Y Dinesydd Cymreig

GELYN PENNAF PRYDAIN. Nid anamserol ydyw galw sylw ein dar- llenwvr at raib y fasnaeh fodJwoi ar wvthnos sydd wedi ei hagor gyda'r Sul dirwestol. Addefir yn lied rwydd a chyff- redinol heddyw mai y gwirodydd ydyw gelyn pennaf ein gwlad. Nid penboeth- iaid dirwestol, t'el ei gelvvir, sydd fwyaf en gwaedd yn erbyn y fasnaeh, ond dynion synhwyrlon ( !), diduedd .), ae anhun- augar ( ?). Coir Llyngheswyr, Cadfridog- ion, a swyddogion mihvrol; Cynghorwyr y A\ ladwriaeth, Aelodau Seneddol, Llywydd- ion Ffatrioedd Cad ddarpariaethau, Rlieolwyr Cwmniau a Diwydiannau; Prif- athrawon y Colegau a'r Ysgolion, Esgob- ion a Gweinidogion,—pawb o'r Rrenin i lawr, yn cyhoeddi fod y Fasnaeh yn Fell- dith i'r wlad, ae yn peryglu ein diogelweh yngwyueb y gelyn yr ymladdwn ag ef. Dau berygl mawr sydd o'n blaenau, medd- ent, y rliai ydvnt yn dal yn ol ein gallu dYllol gan datlu cysgod dros y weledigaetli am lieddwch. I 11 ydyw gallu dini.striol aleoliol, a'i- III][ ydyw peryglu byAvyd y babanod, neu ein plant. Olierwydd y ddau bei-ygl ynia y mac v bobl fwyaf dy- lanwadol ymhob eyleh ar fywyd yn ein gwlad yn arwyddo a pel ddeisebol i'w han- ion at y Llynodraoth yn erfnit iii-iii i-ol atalfa ar rwysg y fasnaeh niweidiol lion. Yn yr lpd gosodir saith o resymau dros wnend liynny, a dYllla hwy :1. Y inae'ji rhwystro ein Byddin; 2, yn llyffetheirio ein Llynges; 3, yn bygwth ein marsiand- laoth fonvrol; 4, yn dinistio ein cyflenwad bwydydd; 5, yn difetha ein nerth cyllidol; 6, yn troi i gyieiriad arall nerth y genedl; 7, yn dymehwel ein gallu moesol. With broli y saith gosodiad hyn datguddir ffeithiau anhvgoel 00')' bron, y rhai ydynt yn galonnvygol, a dweyd y lleiaf am dan- yut, Ond y rhai mwyaf dwfndreiddiol ydvnt fod y fasnaeh wedi arfer yng I iigwneutliuriad yr hylif dinistriol dros 2,500,000 tunnell o twyd, gyda digon o siwgwr i gadvv'r genedl am 80 niwrnod. r lllae'll arfer mwy o niwgAvr na'r Fyddin. -Yn yr ugain mis eyntaf o'r rhyfel gwar- iodd y bobl ar alcohol y swm anferth o 300,000,000p. Defnvddia'r fasnach 500,000 o M-eitlnv^r, 1.000,000 o aceri o dir; a 1,.100,000 tunell o 10. Yn ystod y rhylel y mac wedi golygu codi a thrin ar y ffordtl ac ar y rheilffordd bvvysau eyfar- tal i 50,000,000 o duneili. Credwn fod yr ystyriraethau hyn yn ddigon o bi-awf dros i'r Llyuodraeth gjdnabod yr apel yn ym- arferol. Mae'r dynion hyn yn eefnogi y gofyniad am W aharddiad, ac yn gofyn i'r I, I vivo d t,,iet i t I I I Llywodraeth i roi o'r neilltu holl drwydd- edau y ddiod drwy y deyrnas yn ystod y Ond y map gennym yn ein gwlad heddyw ddynion a merehed nad ydynt ddriwestwvr proftesedig, ac: yn eredu mewn dinvestiaeih fel y eyiVyw; ond do y.lyiit wedi gweled niwt;d y fasnaeh am ei bod yn peryglu'r goron, ac yn cyffwrdd yn uniongyrchol a'u' llogellau livvy. Diogel- weh gwJad a chyrff i gynnyrchu collrau euros ydyw yr unig gymhellydd dros bleidio llyffetheirio y Felldith Fawr. Mae to y l,' clidit-?l Fawl- -1 1 ,.ie yn y Deyrnas hefyd filoedd o ddynion a merehed sy'n byw' n flonegog a Hawn ar ddinistr y ddiod. Po fwyaf o dadau a mamau wneir yn feddwon, ac a aiff a'ti cartrefi i dlodi