Y Dinesydd Cymreig

YMCHWILIAD. Fel y disgwylid, cafodd Mr Lloyd George ei gyfle i glirio yr awyr yng Xghonwy ddydd Sadwrn. Nid oedd neb ag sy'n ei adnabod na wyddai y gallaÜgymcryd y cyfleustra a'i droi o'i du 11 belled ag y mae siarad yn y c\VJfu"n. Y mae'n feistr d?amheuol ar y gelf hon no, ac nid oes, ei hafal heddyw ym Mhiydain am gael y bobl, ar ei ol eled i'r man y mynno, —nid yw o wahaniaeth pa gwrs a gymero, ar ei ol ef yr aiff y bobl. Bu yn hynod ochelgar rhag myned i fewn i gynnwys cyhudidiiadaia ei feirniaid, ac hwyrach mai dyna oedd- ddoethaf ar hyn o bryd', er mwyn y wlad yn gyff- rediiiol. Yr oeddym yn falch o gael amryw o ddatganiadau wnaed gandido, a theimlwn yn llai ofnus rhagllaw ar ol en clywed, yn enwedig y ffaith ei fod yn credu mewn unoliaeth, ac fod ei gysylltiad a'r Prif Weinidog yn un iach ac ymlyniadol, er nad o angen- rheidrwydd yn cydweled bob amser. Ond methwn a dieall sut y gall un, yn ol ei eiriau ei hun, "sydd yn cashau rhyfel," fod yn gymaint o ryfelwr, ac am wneud milwr o bob dyn, bodidi neu anfodd1. Mae'r peth yndido ei hun i ni yn wrthresymegol, gan na all y gydwybod sy'n cashau unrhyw beth a chasineb cywir arfer hwnnw o dan unrhyw amgylchiad heb lycWino ei gydwybod'. Dywedodd hefyd "nad oes unrhyw anfri mewn gorfodaeth." Tybed? Beth am ryddid ac annibyn- iaeth dyn? Faint o urddas sydd mewn gwyro barn, plygu i ormes, a chilio oddiwrth gydwybod1? Myn Mr George "nad yw gorfodaeth yn golygu dim mwy na threfnu ar gyfer rhyfela mewn model trefnus, cyson, a phenderfynol. Ond sut y gellir cael trefn o anrhefn? Pa gysondeb sydd mewn tynnu dynion yn groes i'w cyd- wybod? Pa benderfyniad geir heb ewyllys? Ffaelwn weled lie iddo gy- soni ci osodiad o gwbl. Yr ydym yn arfer gorfodaeth eisys mewn rhai cylchoedd, ebai cf. "Mae'r trethi yn cael eu gosod arnom yn wir foddol, a thalwn hwy yn ewyllysgar." Ni allwn lyncu yr athrawiaeth hon, am na wyddom eto am ddynion sy'n talu trethi "yn ewyllysgar." Beich- iau sy'nmagu protest ymhawb ydyw'r trethi ? ac yn creu tuchanwyr ar .bob Haw. Nid yw Gorfodaeth, ebai, ond ewyllys y mwyafrif trefnedig. Mae'n amheus gennyitij er uched yw yr ardymheredd gwladgarol yn y wlad gyda'r rhyfel hon y gellid dweyd fod ewyllys y mwyafrif yn pleidio gor- fodaeth. Ond, pe byddai felly, nid ar yr adeg pan fo'r wlad ymhoethdler brwydr erch y mae cymeryd llais y mwyafrif i benderfynu yr ewyllys, ac nid bob amser y dylai arweinwyr y wlad gymeryd y mwyafrif yn llais ar- weiniol mewn argyfyngau. Nid yw yr ardymheredd heddyw yn gyfryw ag y gellir dibynnu arno i'r pwrpas uchaf a'r mwyaf ymarferol. Yr ydym o'r un farn ag ef pan y dywed fod "tynged rhyddid, heddwch, a gwareiddiad y byd yn y fantol g¡yda'r rhyfel hon;" ond nid ydym yn credu mai y rhyfel ynddi ei hunan ddlaw i roddi y naill a'r llall yn eu lleoedd priodol. Dysgir allan o'r gyflafan, fe gredwth y rhaid cadw milwriaeth dan draed am byth cyn y ceir rhyddid heddweh, a thwf gwareididiad. Am- hosibl ydyw lladd1 rhyfel trwy ryfela. Rhaid cael dynion yn didynion ac nid yn filwyr. Dywedodd air cryf wrth didibennu y carem i'r Llywodraeth wrando arno a gweithredu oddiarno hefyd "Buaswn yn ymddiried popeth i'r bobl, ac yn dweyd popeth wrthynt. Nid oes dim i'w gelu." Rhaid ei fod yn wahanol i'w gyd-weinidogion, neu ei fod wedi cael gweledigaeth newydd. Nid yw'r wlad yn cael gwybod ond y nesaf peth i ddim o'r hyn sydSd Yl1 digwydd ar y naill law na'r llall. Pan gyhoeddir unrhyw dcligwyddiad ni roddir ond ffeithiau moelion haner- og, ac y mae'r wlad oherwydd hynny yn gorfod gwneud y rhannau coll i fyny drwy ddyfeisio, ac y mae hynny yn naturiol yn creu amheuon a phe- truster. Os nad oes dim i'w gelu, pam na chyhoeddir popeth? Ac os yw'r bobl yn haeddu ymddiried pam lia chant bopeth yn eu dwylo? Bydd- wn yn disgwyl ar ol yr araith hon gael cyflenwad llawn o'r holl newydd- ion fel y byddo'r wlad yn deall ei safle yn bncdol, yn lie gorfod byw ar ddy- feisio ac ameu byth a beunydd. Nidi oes bosibl colli dim wrth fod yn wynebagored a gonest, ond y mae gweithio drwy. stumio g fn rhwym o beri galanas yn hwyr neu yn < hwyrach. Gwrandawed y Llywod- raeth ar ei gyngor a rhodded y fieitli- iau yn ddigel yn nwylo'r bobl. —

