Y Dinesydd Cymreig

YR EISTEDDFODAU. I Eu Rhyddhau o Dreth yr locwm. i » Yr ydym yn llongyfareh yr Aekfcfeot i' Seneddol Cymreig, ac yn enwedig Mr Ellis Davies, am eu llwyddiant yn Dhydd- hau yr Eisteddfodau a mwynianaai eraill oddiwrth dreth yr inewm. Baoat ffodus i fedru gwneud yr achos, yn ddigon clir a. grymus i gael y Cyfreithiwr.Cyff- redinol o'u pJaid, ac y mae'J& ennill mawr i Gymru.

PERT Ni chyst cydymdeindadt ddim1 os< na chydymdeimlwch a gweddw. Nid oes y fath. beth a dyn da wedi mynd ar gyfeiliorn; niii yw ond dod o hyd i ddyn drwg. MAAL,, llu o bobl wedi <fysgu But i feindio ëu busnes eu hunain; darlleciwch am dan. ynt ar cu eei-ri.- beddau. I

TWRC A, HEDDWCFI. Daw hysbysrwydd o Athen ryn datgan fod yna betisiwn yn cael ei ar vryddo yn lIed gyffredinol yng Nghaercy stenyn yn annog cael terfyniad ar i-yfej a. drwy gael heddwch ar wahan. Dyweè ,ir fod y mil- wyr Tvrœidd yn ffafrio T crnllun. i rl I

UN OEDD YN GWYBOD. I Athiaw Ysgol Sul: Rwan, fy mhlant Athraw Ysgol Sui: Rwan, fy mhlant annwyl i, i ba Ie yr ip?ig yr hoU enethod da ? Y Plant (gyrl:1 gilydd): I'r nefoedd, athraw. Yr Afbraw: -Cyt ;r. Rwan, i ba Ie. yr aiff y genetl- iOO (,1!rwg? Un Ohon ynt: I wersyll v milwyr.— "Sydney

MERCHED GERMAN1. I i Rhoddir ma nylon, gan Undcb (j'rweith- wyr Trosgludol Germani par th y merched gyflogjr gyda cherbydani yr heolydd yno, ;a hysbysir fod 13,954 chon- ynt yn cael en ey/logi. Fel "guardts" y gwelthreda'r mwya frif; dywedir fod imwy na, hanner o leoedd y dynioti wedi cael eu llenwi gan ferohed. Amrywia'r oyf- logau dyddiol o la 8c i 4s 6c, ao yn: yt. h. wanegol at y cyflcigan yn y rhan iv-.vtlf o'r achosion rhoddid buddiannau neiB tuol, yn cael eu liioddi yn rhanoT gait gwmniau, ac ym rhanol allan o gro nfeydd » cyhoeddus ac amrywient yn ol ?mod&nj 11eol a theulMoI. Y mae ori&u ?waith jii liob dydd yn niry wio o 14 i 15 o < >viau.

I EIN LLEFARYDD. I Yn y flwyddyn 1905 y gwnaed y Anrhyd. J. W, Lowther yn Lefarydd i'r Ty Cyffredin. Y mae felly yn dal y swydd ers 11 mlynedd. Mae yn 61 mlwydd oed.

GWEITHRED FEDDYGOL I GOSTUS. Dyvvedir fod Dr Israel, yr hwn wein- yddodd weithred lawfeddygol ar Swltan Twrci, wedi cael 6,000p am ei waith ynghyda 1250p tuagat y treulion.

Y CADFRIDOG PRYDEINIG I" IEUENGAF. Dywedir mai y Brigadier-General Ford yw'r eadfridog Plydeinig ieuengaf, gan nad yw ond 34 mlwydd oed. Mab-yng- hyfraith yw i Syr John Harmood-Banner, A.S.

Y DDYLED GENEDLAETHOL. Cyn y rhyfel ein dyJed cenedlaethol ydoedd }707,p00,000pddiwerld /Vlawrth, 1915, yr oedd yn 1,328,000,000p; ar ddi- wedd Mawi-th, 1916, yr oedd yn 2,400,000,000p. Amca.ngyfrifir ba pery y rhyfel am flwyddyn arall y bydd y ddyled genedlaetliol yn 4,000,000,000p.

