Y Dinesydd Cymreig

BETHEL. Gartref. —Yr wythnos ddiweddaf daeth y Parch S. Venmore Williams. Cyssegr, gartref, wedi bod yn Litherland fel caplan am bum wythnos. Seibiant -Gwelsolii y rhai canlynol yn pin mvsg vr wythnos ddiweddaf o blith y milwyr:—Preifats John I). Jones, Wil- Dirion o Groesoswallt; J. Hugh "Jl- liams, Glyn Trevor, o Oldham; Isaac Parry, o Salop; a jilxam John Griffith, o Litherland. Milwrol.-Mae Preifat Llewelyn lariy, Tvn Clwt, Bethel, wedi ei glwyfo yn Ffrainc, ac mewn ysbyty yn Southampton v mac yn ceisio gwellhad i'w glwvf. Mae v Preifat Owen Thomas, Gwern Alun, wedi cyrraedd Stockport o Ffrainc oher- di-oed. Mae y Preifat -,v-.? d d lici?-nt iA John J. Griffith, Fron Helig, wedi ei rvddhau o'r fyddin, a'r Preifat William, John Williams. Tyn lionen, wedi ei glwyfo vn I'fr&inc Mae Mr John Parry, Pen y Groeslon, wedi ymuno a'r fyddin. Erys ar livn o bryd yn Salop. Gwaeledd.—Drwg gennym glywed am waeledd Miss Caroline Williams, Llythyr- dy ac wedi gorfod dyfod ad ref oddiwrth ei dvledswvddau o'r Gwaith Arfau. Hefyd Mrs Ann Roberts, Cefn Bach. Dynmn- wn i'r ddwv adferiad buan.

FELINHELI. I Rhoddion i'r MMwyr. > el y ma0 v Jsadolig yn agusliau, y mae o eglwysi Tr ardal. ynghyda C'hymdeithas Y y M.C.A yn cofio eto am ein milwyr a'n morvvvr, sydd ymhell o'u eartreh yn brwydro dros ein gwlad. Mae eglwysi Bryn Menai a Bethania (M.C.) ac Flim (W.), wedi anfon y dyddiau diweddaf hyn nifer lliosog o barseli, yn cynnwys rhodd- ion Nadolig i bob un sydd mewn cysyllt- iad a'r eglwysi uchod sydd wedi myned allan i facs v frwydil. YniCidii-iedwyd y gwaith o'u hanfon i'r boneddigesau sydd yn aelodau o'r Pwyllgor Milwrol sydd ynglyn a pho-b un o'r eglwysi llyn. Hefyd mae cymdeithas y Y M.C.A. yn anfon allan tua 40 o barseli, un i bob aelod oedd mewn cysylltiad a'r gymdeithas pan dor- odd y rhyfel allan, ac sydd yn awr yn gwas- Anaethu y Fyddin a'r Llynges ymhob parth o'r byd. Mae yn ddiameu y bydd v rhoddion hyn yn cael eu gwerthfawrogi yn fawr gan ein dynion ieuainc, ac y bydd meddwl fod eu heglwys gartref, ynghyda cymdeithas ddyngarol y Y M.C.A yn cofio am danynt, yn rhyw- beth i'w cysuro a'u sirioli ynghanol eu holl berygjon ar dir a iuor; yr ydym yn deall erbyn hyn fod eglwys Moriah (A.) hefyd yn bwriadu anfon rhoddion i fechgyn CU heglwys, rai o'r dyddiau nesaf. Pwyllgor Angcn,—Yn Festri Moriah, nos lau, eynlialiwyd y Pwyllgor Angen, dan Ivivyddiaetli Mr John Pritchard, Bel- mont Cafwyd vhestr o enwau gan yr ysgrifennydd o'r rhai sydd yn derbyn cv- JPorth o'r gwahanol gronfeydd, a rhoddir yst,yriaoth iddynt. Yr ydym yn deall fod ychydig eto yn aros mewn Haw o'r gronfst. leol. Un o'r Clwyfedigion. Mae Preifat Owen Hughes, Tynlon, yn gorwedd ar hyn o bryd yh yr yspyty yn Llundain, wedi ei glwyfo yn drwm ar faes y frwydr. Go- beithir y daw newyddion gwell am dano  lwYl' wellhad yn fuan, ac y caiff Iwvr wellhad. I

