Y Dinesydd Cymreig

FELINHELI. I Marw. Mae cydymdeimlad yr ardal gyda Mr David Griffith, "Inspector of Weights and Measures," 14, Terfyn Ter.- race. yn ei ddydd blin a'i drallod dwfn, oherwvdd colli ei annwyl briod. Bore Sadwm y bit Mr8 Griffith farw, yn yr oed can ty nhar 0 a6 tnlwydd, gan adael ar ei hoi saith o blant bach, dau o ba rai (efeilliaid) A anwyd s bore y bu farw. Yr oedd yr ymadawedig yn ferch i Mr a Mrs Hugh Owen, Cefn Farm. Yr oedd yn briod a. mam nodedig o dyner a gofalus, á bydd colled dirfawr ar ei hoi. Yr oedd yn àelod: gyda'r Methodistiaid yn Beth- ania. Cymer ei hangladd (preifat) le bore Mercher nesaf ym mynwent Llan- ddeiniolen. Nawdd y nef fyddo tros y teulu oil yn eu profedigaeth ehwerw,- Boro Ian bu farw Mr Hugh Evans, Spring- field, Snowdon Street gynt, yn 67 mlwydd oed. Cymerodd yr amgylchiad le yn nliy ei foreh, Mrs John Owen, Carreglwyd. He vr oedd yn cartrefu ers amser. Dioddef- odd gystudd maith a phoenus. Yr oedd yr vmadawedig yn ddiacon gyda'r Bed- yddwvr yn Salim, n llanwofld y swydd gyda ffyddlondeb a. gweithgarwcli tra y gallodd fyned oddiamgyleh. Gedy ar ei 01 Mrs Owen, ei ferolx, a da.u fab, sef Mr T. H. Evans, draper Upper Bangor, a Mr G. D. Evans, svdd wedi ymsefydlu yn yr America, yncrhydali unig frawd, sef Mr David Evans, Llundain; a chydymdennhr yn ddwfn a hwy yn eu galar dwys Dydd Llun hebiyngwyd ei weddillion i fynwent Llanfairisgaer (angladd preifat). Band of Hope.—Prynliawn Iau cafodd plant Band of Hope Bryn Menai (M.C.) wledd o de a danteithion er terfynu y tymor. Yr oedd wedi eu darparu yn y modd goreu gan nifer o chwioiydd y capel. Yn yr hwvr caed eyfarfod amrywiaethol llwyddiannus, o dan lywy<ldiaetli y Parch J. E. Hughes, B.A., B.D., a gwasanaeth- wyd gan nifer o'r plant me.wn canu, ad- lodtl, a dadleu a chafwjd dwy gystadleu- aeth ddiddorol, v buddugwyr oeddynt Masters Roy Jones, Aelybryn, a Watkin Williams, I Jan fair House. Y cyfeilwyr ydoedtl Mrs Llewelyn Edwards, 5, Sea View, a Miss Katie May Williams, Drug Stores. Caed cyfarfod da, a gwnaeth pawb eu rhan mewn modd caninoladwy. Y 4 Snowdrop Band. "-o. lau, yn Ystafell v Y.M.C.A., terfynwyd tymor y gvmdeithas hon. trwy i'r aelodau gyfran- ogi o swper danteithiol oedd wedi el roddi I gan nifer o'r chwiorydd oedd yn gofalu am y gNiiideithas. Yn ystod y noswaith caed canneon gan Miss Jennie Williams. Mon- fa; Alice Maud Clements, Roe Wen Cot- tages Sarah Parry, 8, Snowdon Street; a Mary E. Davies, Velinheli Ten-ace. Caed adroddiad i-liagot-ol gan Miss Sarah Parry. Yn V gystadleuaeth darllen dernyn heb atalnodau. Miss Jennie Williams, Llys Mvfyr, ydoedd y buddugol. Ar ol y swper caed musical chairs, games, &c., a mwyn- haodd yr aelodau eu liunain mewn modd rhagorol. Cyfeiliwyd gan Miss Jennie Williams, A.T.S.C., Llys Myfyr. Talwyd diolchgarwch gwresog i Miss Annie Prit- chard, Belmont, am ei gwasanaeth blaen. orol i'r gymdeithas trwy l'oddi gwersi [mewn coginiaetli; liefyd rhoddwyd diolch gwresog i'r boneddigesau canljTnol oetld yn gwasanaethu a gofalu am y y gjrmdeithas y tynioi- hwn, sef Mrs Thomas Hughes, Llys Menai; Mrs Dr Edwards, Trefeddyg; Mrs Griffith a Mrs R. Jones, Bryny- weun; Mrs J. G. Jones, 31, Bangor Street; Mrs Jones, Ffinfa; Mrs Lewis Jones, Dis- gwylfa; liss M. E. Roberts, Revere House; Nyrs Owen, Llys Beuno; Miss Morfydd Jones, 21, Bangor Street; a Mrs Griffith, B.A., 11, Terfyn Terrace.

