Y Dinesydd Cymreig

DYDD IAU. Y PRYDEINWYR. Adrodda Syr Douglas Haig fod y fyddin Biydeinig wedi synuid ymlaen yngogledd Ancre, a bod nifer y carcharorion gynwr- wyd er ddydd I dun yn 5,678. Hhydd y Cadfridog ganmoliaeth uchel i'r mil wyr, gan eu bod yn arddangos medr a dewrder anglnffredin. Yr oedd y gwaith yn an- hawdd, gan fod y gelyn yn gwrthsefyll yn gadarn, hefyd yr oedd yna anhawsder oherwydd ystad y tir. Nid yw ein coll- edion yn fawr vngwyneb maint yr hyn enillwyd. Cymerodd un adran fwy na 1,000 o garcharorion, ond nid oedd eu colledion ond 450 Y FFRANCOD. Lhvyddodd y Ffrancod i atai ymosodlad j o eiddo y- Germaniaid yn Albamcourt- Chaulnes ood. Y I' o(.dd yr ymosodiad Germanaidd yn iyf a phenderfynol, ond trechwyd lnvy gan y Ffrancod. RWMANIA. Nid oes llawer o gyfnewidiad or y ffrynt hwn. Enillodd y Rwmaniaid dir yngog- ledd y passes, ond enciliasant vcliydig yn y do. Derbyniodd y Gernianiaid adgyf- nerthoedd yn v lie hwn. Yn iSyffrynoedd Slanie a Oitosz erlidir y gelvil i'r ffindir, ac ataliwyd ymosodiad gelynol yn Dragoslave!e. Yn Nvffrvn- oedd yr Alt a' r Seln II gwthiwvd y Gpr- nianiaid yn ol. Parha y Rwsiaid a'r Rwmaniaid i symud ymlaen yn y Dobrurdja, a medd- ianwyd pentref i'r gogledd o Czern avoda. I I.Iwyddodd awynvyr y gelyn i dai}? bombs ar Balas 3* Brcmn 'vii Bucharest. I LLWYDDIANT RWSIAIDD Adfeddianwvd ffosydd ar ddwy oeJir y Irunld ar y Naraoiovka gan y Rwsiaid, a llwvddwyd i'w eadw er gwaetliaf ad ymosodiadau gcJynol. Cyniernyd nifer o gaichai ot 01 ion a dau wu lwirianol oddiar y gelyn, SERBIA. Yr oedd y bi wvdi o yn I.oop y Cema yn chwym, hyd yn hyn ni bu ei deby, I l. Yr oeddynt yn ymladil law-vn-llaw a chyda'r bidog. Rhoddodd nifer fawr o'r German- iaid eu hunain i fyny. Cydnebydd Berlin eu bod wedi colli tir yn y Cerna Bend. Oheinrydd y pwysau oedd ar eu hochr yn y dyffryn, bu raid iddynt dynu eu hamddiffyniad yn ol.

OYDD GWENER. I Y SERBIAID. I Gorfododd y Serbia id y gelyn i roddi i fyny eu prif safle amdfliffvnol ar ochr dde y Cema, ac i ymneintue- i gyfeiriad Mon- astir. Cymerwyd 500 o Fwlgariaid a Germaniaid yn garcharorion, aniiyw ynau peirianol, a deullydd rhyfel. Ar y Struma meddianodd y Prydeinwyr bentref Kahara ar lanau dwvreiniol Tahinos. YN FFRAINC. I Ychwaneffwrd 303 at nifer y caroharor- ion gymerwyd gan y Prvdeinwvr, yr hyn sydd yn dwyn y nifer J, 5,981. Byvviog- rwvdd eyflegrol a nodwedda y ffrviit Prydeinig. Meddianwyd pentrefi Pressoire a SaiHy Saillisei. RWMANIA. Parha Iiwmania i wneud yn dda ar firynt Y gogledd a'r gogledd-oi llewin. Cy- b b t':? Yn y parses deheuol yn Dragoslavele a Campolung gwnaeth v gelyn ymosodiaùau (..iv, ym, ond metiiiant fu yr ymgais, a clnvsant golledion onfawr. Llwyddodd y gelyn wtliio 3T Uumaniaid yn ol yn Nyfl'- ryuAKaSchyli. Hawlia Germani eu bod v. edi cymeryd 1,200 o garcharorion yn y Ile lmll, Parha y I{,siaiù yn ne Do- broud;a i eniiill tir. Mae y Germaniaid yn llosg; y pentreti with ymadael o'r wlacl. COLLED LYNGESOL I GERMANI. Dywed yr adroddad oi Petrograd fod y i,-c(li colli o chwech i naw o'u torpedoes cyflymaf yn y Gulf of Fin- land. I RWSIA. I If].,i, am waith cyjHegroI trwm gel" Livn Na-ui-d a r hannnu o'r Stokod. Gwnaeth y Gemaniaid ymgais i adfedd- Naraiovka, ond meiliiant fu. -————

