Y Dinesydd Cymreig

I BWRDD Y LLENOR. I I (Gan LEO). I I Y GENINEN EISTEDDFODOL. I Ceir yn y Geninen Eisteddfodol 16 o Bryddest-au gwobrwyedig, y rhan fwyaf ohonynt yn rhai Cadeiriol, a dwy Awdl Gadeiriol, llawer o Delynegion, Caneuon, ac Englvniou Gwobrwyedig. Mae yr oil ohonynt yn ymwneud a thestynau amryw- iol, ac yn ffrwyth meddwl beirdd o wahan- ol dueddion. I'r sawl sy'n earn barddon- iaeth y mae digon o fwyd maethlon ) iddynt yn Geninen Fisteddf ylol. I

LLAIS RHYDDID. I Yn rhifvn Aw.st o ".Lais Rhyddid" ceir Trem Amgylch-ogylch tywiog a graenus i'w agor. Y mae pregeth y Parch W. 0. Jones, B.A., ar Absalom yn un rhagorol, ac yn cario allan wersi ymarferol iawn i'r eglwysi a'r wlad heddyw. Darllena ysgrif yr Hen Weinidog a "Ddau o Fechgyn yr Aidal" yn dda. Un o gyfroddiadau llawn- af y "T,Iais" ydyw "Goleuni o'r Dwyrain" y Parch W. O. Jones, B.A. Dvlai y gwr hwn gymervd v drafferth o wneud Ilyfr i'r cyfeiriad J ma, oherwydd y mae'r gallu fel wedi ei roddi iddo. Ceir sylwadau da ar "Grefydd a Bywyd" gan y Parch W. A. Lewis, ac '"Enwogion Sir Gaernarfon" gan Myrddin Fardd.

THE WELSH OUTLOOK. I Cynnwys rhifyn Awst ydyw Nodiadau'r Alis, The Mind of the Miner (II.); Theo- logy in the University of Wales; The Great War and Lianbrynach Labour Problems Robert Roberts; Music, Nationalism and the Eisteddfod Industrial Fa-igue Second Thoughts of an Economist. Dyna wert'h tair ceiniog na ellir ei well. Ceisier ef ar bob cyfrif.

Y DRYSORFA. f Agonr Trysorfa Awst gydag araith y Parch T. Charles Williams, M.A., Porth- aethwy, ar Natur Eglwys, yng Nghym- deithasYa Llanidloes. Y ma.e ei ymdrin- iaeth ar ei fater yn loew a grisialaidd, fel efe ei hunan pan ar ei oreu. Yna ceir erthygl gan y Parch W. Griffith, M.A., Disgwylfa, ar "Bywyd' ac arferion yr Idd- ewon yn amser Crist. Adgofion am rai o Weinidogion Arfon gan C.D. Bywyd a Goleuni, gan y Parch T. Powell, Cwm- dar. Han-s Cymdeithasfaoedd Llanidloes a Llanwrtyd. Nodiadau ar y Maes Llafur gan y Parch J. Pules ton Jones, M.A. Nodiadau y Mis, a'r Gronicl Cenhadol.

TRYSORFA'R PLANT. I I" ( of darlun o r diweddar Hybarch Thos. Levi yn agoriad iddi, a bi-aslun da o'i fywyd a'j gymcriad gan y Parch T. E. Robei ts, M.A., ac Anthropos. Mewn ych- ydig o le ceir llawer o bethau da a syl- weddol ganddynt. Mae Pennod V. o. ttbamant Hywyd a G waith yn Haauus. a deallwn ei bod yn dibenu yn y nesaf. Mae yn Nhrysorfa'r Plant doraeth o amrywion chv/aethus, a dsraau o farddoniaeth melus i'r plant", celdaw ton dda ar Telyn y Galon, Ceiriog.

MARW rFPDnOR | ley 'r rtv. il am farwolaoth Mr Hamish I M' Cunn. -V a(Iiiabvdcltis. Cyfan-  am ry; (J ..khll na 11 anfarl'ol. 'LL'd arnrvw o •Uamau anf arwo

CYDYMDEIMLAD Y BRENIN. 11 i lae'r iJ renin wedi anfon llythyr o gyd    \ndoi.?Iad ?t??d\ Capten Frvatt, yr livn bfruddiwyd gan y G0I'TiJnnii.l.. |

VNADON MON. i n. 1. Yn olynydd i'r diweddar Mr John 3i;itthews fel oadeirvdd yr ynadon yn IUIS harth Amhvch, COM- Mr Lewis Huglics, ac olvnir Mr M'Kiliop gan Mr Hughe;; Jones II' yn rosbarth Llanevcliymodd,

RHODDOFLAWD. | I Mae Cymdeitlias Cvnvrchwyr Grawn Saskaecliewan wedi i-hoddi 3,000,000 pwys II o flawd at wasanae th y Llywodraeth Ym- erodrol. Y mae y rhodd hon yn cael ed morio er cyflenwi y milwyr.yn Ffraine.