ESGIDIAU MILWYR. I Mae ffatrioeddl Northamptonahire yn ) troi allan werth 325,000p o esgtdiau bob wythnos. Cyflenwir ganddynt nid ;\1]1 anig ein milwyr ni ond eiddo Ffrainc, Belgium, Serba, ao 1-tali. Dywedir fod aroheb am dri miliwn o barau esgidiau I uchel ar gael ei rhoddi gan Rwsia i'r I wlad hon. i

AWSTRALIA AR Y BLAEN. I > Gyda phoblogaeth o ddim ond i Gyda phoblogaeth o ddim on d ? 4,951,073, yn Awatralia ceir fod 87,918,204p wedi eu rhoddi yn y banc ? e?a? 3C yn Y banciau emill ceir fod y ? m o 174,979,336p wedi eu dodi, yr hyn a wna Awstralia. y wlad! gyfoethocaf yn y byd yn ol y boblogaefch.

PRINDER GLO DENMARC. Dioddelir oddiwrth brinder glo yn Den- imare, ac y mae y meistri glo yno yn oeisio codi pris y glo a gwneud arian o'r I <:aledi; ond y mae cynrychiolwyr bwr- I deisiol a chwmniau nwy yn gwasgu ar y ,) Llywodraeth i geirno cael eyflenwad un- I iongyrchol o Loegi* am brisiau rhesymol. I A geir mwy o gy dwy bod ym meistri glo i Prvdain, tybed?

CYDWYBOD A CHYMDEITHAS. Barn y "Times." Mewn orthygl yn y "Times" ceir y irawddeg ganlynol:—"Mae'n sicr os y gadewid i gydwybod g>-fiawnhaix ym- ddvgiad na allai cymdeithas fodoli o gwbl." Y wers ydyw fod cymdeithas yn gallu byvv a bod heb gydwybod, ac mai trane iddi fuasai rhoddi cydwybod ynddi. 0 safle ddigydwybod yr ydym yn gorfod byw ynddi! t

-016 J CYDWYBOD PABYDD. I Beth yw Cydwybod, Tybed? I ■ — I Yn yr "Everyman," am yr wythnos ddiweddaf, ceir un a eilw ei hunan yn "Wrthdystiwr Cydwybodol" yn ysgrif. ennu fel hyn: "Annwyl Syr.—Yr wyf yn Babydd, a gelwir araaf i dalu at gyflog gweinidog Presbyteraidd, yr hyn y mae gennyf y gwrthwynebiad mwyaf cydwybodol i'w wneud. Methaf a gweled pam y gorfodir fi i gyfranu i gynorthwvo eglwys hereticaidd, ac yn ol fy marn i eglwys beryglus ddrwg. A ellwch aw- grymu unrhyw garchairad trwy yr hwn y gallwn osgoi y fath osodiad anymun- ol?" Pabydd yw, mae'n wir, ond tybed nad oes eectwyr enwadol yng Nghymru I o'r un teimladau ag ef. 0 y culni an- nuwiol sy'n nghronfa aectyddiaeth!

I GWEITHWYR Y CLYDE. t Dywedir fod amryw o weithwyr y Clyde yn ennill dros 500p yn y flwyddyn. Gwna rhai o'r gweithwyr yn yr ierdydd lOp yn yr wythnos, a hynny heb weithio y 54 orian yn yr wythnos. Gwarafunir hyn gan rai, a Bynir am fod gweithwyr yn gallu gwneud cmaint mewn mor lleied o oriau. Beth am rai sy'n gwneud o 500p i 20.000p mewn deuddeng mis a'u hanner yn wyliall, heb gymaint a dyferyn o chwys yn llewi yr un o'r oriau?