DEiijRYN AR FEDD CYFAILL. I Sef Piiiiat John Jones, Peiibi-yn, Morfa Nefyn, yr iiwn a fu farw yn yr ysbyty yti AldeisliCft, Hydrof 25, 8C a, gludwyd adref i'vv gladdl1 o fewn ergyd earreg i'r man ei ganvryd ac ei magwyd. Daear- wyd ef ym mynwent Eglwys y Morfa. I ( Gan J. T. W., Pistyll). Ar dyti atgof af yn ol I ddyddiau tawel hedd, A chwyd i'm golwg fechgyn hoff Sydd lieddyw yn eu bedd. Ym medd y milwr y mae llu O'r bechgyn annwyl hyn; Yn ehwyddo'r clyrfa sy'n y pridd -Nf,ie'iii cvfiiill "John Penbrlvlri." Ces lawer awr o fwyniant lion -,y I'th weitliio gydag ef, 'RoeJJ ganddo ddawn direidus hwyl A bywiog dalent gref. Tri deg a chwech o flwvddi ga'dd Yn onglog daith y byd; Ca'dd wermod, a eha'dd felus win, Fel pawb rhwng bedd a eluyd 'Roedd ynddo rai colliadau'n wii; Fel pawb o ddynolryw; Yn nwfn ei enaid, er yr oil, 'Roedel fllam o gariad Duw. Byr fu ci olaf gystiuld trwm, Orid dygodd brofion clir Focl "fflam y {,II iad" Y:I (.j f:on Lnir." "Ocs ofnau y pryd hyn;" A thyma ei ateb: "Nad nid oes Dim niwl yn toi y glyn." Ac ato fore tranoeth aeth t gwe l A gwelai ("n givanhau A'r cyfan ddvvedodd oedd A'i tygaid brou ynghau: "Neiritin 6t ffeif, Neintin 6t ffeif," A cliodai'i wanaidd Jaw, A thyna ei eiriau olaf ef Ar riniog (ibyd a ddaw." Ah! eiriau llynod, gyfaill mwyn, Beth oedd eu hystyr ddwys P A gafodd John yngrynni "'05" Y Graig i caj ei bwys. Ca'dd fraint na chafodd un o fil- Ca'dd farw yn oi wlad; A cliei-aijit liolf i wylto'i I%vcli A bedel wrth fwth ei dad. Hvderun eto gael ei gwrdd Tudraw i stonuydd byd, A'r delyn gafocld yn '05" Mewn tywair lion i gyd. Ah! feehgyn Cymru tydd yn awr I Mewn ofnau o bob rhyw MaoV hyn a brofwyd yn "'05" Yn bosibl gyda Duw. Os yw 3* tonau tros eich pen, j Os egyr beddau'r aig, Nesewch at Dduw yn dyrfa lan Cewch ynddo "Dwr" a "Chraig." Wyiotus riaint becligyn sydd A' 11 bedd mewn gwledydd draw— 3iaent 'run irtoi, agos oil i Dduw, A'u llwch svdd dan Ei Jaw. Oh! gysur amhrisiadwy yw I riaint gwlyb eu grudd- Gael clywed "Fod y glyn heb niwl" A manv eu "John" mewn dydd. r

EFFAITH Y RHYFEL. I Yn Llys Sirol Clerkenwell, dywedodd "waiter" y gallai ennill Ip mewn noson. Yn awr nid oedd ei gyflog, rhwng "tips," ond lp yn yr wythnos. J