GROESLON. j GROESLON. I Cysuro Milwyr -Yr wytnnos uaiweciaai bu eglwys fach liamoth (B ) yn brysur iawn yn casglu gyda'i haelodau er anfon ychydig gysuron i'w milwyr, a llwyddas- ant yn dda dros ben, gydag ewvllysgar- wch a haelioni ambell un o'r tu allan, yn arbennig felly Mr a Mrs Ellis, Penffordd- elen, er chwyddo y parseli. lihoddasant 1 bob milwr sydd yn perthyn i'r gymilleid- fa fach gaeenau o faintioli da. Mae eu nifer yn wyth, a chawsant barseli cynwys- fawr, a'r gost wedi ei thalu. Eto, mae Mr a Mrs Ellis wedi cofio am lawer eraill o fechgyn ein hardal Maent yn teimlo yn gariadus at yr hen ddisgyblion. Chwareu teg i'r hen athraw. Felly hefyd bu eglwys Brynrhos. Anfonodd hithau eu rhoddion i'r oil sydd dros y mor. Adref am Dro.-Dydd Mercher diwedd- I daeth Preifat Robert Rob. Jones (Robinson), Penybrynrhos, adref am dro ,0. Surrey-, He y mae yn gwersyllu gyda'r cCana-dianti. Ymunodd o Manitoba, lie y ibu yn aros am tua 41 mlynedd. Edrych- a'n dda. Mae dau frawd iddo eisys ,gyda'r fyddin, y Preifat David Jones gyda'r Labour Battalion yn Ffrainc, a'r Xance-Corporal Ellis Jones yn Kinmel Pare. Meibion ydynt i'r diweddar Mr a Mrs John Jones, Penybryn. Ychydig o aniser gftfodd Robins; aeth yn ol bore liixa — Mae v Preifat John E Jones, C;efn adret am dro, cyn mynd dros- odd i Ffrainc. Erys yn agos i Oldham gyda'r Labour Battalion. Dal yn bur wael y mae Thomas, ei frawd, yntau wedi bod yn ei khaki nes iddo fynd yn wael. Mae ein cydymdeimlad a'r hen fam unig. Dim Swper.—Oherwydd amgylchiadau ein gwlad a'n hardal, mae eglwys Bryn- rh os wedi tynu yn ol y swper a'r watch- night. &

DYFFRYN NAN TLL. I Apwyntiad.—Llongyfarchwn Mr Rich- ard Jones, Y.H un o flaenoriaid Hyfryd- le, Talysarn, ar ei apwyntiad yn un o lywyddion Cyfarfod Misol Arfon am y flwyddyn nesaf. Rhwydd hynt iddo yn ei safle newydd. )

PRINDER PORC. Oherwydd drudaniaeth y bwyd, mac y -ffermwyr yn difa perchyll Trwy hyn ofnir y bydd prinder pore yn y wlad bon -■v flwvddyn cesaf.