SENEDD Y PENTREF. NED. GWEITHUY WMI FRA TOMOS, Y CRYDD. -i TY WEDI YMRANU. Wil Ffowc: Roun i'n deud \\Ttha chi erstalwm y dena hi'n storm yn y Senadd yn town i. Wraffra: W el roeddat, mi glowis i ti'n deud rhwbath fellti droion, ond town i ddim yn meindio rhiw lawar am y pcth, achos mi nvnt ti yn deud cimin o betha ar dy gyfar o dro i dro. Wil Ffowc: Tydw i ddim yn w a- hanol i neb arall yn hyny o beth, felly. Ond deudweh chi a fynoch town i ddim yn rhiw bell o fy mare y tro yma, mwy nag a fydd1 yr "lien Gaergybi" gyda'r towudd. Wmffra: Be sydd gen ti dan dy facha rwan, tybad; oes yna riwin wedi treio chwythu y lie i fyny, tybad ? Sian Ifans: Submarines Germani Iwut ti'n feddwl, Wil? Mae rheini yn treio chwythu pawb a phopeth y dyddia yma. Wil Ffowc: Na, nid y Germans sy'n treio chwythu'r Ty rwan weldi. Mae geno ni ddigon o elynion yn siwr i ti yn ein tai ein hunain. Wmffra: Toes geno ni ddim gelyn- ion yn y Seradd, rwan y creadur gwirion. yn tydi pawb yn ffrindia ac yn cyd-dynu er mwyn cael curo yn y rhiyfal yma. Harri: Wei ydun siwr iawn. Toes yna na phlaid na pholitics na dim rwan. Mae'r Llafurwrs a'r Librals yn gimint o Jingoes a'r Toris bob tamad, ac am neud pob dim er mwyn cael pobol yn sowldiwrs. Wil Ffowc: Dyn a'ch helpo chi. Tyda chi'n gwubod dim ddyliwn i am hanas yr hen Senaddi. Tydi'r llywodrath yma yn ddim byd ond enw, achos mae yna fwy o dwrw a styrbans yno rwan nag y bu erioed tasa ni yn gwubod y cwbwl. Yr unig wahaniath ydi fod y row yn cael i gadw yn breifat; ond y mae'r beipan wedi byrstio y noson o'r blaen? a mi rydan ni yn clwlad y twrw o'r tuallan. Sian Ifans: Pvvy sti wcdi bod yn gwrando'r secrats rwan, tybad ? Wil Ffowe: Toes yna neb wedi gneud, Sian bach; ond tydi Asquith wedi bwrw y gath allan o'r cwd. Mi ddeudodd yn y Ty y noson o'r blaen fod yna styrbans yn y Cabinet, ac y bydda foi yn rhoi ychydig ddlyddia i dreio dwad a nhW at i gilydd. Edward: Toedd o ddim yn medd- wl be oedd o yn i ddeud wuddost ti. Rhiw sgiam i gad\v pobol mewn sys- pens ydi hona su gan yr hen frawd, mi neith gadw pobol yn llonudd rhag i flino fo mewn hclbul. Mae o'n hen lwynog y ffordd yna, weldi. Wst ti be mae'r hogan acw yn i alw fo Wil? Wil Ffowc Na wn i! Edward Ifans: "Wait and Scc, rhoswch nes cewch chi weld, ac mae o'n giamblar hefo'r busnas yna. Y Sgwl: Na'n wir, rwy'n meddwl fod Mr Asquith yn ddyn sad a da ei air, ac fod yn rhaid fod rhywbeth mawT yn cymeryd lie yn y Cabinet iddo fynd mor bell ag y gwnaeth y noson o'r blaen. Yn wir, mae gen- nyf ofn yn fy nghalon y daw y wlad yma. i drybini os na wrandewir ar i gyngor doeth y Prif Weinidog. Sian Ifans: Pwy yda chi yn i feddwl sydd wrth wraidd yr helynt yma? Y Sgwl: Twn i ddim yn siwr; ond y mae'n amlwg mai y blaid sydd am orfodaeth fllwirol sydd o'r tucefn iddo, achos y mae'r hen wron ci hunan yn gryf yn ei erbyn. Wmffra: Wel be yn eno'r anwul su haru nhw deudweh, a ydi'r Llywod- rath yma ddim yn i plesio nhw ? Dafydd: Pwy yda chi yn i feddwl hefo nhw felly, Wmffra? Wmffra: Wel, y rheini sy'n cadw row debig iawn, pwy bynag ydu nhw. Dafydd: Yda chi yn meddwl fod y Bychan yn un o'r criw? Wmffra. Twn i ar y ddeuar