PISTYLL I Wythncs Ccnhadaeth yr Egiwys. Yr wythnos cyn y ddiweddaf bu y genhadaetli uchod yn hen Eglwys y Pistyll. Gallwn ddweyd Hen am yr adeilad hwn heb ofni dweYl gormod. Y mae o leiaf yn un- cant-ar-bymtliep; o oedran. 0 adeilad- waitli cadarn, diaddurn a syml, gall odd- eutu cant a banner, eistedd vnddi yn bur gyffvi ddus. Y mae yn hynod ddiaddurn. Ac fel mae goreu y modd, nid yw ysfa "Moderneiddiwch" wedi rhoi ei ewinedd yn agos i hon. Pe gwnai hynny yn ei hamgylchoedd allanol, megis y fynwent, Ac., ni buasai hynny anfantais i neb na dim. Grc-syn gweletl yr aflerweh sydd o gylch ei muriau, &c. Y man a'r lie y gellir dweyd yr hen bennill hwnnw gyda gyda phob priodoideb nweh ei ben,— "Turf o'm brodyr sydd yn gorwodd Yn y bedd—anghofus dir, Yn y dyffryn lie maent hwythau Byddaf finnau cyn bo hir, Lie ni chlywit- Dim o swn ttau'ct'thion byd." Dyna eiriau all rhan fwyaf o drigolion ardal y Pistyll eu dweyd yn yr hen fyn- went dawel, unig, sydd dan gysgod y ) mynyddoedd, yn swn a rhu sain a si "y mor mawr llydan," Ond a adewir gen- nym yn gyfaddas "Dir anghof," er ein dybryd gywilydd. Yn ymyl y fangre gysegrcdig y mae hen ffermdy Y Pistyll, He y trig yn bresennol inti. a Mrs Owens, car agos i Owain Lleyn, o linach tywysog- ion Cymru gynt yw Mr Owen Hithau Mrs Owen sy ferch i'r diweddar Thomas Ellis, Carnguwch Bach. C'adwant aelwvd deilwng o'u tras pathed lletygarwch, &c. i mae i r ffermdy hwn ei hen, hen hanes ynglyn a hen Seintiau Enlli, pa rai a dro- ant iddo am letv ac ebran ar eu taith bell i Aberdaron, bro anwyl Hywyn Sant a'i hen eglwys henafol .He yr arhoent enyd i I ai os egwyl i groesi i'r vilys (Ilos a'i mhyn- achlog Enlli. Y maG y broydd hyn megis yn cyfareddu gwadnau dyn with eu sangu. Ond rhag i ni gi-ivvdro yn ys- gafala a cheinion y fro gysegredig, ritaid i ni fynd at ein testun, sef y Geniiedaeth Genedlaethol. Dechreuwyd nos Lun v/ytlinos i'r ddiweddaf; y cenad oedd y Parch Salt, rheitlior Bodfean. Nos Fawrth, y Parch Jones, rheithor Aber- orch. Nos Ferche, y Parch Williams, rheithor Pistyll. Nos Iau, Parch Salt. Nos Wencr, Parch Jones, Abererch. Pry- nhawn Gwener hefyd bu cwrdd am ddau ) o'r gloch. Uefarwyd yn hwnnw gan j Archddi;)co? .Vp:r;y?J p??.? ?j? i?\ Danbcdrog, ?< !}).o?! hpibio bob gwasanaeth crefyddol yn Y <.?p.i ?,? yr wythnos. A bu yr hen eglwys yn oriawn bob nos o'r dechreu i'r diwedd. Ac os teilwng ym i farnu dim, gallwn ddweyd "F«l Duw yn ivit, yn y lie hwn." An- hawdd meddwl am genhadaeth a'i ilys- bryd yn fwy c'mwys ar gyfer y dyddiau hvn. Yr oedd y gonadwr," yn eofn, di- dderbyn wyneb, ac yn yr yspryd priodol yn galw arnom i ddychwel at Dduw mewn edifeirweh, ac ymbil am faddeuant ac ar- bediad. Rhoddwyd fraslinelliad yr wyth- nos nesaf o bregeth y Parch D. Jones' Abererch. 1

