Y Dinesydd Cymreig

DYDD IAU. Hysbyswyd fod y Gwir Anrhyd. Herbert I Lewis, A.S., yn analluog i fod yn bresen- nol i lywyddu y cyfarfod cyntaf dydd Iau, ond llanwyd ei le gan ei briod, a ohafwyd anerchiad pwrpasol ganddi. Enillwr y gadair eleni ydoedd y Parch J. Ellis Wil- liams, gweinidog Pendref (A.), Bangor. Y testun ydoedd "Ystrad Fflur." Y beirniaid ydoedd Proff. J. Morris Jones, Berw, a'r Parch J. J. Williams, Treforris. Darllenwyd y feirniada-eth gan Proff. J. Morris Jones. Dywedodd ei fod ef a Berw yn unfryddl yn eu barn mai "Eldon" yd- oedd y goreu, ond yr oedd y Parch J. J. Williams yn ffafriol i un yn dwyn y ffug- enw "Y Fantell Fair." Nid cadair dderw roddwyd eleni, ond model o gadair arian, a ?0p. Gwobrwywyd a ganlyn yn ystod y dydd:— I Hysbyslen o Aberystwyth: H. Williams, i Mynydd, Mwyn, Llanerchymedd. Gwobr, 5p. Set of drawings: Gwladiys Hall, Caer- narfon. Gwobr, 3 gini. Dodrefnyn derw: Llewelyn Hughes, Llundain. Gwobr, 3p. Casgliad goreu o ddail, gwreiddiau, &c.: \V. C. Llewelyn, Bangor. wobr, 2p. Water colour landscape: R. A. Lewis, Morfa House, Caerfyrddin. Gwobr, 5p. Study in oils: 1, Miss Graves, Harlech; 2, Tim Evans, Talycafn. Gwobr, 5p. Cerddoriaeth. Violin solo: Miss A. M. Reynolds, Pont- fcymmer. Gwobr, 3 gini. 'Cello soJo: GwiIym Thomas, Cwmavon, Port Talbot. Chwa reu y berdoneg ar yr olwg gyntaf: 0. J. Evans, Senghenydd. Gwobr 2 giui. Unawd soprano: Miss Hiniiali Williams,, Clydach, Abertawe; 2, Miss Jenny Ellis,' Carugwraeh, Castellnedd. Gwobr, 2 gini 1 Junior pianoforte: 1, Miss E. D. Rees, Uplands, Abertawe; 2, Winifred Richards, Castellnedd; 3, Leslie James, Abertillery. Pedwarawd: George Evans a'i barti, Ammanford. Unawd bass: 1, J. Morlais Evans; 2, Gwilym Lewis. Corau merched: 1, Cor William Turner, Nottingham; 2, Cor Carno. Gwobr, 15p. Llenyddiaeth. I Awdl y Gadair: Parch J. E. Williams, Bangor. Cyfieithu o'r Lladin i Gymraeg: D. E. Walters, Abetawe, a D. Emrys Evans, Llety Bugail, A bertawe. cyfartal. Gw6br, 3 gini. Traethawd, "Hanes a thyflant Cym- deithasau Cymreig yn ystod y Ddeunaw- fed Ganrif": Parch D. Davies, Penarth, Caerdydd. Gwobr, 30p a bathodyn gwerth lOp. Pennillion coffadwiia-ethol i'r diweddar Emlyn Evans: Parch J Jenkins (Gw-Ii). Traethawd, "Hen draddodiadau Sir Abert-eifi": Mr William Davies, Talybont. Gwobr, 10 gini. Adroddiad: John Roberts, Glanamman. Gwobr, 2 gini. Y Cyngherddau. I Cynhaliwyd y cyngerdd cyntaf n ia Fawrth, 0 dan lywyddiaeth y Maer, Hen. adur John Evans, a chroesawodd yr Eis teddfod i Aberystwyth. Agorwyd ef gan Gor yr Eisteddfod, o dan arweind Mr J. T. Rees, Mus. Bac Cymerwyd rhan ynddo hefyd gan Mr Spenoer Thomas, Miss Leah Felissa, Mr W. Hubert Davies, Miss Dilys Jones, a Dewi Mai o Feirion. Daeth torf fawr ynghyd i'r ail gyfarfod hefyd. Y datgeinia-id oeddynt Madame Mary Wayman, Miss Sophia Rowlands, Mr Ivoi Foster, a Mr Purcell Jones. Terfynwyd 3 ddau trwy ganu "Hen Wlad fy Nhadau'' a'r Anthem Genedlaethol.