TRAGWYDDOL GOSB. (At Olygydd y "Dinesydd.") Syr,—Yn y "Dinesydd" am Gorffennaf 26, mae ilythyr o eiddo Mr J. R. Jones. Dechreua gyda dweyd fod syniadau Mr W. Griffiths yn gyfeiliomus am nad yw yn sylweddoli ffeithiau bywyd fel y maent. Carwn ofyn i Mi Jones a. ydyw ef yn sylweddoli ffeithiau bywyd fel y maent ? A chasglu oddiwrth ei ymdriniaetli ar Dragwyddol Gosb, c-redaf nad yw wedi deall ei fater. Carwn ddweyd i ddechreu fod rhaid ceisio deall y mater mewn byd gwell na byd He mae cenhedloedd yn lladd eu gilydd. Gan mai mater yn perthyn i fyd ar ol liwn vdyw, rhaid ceisio ei ddeall yng ngoleuni y byd liwnnw. Canvn ofyn i Mr Jones pa berthynas sydd rhwng gwerthu llaeth am 2s y galwyn wedi ei gael am 10c a Thragwyddol Gosb ? Os mai eisiau rhoi ffonod i werthwyr llaeth ei ar- dal yr cedd, gwell fuasai iddo adrodd darn o'r adnod honno, "Cofta y geilw Duw di i farn am hyn oil." Duw amhleidiol yw Duw. Onid yw wedi dweyd yn ei Air fod dwy ffordd, ac i b'le y mae y ddwy ffordd yn arwain, a'i fod wedi rhoi rhyddid i ddyn fynd y ffordd a fynno. Ond, er hynny, mae r adnod honno yn dal i ringio o hyd -Cofia. y geilw Duw di i farn am hyn oil." Beth sydd i gyfrif am fod yr holl deyrnasoedd sydd yn ymladd heddyw yn cap! cymaint o lonydd i dywallt gwaed goreu y ddynoliaeth ? Onid rhyddid y ddynoliaeth sydd i gyfrif am hyn? Duw yn gadael llonydd i'w blant. Ond "cofia y geilw Dnw di i farn." Ni wyr neb am gosbedigaethau Duw. Nid heddyw y mae Duw yn cosbi, ond dydd a ddaw. Gal hvn yn hawdd nodi adnodau yn profi hyn. Pe na byddai cosb, yna pam y mae eisiau Dydd TIn 1'11 ? Ond, i ddifynu braw- ddeg o lythvr Mr Jones, Os na wna Duw ond gwenu witii ein iiechodau ni, onid gwell fuasai i bawb ohonom bechu er cael gwenau Dnw? "Gwnawn ddrwg fel y del daioni." Carwn ofyn dau gwestiwn i Mr Jones: 1. Ar ba sail yr ydych yn dweyd fod ein pcchodau mwyaf ni yn well na rhinwedd- au twt y Phariseaid? 2. Sut y gwyddoch chwi na neb arall fod uffern Duw yn fwy bendithiol na, nef- oedd y Phariseaid, ac yn lie yn y Bibl y mae y ddysgeidiaeth hon?—Yr eiddoch, Dolgellau. KICHARD BROWNE.

DIENYDDIAD CASEMENT. "Marw Dros ci Wlad." Saith miniud wedrnaw fore Iati, yng tigharchar Pentonviile, crogwyd Roger Casement. Casglodd tyrfa. fawr tuallau i'r"archar yn Caledonian Road, a phan glywyd enul y gloch yn arwydd fod y weithred wedi ei chwblliau bu i amryw o'r dyrfa ddangos eu cymeradvyaeth, ae eraill eu gwrthwyn- ebiad. Yr oedd y brif heol yn llawn. a bu raid cad llawer o heddweision i gadw'r bob! vn ol. Offeiriad Eglwys Babaidd Eden Grove oedd yn bresennol yn y dienyddiad, a dy- wed iddo "farw fel efe ei hun." Wedi i'r offeiriad off i-yniti y weddi, dywedodd Case- ment, "I'th ddwy law, 0 Arglwydd, y gor- chymynaf fy ysbryd," ac yn ddiweddarach dywedodd, "Arglwydd Iesu, derbyn fy enaid." Wedi iddo gael ei rwymo yn I ba.rod i'w 1 yrddio vmaith dywedodd, "Yr wyf yn marw dros fy ngwlad." Cvsgodd fel top y noson olaf, ond pan godwyd cf yn y bore ymddangosai yn nerf- tiS. er yn hynod hrmanfeddiannol, a diolch- odd i'r gwarcheidwyr am eu caredigrwydd iddo tra yn y gell. Pan yn gadael y gell dywododd "Y mae'n fore braf iawn." Nid yw'n wybyddus ar hyn o bryd a ad- av/cxld ddatganiad ar ei ol ai peidio parth y rhan chwareuodd ynglyn a helyntion di- weildar yr Iwerddon.

