher, yng nghapel Twrgwyn, traddododd Dr Hutton, irlasgow, bregeth flynyddol i'r myfyrwyr, a chafwyd pregeth rymus. Marw.—Drwg gennym gofnodi marwol- aeth y gwr adnabyddus i Gymru, sef y Parch Daniel Rowlands, M.A., eyn-brif atliraw Coleg Normalaidd Bangor. Bydd yn chwith gan ddinaswyr Bangor golli y gwyneb siriol fyddai bob amser yn barod gyda phob achos da. Dydd Mercher di-' weddaf yr oedd yn 90 mlwydd oed. Bydded i Dduw nerthu y teulu yn eu galar. Brawdoliaeth Bangor.—Nos Sul, ar ol y moddion cyhoeddus, cynhaliwvd cyfar- fod y Frawdoliaeth ynghapel Horeb. Y cadeirydd ydocdd Dr Rowland Jones. Cafwyd unawd gan Miss Edith Samuel, a deuawd gan Sapper Peters, R.E., a Mr Griffith Owen. Calwyd anerchiad am- serol, tarawiadol, ag erfyniadol am i bawb wncud eu gorcu i gyfarfod apel Arglwydd .Devonport (Rheolwr Bwyd) gan y Parch H. N Henderson, gweinidog yr Annibyn- wyr Seisnig. Marw Gwr a Gwraig.—Dydd Sadwrn, yn 73 mlwyTdd oed, bu farw Mrs Williams, priod Mr Richard Williams, gynt glo fasnachydd; a dydd Sul bu farw Mr Wil- liams yn 73 mlwydd oed. Bu Mr Wil- liams yn wael am 16 wythnos, a Mrs Williams am chwe wythnos. Yr oedd- ynt wedi bod yn y cwlwm euraidd am banner can mlynedd.

BRYNREFAIL. c ? I Marw.—Chwerror yr zlairi, bu tarw Mrs Ellen Evans, Llain Hir, a. hi bron yn 83 mhvydd oed. Cymerai ei chaitref ers amryw flynyddau gyda'i mercb, Mr8 Harry Roberts, Berlin House, Bryn- refail, yr hon a i'u yn hynod ofalus a charedig wrthi. Cyfarfyddodd a dam- wain rai wythnosau yn ol trwy syrthio fI, tliorri ei chlun Hi ydoedd yr aelod hynaf yn eglwys Brynrefail. Y mati iddi ddwy ferch a phedwar o feibion i alarn eu colled ar ei hol, Cydymdeim- 1",n a hwy yn eu profedigaeth Cleddir dydd ilercher ym mynwent Llanddein- iolen. Gwvasanaethir gan y Parch Richard Jones (Glan Alaw).