CELL Y LLYTHYRAU, I UNDEB Y GWRTH-SOSIALWYR. (At Clygydd y "Dinesydd.") Svr,—Yr wythnosau hyn cynhelir cyf- res o gyfarfodydd dan nawdd yr uchod yngwahanol ranau o'r Deheudir i'r diben, fe ymddengys, o wneud ymosodiad ar y Blaid Lafur Annibynnol yn benaf. Ys- tyriwn hyn yn anheg i'r eithaf, i gychwyn am fod pob plaid wedi ymgymeryd a pheidio trafod pynciau gwleidyddol ar hyn o bryd a chyhoeddi cad-oediad nes i'r gyflafan fawr hon fyned heibio. Yn ych- wanegol at yr uchod ystyriwn eu bod yn cymeryd reantais anheg ar Ddeddf Dio- gelu y Goron, gan fod. y sawl a'u gwrth- wynebo, yn naturiol, yn gosod ei hun yn agored i gael ei gosbi dan y cyfryw ddeddf, ac ystyriwn waith y brodyr hyn yn llechu yn ei chysgod i luchio cerrig at brif blaid Lafurawl y wlad yn anheg ac anheilwng o- wleidyddwyr Prydeinig, tra mae miloedd o aelodau y blaid yn ymladd dros eu gwlad, ac wedi rhoi heibio, am y tro, bob dadl boliticaidd. Swm a sylwedd yr areithiau yw danod yr hyn wnaeth, neu yn hytrach yr hyn na wnaeth, y blaid hon ynglyn a'r rhyfel. Gwyr pob sylwedydd exaff- beth fuasai hanes ein gwlad, ac yn arbennig teuluoedd y milwyr dewr, onibai am ymdrechion Llafurwyr y deyrnas. Onid iddynt hwy bron yn gyfangwbl y mae diolch am y buddiannau hael gaed ar gyfer y cyfryw? A thebyg yw y buasai Deddf Gorfodaeth mewn grym fisoedd ynghynt, heb ddim ar gyfer teuluoedd y sawl elwid i'r fyddin, onibai am lef gyson cynrychiolwyr Llafur yn ein gwlad. Awgrym nodweddiadol iawn o ysbryd y siaradwyr yw ar "nad yw y cyfryw blaid, na wnaeth ddim i hyr- wyddo rhyfel, i gael rhan yn nhrefniad heddweh, aac ychwaith yn elw y rhyfel." 0 barth y cyntaf, mae esgymuno plaid am ci barn yn anghyson a'r Cyfansoddiad Prydednig. 0 barth yr olaf, wel, yn an- ffodus, ofmvn na cheir fawr elw cyffredinoi i neb o'r trychineb ofnadwy hwn. Gwir fod dosbarth sydd yn prysur wneud ei ffortiwn ar y rhyfel; ond gwyr pawb nad oes i'r gwaithiwr druan ond ymlad-d a dioddef. Na, bydd mwy o alw am wasanaeth y blaid dan sylw a'i cliyffelvb nac erioed, wedi yr el y rhyfel heibio; a phan y setlwn ein gelynion allanol. Ceir gweled faint o nerth fydd gan werin gwlad i ymladd ei gelynion mewnol. Ao ni chaniata glowr rois heibio ei "fandrel" i ymladd gelynion ei wlad i'r un crach foneddwr na Thori llawn o ysbryd Prwsiaidd ymyryd a'i hawliau cymdeithasol. Yn gymaint a darfod i bob plaid ym- gynieryd a rhoi heibio eu gwahaniaeth pleidiol, teg yn y cyfeillion hyn f'ai cadw eu cardiau rhag cynneu tan a fo yn an- hawdd ei ddiffodd. Mae y frwydr yr ydym ynddi yn awr mor ddifrifol, a'r can- lyniadan mor bwysig i bob un olionom, o'r Brenin liyd i'r distadlaf yn y tir, fel mai anheg yw anfon dynion o amgylch i ym- osod ar blaid ac y mae y rhelyw o'i haeL odau yn rhy deyrngarol i't- Goron, ar hyn 0 bryd, hyd yn oed i amddiffyn eu plaid. Felly, gyfeillion, hands off, ebe yr eiddoch CRWYDRYN. ■■