PORTHMADOG. I Milwrol. Daeth Driver Tom Efaas, Madoc Street, adref am seibiant o Ffrainc. —Ar ol bod yn Ffrainc or mis Mawrth, cyrhaeddodd freifat John Jones, R.A.M.C., mab Mr a 3Irs John W. Jones, 18, Garth Terrace, adref am (gwyI. Dyma y tro cyntaf iddo fod ad ref ers 15 mis.—Da genuvm ddeall fod Preifat David Lloyd Jones, mab Mi a Mrs Lloyd Jones. Dora House, yn gwella o'i glwyfau yn yr ysbyty ym Manceinion. Derbyniodd Mrs Hughes, Britannia Place, hysbysrwydd fod ei phriod, Lance-Coi-poi-al Evan G. Hughes, wedi ei ladd yn Ffrainc. Yr oedd yr ymadawedig wedi bod yn Ffrainc er toriad allan y rhyfel, ac wedi ei ghvyfo ddwywaith. Pasiodd y Cyngor Dinesig gydynideimiarl a'r weddw a'r teulu vn eu profedigaeth. Pcnodiad.- Miss Buddug Griffith, merch Capten Griffith, Snowdon Street, benod- (vvd yn ysgrifcnnydd cvfrinachol i Mr Silyn Roberts, M.A., vsgrifennydd y Bwrdd Apwyntiadau Cymreig I Golwyn Bay.—Dyrchafwyd Miss Meta Roberts, merch Mr a Mrs Hoberts, Lower High Street Post Office, i Oolwyn Bay. Lleihau Oriau.—Gwnaeth tri o weithwyr y Cyngor Dinesig, a weithient yn y Gwaith Nwy, gais am leihad J'n eu horiau neu ychwanegiad o 5s yn yr wythnos yn eu cyflogau. Yr oeddynt yn gweithio 12 awr yn y dydd, a'u eyflog oedd 5s 9c yn y dydd. Ar ol trafodaeth faith penderfyn- wyd fod Pwvllgor yr xlmcanion Cvhoeddiis yn cynnal cyfarfod arbennig i drnfod y I j mater. j