I Y CABINET CENEDLAETHOL. I CYNGOR RIIYFEL 0 BUMP. Mr Bonar Law yn Arweinydd y Ty. Cyhoeddwyd yn swyddogol enwau Cabinet Cenedlaethol Mr Lloyd George fel y canlyn Y CYNGOR RHYFEL. Mr D. Lloyd George Prij Weinidog. Arglwljdd Curzcn Arghvydd Lvwydd y Cyngor ac Arweinydd Ty yr Ar- glwyddi. Mr Arthur Henderson Heb Swydd. Arglwydd Milner [lei) Swydd. Mr Bonarr Law Canghellor y Trvsorlys, yr hwn ofynwyd gan y Pi-if AVeinidog i weithredu fel Arwein- ydd Ty'r Cyffredin, ond na ddis- givylir i wyddfotloli yn y C.vngor yn rheolaidd. Y GWEINIDOGION ErtAILL. Arglwydd Ganghcllcr Syr Robert Finlay, K.C., yr hwn a ddatganodd wrth dderbvn ci swydd fod ei hawl i b\,11Si tvn yn cael ei anwy- bvddii. Ysgrifennydd Cartrefol, Syr George Cave, K.C Ysgrifcnnydd Tramcr Mr Balfour. Ysgrifenydd Trefedigaethol -)Ii, Walter Long. Ysgrifcnnydd Rhyfel Arglwydd Derby. Ysgrifenr.'ydd yr India Mr Chamberlain. Llywydd BVlrdd Llywodraeth Leol, Ar- glwydd Rhondda. Llywydd Bwrdd Masnach' Syr Albert Stanley. Gweinidog Llafur Mr Hodge. Prif Arglwydd y Morlys i Edward Carson. Gweinidcg Cad-ddarpar Dr Addison. Gweinidea y Gwarchae Arglwydd Robert Cecil Rheolwr Bwyd Arglwydd Devonport. I Rhcclwr Mcrwriaeth Syr Joseph Maclav. Llywydd Bwrdd Amaethyddiaeth Mr R. 1' Prothero. Llywydd Bwrdd Addysg Dr H A. L. Fisher Prif Ddirprwywr Gwaith Syr Alfred Mond. Canghellor Duchy o Lancaster Syr Frederick Cawley Postfeistr Cyffredinol Mr Albert Illingworth. Gweinidog y Pensiwnau Mr George Barnes "■ Dadleuydd Cyffredinol Syr F. E. Smith, K.C. Twrne Cyffredinol Mr Gordon Hewart, I K.C. Ysgrifennydd Ysgotland Mr Munro. Arglwydd Ddadleuydd ]\lr J A. Clyde, K.C. Twrne Cyffredinol i Ysgotland Mr T A. Morrison K.C. Arglwydd Raglaw i'r Iwerddon Arglwydd Wimborne. Ysgrifennydd yr Iwerddon. Mr H. E. I) like. Arglwydd Ganghellor i'r Iweddon Syr Ignatius O'Brien, K.C.

I^LONGYFARCH Y PRIF WEINIDOG. I Y CYMRO CYNTAF I LANW'R I SWYDD. Anfonodd Mr Nath. Roberts, ysgrifcll- nydd Cymdeithas Ryddfrydol Bwrdeisdrefi Arfon, y pellebr canlynol at Mr Lloyd George: — "Mae eich etholwyr yn eich llongvfarch yn wresog ar eich llwvddiant yn y gorffennol fel Gweinidog, ac yn dy- muno i eliwi llwvddiant raawr fel Prif Weinidog.

CENADWRI GYM REIG. I Ar ran Cymdeithas Ryddfrydol Llan- dudno anfonodd Mr Henry Woodall, llyw- ydd, a Mr Robert Roberts, ysgrifennydd, y pcllebr a ganlyn: "Prif Weinidog, Downing Street, Llundain.—Llongyfarch- iadau. Cymru am byth. Cymdeithas Ryddfrydol Llandudno."

YR EGLWYSI RHYDDION. Yng nghyfarfod Cyngor Eglwysi Rhyddion Cymru, gynhaliwyd yn yr Am- wythig, pasiwyd i bellebru llongyfarchiad- au i Mr Lloyd George fel y Cymro eyntaf i'w wneud yn Brif Weinidog.

0- — — 0 Dymuniadau Qoreu y Tymor i Chwi. PRESANTAU NADOLIG, A BARGEINION am y MIS. 200 Par o Gynfasau 3s gle Gwerth 4s gic 300 „ 3s I 1lC „ 4S I l ie 100 o Blancedi o 8s tic i fyny, gwerth 55 y bunt yn rhagor na phe buasem yn eu prynu heddyw. 1000 o latheni o Chintz 4c gwerth 6c. Etto 6-c gwerth 8ic. 5,oo Hath o Ddefnydd Crysau 8-ic gwerth 10-c 20000 o latheni o Flannelette o 4C i iolc y Hath, gwerth mwy heddyw. fur Jackets, Raincoats, Millinery I GAEL EU CLIRIO YN RHAD. YR AFR AUR, Caernarfon PIERCE AND WILLIAMS. r-l' AV %.iaernarfo n 0 PIERCE AND WILLIArvis.