CADWEN DDIDDOROL GYDA'R DDEUNAWFED GANRIF. Sebon dros Gan Mlwydd oed ym meddiant y Mri A. and F. Pears, Cyf. Yn ddiweddar bu farw gor-wyres i'r gwreiddiol Andrew Pears, sefydlydd y ffyrm A. and F. Pears, Cyf., ac fel canlyniad y mae wedi dod i feddiant y Mri Peais ddam crwn o sebon, pedwar modfedd o gylcli a jjhua modfedd o drweh, yr hwn ydoedd un o'r teisenau cyntaf o Sebon Tryloew Pears wnaed gan Mr Andrew Pears, y dyfeisydd, tua'r flwyddyn 1789. Y mae'r gofeb ddiwydiiannol hynod hon wedi cael ei stampio gyda'r geiriau can- lynol arni A. PEARS, Y Dyfeisydd Gwreiddiol ac wedi cael ei gadw gan deulu Pears o genhedlaeth i genhedlaeth. Y foneddiges grybwyllwyd uchod oedd yr aelod diwedd- af o'r teulu yn meddianu y deisen hynod hon o Sebon Pears, ac hefyd chwaer i'r diweddar Mr Andrew Pears, yr hwn am flynyddau lawer reolai ffatrioedd sebon y cwmni yn Isleworth ac a. fu farw yn 1909. Hwn ydyw y sebon a werthid o'r hen shop yn Wells Street, allam o Oxford Street, yn nyddiau'r Sioriaid, ac a. hysbysebid ym mhapurau a chylchgronau yr adeg honno, yn y ffurf a ddangosir drwy yr adgynyrch- iad canlynol o'r ddau hysbysiad gwreiddiol: PEARS'S TRANSPARENT SOAP. pERSONAL BEAUTY depends so much on the appearance and texture of the skin, that whatever contributes to protect it from injury, or to improve it, must be considered an object of importance to all who are solicitous to possess the advan- tage, which Lord Chesterfield denominates "a letter cf recommendation on all occa- sions;" and certainly the present and future ages must feel themselves indebted to the Inventor of the curious Chemical Process, by which Soap is separated from all the impure and noxious substances with which, in its crude state, it is invar- iably united; this refinement is manifested by its transparency and fragrance. Prepared and sold by A. Pears, at his Manufactory, No. 55, Wells Street, Oxford Street, London. But observe, that where- sover, or by whomsoever sold, it never can be genuine without the Inventor's signa- ture (A. Pears). Yr oedd Hysbysiad arall am yr un cyf nod yn darllen fel hyn:- GENUINE TRANSPARENT SOAP.— It is now clearly proved that no SOAP can be pure or fit to be applied to the human skin, until it has undergone the process of refinement, by which it is rendered trans- parent and when this process is properly conducted, it will admit of no further im- provement, but may be considered the acme or summit of perfection in this ar- ticle. Mr PEARS, who first discovered this curious process, prepares it on a large I scale, and in the very best manner, at his I Manufactory, 55, Wells, Street, Oxford Street, where the public may be supplied I with samples at Is eachA or with any larger quantity. Mri PEARS oeddynt y cyntaf o'r Gwneuthurwyr Sebon Prydeinig i arfer Gwasg Prydain Fawr i hysbysebu sebon, ao y maent wedi bod yn gyson a pharhauB mewn modd medrus ac effeithiol yn arfer hysbysebu newyddiadurol yn ystod tair c,inrif-sef o'r deng mlynedd diweddaf yn y 18fed Ganrif, drwy yr oil o'r 19fed Gan- rif, ac yn awr yn parhau i'r 20fed Ganrif —tystiolaotli gadarn i werth hysbysebu mewn Newyddiaduron Prydeinig heb eu tebyg mewn unrhyw wlad arall yn y byd. SUDD IACHUSOL DAIL CARN YR EBOL gan GRIFFITH OWEN, CAERNARFON, ydyw ei fod yn rhyddhau y phlegm, ac yn cilio poen y frest. I'w gael p,ewn poteli Is 2c yn y Siopau y Druggist; gyda'r poet, Is 6c.