0 1 RETHEsnÂ. i Cyfarfcdydd Ceffa.—N os Feraier a nos Iau dweiddaf, eynhaliwyd cyfarfodydd i gaff a, ar ol dau o fechgyn yr ardal sydd wcdi syrthio yn y gad. y naill yn Siloam am Hugh Price Williams, Bry.iLirion, a'r lall ym Mrvnteg am Richard Williams, B.A. Caed cynuliiadau lluosog a cliyrdd- au llawn cydymdeimlad. Yr oc-dd yr olaf o'r ddau hyn yn dra- hysbys yn y gymydogacth, ae edrychid a mo fel un oedd a clyfodol disglair iddo ym myd addysg, ond wele bellach hnll obeithiou ei wedi eu dinistrio am byth. A phan y meddyliwn nad yw ef ond un o fil- oedd o rai t.ebyg sydd yn mynd yn rdeorth i Moloch, gyda llawer o reswrn y gdlir I gofyn yn ddifrifol, "I ba beth y bu v golled hon 2" Rhyfel a Christ ionogaeth.Al a(, Cym- deithas Lenyddol y Gerlan eleni wedi trefnu n'yfr o ddavlithoedd gan wyr enwog ar rai o brif faterion y dydd. Ych- ydig yn ol traddodwyd y gvnt;>.f o'r dar- lithoedd hyn gan v Prifathro Rocs, Ban- gor, a nos Ferclier di^eddaf traddodwyd darlith grf ac addysgiadol a.- y testun uchod gan y Parch J. H. Howard, ( olwyn Bay. D y-wedodd Mr Howard rai pethau sydd yn srei o fod yn haeddu sylw pob gwir aelod o Eglwys Crist. Dangosodd yn glii- -;awn beth yw dylcdswydd y)- Eg- lwys 3Tmhob oes Yllgwyneb ym' afaelion o bob math, a phrofodd ei osodi-idi- Li yn bur glir trwy ddyfynu geiriau yr Arglwydd Iesu ei hun. Siaradodd ar 3* pwne dan dri phenawd. 1, Safon yr Eglwy.s fel ei gosodwyd i lawr gan ei Sylfaorydd. 2, Hanes yr Eglwys ar hyd yr oesau yngwyneb y safon. 3, Cyfle ig yr Eglwys yn y dyddiau hyn. Dywedodd y darlithydd bethau cclyd am bobl oedd yn phoffesu a phregethu cfengyl Tywysog Tangnefedd ac eto i gyd yn cymeryd rhan mewn anfon dynion goreu'r wlad i'r fyddin i dywallt gwaod eu gilydd. Dy- wedodd ei fod ef yn crcdu fod y Zeppelins wedi gwneud mwy i greu atgasedd at y rhyfel ymhlith y bobl gartref na dim arall. "Y ni," meddai, "y bobl sydd gartref, sydd yn gyrru y rhyfel ymlaen Y ni," meddai, "sydd yn anion ein bech- gyn gwol i wneud y dirty work, a phan ddown ni i deimlo'r peth mae y becligyn j eu hunain yn ei deinilo, mi fydd yn haws gennym son am heddweh." "y n ol clysg- eidiaeth Crist," meddai, "mae pob Ger- man Cristionogol yn frawd i bob Prydein- iwr Cristionogol." Yna adroddodd han- esyn glywodd gan swyddog ieuanc oedd adref o'r ffrynt ychydig ddyddiao vn ol. "ITn bore," meddai, "roedd un o'r cat- rodau Cymreig yn dal y front lino, rhyw banner canllath oddiwrth y Germans, ac wed. to!Tj'r wnwr, dnnn v Cvmrv vn dochi-t-u cann "Duw 3!awr rhy??dodau maith,' ac wedi iddvnt nvTon dn™ 'board' maw,- yn cad ei roi i fyny o flaen y German trenches, ac yn ysgrifenedig arno, 'Sing on, Welsh, and may the Good God save us a "W Iweh chi," meddai'r darlithydd, Crist yn y ffosydd, beth am yr r'ghws gar- tref! Dywedodd yn glir b, 'it or Id dy- ledswvdd yr Eglwys lieddyw y:)gw\ nob y cvfle presennol, sef cpisio denn y crnhedl- oedd yn ol i lwybrau hddweh. "ac 09 na wnaiff hi hynny yn ystod y iiiedd- ai, "fydd neb yn barod i wrando aViti wedi yr elo heibio." "!Mae'd ris1.1 meddai, :<ydyw, ond dyna ein dylcd^wvdd ac mae yn worth y risk ,ie, onid yw ].osib- 'rwvdd colli miliwn eto o ddynion via risk?" meddai. "Nid oedd-v risk vn or- mod gan lesu Grist," meddai, "ac os ydym ni yn wir ddilynwyr iddo, ni ddylai fod arnom ofn mynd ar liyd yr un llwybrau," Cafodd y darlithydd wran- dawiad astnd a chymeradwyaoij; wresog. Os oes ar rhnvun eisiau clywed athraw- iaeth iachus, ac amserol, myn glywed y ddarlith odidog hon. Llywyddwyd y gweithrediadau gan Mr Jeremiah Tho- mas, a diolchwyd i'r darlithydd gan Mrri R. O. Williams, Owen Thomas, a'r Parch R. W. Jones, M.A.

CRICCIETH. Damwain.—Dydd Merchei- ryfarfyddodd Preifat Richard Williams, Nan tile, a dam- wain tra yn saethu ffowls gwylltion. Aeth y gwn allan yn ddamweiniol, gan achosi niweidiau pcryglus i'w droed chwith. Llyfrgellydd. Oherwydd ymddiswydd md 1fr B. Ellis, yr hwn sydd wedi der- j byn apwyntiad yn Llandudno, yr oedd y swydd uchod yn wag. Apw."ntÍ\.v.d Mr Owen Parry, Plas Newvdd, i' swydd.

NODION 0 FFESTINIOG- I Milwrol. Anafwyd Pre: 1 at Rowland Williams, Cefn Bychan, am y ail waith, ac y mae mewn ysbyty yn Ffr inc. Deall- wn fod y Preifat H. R. Davie- IMiydygad, Tanygrisiau, wcdi ei anafu yn ei goesa-u a'i froichiau.—Anafwyd Preifat Salisbury Hughes, mab Elfyn, yn Ffra.nc. Rhcdd.-Derbyniodd Mr H, L. Jones liysbysrwydd oddiwrth Gronfa Carnegie yn dweyd eu bod yn anfon archeb am lOOp I tuagat organ newydd capel Ebenezer (W.)