EISIAU CYFIAWNDER. I "Mae arnaf eisiau cyfiawnder^ ac yr wyf am fynu cad cyfiawnder, ac yiia ni hidiaf. HYll sydd arnaf eisiau gan wlad rydd," meddai James Winrow, yr hwn blcdiodd yn euog yn Orms- kirk dydd Sadwrn, pan gyhuddwyd cf o fod yn absennol o'r fyddin o dan y Mesur Gwasanaeth Milwrjol. Dyvvcdodd y Swyddog Milwrol fod y dyn wedi cael dau rybudd i fyned i'r swyddfa ymrestru, ond ni chymerddd sylw ohonynt. Dywedodd y diffynydd mai efe yd- oedd yr hynaf o naw o blant, sef tri mab a chwech o ferched, ac nadi oedd yn credu fod yn deg iddynt fyned a'r tri mab. Yr oedd wedi bod yn gweithio mewn ffatri arfau er dechreu y rliyfel, a gofynodd iddynt beidio gwyro barn gydag ef. Dirwvwyd cf i 5p, a bwriwyd ef i I aros "escort

ESIAMPL I ERAILL. I Caed esiampl o brinder gweithwyr amaethyddol yn Yorkshire Wold, ger- bron Tribunal Driffield yr wythnos ddiweddaf. Dywedocld dyn yn cadw ffarm oedd yn ddau can acer nad' oedd ganddo ond ei hunan, mab, a bachgen 15 oed yn gwcithio yn y lie. Yr unig un oedd yn rhoddi cynorthwy cynorthwy iddo ar wahan i hyn yd- oedd ei fam, yr hon oekid yn 70 mlwydd oed. Yr oedd yn cynorth- wyo i odro naw o warthcg bob dydd. Sylwodd y cadeirydd y dylai am- aethwyr craill gymeryd esiampl oddi- wrtho.

EISIAU YMIINO. I Yn Llys Apel Sirol Doncaster, apeI- iodd y cynrychiolydd milwrol yn crbyn dyfarniad y tribunal Ileol yn rhoddi csgusawd i'r is-glerc trefol, Uoiicaster, ar y tir c-i fod yn anheb- gorol. Cvfreithiwr ydyw, ac y mac arno cisiau yinuno a'r fyddin, a chod- I wyd cw estiwn i fyny, sef a ocdid gan y gorfforacth hawl i apelio am ci esgus awd yn groes i'w ddyniuniadau ef.. Rhoddwyd dau fis iddo.

YN 102 MLWYDD. I I Marw Deiliad Tloty. I Dydd lau, yn nhlotv Walton, bu farw dynes o'r euw Rachel Falloon, vr hon ocdd vn 102 mlwydd oed. Bu vn ddeiliad o'r tloty am 47 mlynedd.

o. "0 I YR AFR AUR, C AERNARFON. BARGEINION. 1STOCK FIV AF FU GEN Y I E YR OLL AM BRISIAU Y Flwyddyn Ddiweddaf. I PIERCE & WILLIAMS. o 0

