Y Dinesydd Cymreig

PWY FYDD PiA R WLAD ? I (Gan J. T. W., Pistyll). I PydJiau y cwestiynau di-atob vw y r'ai rhyfedd hyn A thyma un cwr-iUn nad ym yn meddwl y ceiv mi flilosoHydd na phroffwyd fedr ei atcb gydag un ski v.-ydd. Yr ydym id gwlad yn codi ben- thyg arian ar ein stad megis. Ly c.v y cwmniau cvfoethog a'r persona u g-V.i.ni^g fenthycion mawr a hclaetli i ddwyn v.rhy- fel ymiaen. Am eu bcnthyg rhydd y wlad log uehel, y cyfryw log mewh gwir-\ ionedd ag a fydd yn faich enfawr i'w ddwyn, heb son am dalu dimai o'r hawl yn ol. Eir i'r holl draul hon i gario peth ymlaen nas gall ynddo ci hun gynyrchu dim. ond yn hytrach ddita difa eiddo, n hynny i'r unig bwrpas o ddifa bywydau dynol. Gan hynny, daw yr holl fusiies i hynyma: Troi bendithion rhagtuniapth bendithion o bob natur on ti-oi o fod yn gynhaliaeth bywyd ac yn gysuron—eu troi yn flinder, yn boen-gynvrchion. Gwneud daear Dmy yn boenydfa enfawr- Bendithion yn felltithion. Cysuron yn ofwyon. Cafodd Iwrop yn y blynyddoedd diwedd- af bob gwon o Iwydd rhagluniaethol. Manteisiodd pob gwlad ar hynny. Daeth addysg, ac ymchwiliadan givvddonol. a darganfvddiadau mewn celf, a modd i gynyrchu pob math ar waith i'r fath raddau nes yr esmwythhawyd bywyd i raddau p< H. pan belled ag yr oedd cyi- Jawnder 0 bon math o foethusrwydd mewn bwyd a ehelti. Cynyrcliodd hyn drachefn ymroad ynnom oil i fwynhau ein hunain ymhob ffurr. Daeth v fath lanw o fwynderau o law celf, &c., hyd nes ein hudo, bob gwlad heb wahaniaeth, i yfed hyd feddwdod 0 fwyniannau bywyd y byd hwn. Y gwr oedd a'i fryd ar hel golud, a'i eihin yn 110 aur, ni byddai ond byr dro heb veled ei ddehv yn lipo. cymaint a thavw teirblwydd. Y ninnau, benwan, a chwenychem ar YT "hire "stem" er eill mwyniant. Cyfoethogem y gwych wneu- thurwyr yn drybeilig. heb brisio dim ond ein mwynliad C'ai pob barcud ariangar yr uchaf arnoin yn rhwydd lawn. Ond, nior ebrwydd y trodd yr awydd am weld y byd, y sports, y chwaren. y cystadln, a chwenychai ein bechgyn, yn fagl i ni. Cawsant oil elndo i bob cwr o'r byd, a'u cyfleu megis cynifer o Kings ar y Draught Board i chwareu game o sport Ymerawdwyr Iwrop. Y maent yn y gystadleuaeth fwyaf gerwin posibl i ddiafliaid feddwl am ei ehyndynach byth A rhyfedd iawn, yr arian a gynyrohwyd gan law a c-hwys gwerin ynfyd yn nydd ei gwynfyd yw yr hyn a geidw y gystadleuaeth hon ar dro! Chwys guerin gynyrchodd yr aur a'i gwaeda heddvw! Ond yn awl', w(.Ie y bobl a.'u camatal- iodd yn datguddio eu trysorau dihysbydd. Miliynau ar filiynau at awdurdod ychydig iawn o bersonau. Nid yw dyled ein gwlad trwy y rhyfel, fe ddywedir, fawr lai na thua 200p ar gyfer pob teulu yn- ddi! Y mae cvfoethogion