Y Dinesydd Cymreig

I Y DINESYDD CYMREIG. THE WELSH CITIZEN. A Coery Wednedday Tilorning. One Penny. I THE LEADING WELSH NEWSPAPER. SCALE OF CHARGES FOR ADVERTISEMENTS. Prospectuses, 6d per line.' TRADE ADVERTISEMENTS (SERIES RATE). 1 insertion 2s 6d per s.c. inch. 2 to 6 Insertions Is 9d per s.c. inch. 7 to 12 Insertions Is 6d per s.c, inch.' 13 to 26 Insertions Is 3d per s.c. inch. 27 to 52 Insertions Is Od per s.c. inch. GUARANTEED POSITIONS. Next matter, ls"3d per inch. Top of Page Is 3d per inch. Under and next matter, Is Cd per inch. Pages, half Pages, and Quarter Pagestaccording to series. Approved Blocks accepted. Reader Advertisements, 2s Od per inch for a series of insertions. Paragraph Advertisements, 3d per line. Auctioneers' Announcements 3d per line. Railways, Shipping, and Public Notices, 6d per line. Theatre Announcements according to series. Prepaid Miscellaneous Column-\Vanteds, To Let, For Sale, Domestic Servants, &c., 12 words, Cd; 3 times, Is. irths, Marriages, and Deaths, 20 words Is, and Gd each additional 10 ,v K1 Length of column, 22 inches; Width of column, 221 inches; 7 columns to page. EDITORIAL AND PUBLISHING OFFICES: 16, PALACE STREET.CARNARVON.

CLUSTIAU HIRION. Tommy: A fyddwch chi ddim yn mynd i'ch gwely yn gynar, M r- Jones? Mrs Jones Byddaf, Tommy, vai gweithiau—pan y teimlaf Y11 fline l'g Tommy Fasa chi ddim yn my nd mor gynar pe baech wedi priodi ly nhada i, a fuascch? Mrs Jones 0, Tommy, y bachg-rr digri; paham nad c? Tommy: Oblegid i mi glwad bdD yn deud wrth mami, pe bai ef yr. wr t chi y gwnai ef i chi "cistedd i fyuy" T-

Y LLE PRIODOL. "Yn wir, Mary," che'r dyn ieuanc, gyda cho-n gynhyrfiad. "y mae yn Wir ddrwg gennyf i mi golli fy mheu a'ch cusanu chwi. Nid oeddwn yn meddwl yr hVn oeddwn yn ei wneud. Mae yn rhyw fath o wallgofrwydd dros dyiiior yn ein teulu ni." "Wel, Jolnl." cbc IIary. "os byth y teimlwch 3Tchawneg o'r ymosodiad- au yna 3*11 dod aruoch, gwcll i chwi ddod villa, lie mac cich gwendid yn adnabyddus, a chynierwn ofal ohon- och

DYDD MAWRTH. I Y Bleidlais Goel. I Aeth y Ty i ystyricd y Bleidlais Goel ofynwyd am dani ddydd Llun, a galwodd Mr S. Walsh sylw at y ffgtfdd anfoddhaol mae'r taliadau ym- wahaniad yn cael eu gweinyddu. Mae'r Pwyllgor sy'n ystyricd y mater hwn eisiau iddynt gadw mor bell ag mae'n bosibl yr tin cysur i'r teuluoedd ag oeddynt yn fwynhau cyn i'r milwr o'r teulu ymuno, ond siarad yn gyff- redinol am yr ardal wyf fi yn fwyaf adnabyddus a hi, ni fu hyn yr achos am y pump neu chwe mis diweddaf. Clywais am aelod anrhydeddus yn dweyd eu bod yn cael gormodedd, ond ni ellir disgrifio yr achosion wyf fi yn wybod am daiynt o dan y term hwn. Nid syn gennyf fod ymrestru wedi bod mor anfoddhaol pan gymerir i ystyriaeth weinyddiad y tal ym\va- haniad. Fel un sydd yn gwneud gy- maint allaf i gjmorthwyo y Llywod- raeth apeliaf at y Llywodraeth i beidio gwmeud fy nhasg yn anfrawddacli trwy hanner-lhvgu teuluoedd. Mater arall gyda'r hwn y cymer llawer o oediad Ie ydyw taliad yr arian mewn achosion mamau a dibynyddion craill ar wahan i wragedd. Gofynaf i'r Swyddfa Ryfel paham y dylid eoshi teuluoedd gartref am droseddau y milwr yn y ffrynt. Gwn am amryw achosion lie cvmerodd lryn le. Nid wyf yn gweled paham y dylai y wraig a'r plant gael eu cospi, pan nad ydynt yn gyfrifol o gwbl am ymddygiad y milwr. Hyderaf y gwnaiff y Llyw- odraeth newid eu hagwedd gyda'r mater. Arian y Peth Pwysicaf. Dywedodd Mr Holt mai cyllid ydyw y peth pwysicaf yn y rhyfel, oher- wydd os ydym am fyned ymlacn i wario fel yr ydym, bydd yn sicr o cffeithio yn ddifrifol ar ein gallu i adgyfnerthu ar ol y rhyfel. Credaf fod yna fNNv o gynilo yn y wlad nag mae neb yn feddwl. Y rhai sy"n gwastraffu heddyw ydyw y rhai sy'n well allan nag oeddynt cyn y rhyfel. Mae'r arian delir gcnnym ar y fdydin yn anrhaethol fawr o'u cymharu a gwledydd era ill. Gwyddai pawb fod nifcr fawr o fulod wedi eu cludo i Iwrop o bob parth o'r byd. Beth ar wyneb y ddaiar maent yn wneud? A oes gwir angen am danynt? Dylai y Llywodraeth hefyd "-ncud sylwadiu ar y safle lyngcsol ym Mor y Canol- dir. Rhoddwyd perchenogion llong- au ar ddeall fod y mor hwn yn beryg- lus am fod badau tanforawl i'r gelyn ynddo. Yr ydym yn talu symiau mawr o arian i'n Cyngreirwyr, ond beth wnant fel ad-daliad? Onid gwell fyddai cael llai o gyngrair a mwy o arian ? (chwerthin). A ydym am bleidleisio milocdd o bunnau i'r Llywodraeth heb wybod beth Sy'11 myned ymlaen? Rhaid i ni wthio y rhyfel ymlaen yn gyflymach neu farw o flinder. Ar ol hyn, caniatawyd i'r Bleidlais Goel. Cost Ffrwydbelenau. I Gofynodd Mr Macmastcr i'r Gweinidog Arfau beth ydoedd cost cynyrchu y "shrapnel shells" cyfi- redin cyn y rhyfel, beth ydyw y gost yn awr, a beth ydyw cost cynyrchiad yn Ffrainc y ffrwydbelenau ddefriydd- ir gan y gwn 75in. Dr Addison. Gwnaed lleihad mawr ym mhris ffrwydbelenau. Yn achos y "shrapnel" gyffredin, mae'r pris bron yr un fath, oherwydd ei natur arben- nig. Mac pris rhai mathau o ffrwyd- belenau wedi cael ei dynnu i lawr 25 i 30 y cant. Bydd hyn yn foddion i gynilo tua 400,0oop yr wvthnos. Nid oes gennyf unrhyw wybodaeth ar ran olaf y cwestiwn. Syr Richard Cooper: A ydyw y Ty i ddeall fod pia leihad wedi cymeryd lie yn y prisiau oedd mewn bodolaeth cyn y rhyfel? Dr Addison: Ydyw, mewn mwyaf- rif o achosion. Gohiriwyd y Ty am banner awr wedi raith.