a'u plant yn ddifwvd, heb (id ill ad, na thanwydd yn y ty, mwyaf o iwyd a <lilhul, tanwydd a mwyjnannau, ddaw i meivn i gylch aelwydydd y budd- iannau pe/soiinol mewn darllawdai a thai- arHan, Pam rlwid llIedel",l am craill:- Pawb di-osto ei hun, a Duvv dros Lawb." C ydrhwng y ddau ddosbarth ceir fod dir- wesfcwvr sclog ac aiddgar yn eeisio dal y faiilol, ae fel pe ar eu goreu yn eeisio dotl o hyd i ffordd gyfamodol. Un 0 ddati oeth am dani, meddent, i'r Wladvvriaeth bryuu'r lasnaeli yn ll\v\r, a'i rheoli ei hndd y genedl yn gyilredinol, neu ynte Lwyr W'aharddiad. Yn awr, cred y Dirwc.itv.-yr yn gryf mewn Llwyr Wahardd iad, ond wi th gymeryd popeth i ystyriaoth ni allant weled ei fod yn bosibl iiae vii ymarferol heddyw ond y gellir yn rliwydd iawn gael y Llywodraeth i brynu a rheoli y iasnach. Am liynny elir i mewn am hwnnw ar hyn o bryd, gan adael ga-it- hanidiad hyd amser eto. Grosynus i'r eithaf ydyw y rhesymu (ii-o-s dclewis y ewrs hwn. Dywedir wrthym nad oes sail i gredu fod yn y Cyfrin-Gyngor neb a gefnogaj waharddiad; ac mai ychydig geir yn y Senedd yn bleidiol iddo, a dar- ogenir nad vw'r Wasg ychwaith yn ffafriol i'r vmgais. Ond, ei- ein gwarth, dywedir fod "11 u o arweinwvr ercfyddol yn erbyn HHyrwahardd hyd yn oed am dymor y I rhyfel, ac 11a chafwyd ond (Iii- vfiliwii o enwau ar ddeiseb yn gofvn am liynny yr haj (hweddaf; a choncr nad dwy f1l1wn o! etholwvr oedd.vnt." At hyn eto "bN, gythia adrannau o Blaid Llafur fynd ii- stieic os na chant eu diod!" Alaethus yw meddwl fod øin gwIad mewn cyihvr mor ailwai-aicld fel y gall anwcsu gelyn mor ddiiiisti-iol, ci- eydnabod ei rhwvsg ys- gleifiol. Y gri yn erbyn gAvaiiarddiad ydyw ei anymarferoWeb; y mae'n rhy cliw ildroadol, a r unig fiordd i gad diwyg- iad ydyw i'r Llywodraeth brynu'r fasnaeh a'i rheoleiddio; a clieir eydsyniad lied gyffredinol i llyn, Y cwestiwn naturiol yw pam y caniateir y gelyn pennaf yn rhydd yn ein gwlad pan 1 y careherir gelynion llai, ae y difreinir liwv o bob liawl a rhyddid ? i chaiff yr I J un Germanwr 11a tlieyrnlradwr, na hedd- garwc hawlio dim ac eto dvnia'r fasnaeh sy'n fwy o elyn na'i- t-i,-i gyda'u giiydd yn cael naivddogaeth y wlad. Os yw yn rhwystro ac yn difetha yn anise; rhyfel both a wnai mewn dyddiau lieddwch ? A yw yn llai ei ddinistr? Dim byd o'r fath. Xid yw angenion y rhyfel mewn bwyd, dillad, arfau, arian, a dynion yn ddim ond cyfleustcrau amlvcach i ddi- noethi ej galanasti-a. Ni all y ddiod fod ond melldith bob amser, ac o dan bob ajn- gylchiad. Gelyn dyn a gwlad ydyw, ac nid oes hawl gvmdeithasol gan y fasnach heb son am Itaiil foesol. Condemnir a c!u?p]r meddwdod gan y Ddcddf Wladwr- iaotliol, oil(] ti-?