GAIR I DDOETHAWR. I. Ynghyfarfod Cyngor Gwvrfai ddydd Sadwrn ymddiheuiodd y Cyngliorydd T. [ H. Griffith, Nebo, i'r Cynghoi-ydd David I Thomas, Tal y Sarn, am iddo hysbysu ei gyfeillion ei fod yn awdur erthygl arben- nig oedd yn 3-mwneud ag ef yn y "Dines- ydd. Wi-tb yniddiliel-ii-o gvrnaeth' v Cynghoiydd ymosodiad ar y Golygydd, a dywedodd fod yr erthygl "yn argymell iddo I ef a'i gydaelodau gael eu llosgi." Yll awr, earern gael gvvvbod pryd yr argy- I mhellwyd hyn ? Gan fod y Cynghorydd wedi gwneud y peth yn gyhoeddus, cred- wn y dylai fel dyn ddangos allan ei seiliau. A ddarllenofld yr ysgrif y cyfeiria ati? Os y darfu, ymhle ynddi y gwneir y !-ylw ? Hawliwn ymddiheurad.

CAERNARFON. I Lynwysa "Y Geninen" am Ebrill ysgnf ragorol am y diweddar Barch Evan Evans, Abertawe—brodor o'r dref hon. .Llwyddiant Morwrol. Llongyfairchwn Mr Bertie Bibby, mab Mrs Bibby, Palace Street, ar ei waith yn pasio arholiad for- wrol, yr hon sydd yn ei gymwyso yn "second officer." Gwasanaetha ar hyn o bryd gyda Capten Owen, Glasfryn. Darluniau Byw.—Eto yr wythnos hon ceir rhaglen ragorol o ddarluniau byw gan Mr E. O. Davies yn y Guild Hall. Y rhan gyntaf o'r wythnos ceir "Jade Heart," "The Stoning," a "Little Hero," a'r rhan olaf "Broken Coin" (cvfres 19), "Her Grandparents," a "Love and Soft Soap." Dewis Blaenoriaid.—Nos Fercher, yn y -N7os Fei-e b er, yn y Seiat, dewiswyd pump o flaenoriaid i eglwys Moriah. Y rhai canlynol gawsant yr anrhvdeddMri A. J. Williams, Plas Menai; W. Williams, Rhos Fair; Richard Williams, Bod Hyfryd; Rhys Williams, Tanygarreg, a. William Jones, Nythfa. Cynrychiolid y Cyfarfod Misol gan y Parehn T. Gwynedd Roberts, Caoathraw, a J. E. Hughes, B.A., B.D., Bryn Menai; Mr John Owen, Caeathraw; a Dr Edwards, Felinheli. Gwyl Fai Beulah!.—Nos' Iau, yn y Gu-ild .v l Fai Beulah, o dan Hall, cynhaliwyd Gwyl Fai Beulah, o dan lywyddiaeth Anthropos. Treuliwyd y rhan gyntaf fel byr-gyngerdd, y rhai can- lynol yn cymeryd rhan ynddo:—Miss Jennie Williams, Carniel; Mr Tom Tho- mas, Caernarfon; Mr John Pierce, Caer- narfon; a'r Brodyr Francis, Nantlle. I ddiweddu y cyfarfod perfformiwyd drama fer o waith Mr Tom Jones^ Penybryn, yn dwyn yr enw "Talu'r Gymwynas," er boddlonrwydd mawr i bawb. Y cyfeilydd ycloedd Mr Orwig Williams. Aiff rhan o'r elw at, Gronfa y Milwyr Cymreig. NcwyddiOn Milwrol.-bcaiiivu fod Ser- geant-Major Jack West, 12, William Street, yr hwn sy'n gwasanaeshu yn Ffrainc, wedi ei ddyrohafu yn warrant oiffcer.- Y r wythnos ddiweddaf, gadawedd Corporal W. J. Griffith, Elernion,- Segon- tium Road South, am yr India. Priodas Filwrol. Bore Mercher v—. Llanbeblig, y Parch Walter Jones, M.A., yn gwasanaethu, priodwyd Lance Cor pi Norman George Crate, o'r Cheshire En- gineers, gyda Miss Elizabeth Jon.-s, Tai Ffyrinon, Penisa'rwaen. Y gwas ar forwyn ydoedd Mr John Roberts a Miss Mary C. Roberts, y ddau o Glasgoed. Claddu Cantores. Bore Gwener di. weddaf, yn Caeathraw, oladdwyd gwel; 1- illion Miss Gwennie Jones, merch y { weddar Mr T. O. Jones, Ucheldro-, St. David's lload. Yr oedd Miss Jcnas vn gantores dra adnabyddus, ac enilYof.4 j am ryw wobrau mewn E4isteddfodapi4 N. i (i oes ond tair wythnos er pan fu If i thad farw. Ynidlys Sirol.—Cynhaliwyd yr uohod dydd Sadwrn, gerbron Mr Isas 1'd Davies ac ynadon eraill. DirwYt yyd Kate Hughes, Twthill Bach, Caerna rfon i 5s am beidio cadw goleu coch tu ol i'w cher- byd ar Ebrill 26ain. — Am fod ganddo ormod o oleu, dirwywyd Rfrjliaa-d Jones, Shop Bethel, i 5s.—Dirwywyd Evan Pierce Jones, Pantycelyn, Taiysa.n, i 10s am gadw cÍ. heb ftrwydded. J