TROI PLAS YN YSBYTY. Rhodd Mrs Jones Vaughan, Pwllheli. Hysbysir lod Mrs Jones Vaughan, Lhvvnda, gel" Pwllheli, sef gweddw y di- vrerldai- Gadfridog Jones Vaughan, mab yr hon laddwyd yn gynnar ar y rhyfel, wedi rhoddi Llwynda fel ysbyty i swyddogion clwyfedig. Aeth Sirs Vaughan ymhellaeh tlt-w.v ymgymeryd a chvnnal y clwyfedig. ion, a sierhau trwydded nyrs Cymdeithas y Groes Goch er mwyn gweinyddiu arnynt MI bersonol. Mae y Swyddfa Ryfel yn trefnu i yrru swyddogion Awstraliaidd yno

AI K I) D YGINIA ET H NATtYR. y yna feddyginiaoth ar gyfer bob ninth o afiechyd yn y deyrnas lysieuol, ac nid oes un amlieuaeth nad dail earn yr ebol yw y llysieuyn ar gyfer pesweh ac anhwylderau y frest. Mae Sudd Dail Carn yr EboJ mewn poteli Is Se.

I DADFYDDINO. I I Y DDIRPHWYAETH LAFUR GYDA'R FRlF WEINIDOG. I Yn Nhy'r Cytfredin ddydd Ian, cyfar- fyddodd Mr Asquith gyda chynrychiolwvr y Gyngrait, Driphlyg, yn cynnwys cynrych- ioliad o filiwn a chwarter o weithwyr y I rhejffyrdd trosgludwvr a mwnwyr. Mae b.. mwy na hanner miliwn o'r dynion hyn yn awr dan y faner. Y cvnnygion roddwyd ymlaen gan Mr Smillie, o Gyngrair y Mwnwyr; Mr Gos- ling, Undeb y Trosgludwvr; a Mr Bel- lamy, Undeb Gweision y libeilffyi-dd, yd- oedd: 1. Dod vn ol i arferion Undebau Llafur y rhai roddwyd o 'rneilltu amser rhyfel. 2. Darparu gwaith ar safon cyflog byw neu cyfraniad cynhaliaeth llawn i ddynion a merched g? merasant Ie y rhai fu'n gwas- | j anaethu y wlad. 3. Fod y dadfyddino yn cael ei drefnu mewn modd y gellid yn raddol gael lie i'r dynion mewn goruchwylion dinesig. 4. Fod J na ddewis i'w roddi o hwyliau y "furlough" gyda thai Hawn ac "alolw. ances" er rhoddi amser i'r dynion adsef- ydlu eu hunain. 5. Fod gyda hyrddan I aolygol. hanner o ba rai ddylai fod yn Undebwyr Llafur. i gael ei godi i fyny ynghyfnod y traws-symudiad, ac fod y dynion fethant gael gwaith yn cael sicr- wydd o gynhaliaeth lawn gan y WiadH-r- iaeth. Wrtli ateb, dywedodd Mr Asquith fod y broblem o ddadfyddino yn un ddyrus, ac fod yn rhaid darpar ar ei gyfer cyn i lied dwell ddod. Yr oedd vmnvymiadau: clir wedi Hi rhoùdi yn barod ar gyfer dod yn ol i reolau yr Undeban, ac ni wneir dim ond cydsytiiad vr oil oedd ynglyn a hwynt eu hamrywio neu wneudi i ffwrdd a'u cyf- lawni An Lawn. Mae, vi- egwyddor o iawndal am wneud i ffwrdd a gweithwyr i weithwvr dros dro wedi ei gydnabod yn barod mor belled ag yr oedd gweithwvr cad-ddarpar yn y cwestiwn drwy helaethu dros dro yr vswiriant di-waith i'w rheng- oedd, Y r oedd hyn yn cyfrio achos tua miiuiii a banner o weithwyr, a byddai i'r Llywcdraeth ystyried cymhwysiad yr eg. wvddor i ddosbai-thiadau eraill, er nnd ocddynt wedi eu hyxnrwymo i l'addfaoedd safon byw o gynhaliaeth lawn. Rhaid i ddadfyddino fod yn raddol, ac nid oedd lagolvgon 0 oilenwad llafurol sydyn. Yr oedd y, anhawster i droi i ff.vi dd ddynion yn ddiwydiannol yn ol eu gwaith yn un anodd, ond yr oedd y Llyw- cdraeth yn fyw i'w bwysigrwydd. Rhaid -fiiotl o "furlough" ar lawn tal mae'n amIwg ar ol y rhyfel, os oedd y broolem i gael delio gyda hi o gwhl. "N r oedd Pwyllgor Dadfyddino. ar yrhwn i >1 oedd Llafur yn pad ei gynrychoili, yn 'I ystyncd y cwestiynau hyn, i- ii ui-, mysg sjfydlu eyngor cofrestrol a gwaith eithr- iadol bwysig y pwyllgorau Ileol, ar y rhai y dylai llafur gael ei gynrychioli yn gryf. j Yr amcan mawr ydoedd cael peiriantpan ddeuai heddweh yn bawd i'r gwaith, trwy yr hwn y byddai i'r caledi sy'n rhwym o ddofl gael ei liniaru, a hyde,rai gael eu cyd- i weithrediad parhaol a'u diddordeb byw yn y darpari.! dau a welai y Llywodraeth yn rlda eu gwneud. <t>i