%,vdded i'w werthu gan ,n un ladwriaeth ag sy?n cosl)i y meddwou. Cospir yr ymyfwyr, a'r taf- arnwyr w?ithiau, ond aiff y gwneuthurwyr a'r Llywodraeth a'i caniata yn d(Hgosp. a cheir arian i'w coffrau ar bwys carcharu a tlilodi y rhai a feddwant a'u teuluoedd. :\lac dwcyd fod gwaharddiad yn anvmar- ferol yngwyneb y ffeithiau hyn yn wrthuni. Nid gwaharddiad sy'n anymarferol, ond y gyfundrefn wladwriaethol, a dull y bvd hwn. Gellir dweyd yr un potli am Grist- lonogaeth. Yn vvir, yr ydym yn ymar- ferol yn cyhoeddi liynny heddyw. Y niae byw creiydd Crist yn ol dull v byd a hav. 1- iati gwlad heddyw yn anyma.rferoi hollol; ond nid C'ristionogaeth sy'n ei gwnoud felly, eitlir bywyd anghristionogol yr oes. Felly'n union g\*da gwaharddiad ilwyr y ddiod. Dyvved rheswin a phrofiad mai yr unig ffordd resymegol i osgoi vi diiiisti, .ydyw ei llwyr atal. Ond maentuniir gan rai y buasai y rhai gaeth i'r gwirod- ydd yn sier o fynu rhywbeth teLyg, os nad gwaeth, yn ei Ie; uiegis methyJated spirits a cocaine, ac y buasai liynny yn fwy dinistriol i'r genedl. Pn ddadl yw hon dros beidio gwahardd y ddiod:- Oni elhr deddfu yr un pryd a'r gwaharddiad yn erbyn arfer methylated spirits, cocaine, a phob hylif dinistriol araH? Onid gwaith hawdd fyddai Hadd y gehnion hyn eyn iddvat wreiddio ynghyfansoddiad y ( genedl ? Yr ydym yn gorfodi gwneud i ffwrdd gyda phopeth sy'n debyg o fod yn anfantais i'r wlad; ond pan yn son am ymyryd a'r gelyn pennaf ofnir y canlyn- iadau, a ehodir pob math o fwganod ar fiordd uurhyw .symudiad diwy?iado! o werth i'r wlad. Mae'r Eglwys, y Whr; wriaeth, a Chymdeithas fel pe d.ui gyfar- odd Dagon, ac yn oini cymptyd ycw? ddylid i'w ddryllio'n garnedd i'r Haw. Betii sy'n cyfrif am fod y gehn ij,. ii yn eael ei oddef yn v lirf Aibuddianmu pcrsonnol sydd yn rhwystr ? Tybed fod yr aur .geir o wneud a ,nvei,tittil i- ddiod .yn dalin arweinwyr y wI ad yn w!e;<]vJdo], I cymdeithasol, a ehrefyddol! Mae arnom ofn fod enaid y wlad yn cael oi jrolli wi th ennill y byd; a'n dynion a'n l^e^'Ii.-u yn cael en habertliu ar allor en ehwant eu hunain a rhaib ell temtwyr am gvfo.oth r. moethau. 0, Brydain, pa bi-yd V'th sobrir? Os na wneir hNld'w, ni wneir byth.

CAERNARFON. Swynol  ? yw enghtnon Ioan Hhys a' (,,d,otti vw foan dlx\-(,(I(Iaj- ],I_at i t in G(- ,iii)i(,n,, )it Addysyol. Da gennym weled Mr Llew- II eI):11 L Jones, 0, Newborough Street, yn dringo'n mlaen mae wedi cael ei ap- wyntio yn athraw Cymraeg dan Bwyllgor j Addysg Caerdydd. Eglwys St. Mair. Mac Eglwys St. Mair (Kglvvys Dre) yn cael ei eliau am amser amhenodol oherw^tld galwadau mil- wrol.— Yn Eghyys St. Dewi (Eglwys Twt- hill) y eynhelir y wasanacth liwyrol arferol o hyn Allan, Neuadd y Farchnad.—Ohenvydd methu dod i delcM-au gvda Stad y Faenol, v itiae'r Got fioraeth yn dii-wvii eii eyineriad o Neuadd y Farelmad i ben, ac felly rhaid i'r gwerthuyr ehwilio am rliywle arall erbyn Nv Sadwrn. Marw.- —Dydd Sadwrn, yn 25, Dinonvie Street, b n larw Mrs Ellen AYilliams, gwedtlw Mr Hugh Williams, wholesale grocer, Porthaethwy, yn 82 nilwydd oed. Yr oedd illianis yn gymeriad lied- 11ais a thawel, He vn aelod yn eglwys )10- (.vdviiid(,Iiiilij- a'r teiilti yn ell j profedigaeth o golli mam dyner a gofalus, [ Cymer y gladdedigaeth le ddydd Mercher j (preifat), YIIl mynwent Llantysilio. Dewis Blaenoriaid. Yn Engedi, nos Sul, dewiswyd y rhai canlynol yn lfaenor- iaid: jNIri Robert Ellis Evans, Bron Eifion Owen Jones, New Street; J. E. Jones, Assheton House; a John Rowlands, Bro Dawel. Cymdeithas Lcnyddol Pendref. Nos lau, 9fed cyfisol, agorwyd cymdeithas len- yddol y lie uchod trwy gael darlith ar Patagonia gan y Parch Caniwy Evans, ac yr oedd yn ddiddorol iawn, a chynulliad da wedi dod ynghyd. Llywyddwyd gau Mr Beriah G. Evans. Priodas.