ein gwlad yn abl i'n prynu bob aelwyd fel hyn, ac wedi ein prynont byddwn mewn ystyr yn eiddo iddynt ac at eu trugaredd. O'r hyn lleiat byddwn yn eael ein galw n'n cydna- bod fe en dyledwvr. Hyn a'n dyrysa—Pa fodd y gall fod yn gyjiawn fod y symiau mawr 01 aur a thir- o,(, d ( i e* oedd ein gwlad wedi rhedeg i goffrau yr ychydig. tra mai ffrwyth llaw y gweith- ivyr ydynt bob dimau yn y pen draw ? Onid yw yn yinddangos mai yr hyn a gam- ataliwyd yw y stor fawr hon o eiddo Ac yn awr, onid yw rhagluniaeth yn dwyn barn yn llosgfa ar gybydd-dra a'i ffrwyth? Ymddengys fod argaeau yr aur o goffrau y cybyddion yn cael eu torri. Ell bryd yn awr, irao'n dcbyg, yw dod i arglwvdd- iaeth uniongyrchol y wlad, a hynny ar draul yr hyn a ladratawyd mewn gwir- ionedd 'i Wel. ns felly, pan y mae lleidr yn rhoi eiddo lladrad yn ol, a ellir yn deg ddweyd mai ei fenthyg a rydd ? Ond y Jllue yn anfeidrol mwy afresymol medd wl fod ganddo hawl i ofyn Hog am ei ddychwel Itcb son am ei hawl i'w adfedd- ianu. Gweler, am funud. gyniier o feib tlawd y werin ymhob gwlad heddvw a oifotlir i roddi eu bywydau—Eu Hun g Fywyd—ar farchnad yr anI' Rhoisant eu chwys o'r blaen er cynnydd y capital enfawr ddat-I guddir heddyw yng nghoffrau y ryfalaf- I wyr. Rhaid iddynt eto roi eu bywydau 1 i brynu eu cartrefi dan fortgage y rhai a gamataliasant fudd eu llafur a'u chwys. Onid cynvrch y wet-in yw y cyfoeth mawr y gall yr ychydig honni eu hawl heddyw yn ei drosgJwyddiad:, Gan hynny, ai benthyg yw eu trosglwyddiant i'r werin er mwyn y tir y saif cu cai'trefi anioh Onid ad-daliad i werin o hen ddyled vw ? Mcddylier am elliad--Pa raid i'r cvfoeth- ogion wi th cu miliynau, os gallant eu hebgor fel hyn Xis gall y gweithiwr hebgor un dydd o'r bron na throi heibio swllt na bydd yn nyled ei landlord nett ei giopwr. aud wele y bobl a'i marchog- ant yn tyrru golud na raid iddynt wrtho er cynhaliaeth corff ac enaid o dan yr un crys, Wei, os iia, raid iddynt wrtli yr aur mawr hwn, paham y bydd raid do i'r tlotyn garl ei drethu yn ei fwyd a 'j h) tu i da I a llogau t-rwin tros eiddo gwyr t \vncud y tro hebddo, fel y pï;r,\ tlaiUt 011 bod yn gallu eu ben- thyca:- Golyga hyn lethu y gwan i gyn nal y < ryf yn nefolion ei afraid. Pa gani- chwareu a neb fuasai i bawb ddod yn frodyr ar yr un lofe}? Paham y methrir y tiawd cr cyniial gor-gyfalaf y cyfalaf- wyr ? Wedi aberthu bywydau ein bech- ;g;yn, a fagwyd trwy gyni a phrinder, rhaid re t;) yn ol pob tebyg, wasgu ar reidiau bywyd < r talu II'-x/au ar yr hyn y dylasein I fod wedi cu mv.'ynhau ein hunain! Pe y gwerihf.r.vrogem ni fel gwerin ddelfrydau yr cfciu'vl deuem i'n teyrnas, a honno yn un ddisigl. oio ————