BONTNEWTDD. Mae gan Mr Rhys Jones, o'r He hwn I (sydd yn awr yn y Mwythig yn gwasan- aethu i'r milwyr yno), gdn bur dyner yn I "Y Geninen" am EbriH.

DYFFRYN NANTLLE. Lhnellau barddonol swynol—fel arfer— I sydd gan y bardd per Hywel Cefni yng I "Ngheninen" Ebrill. Marw Hen Gymrcdor. Bore ddyda Gwener, Mai 5ed, bu farw Mr John Jones, yn nhy ei fab, Mr William Jones, 59, High Street, Penygroes, yn 63 rn?ydd oed. Bu yn orweddiog am dros bedwar mis, a dioddefodd gystudd poenus. Yn Llan. erch4 Groeeloflj n Rnedd&i cyn dyfod,l ahono at ei fab i llenygroes, a gweithiodd i yn Clnvarel y Cilgvvyn ar iiyd ei oes oddi- serth rhyw ysbaid bvr y bu yn Dorothea. Yr oedd yn aelod dichlynaidd o eglwys Bathel, a meddai t'awr sel dros ei gapel a'i enwad. Mae un chwaer a mab yn aros ar ei ol, a. bu William a'i briod yn hynod o ofalus gydag ef yn ei waeledd. Cymer ei angladd (eyhoeddns) le am ddau o'r gloch ddydd fan, a chleddir of ym mvnwent Brynrodyn.

BETHESDA. Tyner iawn yw llinellau'r bardd, y Parch James Jones, gweinidog Salem, er cof am y diweddar Kos Dar, yn "Y Geninen" am Ebrill.

I CC I ET 11. Llongyfarchiad. Yr ydym yn lion- gyfarch Mr O. T. Williams ar ei ail-ethol- iad unfrydol yn gadeirydd Pwyllgor Ar- iannol y Sir. Marw Cynghorwr.—Nos Fawi-th, yn 52' mlwydd oed, bu farw y Cynghorydd Rich- ard HumphreySj cigydd. Yr oedd yn- cario ymlaen fasnaeh helaeth, ac yn, ddjnii o ddylanwa<l ar y Cyngor a, Chyindeithas:i Gwelliannau. Gedy wraig a dau o feib- ion i alaru eu colled. Claddwyd ef ddyddi Gwener.

CLWTYBONT. Ceir yn "Y Geninen" ddiweddaf, e íb). amryw ddarnau barddonol er oof am y di- weddar Alafon, o barchus goffadwnaeth.