PRIODAS MRS CHAMBERLAIN. Dydd Ian prio<lwyd Mrs Joseph Cham- berlain, gweddw y diweddar Mr Joseph Cliamborlain, gyda'r Parch W. H. Car- negie, Caplan Ty'I' Cyffredni. Cymerodd y seremoni le ynghapel H-arri VII. ym Mynaeiiiog Westminster, hanner awr wedi wyth. l:' —— j

CYFRAN GYFARTAL Y I GWEITHWYR. Dywed yr "Australian Worker" y bydd- at i'r cyfalafwyr gorfodol, sydd mor awydd- us i wneud i'r gweithwyr ymladd er am- ddiffyn eu liciddo, gael eu brawychu, pan ddarfyddo y rhyfel, pe gwelid yr un gweithwyr yn hawlio fod yr eiddo yr Tm- laddasant er ei amddiffyn yn cap! ei ranu yn

BYDD RIICHARD EVANS, MEDDYG ESGYRN (Bone Setter), ADFER LE, GAOL STREET, PWLLHELI, yn Ymwelcd a'r lleoedd canlvnol yn wythnosol Dydd Iau.—Market Vaults, Llan- gefni. Dydd Gwener.—Sportsman Hotel, Portmadoc. Dydd Sadwrn.—Emu Temperance, 2, Palace Street, Caernarfon (gerllaw y Parchnad) Oil at y Gewynau i Ddynion ac Anifeiliaid am Is lic a 2s 6c y BoteL 3c Y11 ycbwanegol drwy'r Post-