I CRICCIETH. I Cynilion Rhyfel.-Swi-ddogion y Gym- deithas Cynilion Rhyfel ydynt:—Cadeir- ydd, Mr 0. T. Williams; trysorydd, Mr W. Talmage Davies; vsgrifennydd my- gedol, Mr Huw R. Griffith. Milwrol.—Wedi deuddeng mis yn y ffrynt, y mae y Rhingyll W. Griffiths, lilys Arfor, adref am seibiant.

i EBENEZER A'R CYLCH. I Y Sain-Ysgrifcn.—Peth od yw i ni glyw- ed am Iwyddiant eto, ie, yn y dyddiau cythryblus hyn ond da genym weled fod cymauit o syhv yn cael ei dalu i sain- ysgi-ifen yn y cylch. Yn ddiweddar cyn- haliwyd arholiad arbennig mewn Haw-fer, o dan nawdd y Mn Pitman a'i Feibion, Bath. Welo i-esti- o ddisgybliou Mr Wil- liam Griffiths. A C.I., A.LL.G., y rhai sydd wedi enill tvstysgrifau-Elemen- tary: Misses Bessie Roberts, Manchester Roiv, Hanberis: Maggie Jones. Ring, etc: Annie Williams, Tros Afon, Ehenezer; Blodwcn Williams; Vaynol House. Clwt- ybont Jennie Roberts, Glyn Afon, eto; Katie Brown, Rwlch Pehaf, Dinoi-wic; M. I L. Roberts, Llvs Meirion, Elanrug; Maggie Hughes, Tyngadlas. Dinorwig; Maggie Rowlands, Caradog Place. Eben- czer; Milhcent Carson, I, Castle Street, Caernarfon Mary Williams, Tyn Twll, Brynrefail; Lizzie Jones, Tan Fron, Dinor. wig; Mary Enid Evans, Bryn Eithin Ter- race. i'enisa rvvacn; Olwen Owens, Tyn Gerddi, Pcnissarwaen; Ntti John D. Ro- bet-ts, Snowdon Street, Llanberis: AVeJ- lington Roberts, Snowdon Street, etc: Meredith CIoss, Newton Street, Llan- beris Howel Williams, Victoria Terrace. Llanbaris; Evan J. Griffiths, Brvndu I Uchaf, CIwtyhont; John T. Jones, Tyddyn Difyr, Dinorwig. Theory Certificate: Misses Gwvneth Rees Jones, RaUt Goch, Llanberis; Lizzie Catherine Thomas, Vay- nol Cottages, eto; Nest Roberts, Turner Street, LIanberis; Annie M. Jones Vav- nol Ten-ace Ebenezer; May Hughes, Rhiwen Farm, eto Katie Brown, Bwlch Uchaf, Dinorwig; Olwen Morris, Fachell, Llanddeiniolen; Mr Evan Ll. Williams, Upper Snowdon Street, Llanberis. Speed Certificates, 50 gair y fhnud: Miss Britan- nia Morris, Fachell, Llanddeiniolen; Mr Llewelyn Wyn Williams, Vaynol Cottages, Llanberis. 60 gair y funud: Miss Jennie Griffiths, Cefn Coed, Ebenezer. 70 gair I y funud: Mr Alfred Griffiths, Tanyrhen- Horcid, Clwtybont. Llongyfarhwn y rhai canlynol am ennill gwobrwyon:—Miss Bessie Roberts. Manchester Row, Llan- beris Miss May Hughes, Rhiwen Farm, Ebenezer; Miss Maggie Hughes, Tyn Gadlas, Dinorwig; Miss Katie Brown, Bwlch Uchaf, eto; Mr Llewelyn Wyn Wil- liams. Vaynol Cottages, Llanberis. Type- writing: Y mae j rhai canllyuol wedi sniiiii Junior Certificate gyda typewriting o dan arholwyr y National Shorthand Associa- tion:—Misses Annie M. Jones, Vaynol Terrace, Ebenezer; Jennie Griffiths, Cefn Coed, eto; Mr Llewelyn W. Williams, Vaynol Cottages, Llanberis. Llongyf- archivn cu hathraw am ennill tystysgrif o 100 gair y funud. Dymunwn i'r athraw clodwiw a'i ddosbarth ymdrechgar bob llwyddiant eto yn y dyfodol.