Y FORD RYDD. (Gan WENFFRWD.) GWEITHWYR 'YN RHEOLI GWEITH- I WYR. Yn y "Daily Chronicle" am Ragfyr y 6ed ceir ertliygl gan Harold Begbie yn delio gyda'r mater nchod. Sylfaen ei ertliygl ydyw cynllun sydd ar waith yn Coventry yn ceisio setlo'r cwestiwn o atal gweithwyr rhag csgeuluso'u gwaith Yin- ddengys fod yn y gweithfevdd ead-ddar. pariaethol sydd yno lawer o weithwyr di, hidio a segurllvd, ac fod y ineistradoedd a'r rheolwyr yn methu cael llywodraeth drostynt. Yn canfod hyn gosodwyd cyn- llun newydd ar droed, sef rhoi y mater yn nwylo'r gweitliwyr eu hunain. Fturfiwyd bwrdd yn cynriwys saith o'r gweithwyr, a'r rhai hynny yn cyfarfod mewn ystafell arbennig wedi gorffen eu gwaith am y dydd. Anfonir yr holl gwynion iddynt o'r gwaith wedi eu hysgrifennu a'u llaw- nodi gan y swyddogion, a gelwir ar y gweithwyr cyhuddedig ger eu bron. Y mae pob achos yn cael ei drin yn aj^ired a tlieg, a chaiff pob gweit-hiwr gyfle rhydd a didramgwydd i ddadleu ei achos. Aeth Mr Begbie i edrych i mewn i weithrediad- au y Bwrdd, ac i holi ynghylch y canlyn- iadau, a. dywed fod y llwvddiant yn rhy- feddol o galonnogol. Braidd yn ddi- eithriad aiff yr esgeuluswyr a'r segurwyr allan o ystafell y Cyngor wedi eu traws- newid, a thystia eu rheolwyr a'u meistri fod y cvfnewidiad yn ymylu ar fod yn anhygoel.

BETH YW'R WERS. I Nid oes ddadl nad yw cynllun Coventry yn agoriad llygad, ac yn alhvedd i lwvdd- iant y dyt'odol! hynny yw, os manteisir yn briodol ar y datguddiad. Nid ydym ar un eyfrif, eo-fier, yn cytuno a'r modd y cerir gwaith y Bwrdd ymlaen, na'i bolisi ehwaith. Digon prin y gellir cymer- adwyo chwareu gyda theimladau gwlad- garol er mwvn ennill drosodd egnion y dynion; ond, er hynny, y mae llwyddiant y saith gwcithiwr i reoli afreoleidd-dra eu cydweithwyr pan y mae'r meistri a'u rheol- wyr cyflogedig wedi methu yn rhwym o Pod yn dysgu gwers i'r naill ochr a'r Hall Y mae Harold Begbie wedi gweled hyn ei hunan, a dywed yn ddifloesgni y dylid ym- ddiried llywodraethiad gwaith i'r gweith- wyr eu hunain, ac nid oes betrusder ar ei feddwl na cheid gwell hwvl a llwyddiant ar waith yn gyffredinol pe gwneid hynny. Nid y meistr, y rheolwr, na'r fforman, ond y gweithwyr eu hunain. Nid oes vni- ddiried llwyr a liollol gan y llafurwr yn ei gyflogydd, na'r sawl gyflogir i'w weithio fel peiriant; ond pan roddir dynion o'r un safle a'r un anianawd, fo'n gweithio dan yr un amodau ag yntau, i ystyried ei achos y mae'n foddlon rhoi ei dvnged yn 1. b d dd b ei law, ao yn barod i dderbvn ei gyngor a' i gyfarwyddyd. Dengys cynllun Covenrty hefyd fod ymysg y gweithwyr ddynion abl i fod yn gyfarwyddwyr diogel,-dynioii sy'n barod ac awyddus i hyrwyddo gwaith i'r fanta,is oreu o bob tu, y rhai ddalient y fantol yn deg fel na all cyflogydd na'r cyflogedig gael dim ond mantais wrth roddi rheoleiddiad gweithwyr yn eu dwylo hwy yn liollol Mae cynllun Coventry yn gwaeddi'n grach "Rhodder Gwr.ith yn I nwvlo'r Gweithwyr.