LLANFAGDALEN. Angladd.-Dydd Gwener, yn mynwent Llanwnda, priddwyd gweddillion Mrs Sidney Williams^ priod Mr Robert Wil- liams, Glan'rafon (angladd proifat). Gweinyddwyd gan y Parehn E. Owen, B.A., a Lewi s Williams. Bu Mrs Wil- j littms farw dydd Llun, Mai laf, yn 69 mlwydd oed. Yr oedd yn wraig addfwyn, serchog, ymdreehgar, a pharod ei chy- mwynas, a gair uohel i'w ohymeriad gan t bawb. Mae dau o'i brodyr yn weinidogion gydÙ' Annibynwyr. Cydymdeimlir a'r teulu yn eu profedigaeth.

NODION 0 FFESTINIOG. Y Rhyfel.—,4Pa les ddaw o'r Rhyfel?'■' ydyw pwnc ysgrif pur ddiddorol gan yr Parch T. A. Hughes, ifcer y lie hwn, ym "Y Geninen" am Ebrill. Newydti Prudd.—Derbvniwyd y iiewycM fod y Preifat. Wm. Arthur Jones wedi e; ladd yn Ffraino. Mab 29 mlwydd oed i Mr a Mrs Ow-cn Jones, Fron, Ffestimc* 6 ydoedd, ac yng ngwasanaeth Miss -Dryir ter cyn Iddo ymuno a'r fyddin. Cydymde' im lir a'r teulu yn eu trallod mawr. Angiadd Diacon.—Dydd Mercher, Mai 3ydd, daiarwyd gweddillion Mr Ellis Wil- liams, Penybryn, Maentwrog. Ar Ystad Penybwylch yr oedd yn gwasaaao thu a bu yn ddyn amlwg a chyfiiM gvda* r achos j yn Gilgal (A.). Yr oedd yn di liacon a. < thrysorydd yr eglwys, Damwain Angeuol.Bu i r Thomas Owen, Penrhiw, Mae^.wrog. g ,farfod a>i ddiwcdd trivy ddamw ai11 pa,n y n gweithio mewn glofa. yn y Deheuc 4ir. Nid oedd ond 40 mlwydd oe*7 t Dyg,tvyd e i gorff gar- tref i'w gladdu. Marw Sydyr -d bu farw Mr Johr jones, Newmari cet Square, yn hynod 9- y dyn. Yr -oedd allan yn y bore, ond 1- A1 fOarw yn y-prynhawn. Cladd- wyd ef Ae ydd Sadwrn ym mynwent Beth- c,sd,L.-F iefyd, M, Wm. Thomas, Eifion Terracr yr hwn gylierixy d yn iviel yn y chwar 0i Cafodd yntalJ ei gladdu ddydd SadT iriln. Ganwyd Mr Thomas yn Taly- wat enydd, ac yr oedd y: n 49 mlwydd oedt. B". n yn gwasanaethu yIIi y fyddin yn Gib- raltar am ilynyddau.

I PENYGRfOES. I Swynol iawn ydyw caaiig y bardd diym- hongar John Williams, o'r lie hwn, yn "Y I Geninen" am Ebrill.

I PWLLHHLI. Cadeirydd.Y Cyrno-l Lloyd Evans aiL etholwyd yn gadeirydd! Pwyllgor Arolygwr y Sir. Ymddiswyddo. — Mae Mr W. E. Wil- liams wedi yniddiswyddo oddiar Tribunal Tileyn.^ oherwydd iddo gael ei apwyntio fel •cynryehiolydd y Bwrdd Amaethyddol ar y Tribunal Sirol. Graddio.—Llongyfarchwn y Parch Al- bert .F,. Jones yn ennill ei radd o B.A. Nid ywi ond 21 mlwydd oed, ac y mae gan- 1 ddo da ir eadair eisteddfodol. Mae yn awr gyda. C orfflu Meddygol y Fyddin Gymreig.

TREMADOG [ Dyw ynydd gennym gyfarfod a'r bart.V pert Fi red Buckingham yn "Y Geninen" i am Ebi rill.

PONTRHYTHALLT. Cleifi Ion.-Ai, y rhestr yr wythnos hon cawn y Mri Richard Parry; Stabla; Isaac Lloyd, L-lys Awen; a. John J. Williams, Greuor Terrace, yngliyda Mrs Parry, Celyne in House. Dymunwn i'r oil iechyd eto. Clw yfedig.-Wedi eu clwyfo cawn y Mri 1 Tiomas Griffith, Craig y Dinas, anaf i'r Ily gad; J. G. Joones, Bronywaen. Ter- race, i'r llaw W. Jones, Stabla (Dinbych^ i'r tr oed. Eit i Milwyr.-O wahanol vrensyirfaoedd, gwek iam y Mri J. 0, Ellis" Pfail,1