BANGOR. -1 Dydd Banner. Ar gais Mrs Lloyd George, penderfynwyd gan Gyngor y Ddinas i OfY-Il i Gyngrair Wladgarol y Merched diefnu Dydd Banner Mawrth laf at filwyr clwyfedig Cyinreig. Llafur Dros Dro.—Mown cyfarfod o Gyngor y Ddinas, gofynodd Mr T. J. Wil. liams i'r arolygydd bwrdeisiol a oedd wedi cyflogi llafurwyr dros dro yn ddiweddar. Dywedodd vr arolygydd ei fod wedi cyf- logi deuddeg o ddynion a bechgyn i glirio i ffwrdd yr eira. a thalodd iddynt 41c yr awr. Gofynodd Mr Williams a oedd hynny yn ddigon? Ond anghymeradwyai y Maer ei drafod, a chytiwynnwyd y mater i'r Pwyllgor Iechyd.

LLANRWST. Dirwyc IPorter. Gerbron y llys lied,, ddydd Ial, cvhuddwyd porter yng ngorsaf y rheilffordd, o'r enw Hugh Owen o gy- mcryd 88 7jc. Dywedid iddo roddi dau docyn am Lerpwl, ond nid oedd wedi cof- nodi ond rhoddiad un. Mewn a.tcbiad i gudd-swyddog y rheilffyrdd, cyfaddefodd Hugh Owen ci fai, gau ddatga* fod arno eisiau yr arian i dalu i wraig ei lety.- Dirwywyd ef i ddwy bunt.

I PONTRHYTHALLT. M ilwrol.- TaJodd Mr W. R. V\'illiams, Arfryn, Rhyddallt Terrace, yimveliad a'i gartref dros ychydig ddyddiau cyn ymadael am Salisbury Plain. Edrychai yn gampus. Llosg Drwg gemiym ddeali 1 Mra Roberts, Bryniau Fawnog, trwy rhyw an. ffani-d losgi rai dyddiau'n ol. Dymunwa ei liadferiad buan, Addysgawl,—Llongyfarchwn Mr Hugh Mor ris Williams, Cae'r Bleddyn, Penisar- waen, ar ei Iwyddiant yn pasio'r King's Scholarship. Angtaddau.-Prynhawn Sadwrn, heb- ryngid giveddillion Mrs Ann Morris, Ty'n. ardd, i fynwent Llanrug, a hi yn 54 mlwydd oed; bu farw Chwefror 7fed, yn hynod sydyn.—Yr un dydd Mrs Rose Thomas, 2, Tancoed Terrace, yn 78 mlwydd oed, yr hon a fu farw Chwefror 6ed. Cvmdymdeimlwn a'r teuluoedd oil. --Hefyd hebryngwyd gweddillion Mr Harri Griffith, Penisa'rwaen, i fynwent Llanddeiniolen, yn 57 mlwydd oed. Cadd gystudd maith a phoenus. Annerch.—Bydd Mr Evan R. Davies yn anneivh ar fater y cynyrch a'r War Loan yn Ysgol Gors Bach, Llanddeiniol- en, Chwefror 19. Disgwylir cynulliad da yno. Adref, Da oedd gennym weled Mt Hugh Jones, y Paiuly. wedi dod i'n plith am ychydig ddyddiau. Pklrycha yn dda. Cydymdeimiad.-Eiii cydvmdeimlad a Mrs Ann Roberts, Pandy, yn ei phrofedig- aeth o golli ei chwaer, Mrs Owen, a'i gwr Mr Robert Owen, Car Post LJanberis, mewn ychydig ddyddiau i'w gilydd.