DYDD MERCHER. i Y 3RENJN YN FFRAINC. Mae'rBrenin wedi t-reulio wythnos gyda'i fyddinocdd yn Ffrainc, ac ymweI. odd ag oiion y brwydro diwc'ddar ger y Somme. Yn ei Archeb Cyffredinol i r milwyr cvfeiria Ei Fawrhydi at yr abertli- au mawr ion wnaed, a dywed: "Ni wnaed yr aberthau hyn yn ofer. Ni roddii arf- au y Cyngteirwyr i lawi*%hyd nes byddwn I wedi cvrraedd ein liamcan Y FFRYNT GORLLEWINOL. I Mae'r Prydeinwyr wedi ail gymeryd bron yr oil o'r ffosydd yngogledd-orliewin Pozieres. Pywed Syr Douglas Haig mai canlyniad brwydro lleol am ddau ddiwrnod ydyw hyn. Dywed Berlin fod aniryw o ymosodiadau ffyrnig wedi en gwneud gen- nym, ag iddynt b'arhau drwy'r nos. Ar ocbr dde y Meuse, fel canlyniad i gyfrcs o ymosodiadau, llwyddodd y Ffrancod i feddiannu ffosydd Germanaidfl ar ffrynt o 300 metre. BUDDUGQLIAETHAU RWSIAIDD. I Parha y Rwsiaid i symud ymlaen tuagat I Lemberg, a pharha Von Bothmer i encilio. Dywed adroddiad Petrograd neithiwr fod y Rwsiaid yn parhau i groesi y ZIota Lipa, o dan danbeleniad y f, y rhai geisiodd ddinistrio y pontydd. Dywed hefyd fod mynedfa i'r Zablonitza Pass yn eu meddiant Yn y Carpathians, cvnier. odd y Rwsiaid Waylonitza, Vorokhta, ac Ardjeluz, ynghyda 1,032 o garoharorion, 32 ohonynt yn swyddogion. Hysbysir am gynnydd ynghymydogaeth yr Upper Strypa hefyd. Yn ol yr adroddiad Germanaidd, ataliodd Von Bothmer amryw ymosod- iadau wrth encilio, a dioddefodd y RWi- iaid golledion trymion. CYNNYDD ITALAIOD. I Gwnaed cynnydd peHach gan ) l' Italiaid I ar y Carso Plateau. Cvmerasant amryw o ffosydd y gelyn, ynghyda 1,419 o gar- oharorion. Ar y bryniau yn nwyreinbarth Gorizia, ar ol brwvdro caled, darfu idd- ynt gymeryd amryw o safleoedd pwysig, a 220 o garcliarorion. CYFAODEFIAD AWSTR»AIDD. I A ganlyn ydyw'r adroddiad swyddogol j Awstriaidd yn ymwneud a'r ffrynt Rws- I iaidd :-Eneiliodd cin milwyr sy'n ymladd yn neheubarth Sartaron, ger Worokht.e, i'w safleoedd yn Tartaron Pass. Ger Hevrozanka, ymosododd y gelyn ar ein j safleoedd drwy'r dydd Ataliwyd bron yr I oil ohonynt.