yma i ble mae o wedi mund erstalwm rwan. Sian Ifans: Oes rhywun yn gwub- od deudweh ? Wil Ffowc: Mae arna i ofn am dano fo, yn siwr i chi, os oes rhiwin wedi colli y balans v fo ydi o. Tydi o ddim y main line ers tipyn rwan, lieu mae o wedi newid y line a'r cwmni altogether. Fedra i mo'i ddeall o os nad ydi o yn mynd i dreio cario alian y broffvvydoliath hono. am dano 10 y bydd o yr un pcth yn union ag y bu y diweddar Chamberlain. Wmffra: Toes dim ffiars iddo fo tieud hyny,Wil bach, mae o'n ormod o hen ben i fynd ar gyfeiliorn byth. Wil Fiowe: Mae, o wedi mynd ers- talwm Wmffra. Drycha di ar yr haid y mae o yn i ddilyn, ac fe weli i ble mae o wedi mynd'? Sian Ifans: Rown i'n deud o hyd mac fel yna y basa hi hefo fo. Welis i rioed ddaioni o godi yn rhy uchal, a hyny braidd yn sydyn. Y sgwl: Mae arnaf ofn eich bod oddiar y line ers meityn, fechgyn. On id y rhwyg yn y Cabinet oedd y test 1111 ? Wmffra la siwr, dyna oedda ni yn drcio slamd arno fo. Be yda chi yn i feddwl oliono? Y Sgwl: TydW i yn meddwl dim ohoiio, a braidd y credaf y gall gy- meryd lie yn y wlad hon. Toes yna ddim ond dau ddewis i'w gael. Wna iff y Toris ddim cymeryd y weinyddiaeth mewn llaw fel nad oes gennym ond cymeryd Cabinet yn cad ei arwain gan Mr Asquith, Mr Bonar Law, Syr Edward Grey, Mr Balfour, Mr Chamberlain, a Mr McKenna, neu Gabinet yn cael ei arwain gan Mr Lloydt George, Syr Edward Carson, Arglwydd North- cliffe, Arglwydd Milner, ac Ar- glwydd Curzon. Pwy fuasai yn newid dwylo am y rhai hyn? Wil Flowe. Fasa neb call yn i neud o. Y Sgwl: Nid wyf yn meddwl vr gwneir chwaith, diolch am hyny, a phe gwneid byddai y wlad wedi ei damnio. Wil Ffowc :/Wuddo chi beth, leicis i mo'r weinyddiaeth gydbleidiol yma o'r dechra. Pam, medda chi, wel dynia fo tydi 0 ddim ond ty wedi ymranu ar v gora, mae o fel "petha da bob siort" fydda ni yn i gael y rhai sy'n difetha pob stumog. Fed- rwell chi ddim cad unfrydedd ar gwestiwn fel milwriaeth mewn Gweinyddiaeth gydbleidiol, ac y mae rhai dynion fel "y Bychan" yn cael eu difetha wrth gymysgu hefo dyn- ion dienwaededig. Mi rydw i'n siwr mai syrtlno neith y Ty oblegid dall ty wedi ymrannu ddim sefyll. Wmffra: Wel, mi ga i fy siomi yn fawr os na sticith y Bychan fel byrd- lam hefo'r prifweinidog, achos toes geno ni ddim dyn fedar liandlio'r deyrnas yma heddiw mor glyfar a't i hen fachgian. i Sian Ifans: Ydi yr Hen Frawd yn j peidio aros yn rhy hir yn i swydd, a 1 thrwy hyny yn rhwystro i rywun sydd cisio mynd iddi ei chad cyn marw ? Wil Ffowc Dyna'r perig, weldi; a pheth ofnadwy ydi gwanc am swydd, ac anrhydadd, mi dynith dynion felly gastelli i lawr er mwyn cyrradd i nod. Y Sgwl: Rwy'n meddwl mai tewi ydyw y peth doethaf ar hyn o bryd, er- eich bod yn dweyd llawer o wir- ionedd. Cymeryd cyngor y Prif Weinidog ydyw y goreu rwy'n meddwl—"Wait and see." Wil Ffowc: Dyna ni yn mynd dros y clawdd eto yn He cymeryd y gamfa neu'r giat. Wmffra: Na feindia Wil bach, mi gei fynd trwy'r drws gen i. Mae hi'n job reit galad cadw tacla wrth i gilydd tua'r Senadd rwan, ond rhaid i chymud hi fel y daw hi bellach. Gobeithio y daw petha yn well ynte. Nos dawch hogia, brysiweli yma eto.