DYFFRYN NANTLLE. Derbyn Galwad.-Deallwn fod y Parch David Dapies (B.), Llanllyfni, wedf der- byn gawad unfiwdol gan eglwvs Calfaria, Clydach Vale, i fod yn olynydd i Dr Elvet Davies, yr hwn fu'n bugeilio yr eglwys am 34 o flynvddoedd. Bydd yn chwith gennym golli gweinidog moi weithgar o'n mysg. Yr oedd yn gyfaill agos a chymwynasgar i bawb o bob en- wad Dymunwn bob Uwyddiant a ben- dith arno, a nawdd y nef fyddo drosto. Bydd yn dechreu ar ei waith newydd Ebrill y 15fed. Yn Gwella.—Da gennym ddeall fod y Preifat Walter S. Jones, Coed Cae Du, yn gwella, wedi bod yn yr ysbyty am rai wythnosau, ond wedi cael dod adref Gartref.—Hyfryd oedd gennym weled rhai o'n milwyr wedi cael dod adref am yspaid: y swyddog John Thomas, County Road, wedi bod yn Ffrainc am amser maith; y Preifat Robert Morris, High Street, a'r Preifat Richie Griffith, Tre- ddafd. Huno yn yr Angau. — Bore Mercher, Chwefror 21ain, hunodd y brawd ieuanc Owen Jones, Isfryn, Lhvyndu Road, a dydd Sadwrn rhoddwyd ei weddillion i orwedd yní mynwent Macpelah. Gwas- anaethwyd wrth y ty gan y Parchn J. M. Williams a W. Eiias Williams, ac ar lan y bedd gan y Parc-h John Jones, Brynrodyn; R. J. Parry, a W. Elias Williams. Cydymdeimlir yn fawr a'r teulu yn eu profedigaeth o golli eu hunig tab. Gofalwyd am gludiad y corff gan yr Odyddioii. Cyfarfod Cyhocddus.Nor, Wener di- weddaf cynhaliwvd cyfarfod cyhoeddus yn y Drill Hall, pryd y siaradwyd gan Mr Ellis W Davies, A.S., a chafwyd araith rymus anarferol ganddo. Er nad oes ganddo lais swynol, ac arddull hudolus, a r ddawn brin o ddifvnnu ceinion llen- yddiaeth, eto i gyd, o ran eangder gwel- ediad, ac eglurder gosodiad, a chywirdeb ei ffeithiau a'i ffigyrau, yr oedd anerch- iad yr aelod anrhydeddue dros Eifion yn un wirioneddol dda. Yr oedd ei eglur- had ar fawrOOd a thrylwyrder gwaith y LIynges yn dderbyniol dros ben, a. hy- derwn yn fawr y caiff ei sylwadau ar gyn- ildeb ddyfnder daear ym meddyliau trig- olion y dyffryn. 0 gael llawer i wneud • ychydig, fe geid yr ychydig yn gwneud llawer, yn arbennig felly gyda'r Benthyc- iad Rhyfel, yr hon gyda Haw sydd mor esmwyth i'r rhai y mae ganddynt dda y byd hwn. Cadeii-ydd y cyfarfod ydoedd Mr O. W. Jones. Cynnygiwyd y dioloh- iadau gan y Parch R. J. Parry (W.) a'r Parch J. Williams, curad. Rhoes y cad- eirydd a r ddau oedd yn diolch anerch- iadau brwdfrydig. Cymdeithas Soar (A.) —Nos Fawrth diweddaf cafwyd papurau hynod o dda gall y pedwar a ganlynDavid Glyn Jones, Bryn Goleu, ar "Herber Evans"; Hughie Roberts, Dulyn Villa, ar "Tan- ymarian"; Miss Mary Williams, Llew- elyn Road, ar "Ann Griffiths," a Mies Rc-becca 'Jones, Clynnog Road, ar "Mary Jones." Siarad wyd ymhellach gan Crocsfryn, R. Peter Jones, Griffith Prit- chard, A D. Davies, B.A. Yna dangos- odd y gweinidog, sef y Parch J. M. Wil- liams, y Beibl arferai Mary Jones ei ddefnyddio, hefyd darlun o'i chartref ao o'i ohofgolofn. Canwyd emynau o waith Herber, Tanymarian, ac Ann Griffit/ha

EBENEZER A'R CYT.CH Marw Milwr.-Dydd lau, Chwfror 22 daeth gair i Fron Chwith, Ebenezer, fod eu brawd, y Preifat Griffith Wiliams wedi marw yn 29 mlwydd oed yn Ysnvtv Filwrol IN-indy Know, Blundelsands, gel" Lerpwl. Gorfodwyd yr ymadawedig i ymuno a'r fyddin bum wythnos vn ol ac' ymarfer yn Litherland, lie y cymerwydl ef yn wael o enyniad yr vsgyfaint; ac er pob gofal daeth y diwedd. Yr oedd vn aelod ffyddlon yn Ysgoldy, ac yn ymrodd- edig gyda'r Ysgol Sul, a phob achos da arall; ac yn gymeriad da, tawel, a hoffus gan bawb ddeuai i gysvlltiad ag ef, gyda gwen hawddgar yn wastad ar ei wyneb Gallwn ddweyd ar ei ol fod milwr da, i lesu Grist wedi marw. Gedy ar ei 01 ddwy chwaei- aphedwar brawd, ynghyda pherthynasau eraill i alam eu ooUed ar ei oJ, a chydymdeimlwn a, hwy yn eu trallod. Claddwyd ddydd Mawrth yn Llanddein- iolen. Ceir haneG yr angladd eto Ysgrifennydd Newydd.-Noe Fawrth yr wythnos ddiwsddafj bu y DeinioleQ.