I DARLUN GiiWR Y bardd yn derbyn dar Glyndwr, mab byclian i Mr a Mrs Ts j, Edwards, C. aliffornia, gynt o acwmvglo. tied-clvlv i'e ddei-byniqarlun Gan y postman wrldrws, Glyndwr bach o Galila Y\ elai yma'r, bycha-s: Eistedd mae ar gadaire] .Dim ei droed ystol ^bren, rth ei ochr yn y dar Mao 3* gaeth a elwiren Glyndwr bach sy'n awrgythu, Er nad yw vn ddwyfl^ oed, Gan roi cyfle i'r darluir, Gael ei ddarlun cynta^od; Eurog wallt a gwridog lian, Glyndwr bach sy'n harlros ben, Llygaid bywiog, perlog, Jferth, Swynol hefyd yw ei we ( aifi ei cllwi gan ei riant Er adgotiolr gwron fu Yn amddiffvn gwlad ein tu Rhag estronol waedlyd I Cofiwch licfvd, hoff rieni, I Gvlllrti fach a'i goi-chesk-litll, ^hiiwch ddysgu Glyndwr lach I lefaru yr hen iaitli. dymuno gweld y bal 'N arvvr rhyddid 311 ei wl Nid i ymladd mewn rhyfelol Gyda'r cledd ar faes y gac Ond egwyddor fawr y bregc Roddwyd ar y mynydd gy,' Fo'n nodweddu cwrs ei fywy. Pan yn teithio mlaen ar ht. Gh ndwr bach bob amser cofi Anrhydeddu'th dad a'th fa, Sydd yn gwyIio dy gerddedia- I Rhag it oddef unrhyw gam nh it] ddysgu diti-iltn A chael dod yn llcncyn iac/1 Myn orehfygu bob temtasiwn Colia r cyngor, Glyndwr bih  X. Y HT.ED?RDS. -N.Y.

LLWC DDA I fy nghyfaill John Arvon Jones, aiman, Patagonia, ar ddydd ei briods. Anolaf am benniil ar briodas fy ffrnd, Can's llonodd fy nghalon pan welas ei fynd, \reI, defrro, hvyn Awen, a ehan el dy glod, Jolin ti,i-oii a testilli i foè. coed, Anihenais ers lllisoc-dd fod rhywbeth ar droed Y Felin oedd sYynoI atynfa ei rawd, A thalodd pob siwrne'n rliagorol i'r brawd. Xos deifchio i'r Feiin yn swynol a drodd, Dae tit yntau i deimlo bob dydd wrth ei fodd Fe 1 clywais yn canu, a'i fynwes yn dan, A "Merch y Mclinydd" oedd testun ei gan, Ywdrcchai ef gadw'r garwriaeth dan Ieny A mynycli y'i gwelwyd yn ysgwyd ei ben;, Ond hawddach f'ai cuddio pelydrau'r haul, clir, Xa chadw gwir gariad dan orchudd yn hir Giraith haweld ydoedd uno'r ddau yma,. medd i-Itai,- Mae'r ddau o'r enw cmv. ac enw difai; Mae Jones heddywn enw ar deulu go fawr, Ac eto ar gynnydd ma("n myned. yn awr. Daeth diwmod i'r Ynad roi'r cwlwm tyif,, i;yn, Roedd cwlwm dwy galon 311 barod cyii hyn; Cyhoeddir hwy heddyw yn wr ac yn wraig Ar sylfaen o gariad ddiogeled a'r graig. Ar ol eich C'vfann a chariad mor fawr, Daw bvw'n orehwyl hawddach, hapusach bob awr, A'r amod a wnaethoch ar ddiwrnod mor braf FO'll amod a'i lon'd o weniadau eich Naf. Dvmunwn oil bellach bob hawddfyd i'ch rhan, "LiVe Dda" mwy i'r ddeuddyn yw'r floedd o bob man; Awelon eich bywyd fo'n dyner bob pryd, A ch tlYlldiau fo'n M anwvn a Haf ar ei hyd. DEINIOL.

AD-DALIAD I FWNWR. Rhoddwyd 377p o iawndal i fwnwr yn Mertnvr. \r oedd wedi colli ei ddwy goes.