CENADWRI MR J. H. THOMAS. Llafur i Achub y Dyfodol. Dynia fel y dywed Mr J. H. Thomas, A.S."Ystyriaf mai yr hyn y gelwir arnom ni yn awr i'w wneud ydyw pen- derf yiiu derfynu a. ydym i ganiatau i'r Wasg ar- wain y wlad. Ni fu mwy o angen erioed yn fy marn i i'r gwethwyr sefyll ysgwydd wrth ysgwydd. Yr wyf yn sicr y gall Liafur dd.-s mchwel yr holl gynllwyn ac achub y dyfodol. Y cwestiwn "ydyw a fydd Llafur yn awr yn ffyddlon iddo ei hunan ?

A yw unrhyw ddyn yn rhydd oddi- gcrth y sawl all dreulib ei fywyd fel y mynno?—Persius. Cedwir serch yn fyw a sicrheir hapusrwydd drwy gadw i fyny yt1 barhaus ymdreeh yn erbyn ychydig hunanoldeb—J. H. Perkins..

Y SENEDD. DYDD MAWRTH. TEYRNAHWCH A CHYDWYBOD. (j'ofynodd Mr iPhilip Snowdcn i'r L- I Ysgrifennydd Hhyfe.1 paham yr oedd dyn- ion a thystysgrifau esgusodol o wasan- aeth ymladdol wedi eu rhoddi mewn catrodau o wyr traed, a phaliam y gor- fodwyd hwy i gyniery-d gynnau? Atebodd Mr Tennant fod nifer o wrtli- iwynebwyr cydwybodol wedi ymgymeryd i ymladd yn wirfoddoJ (eym.) Mr Snowden: A ydyw yr aelod an- rhydedjus yn gwybod mai erledigaet-h nchosodd hwy i ymgymeryd a hyn Mr Teixinant: Nac ydwyf; nid ydyw tynyna. yn unol a fy ngwybodaeth. Crwell gennyf gredu fod y dynion hyn "wedi dod i sylweddoli eu dyledswydd (cym. uchel). Y CORFFLU GWRTH-YMLADDOL. Mewn atebiad i Major Newman^ riyv/ef- odd1 Mr Tennant nad oes ar hyn o bryd ddim mwy na 400 o ddynion yn y corftlu gwrth-ymladdol. Mae'n amhosibl ar hyn o bryd i roddi manylion o'r hyn sydd wedi digwydd i'r gweddill, ond apeliodld amjyw olionynt o'r Tribunal Llool i'r Tribunal Apcl yn erbyn y dyfarmad fod idd-ynt gael eu hosgusodi o wasanaeth ymladdol. Mewn amiyw o achosion Hewidiwyd y dyfamiadau, gan eu bod yn credu nad oedd yr achosion yn rhai gwir- aoneddol. Mae rhai o'r gwrthwynebwyr eydwvbodol hefyd wedi ymgymex-yd i ym. ladd yn wirfoddol. Rhoddwyd gwaith o bwysigrwydd ccnedlaethol i emill. Dyma y prif resymau nad oes mwy na 400 o iddynion yn y gwasanaeth gwrth-vmladdol GOFYNIADAU Y SWYDDFA RYFEL. Gofynodd Mr Outhwaite i'r Gweinidog Arfau a ba raddau y cyfarfydd ;>c!d a'] ofymiad am 80,000 o weithwyr profiadol a 200,000 o weithwyr di-brofiad. Atebodd Dr Addison mai amcangyfrif- iad mis Awst diweddaf ydoedd y ffigyrau hyn. Gan fod cymaint o ferehed er hyn wedi eu cymeryd i mewn i wahanol ddi- trydiannau, galluogodd hyn y Swyddfa Arfau i gyfarfod a'i gofynion. Fcdd bynnag, mae gofyn mawr am weithwyr profiadol o hyd, yn enwedig mewn iard- iau llongan. Yohydig o ofyn sydd am weithwyr di-brofiad, gan fod merched wedi cymeryd eu lie, oncl ni allant gy- meryd He y gweithwyr profiadol. DINASYDDION LADDWYD. Dywedod Mr Long, mewn atebiad i Mr Harold Smith, mai cyfanrif y rhai goil- otM eu bywydau ar longau trafnidol a, pysgota Pi-.vdeinig