PWYSIGRWYDD ADDYSGU'R I, GWEITHWYR. Pwysleisia Arglwydd Haldane y pwysig- rwydd o gael pob mantais posibl i'r gweithwyr ddringo ysgol gii-ybodaetli Mantais aruthrol-*i'r wlad, meddai ef, fyddai eael pob ysgol a clioleg, a pliob drws i fudd addysgol yn agored a l'hydd i'r werin. Fel y mae, nid oes ond y sawl fedr fforddio yn cael ei ffafrau hi. Y canlyniad, meddai Arglwydd Haldane, ydyw fod y swyddau a'r safleoedd goreu a mwyaf ennillgar yn myned i'r sawl sydd ganddynt foddion i addysgu, tra yr erys y talentau cuddiedig i chwysu eu hunain i farwolaeth heb roi dim ond llafur corff- orol i foethi eraill Nid vmhlant y mawr- ion a'r cefnog y mae'r athrylitli yn cael ei gadw, ac ni allwn ddychmygu faint o golled genedlaetliol yr vdym wedi ei gael wrth gadw drws teml addysg yn gloedig rhag plant y Werin. lae eyfoeth pen- naf gwlad i'w gael trwy addysgu'r plant. Agorer y d'rysau led y pen, a cheir golud anfesuradwy.

I PENDEFIG MEDDW. I Yn Llundain, ddvdd Sadwrn, cyliudd- wvd Arglwydd Headley o fod yn feddw ae afreohis. Diwywyd ef i 10s neu saith niwrnod o garchar.

MARW CYN-FARNWR. Hysbysir am farwolaeth y cyn-Farnwr Syr Roland Vaughan Williams, yn 7i mlwycld oed. Bu yr ymadawedig yr Farnwr am 24 mlynedd. Bu yn gadeir. ydd Dirprwyaeth yr Eglwys Gyinieig. ————

YMOSOD AR WEINIDOGION. Pan wnaed yn hysbys fod Mr Balfour ac Arglwydd Robert Cecil yn aelodau o Lywodraeth Mr LI oyd George, fe wnaed ymosodiad brwnt arnynt gan baptirau Arglwydd Northeliffe. Y canlyniad fu i Mr Long, Mr Chamberlain, ac Arglwydd Robert Cecil anfon llythvr o brotest i'r Prif Weinidog, 3C yn cynnyg vmneilltuo os byddai hynny yn foddion i gryfhau y Weinyddiaeth Yr oedd Mr Balfour hefyd yn cydolygu a hwy. Yn ei atebiad amlygodd y Prif Weinidog gydymdeimlad a'r protest, a dywedodd wrthynt fod ganddo ymddiriedaeth hollol ynddynt. Diau y bydd yn rhaid i'r Prif Weinidog fabwysiadu rlmv foddion i roddi atalfa: ar yr ymosodiadau hyn, gan eu bod yn ymosodiadau personol ac iselwael. Di- oddefodd y Llywodraeth ddiweddaf yn y cyfeiriad hwn, ond ni buont yn ddigon eofn i ymwneud a hwy. Bydd i'r wlad sefyll o blaid y Prif Weinidog os y daw allan yn gryf o blaid ei gyd-Weinidogion t

OEDRAN Y GWEINIDOGION NEWYDD. Cvfartaledd oedran aelodau Gweinydd- iMth Mr Lloyd George ydyw 55 mlwydd Yr hvnaf ydyw Syr Robert Finlay, 74 flalwvdd oed, a'r ieuengaf Syr Alfred Stan- fev, 41 mlwvdd oed Ceir fod 22 ohon- ynt dros 50 mlwydd oed, a 10 o dan hvn- ny. Oed,ran Mr Lloyd George ydyw 53.

LLAIS TWYM 0 GRICCIETH. Mewn cyfarfotl arbennig o Gymdeithas Ryddfrydol Criccieth, nos Wener, pas- iwyd pleidlais o longyfarchiadau i'n "haelod a'n cyd-ddinesvdd" Mr Lloyd George, ar ei apwyntiad yn Brif Weini- dog a Phrif Arglwydd y Trysorlys. Dy- wododd Mr 0. T. Williams, cadeirydd y Cvngor Trefol, fod holl drigolion Criccieth ar wahan i blaid, credo, a gwleidyddiaeth, yn llawenhau fod y person edrychai y genefll oil aot fel y gwr feddai y gallu craffaf i arwain y wlad i fuddugoliaeth yn ddyn ag yr ydym wodi vniddiried a'i gefn- I ogi drw'r tew a'r teneu am y chwarter Cvinif diweddaf.