DYDD iAU. i ADNilwYDDU'R YMOSODIAD. Mae'r Ffrancwyr a'r Prydeinwyr, niewn canlyniad i adnewyddiad eu hymosodiad, wedi ennill lhvyddiant pwysig ar ffrynts o dair millclir Yngogledd Maurepas, cy- merwyd Hindi gyfan o ffosydd y German- iaid ar ffrynt o 1,500 metres, ynghyda nifer o saflooedd ar y ffordd o Guillemont i Maurepas. Yn neheubarth Maurepas, cymerwyd holl safleoedd y gelyn mor belled a Clery ar ffrynt o ddau kilometre. Cost- iodd y brwydro hwn yn ddrud i'r gelyn. Nid ydyw'r carcharorion gymerwyd wedi eu oyfrif eto. Yn ne y Somme, cymerodd y Ffranood amryw o ffosydd hefyd, 1,200 metre o l.yd ger Belloy-en-Santerre. Delio gyda'r brwydro gymerodd le ddydd Mawrth '.vna.'r adroddiad Germanaidd. GWEITHREDIADAU RWSIAIDD. Dywed adroddiad Petrograd ddoe fod y Rwsiaid wedi cymeryd rhagor o safleoedd ar ochr orllewinol y Zlota Lipa, a'u bod yn parhau i wneud cynnydd er gwaethaf gwrthsafiad y gelyn. At- y Bystritza, cy- merasant dref Zelovina, a phentref Mani- ava. 0 dan danbeleniad, mae'r gelyn ynghyfeiriad Delatyn a Vorokhta yn en- cilio tua'r gorllewin. A ganlyn ydyw'r ysbail gymerwyd gan y Cadfridog Brussi- loff rhwng M ehefin 4ydd ac Awst 13eg:— 7,857 o swyddogion, 350,845 o ddynion, 405 o ynau, 1,326 o ynau peiriannol, 338 o "mines-throwers," a 292 o "caissons." Dengys hyn pa mor effeithiol y bu ei ymosodiadau. LLWYDDIANT ITALAIDD. Mae'r ymdrechion am y Carso Plateau, a'r bryniau yn nwyreinbarth Gorizia, yn parhau gyda llwyddiant pellach i'r Ital- iaid. Darfu iddynt yn y ddau le gymeryd ffosydd oddiar y gelyn, ynghyda 353 o ga-r- charorion. Gwnaed ymosodiad llwyddian- us ganddynt hefyd ar ffosydd yr Awstriaid yn y Tyrol, a gollyngoddl pedair ar ddeg o awyrlongau Italaidd ddwy dunell a hanner o ffrwydbeienau ar orsafoedd a sefydliadau milwrol pwysig. 0 MESOPOTAMIA. Cyhoeddwyd a ganlyn gan y Swyddfa Ryfel neithiwrAr y Tigris a'r Euphrates ym Mesopotamia, mae'r safle yn ddistaw ac yn ddigvfnewid. Awst 13eg, ar ol brwydr awyrol, tynwyd awyrlong i'r gelyn i la-wr tu 01 i linellau y Twrciaid, ac yn ddiweddarach, dinistiiwyd hi gan ein magnelwyr. Ymosododd ein liawyrwyr nOls Lan n llwyddianllus ar safleoedd y i gelvn ger Shumran. I I

OYDD GWENER. ATAL YMOSODIADAU. Dywed -iyr Douglas Haig ein bod wedi eangu ein safleoedd yn ne-orllewin Guiile. ifiant o iua 300 Hath, ac yngogle>dd- orilewin iJazentin Yr ydym wedi medd- iaium tua 10! llafcli o ffosydd y gelyn. Adymosododd y gelyn ar ffrynt eang yng- ogledd-orllewin Pozieres, gan ddefnyddio galluoedd aruthrol. Gwnaeth ein gynnau ddifrod aruthrol ar y gelyn, a gyrwyd hwy yn ol gyda cholledion trymion. Cyfaddefa yr adroddiad Germanaidd fod y Ffrancwyr wedi ennill 500 metres o dir yn Belloy-en- Stanterre, ond hawlia iddynt atal yr holl ymosodiadau Prydeinig a Ffrengig mewn ihannan eraill o'r ffrynt. Y FFRYNT DWYREINIOL. Hysbysir fod gweithrediadau pwysig yn myned ymlaen ar y ffrynt Rwsiaidd o'r mor i gyffiniau Rumania. Dywed Petro- grad eu hod yn atal ad-ymosodadau y gelyn. Dengys. adroddiadau diweddar Petrograd fo,,l y Cadfridog Bezabruzoff, yn ystod y gweithrediadau diweddaf, wedi cymeryd yn