PWLLHELI. Marw. Chwefror 6ed, bu farw Mra Williams, priod Mr Thomas J. Williams, Bodawen. Y mae dau o'r meibion ya Ffrainc, a cliydymdeimlir yn fawr a hwy a'u tad yn eu profedigaeth lem. Cynyrchu Bwyd.—Cafwyd cyfarfod a dan lywyddiaeth y Maer yn y Neuadd Drefol nos Fercher, o dan nawdd Cyiii- deithas DI efnedig Amaethyddol, gyda't pwrpas o gael setydliad j'r merched a hynvyddo cynyrchu bwyd. Anerchwyd gan Mrs Dragge, Criccieth. Milwrol.—Gwehvyd y milwyr canlynol gartref:—Abraham Roberts, Talcymerau; J. Kidd. Mount Villa; Rhingyll Bell Green, Market Square; David RobertSj Abererch Road; T. It. Cowell, Penlau Street; Hughie, Williams, Carnarvon Road.—Daeth y newydd fod y Lance- Corporal Willie R. Anthony niab 23 mlwydd oed y divveddar Hendur W. An, thony, Maer Pwllheli, wedi marw o'i glwyfau. Angladd Preifat.—Dydd lau, ChweFroj y 9fed, claddwyd yn breifat Mrs Cowell, priod Mr James Cowell, Penla'n Fawr Hotel vt- hon a fu farw ddydd Sul, yn 64 mlwydd oed.

PENRHYNDEUDRAETH. O'r America.—Daeth y newydd fod 111 William IV1. Edwards, braw'd Mr J Morris Edwards, Ty E-iddaw, Penrbynt wedi marw yn Gilberton, Pa., Ibnawf 16eg. Y y oedd yn 56 mlwydd oed, ao yii yr America ers 30 mlvnedd. Gweithiaj yn y glofeydd.

ThEM AR HEDDYW. Mae pClpcth o'r bron wedi newid, (J'r Sencdd i dlotai y wlad, Ira'r crys celwyddau fel arfer Ar fyrddau y farchnad yn rhad; Fe draethir newyddion difesur Nid oes all warantu eu ffaith, Maent megis pelenaii y meddyg I'r clat, mae eu rinwedd mewn iaith. Mae Tori yn awr yn Ryddfrydwr, Rhyddfrydwr yn Dori y sydd, Os felly, fe gollodd y werin Amddifad, gu wrthrych eu fi'ydd Nid rhyfedd gan gymaint y ncwid Yw gweled dY reddiau yn Haith) Na wyla, mae .sioiniaul yn fynych Yn rlioddi esboniad ar ffaith, Ffol 'mryson ar ran a broffesa Ar adeg ct haliad yn frawd, 'Rol marchog dy ysgwydd, fe'th wada Pan lenwir ei logell gan ffawd; Dilyna egwyddo*' y Gwcw, A'l' tj-uan a fcigo ci chyw, 'Dyw deu-nod yr estron ond rhagrith, 0! 'nawr deffro a chlyw. Ai nid yw yn bryd syhveddoli Y rhaid yn dy aros y sydd I ddryllio cadwynau'th gaethiwed. Mae bellach yn ddigon o'r dydd Yr liwn svdd e iaii Yr hwn sydd yn trefnu dy feichiau Nis gwyi" beth yw diwrnod o waith, Ond pesga yn braf ar dy lafur Ira n fyddar i boenau dy graith. Man Power, rhyw ystyr gwahanol Geir iddo yn awr trwy y wlad, Mae ymberth yn warthus o uchel A gwacd yn orhynod o rad Ai svlwedd i freuddwyd v gwallgof Yw'r fath oruchwyliaeth ai thrais? Un noddfa nid oes rhag eu deddfau, Am gltddyf rhaid rhoddi ei bais 0 Ewrop dy hancs a gludir Gan oesau i'r ocsau a ddel, Gwallgofdy ofnadwy y'th elwir. Am hynny nawr ystyr a gwel 1 dynu portread o heddvw Dychyniyg a balla yn llwvr, rhif n ga'dd fedS cynamserol 'R Aijtodrol yn unig a wvr. ALLTUD.