GWIR BERYGL PRYDAIN. (Gan J. T. W., Pistyll). Ymddengys ein bod fel gwlad wedi llwyr ymgolli i ystyried ein pcryglon. I Yr ydym yn fyw iawn i 1111 agwcdd arnynt, sef yr agweddi honno—Ofn i'r Caiser a'i lu ddod yn llywiawdwyr ar- tiom-eiii gorchfygu, a myned a'n teyrnas ddaiarol oddiarnom. Ym- ddengys trefn a delfrydatiwr Ellmyn i ni yn dra gwrthwynebol, fel dyn i drin y byd a'i bobl. Tybiwn, wrth gwrs, pe yr acm o dan ci iau cf, y byddem gacthion, a gwaeth 113 hynny. Nid ydym yn honi dim yn amgen, ac ni fynwn i neb gredti y dewisem yn hytrach y teyrn Teutonaidd Ellmynig o flaen ei frawd, a'n llyncodtl 111, gen- edl y Crmr\ yn gyfain i'w geudod; ac a'n llvwiodd a gwialen haiarn ar hyd y canrifoedd hyd beddyw7. Na, hwyrach mai priodol i ni, Gymry, yw credu ein hen wireb, "Gwell y drwg a wyddom na'r drwg nis gwyddom." A'r posibilrwydd o "fyned o ddrwg i waeth," lieu mewn gair gwlad, "O'r badell ffrio i'r tan." Ond wcdi'r cyfan, gallwn wneud camgyineriadau trwy anwybodaeth, megis ag y gwna ein pcullyw John Bull. Os ein drychfcddwl o genedl alluog yw ein drychfedchvl o rinwedd uwchaf posibl eenedl, gallwn gymer- yd llawer gwers gan yr Ellmyn. Hwyrach, feallai y buasai gogoniant y Cymro hcddyw yn fwy bydglodus pe bai wedi bod dan nodded Wilhelm yn lie y Sais. Yr ydym ni, Gymry, wedi bod yn awchus iawii, v blynydd. au a fu, am yfed o winoedd ci ddysg- eidiaethei athroniaeth a'i ddiwin- yddiaeth, a llawer aeth arall. Y mae yr Ellmyn heddyw yn batrwm iechyd a nerth y dyn anianol. A'r dyn anianol sydd yn dwy 11 y sylw ers tro byd, ond yn eithriadol felly yn awr. Dyn y grym, dyn y gallu, dyn y bwsfit, yr anghenfil! Dyma ddiwr- nod mownti y dyn byd. Y mae y pedigree gorcu gan y German. Ceir gweld pwy ddaw fwyaf cyfan o'r ffair cyn hir. Hyn a'n syna fwyaf o bob peth. Cenedl fel hon yn cyfathrachu gyda ni, pawb yn ei godro, a'r gwerthwr chwegnwyddau i brif athraw v coleg diwinyddol. Pa fod(i y buwyd heb "farnu yr vsbrydoedd" ? Bu y pwlpud a'r wasg grefyddol yn adfcrteisio dysgawdwyr Germani, yn hau eu hadau didduw vngheseiliau mynyddoedd Cymru. Do siwr. Ond daeth y rliyfel hon, megis tdran- follt, gwnaeth elyn o'nhathraw, teflir pob amheuon atno yn awr, symudir ef a'i gadeiriau o'n prif athrofeydd. I Ond pa le y mae yr had a liamvyd ym I meddvvl ac ysbryd y genedl pan fynai I ein dysgawdwyr wneud Prentisiaid o Amheuwyr ohonom? I Erys, a thvf y rhain, ar ol boycotio y dN-sgaw dwyr. Ac y mae ein perygl Ion ni yn fwy oddiwrth yr hadau hyn heddyw fel cenedl nac oddiwrth ei ynnau mawr. Edmygem yr Ellmyn yn ei bob peth. Cystadlem ag ef fel offervnwyr cad. A chreldem mai yn y gn-stadletiactli hon yr oedd ein, diog- elwch. Aethom fel yntau vn gnawd' ol a daiarol ein syniad. AxN-li ymlaen eto i'w dacru yn ei ddannedd mai y 11 i yw y rhagoraf yn y celfau cain hyn. Yr