Y FORD RYDD. I (Gan WENFFRWD). I TALU CYLED CENEDLAETHOL. Cofiwn na allwn dalu dyled mawr y rhy- fel ofnadwv presennol trwy drethu cathod ein cymydogion. Da gennj-m fod rhai yn sylweddoli y gwirionedd mawr hyn, a llon- gyfarchivn Mr Siidney Webb a llu o'i gyf- eillion am ddechreu gweithio er ceisio canfod gwell a gonestach ffordd i dalu'r ddyled. Ar derfyn y rhyfel hon bydd gennym Ddyled Cenedlaethol o tua, a dweyd y lleiaf, 4,000,000,000p yn ein gwynebu, a rhaid fydd ei dalu rhyw ffordd neu gilydd. Ar wahan i hyn, bydd yn ofynol i'r Llywodraeth dalu'r llogau, a chanfod arian i gyfarfod a'r treuliau ych- wanegol rcxldir ar y wlad, sef cadwraeth y fyddin a'r llynges, pensiynau i filwyr a morwyr analluog, ac amryw o bethau eraill ellid eu henwi. Amcangyfrifa Mr Webb y bydd yn ofynol ar y cychwyn godi tua phedwar can nriliwn o bunnau bob blwyddyn. IPA FODD Y GELLIR GWNEUD HYN? I -Nid oes dim yn y byd sv'n hawddaeh na gwneud awgrvijiiadau. Byddwn yn sicr o gly-vod lleisiau yn gofyn am Ddiffyn- dollaeth. Barn Mr Webb ydyw mai'r unig [fordd effeithiol i gyfarfod a'r ba/ch ychn'anegol ydyw gwneud hyn mewn piii -ip o waiianol flyrdd, sef yn gyntaf trwy wneud y Uythyrdy yn fwy buddiol i'r mas-iachwr. Yn ail, cenedlaetholi y rheil- ffyrdd, tvzv. Yn dry dydd, cenedlaetholi y cyflenwad glo. Yn bedwerydd, sefydlu Adran Yswiriant Cenedlaethol. Yn olaf, adgywiro yn IIwyr dreth yr inewm. Credwn fod yr awgrymiadau hyn yn rhai sy'n haeddu cael ystyriaeth manwl y, Llywodraeth a'r wlad yn gyffredinol. Cy_ menvn ein cyflenwad glo fel engraifft.. Pan*archwiliwn ef, canfyddwn ei fod yn cael ei ddefnyddio mewn modd gwastraffus hollol. Ceir fod yna 3.300 o lofeydd yn y wlad hon. gyda 1,500 o wahanol berchen- ogion. Yn ychwanegol at y rhai hyn, ceir rhai miloedd o farsiandwyr, ffatriwvr, a gwertliwyr yn gwneud eu goreu i wneud proffidiau mawr ar draul y cyhoedd. Dy- wed ef y dylai Adran Glo y Llywodraeth reoli yr holl fasnach lo, a'i werthu am yr un juisiau ag a delir cyn i'r rhyfel dorri allan. Fi amcan gyda dweyd y dylid eef- ydlu Adran Yswiriant Cenedlaethol ydyw gwneud i ffwrdd a'r gystadleuaeth sy'n c-ymeryd re rhwng 130 o gwmniau yswir- iant ,ydd yn y wlad hon ar hyn o bryd. CYLUI)v,ii ,.ii hollol ag ef. Pe bydidai'r Llywodraeth yn cymeryd llyfrau y ewinni- au liyn drosodd, buasent yn canfod eu hunain yn werth miliynau o bunnau, a buasai gan y personau yswiriedig y gwar- antjad goreu posibl o gael eu harian, sef SH i wvdd Llywodraeth Prydain. Yn ddi- ddadl, bydd llawer na wnant gytuno a'r awgrymiadau hyn, ond beth allant wneud? D; wed Mr Webb yn bendunt wi-thynt, "Gallwch en cymeryd neu eu gadael. Os y c"mei weh hwy, dyna chwi. Os gadewch hivy, ymhle'r ydych?" CYMHARIAETH HYNOD. Dyrv yr Herald," Llundain, ddwy ochr <ididdoroI 1 ffordd y Llywodraeth o wobr- \.yo, set gwobr ar.vriaetli, a gwobr y gwieidyddtvr. Dyma'r modd y gesyd hwy: Gwobr Arwriaeth. Am ,olli ael(,Kl o'r cut-ff aiiii-ywia'r pen- siwn o 10s 6c i 16s. Coill jechyd parhaoL 2os a 2s 6c am bob plentyn. Colli iecbyd lhanol, 4s 8c i los. Gweddw gyda chwech o blant, 26s 6c. Xi chaiff cannoedd o weddwon yr un gein- iog. ^i chaiff miloedd o fethfilwyr yr un geiniog. Tal y milwr ydyw Is yn y dydd. Yr hyn gaiff gwraig a chwech o blant. yn cyn- mrys rhan y gwr, yw 32s 6c. Gwobr y Gwleidddwr. Amryw cyflog Gweinidogion y Cabinet o 1 4Up i 200p yn yr wythnos. Amrvwia Peusiwn Gweinidogion y Cab- inet o 20p i lOOp yn yr wythnos mewn pedwar achos y mae y pensiwn yn lOOp yr wythnos: yr un. Mae Arglwydd Farnwyi"yn derbyn eyf- logau yn ami-ywio 0 80p i 120p yr wythnos ac mewn i hai aehosion derbynir pensiwn o 70p yr wythnos. Gwireddir yr hen adnod yn llythrennol gan ymddygiad y Llvwodiaetli: "I'r sawl y mae gancldo y rhoddir, ac oddiar yr hwn ni oes ganddo y dygir, ie, yr hyn sydd ganddo." Buasid yn tybio y byddai y cyf- logau uchel dderbyniodd y rhai olaf yn eu cadw rhag bod mewn angen pensiwn, modd y gellid cael avian i dreblu pensiwn y rhai vrasanaethasant am y nesaf peth i ddim. Ond, beth ellir ei ddisgwyl onide, pan gofir pwy pensiynau. Pryd y gwel y dosbarth gweithiol fod eisiau eu rhyw- ogaeth hwy i lenwi'r SeneddP