fel,canlyniad i rediadau y gelyn rhwng Awst 4, 1914, ac EbTill 1.5, 1916, ydoedd 3,117, yn cvnnwys 1,754 o forwyr, 188 o bysgotwyr, a. 1,175 o deithwyr. Gohiriwyd y Ty am 5 o'r gloch. DYDD MERCHER. Pan gododd Mr Asquith i fyny i an- nerch y Ty cafodd dderbyniad croesawus. Dywedodd nad oedd am gynnyg y cyn- nygiad cyntaf oedd yn sefyll yn ei enw, sef fod y Ty i gael ei ohirio hyd ddydd Mawrth, Mai 2. Mae'n ddrwg gennyf ddweyd fod 3rna rai materion nad ydyw y Cyfrin Gyngor yn cytuno arnynt, ac os na setlir hwy trwy gytundeb, y canlyn- iad fydd i'r Llywodraeth gael ei thorri i fyny (cym. a gwaeddiadau am "Drefn"). Cred y Cyfrin Gyngor yn unfrydol y buaaai hyn yn ddinistr cenedlaethol o'r fath fwyajf, ac hyderir y gellir osgoi hyn drwy ymgynghori am ychydig ddyddiau yn ychwa-negol (cym. a chwerthin). Capten Amery: Dwv flynedd (Llads: "Trefn") Mr Asquith: Cynnygiaf yn awr fod i'r Ty gael ei ohirio hyd Ebrill 25ain. Syr E. Carson: Er yn ofidus gennyf am yr oediad ynglyn a rhoddi anerch/ad r # y broblem ymrestru, buaswn yr olaf, j argymhell na ddylid rhoddi amser yeh- wanegol i aelodau y Cyfrin Oyngeir, er mewy iddynt geisio dod i rhyw dde alltwr- iaeth ar y mater. Buaswn yn hofft gwy-' bod a ydwyf i gymeiyd yn gaJliatJaol fod y cynnygiad sydd gennyf ar ur i eefyll yn yr un berthynas i'w sylwadau ag y gwnaeth cyn hyn. Nid wyf yn, I hoffi cynnyg y penderfymad heb gae? gwybod yn gyntaf beth ydyw po!isi j J Llywodraeth. Am hynny, mor belled ?f yr wyf fi yn y cvrestrwn, nid yn beirniadu y cwrs gymerwyd gan y prff Weinidog, a bydldaf yn foddlawn « l cedwir fy safle yn y mater. Cytunodd Mr Asquith i hyn. Mr Ellis Griffith: A allaf ofyn pe y V 11- gwyddai i ychwaneg o oediad gymer yd He, a anfonir hysbysiad i bob aelod o'r Ty na. fydd i'r mater gael ei gyme ryd dydd Mawrth? Mr Asquith: Credaf y gallaf gier -h,lu yr aelod anrltydeddus na chymert yeh. waneg o oediad le. Syr A. Markham: A roddir caniatad i bob swyddog sy'n aelod o'r Ty i aros hyd ddydd Mawrth? Mr Asquith: Nid ydyw y mater yna v;i gorffwys gyda mi. Syr A. Markham: Ond mae gennych liawi i gyfarwyddo T Ysgrifennydd Ultyfd yn y mater (elvwch, olywch). Mr Asqiuiii: Credaf mai'r safle ydyw hyn- PeuJIywydd y byddinoedd yn y ffrynt sydd i ddweyd a. oes arno eisiau eu gwasanaeth ai peidio.

• RUM I'R FYDDIN. I Mr dechreu v rhyfel, pwrcaswyd dwy filiwn o alwyni o rum, gwerth 323,000p Pr I ?vddin. ? i

PRINDER GWELYAU. I Dywfdir fod gwelvan mor brin yn I Coventry fel y gorfodir rhai sy'n gweithio ar arfau rhyfel yn y lie i gysgu ynddynt yn y dydd a'r nos bob yn ail. I

GYRFA Y BACHGEN. I "Pa fath yrfa ydych wedi drefnu ar gyfer eich bachgen?" "Yr wyf yn myndl i wneudi cyfreith- iwr olioiio. illac ganddo fryd anni- wall am edrych ar ol busnesion pobl craill, ac cfallai y caiff dal da am hynny.