ydym am ddangos iddo nerth ein braich. Ac ni ddymunwn i'r byd feddwl nad ydym ni, 3* ni ein hunain, heb os uac ameu, am eilwyr orchfygu a'i droi allan o fyd masnach am byth ar ol i ni ei hvyr lethu yn awT. Ei analluogi yn awr, a'i wneud yn gardotyn byth mwy. Gwel yntau trwy hynny mor gywir yr ydym wedi mabwysiadu ei ysbryd. Penderfyiia fel athraw, y myn gadw bri ar y ddarn honno o'r Testament Newydd, "Nid yw disgyttf uwchlaw ei athraw," ond mai go lew ydyw iddo fod "fel ei athraw." Yr hyn y dymunwn bwyso arno yw hyn. mai nid ein prif berygl ni yw i'r German feddiannu ein hymerodraeth, nage. Ond yn hytrach mewn dangos I i'r byd ein bod yn mabwysiadu ci bethau salaf, yn rhoi ein holl liyder ar yr un pethau, a dulliau ac yntau. Mabwysiadu ei cgwyddorion, anwyb- I yddu pob peth sydd uwch na; gwlad- I i wriaeth ac ymerodraeth. Annibyn- I.. 1 1 h I iaetli ar unrhyw ewyllys ond ein hew- vllsiau ni-sef y ni Theiny a'n ty- wsarit. Yr uchelwr hynny, yr arglwyddi daiarol hyn. Anffaeledig- rwydd yr hyn a ddywctlant hwy yn rhaid; credu ein hargl wyddi, ac an- wybyddu Arglwydd yr Arglwyddi. Creu Caiseriaid unbenaethol ym Mhiydain ddemocrataidd; rhoi holl lywodraethiad gwerin yn nwylaw mil- wy-r sydd wedi ymgolli yn y sport o ryfel. Ar yr un pryd talu pedwar cant yr un o bunnau i rai a alwn yn I gynrychiolwyr gwerin, a hynny i I J ddim ond er eu cadw yn "exempted" o'u dyledswyddau. Pob pcth yn Haw milwr arglwyddaidd. Honi amddi- ffyn annibyniaeth cenhadloedd bych- ain. ac at yr un pryd lladrata anni- byniaeth holl werin gwlad. Mewn ufudd-dod i alwadau gwyr a fynant i ni gredu anJfaeledigrwydd eu gwelediad, sef y Swyddfa Ryfel, pan y mae hanes y flwyddyn a hanner hon yn arddangosiad o gn-maint ffaeleddau ar bob Haw, mewn rhagweled Pa le v mae cynrychiolwyr CyTmru? A yd- ynt hwy yn malio am ddelfrvdatt eu cencdl? Credaf mai gwell yw i ni newid lradyd yn awr yr un fforiid a'r tatws, trwy anfon am Wyddelod i gynrychioli Cymru.. Wedi y: gorff- enom alltudio' y Caiser Ellftiynig, by,dd. alltudio y Caiser a oddefasom i wladeiddio ym 'Mhrydain yn orchwyi mwy anhawdd o lawer. Betli ddy- wed Brynsiencyn am hyn? A ydyw efe yn "ymgythruddo" tybed? Y mac ganÆsop ddameg am yr ewig unllygeidiog a'n ffitia yn dda. Yr oedd hi wedi colli ei llygad, in: feddai ond un, o ganlyniad tybiodd, y. buasai allan o berygl pe y dewisasai ochr y, llyn mawr yn borfa, cadw y llygad dall beunydd at y llyn, a'i llygad iacli i'r tir, oddiy 110 yr oedd, yn ci ol thyb hi, ei hiimg berygl. Ond deallodd hteliwr ei chynllun diniwed, aeth gyda chwch, dynesodd ati, yn agos, saeth- odd hi yn f arNA, Cv(i,,i'i hanadl olaf cwynai hithau na buasai wcdi meddwt ,ini-v posihilrwydd gelyn o g\-feiriadl y llyn. Perygl Prydain, a Chmru yn en-4 xkt-digi yw llygad ysbrydol dall, ar, daiarol yn unig yn gweled.