garcliarorion 198 o ewvddogion a 7,308 o ddynion, ynghyda chyflenwad aruthrol o arfau. Daw hyn a chy t'anrif y carcharorion gymerwyd rhwng Mellefin 4vdd a Awst 13eg i 366,106. NEWYDD DA 0 AFFRICA. Hysbysa'r Cadfridog Smuts am gynnydd yn yr ymdrechion i amgylchynu y Ger- maniaid yn Nwyrein-barth Affrica. Mae'r Cadfiidog Van Deventer wedi meddianu Mpapua, .far y Reilffordd Ganolog, ac y mac vn symud ymlaen tuagat Kilossa, 50 millfcir i'r dwyrain. Cymerodd ein mor- filwvr borthladd pwysig Bogamoja hefyd, ynghyda gwn mawr. Saif y lie hwn 36 milklir i ogledd Dar-es-Salaam. GYDA'R ITALIAID. Cylioc.(Id-.v,yd yradroddiad Italaidd can- lynol gan y Press Bureau neithiwr:— Tarbelenodd ein magnelwyr yn effeithiol ar linellau y gelyn yn y Lower Isonzo, ac ataliasom ymosodiad ffyrnig ar y Garso, gan gymeryd cant o garcliarorion. Ynghy- mydogaeth Tolmino ymosododd ein mag- nelwyr ar orsaf St. Lucia, a tharawyd cer- bydres. Ymosododd ein liawyrwyr yn effeithiol hefyd ar orsaf Reinenberg, ar reilffordd Gonzia-Trieste. Nos Fercher gollyngodd awyrwyr i'r gelyn ffrwydbel- enau ar Venice a'r Grand Lagoon, ond ni ttrnaed unrhyw ddifrod pwysig ganddynt. t

DYDD SADWRN. CYMERYD SAFLEOEDD CADARN. Ddoe, cymerodd brwydro le ar hyd y ffrynt Anglo-Ffrengig o Pozieres i'r j Somme, a chawsom fuddugoliaethau pwysig Cymerodd y Prydeinwyr safleoedd cadarn, ac enillasant dir rljwng Ginchy a Guille- mont, a syrthiodd dros 200 o garcharorion i'n dwylaw. Mae'r Ffrancod wedi cy- meryd rhan helaeth o bentref Maurepas, vn ogystal a bryn yn ei de-ddwyrain. Rhwng y lie hwn a'r Somme, maent wedi eangu ou safleoedd yn nwyreinbarth Maurepas-Clery Road. Rhif eu carchar- orion ydoedd tua dau gant. Ar ochr dde y Meuse, gyrodd y Ffrancod y gelyn allan o rim o bentref Fleurv oedd yn eu mood. iant, a gwnaethant gynnydd rhwng Thiau- mont a Fleurv. Enillasant dir ar hyd I ffordd Vaux hefyd. I HAWLIAD GERMANAIDD- Dywed yr adroddiad Germanaidd fod y Prydeinwyr a'r Ffrancod yn parhau i ym- osod arnynt yngogledd y Somme, heb un- rhyw ystyriaeth o gwbl i'w haberthau. Cyfaddefant fod y Prydeinwyr wedi symud ymlaen ar ffrynt bychan ger Martinpinoh. Hawliant iddynt atal ymosodiadau Pry- deinig eraill. Yngogledd Hardecourt, cy. merodd brwydro ffymig le, canlyniad yr hwn sydd heb ei benderfynu eto. Y FFRYNT RWSIAIDD. Dywed Petrograd fod byddinoedd mawr. ion o'r gelyn wedi eu gyrru yn ol ar ffrynt Zlota Lipa. Ar ochr orllewinol y Solot- vinski Bystrita, mae'r Rwsiaid wedi cy- tneryd Ljrsitcz Starv. Ymhellach i'r de, maent yn symud ymlaen tuagat Bass Korozmelo, yn y Carpathians. Ymosod- odd awyrwyr Rwsiaidd yn llwvddianus ar aerodrom i'r gelyn ger Llyn Angei-u, yn Coitland. Gwnaeth y ffi-wydbelenau oll- yngwyd ddifrod mawr ar y He. COLLEDION TWRCAIDD TRYMION. Dywed edroddiad o'r Aifft yn ymwneud a'r brwydro diweddar ynghymydogaeth Kati, fod 18,000 o'r gelyn wedi cymeryd rhan ynddo. Cymerwyd 3,900 ohonynt yn garcharorion, lladdwyd 1,251, a chlwyf- wyd tua 4,000. Ar wahan i hyn, darfu i ni gymeryd 2,300 o rifles, 9 gwn peirian. nol Germanaidd, 500 o gamelod, a 100 o geffylau ac asynod, a phedwar o ynau mawr.