—Tachwedd 7fed, ynghapel Mo- riah, unwvd trwy briodas Capten T. H. Hughes, A.S.C. (Worcesters), Wvddgrug. a Betty Roberts, nierch ieuengaf Capten Roberts, Mona Hotel. Mr Alfred H. Roberts, Bvvrdd Masnac-li, Gwrecsaiu, oedd y gwas, a'i cliwaer, Miss A. Roberts, yn fowyn. Rhoddwvd hi ymaith gan Jrr John Jones, Pwllheli. Gweinyddwyct gan y Parch John Owen, M A., Engedi. Chwaremvyd yr ymdeithgan briodasol gan Mr Orwig Williams. Uniad Euraidd.-Derbyniodd y Golyg- ydd yr hysbysrwydd canlynol am briodas ei gefnder: --Aledi 16eg, o flaen Ynad y Rhanbarth, sef Gaiman, Ohubut, Pata- gonia, unwyd o fewn cylch y fodrwy aiir y Bonwr John Arvon Jones a'r Fonesig Margaret Jane Jones, y Felin, mercli y divveddar t'or.wr John S. Jones. Anercli- wyd y ddau yn ddoniol gall y Bonwr awenyddol Deiniol, a clieir ei gynnvrch yngholofn y Beirckl yr wvthnos nesaf. ^ib ydyw v priodfab i'r diweddar Mr Richard Jones, saer llongau, Eleanor Street, a Mrs Jane Jones, Tyddyn Arfon, Caiman, Cliubut, Patagonia, yn awr. Mae gan Johnny lu « gyfeillion yng Nghaernarfon, Porthmadog (o'r lie yr hana ei fain), a Lerpwl, fydd yn ewyll- ysio'11 dda iddo yn ei (vwyd newydd. Agor Cymdeithasau.-Nos Iau agorwyd Cymdeithasau Llenyddol Caersalem ao Ebenezer gyoa Soial. Cafwyd c'far- fodydd rhagorol yn y ddau le, Mrs W D. Jones, Bodnant; Mrs Benjamin Price, Mrs William Griffith, a Mrs Ellen Roberts oeddynt yn gofalu am luniaeth Ebenezer, a ehadeiriwvr ar y cyfarfod gan Mr D. Davies, Bron Cybi; ac arweiniwyd gan Mr W. D. Jones, Bodnant, y ddau is-lvwydd. Mr \Y. Moris gyfeiliai, ac efe gyda Mri J. Bryan, William Griffith, W. G. Wakefield, a John Williams ofalai am y rhaglen. Gweithiodd Mn Joseph Evans ac it. Ro- berts, yr ysgrifenyddion, yn dda. Gwas- anaechwyd gan amryw. a chafwyd cyfar- fod godidog. Boddiad "Georgie Queens." —. Gnlà. gofid y croniclwn fod Mr George Owen' yri quartermaster ar y "Connemaa," suddodd yn y gwrthdarawaid y dydd o'r blaen, a'i fod wedi boddi gyda'r rhelyw. Bachgeii rhadlon oedd George, a chwith fydd gali 'iiogia'r dre" feddwl na welir mo wvneb sirol "Georgie Queens" fyth mwy. Bu ei deulu yn cadw'r Queens Hotel, lit* mae'r Clwb Hhyddfrydol 2vn awr, ao  >" vn deu)u bercfud yn fawr vn y dref Cvd- y?dcmiwnynfawra'ibriod. h;' }  tl G .t tau ,n cneth o a'rnarfon, sef me?? d 1. "'I 0 ,( diwedti?ir Mr Owen Williams, Uwy?' y a'weddar _dW1', a p Hunp 0 blant. Collasant ? ?"P ? l ?0 ? v ?'?'"? 14 mis yn ol. X oed -fl ?orge yn 46 .1 ..1d -(ol'ge yn m wyu oed. }laf\ 1)\'1)" -d II .1 "O 1 M" ■»-»•' i'Wo, s,.fRichM.d An »yw yn y Deheudir. M ilwrr'. -1:1 b.' W [n!lWrr;i'rHV'ShV"ir fod Corporal Jack 'Vllh?'ms (,' 11' d'.) ?n?ms, (y petdroediwr) yn yr ysbyiy vn f. 1 ?alt? yn dioddef oddiwrth glefyd. R.neman Tommy Owen, mab Mr a Mrs Ann Owen, Well Street, wedi ei glwyfo, ac. yn yr ysbytv yn Caerdvdd.-Coiwral Will Barton, Marcus Street, wedi dod gartref am seibiant, bu drivy helynt y Dardanelles. Mae Sub-Lieutenant Al- wyne Carter wedi ei godi yn Lieutenant.