GALWAD I WYR PRIØD, Dim Sail i'r Adroddiadau, Nos \\lener, cyhoeddodd y Press Bureau a gL)iilyn:- "Ynglyn a'r adroddiadau fod y gwyr priod sydd wedi ardystio i gael u gal w i fyny yn fuan, dywed y, Swyddfa Ryfel nad oes dim wedi ei b-enderfynu-ar y mater, ac o ganlyn- i.ad nad oes unrhyw sail i'r adrodd- iadau. Cyn anfon yr adroddiad swyddogol allan, anfon wyd ceisiadau gan y Press Association yn dweyd fod naw dos. barth oedd wedi eU rhy^uddio'n flaenorol i ddod ymlaen ar Ebrill 16, i ymuno a'r fyddin ar intai 5, ac y rhoddi mis o rybudd i EbTill 5. Y dosbarthiadau dan sylw ydyw rhif 33 i 41, sef dynion o 27 i 35 mlwydd oed.

DIM YN RHY DDIWEDDAR. Yll Burntwood, ger Lichfield, yn ddiweddar, priod wyd Mr James Smith gyda Mrs Harriet Brown. Yr oedd y priodfab dros So mlwydd oed,, a'r briodferch yn 75. Dyma'r dry- dedd wraig i Mr Smith, a'r trydydd gwr i Mr Brown. Gallwn ddweyd wrthynt nad ydyw yn rhy ddiweddar OJ

PWLL GLO LLEIAF LLOEGR. Dyddi Sadwrn, gerbron Tribunal Mwnwyr Swydd Warwick yn Nun- eaton, hysbyswyd fod naw dyn yn gweithio vm mhwll glo Silver Birch, y pwll lleiaf yn Lloegr, cyn i'r rhyfel dorri allan, ond fod tri ohonynt wedi ymuno. Mae deg o ddvnion YIN gweithio vno'n awr. f t

Angladd, Bore Mercher, cymerodd angladd Mr Griffith Roberts, 17, Palace Street, le ym mynwent St. llhedyw, Llan- llyfni, y Parch D. O'Brien Owen yn gwasanaethu. Wedi hir oes. deuai'r liedd—o'i holl waith Yn y llwch mae'n gorwedc Y gwr hwn wisgai unwedd, A ehadwai baroh hyd y bedd. Gobeithlu Salem .-Pi-ynll-.Lwll Iau, ter- fynw-d y tymor trwy i'r plant gael te parti roddedig gan aelodau eglwys Salem. Yn yr hwyr cafwyd cyfarfod amrywiaethoi rhagorol. Y cadeirvdd ydoedd y Parch D. Stanley Jones, ac arweiniwyd yn fed- rus gan Mr John Williams, New Street. Y plant gymerasant ran oeddynt :-Maggie May Jones, Annie Rowlands. Dilys Owen, Sarah Ann Jones, Katie "Wynne Parry, Hywel Ellis, Johnny Harris, Mair Wil- liams, Katie Kvans (Llundain), J. R. Jones, Katie Han-is. Salle Williams. Ella Williams/ Hughie Harris. D. 0. Kllis, Gwennie Williams. Jennie Evans, Letitia Jones, Annie Williams, Marv Jones, n. Alun Williams. Yr arweinvdd cerddoro! ydoedd Mr E. M. Davies. Palace Street, a dangosodd fedrusrwydd anghyffredin. Cyfeiliwyd gan Mr Evan Williams. Yr ysgrifenyddion oeddvnt D. J. Harris ac Alnn Williams, a gweithredai Mrs O. Humphreys fel trysoryddes. Cafwyd cyf- arfod hwyliog a llwyddiannus. Gobeithlu Siloh. Terfynwyd y tymor trwy roddi te parti i'r plant, a chyfarfod cyatadleuol yn yr hwy, ddydd Iau di- weddaf. Y Paroh J. E. Hughes, M.A., B.D., ydoedd y eadeirydd, ac arweiniwyd gan Mr E. Lloyd Williams, Bangor Street, a hwyliwyd yr offeryn gan Mr T. 0. Hughas, yr organydd. Y beirniaid oedd- ynt:-Cerddoi-iae..tb, Mr W. Jones, Crug- an; adroddiadau Mr Tom Jones, ;Pèn\ bryn; celfyddvd, &c., Miss Griffith, B.A., a Mr W. J. Griffith, Ysgot ITweh- elfennol. Cafwyd cystadleuaethau brwd- frydig, yn enwedig gyda ehorau y plant a'r parties. Ymgeisiodd pedwar o gorau plant, sef Caersalem (Mr R. Williams), Eglwys St. Dewi (Mr R. Roberts), Siloh Bach (Mr D. Williams), Siloh Fawr (Mr Evan Williams), a dyfarnwyd yr olaf yn oreu. Tri parti a ddiaeth ymlaen, set Cymric (Mr R. Roberts), Pendref (Mr H. Daniel), a Gwalia, (Mr R. Williams), a Gwalia a orfu; enillwyd hefyd am ganu pomllion: Gwladvs Thomas, adrodd dan 1(5, 1, Lizzie M. JOlws; 2, Gwladys Tho- nia,s. ;CxAfalt: Lizzie M. Jones. Unawd ar y berdoncg: Mary Rowlands, Pool Lane. Deiuuvd: cydradd 1. Katie a Teddie Morton, a Lizze Jones a'i gyfaill. Trnn darlun: Mr T. J. Williams, Eleanor Street.