TEUUU'P GARREG WEN. Daw'n fynych i fv meddwl Atgofion bore f's, A chyda pharch y cofiaf am n hen flaenor William Jones Gwen Jones oedd enw'i briod, A'u cartre'n Garreg Wen, Fu neb hapusach yn y wlad Na A\ illiam Jones a Gwen 'Roedd yno aelwyd drefnus, Darbodus oedd v ddau, A'u cymwynasau yn ddiri', A'u llogell byth yng nghau Tan ddeuai tlawd gardofvn At ddrws y Garreg Wen, Elusen gai yn ddigon rhwydd, A gwen yn Ilygaid GWen. 'Hoedcl John eu mab a miunau 'N gyfeillion pena'n dau, A chyfeillgarwch rhyngom fu Hyd angau heb brinhau Cynnyddu mewn ihinweddau nai John ac Ann ei chwaer, 1 'Roedd pawb yn un yn credu fod l'i- ddau ddyfodol claer. A 1!1 gy fnod ni bu teulu Dedwyddach na'r rhai hyn, Pob pcth o gylch y Garreg Weii Tan wenau cariad gwyn Tra. 'rghanol eu llawenydd Mae'r Rhod vn dechreu troi; Cymylau sioniiant yn eu grym O'u hamgylch yn gordoi. Llaw angau ereli a ddygodd "rrthrychau byw en serch, Nid hawdd yn wir dileu y graith Pan g'ollir mab a merch < Aeth John, eu lmnig fachgen, Yn ugaill oed i'r gad, Pan bron yn un-ar-hugain oed, Bu ftrw el Nylad R-hued Ann, eu geneth hawddgar. Mewn bedd yn ddeumuv oed, Ac ni fu gwell na hanldach lllun Gan dad a mam eriocd 'Does ond y rlnii profiadol V!1 ddirnad faint y loes Fti coiii'r ddau o'r Garreg Wen I Gwen a William Jones. 0 dan y croesau trymnm Ymostwng wnaeth y ddau. A moddion fu i w caj'Iad hwy At Grist a'i Groes dynhau; Ac otbyn hyn maent hwythau Yn sefyJl yn ou rhan Yng ngwlad yr liedd lie nad oes bed I, I Yng nghwmni John ac Ann W. TRYFANOG OWEN. I Rhostryfan.

I BALADEULYN. I I Gobeithlu,—Cynliahwyd cyfavfod nos Ian, dan lywyddiaeth Mr R. Parry. Ce' i i cyfarfodvdd llew^vrchus eleni. Daw y plant a'r brodyr yno yn gyson. y pwyllgor yn gwneud gwaith rliagtaiM, a hyderwn y coronir cu llafur a llwyddiant. Gwaeledd,—Dnvg gennyra glyived fJd Mrs Parry, gweddw Mr William Parry, Drwsy^o?d, mewn gwaeledd. Mae Mrs Parry wedi cyrraedd gwth o oedrail Go- beithiwn y caiff adferiad buuan. M'lwrol.—Yr wythnos ddiweddaf, ym- adawodd Mr Owen A. Morris i ymuno a'r fyddin. Mae pedwar or teulu hwn wedi ymuno. Fel yr hysbyswyd o'r blaen, mae D. John Morris, un 0'1' meibion, ar goll ers misoedd, a lynny yn achosi pryder mawr i'r teulu. Hyderwn y byddant oil dan yr amddiffyniad. Marw.—Gvda gofid y cofnodvvn am far- wolaeth Mrs Ellen Owen, 6, Penyrorscdd Terrace, Nan tile yn 73 mlwydd oed. Ay ol dioddef cystudd blin ehedodd ei hysbryd ymaith bore Gwener. Cvdymdeimlwn a'r teulu yn eu profedigaeth. Cymer yr I angladd le ddydd Mercher-preifafc.

ACROSTIC. E DMONDSON'S Grand Toffee and Sweets are really quite the best, DECIDEDLY they're pure, all can rely, M ADE with greatest care, and long years, have stood the test, OF best ingredients only, they employ. NOTED for their "Value" and sold for miles around, DELIGHTING both the young as well as old, QWEETS that you can relish, all so good and sound, ONE quality "The Best" is only sold, NOURISHING the Toffee is Ideal," in more than name, & WITH Pennies children, both the weak and strongest C ALL they do for Edmondson's, the 'X'oflee tnat's won fame, o BSERVE the. do,. its best and lasts the longest. j < F s 1;. M.