I DEINIOL FYCHAN YN Y I FFOSYDD. Y dydd o'r blaen derbyniodd Deinicl Fvchan. yr adroddwr adnabvddus, ddar- lun ohono ei hun oddiwrth filwr yn Ffrainc Deuwyd o hyd i'r dalun yn y I ffosydd n y Somme. Cymerwyd y darlun J allan o un o lyv frau Doiniol Ftvchan.

CYFARFOD MERTHYR. Heddwch i Heddychwyr. Dydd Sadwrn, yn y Rink, Merthyr, cyn- haliwyd cvfarfod o heddgarwyr. Ystyrid y cwixld fel cyfarfod golririedig o'r hwn gafwyd yn Cory Hall, Caerdvdd, bedair wythnos yn ol, yr hwn a dorwyd i fyny gan y gwrthwynebwyr. Yr oedd yn bre- ,'Sennal 593 o gynrychiolwyr dros gym- deitliasau trefnedig heddychol q 325,000 o aelodau. Ni wnaed unrhyw j'mgais i dorri ar heddwch y cyfarfod. Dywedodd Mr J. Winstone, y eadeir- ydd, nad oedd yno i apelio i'w nwydau ond at eu rheswm. Yr oedd ganddynt i fyned drwy amseroedd celyd, a byddai yn rhaid iddynt wneud ebyrth ond nid oedd- ynt am aros o'r neilltu yn ddistaw tra'n gweled y bobl yn cael eu robio. o'u rhvddid. Safant uwchlaw popeth dros heddweh drwy drafodaethau. Yr oedd y safle filwrol bresennol yn un ofidus, ac nid oedd yn ormod dwevd fod l'hnnm wedi gwneud eamgymeriad. Rhoddwyd y cynnygiad canlynol i'r cyf- arfod gan y Parch Dr Walsh:—"Fod y gynhadledd hon yn dal allan fod gwein- yddiad ac effeithiau gorfodaeth yn y wlad hon wedi profi yn drychineb genedlaethol, ac yn galw ar y Llywodraeth i adolygu a chywiro gweinyddiad y Ddeddf o berthyn- as i wrthwynebiad cydwybodol, dioddef- aint teuluaidd, &c.. ac i roi sicrwydd na fyddai ychwaneg o hemetliu ar y Ddeddf yn ystod y rhyfel, a dychweliad yn ol di- oed i gyfundrefn wirfoddol lwyr." Dy- wedodd Dr Walsh ynglyn a gwrthwyneb- wyr cydwybodol, "Fed eiii ca-reliaraii er pan ddechreuodd y rhyfel wedi eu gwag- hau o droseddwvr a'Q Ilenwi gyda seint- iau. Yr oedd pobl oreii y genedl yn awr yn myned i"r carchar." Cariwyd y p-enderfyniad yn unfrydol. Cyflwynodd Mr Ramsay Macdonald y cynnygiad canlynol:—"Fod y gynhadledd hon yn edrych gyda braw ar gynnydd diweddar y goi-esgyniad ar ryddid person, siarad, a barn yn y wlad hon, ac yn hawlio dychweliad yn ol dioed i hawliau traddodiadol dineswyr Prydeinig." Nid yw dyn heb ryddid dinesig, ebai, ond caethwas ymgripiol, ac anifail aniddig. With siarad ar y rhyfel dywedodd, "Os yw yn eu gallu i wneud heddwch, gadawer i ni gael Satan ei hunan os myner i'r pwrpas hwnnw Mae Satan galluog yn well o lawer na sant bwnglerus" (cym ). Cariwyd y penderfyniad. Cynnygiodd Mrs H. M. Swanwick ben- derfyniad yn datgan fod yr amser wedi dod pan y mae amcanion yr aethpwyd i'r rhyfel i'w sicrhau drwy drafodaethau. Cariwyd y penderfyniad.