DYDD MERCHER. I Teimau Heddwch Prydain. I Ar y cynygiad am ail ddarlleniad Mesur y Gronfa Gyfunol, Rhif i, dy- wedodd Mr P. Snowden fod y mesur yn awdurdodi i 420,ooo,ooop gael eu gwario. Credaf fod gennyf berffaith hawl i ofyn, mecldai, onid, oes modd dod a'r rhyfel hton i ben ar delerau fuasai'n sylwcddoli yr amcan sydd gennym mewn golwg. Yr unig beth sydd ar y wlad hon cisiau ydyw ad- daliad am y drygioni wnaed, a, gwar- < antiad na fydd i'r un peth ddigwydd ] yn y dyfodoL Credaf fod yn hawdd. ] ach gwncud hynny heddyw na pe byddai i'r rhyfel gad ei chario ymlaen ymhellach. Rhybuddir ni yn fynych o bcrygl heddwch anamserol, ond nid oes angen o gwbl am y fath rybudd. Nid anamscrol fuasai diweddu y fath ryfel a hon, hynny yw, os y ceir yr hyn ydoedd cin hamcan ar ei diwedd. Credaf, trwy wneud y cynygiad hwn, fod yna ddigon o dystiolaeth y gellir ed wneud. Ni ddylem golli unrhyw gyfleustra, ni ddylem wastraffu un- rlyw ymdrech i rwystro aberth di- aiigenrhaid ar fywyd d)-nol. Mae'n amheus gennyf a gaiff unrhyw ochr fuddugoliaeth derhmol. Os y gall unrhyw ochr ddwyn hyn oddiamgylch bydd yn sicr o gostio yn ddrud iddynt mewn lywydau. Nid wyf yn credu fod unrhyw aelod o'r Llywodraeth yn mcddwl y caiff y Cyngreirwyr fuddugoliaeth filwrol ar y gelyn. Yr hyn sonir am dano fwyaf heddyw ydyw ceisio cael buddugoliaeth trwy lwgu y Powerau Canolog. Gelynion gwaethaf y wlad hon ydyw y rhai sydd o"i mcwn yn gwneud areithiau yn cynnyg termau afresymol i Ger- mani. Areithiau fel ag a gafwyd gan Arglwydd Rosebury, pan y dy- wedodd fod yn rhaid parhau y rhyfel hyd nes y llwyr ddifetliir Germani (cym.) Araith fel a gafwyd gan Lywydd Bwrdd MasnacW, pan y dy- wcdodd fod yn rhaid i ni ofalu ar ol y rhyfel 113 wnaiff Germani byth godi ei phen (cym.). Mae'r areithiau hyn yn costio miloedd o fywydau a miliwnau o bunnau i:'r wlad. Credaf fod yr amser yn addfed i wneud mudiad ymlaen i Gyfeiriad Heddwch. I Yr wyf o r farn fod gwerin Germani eisiau heddwch. Fe ddywedodd y Canghellor Ccrmanaidd mai'r unig beth oedd ar Cermani eisiau ydoedd heddwch a nrhydedd us. Yr unig rwystr. i gael hyn ydy\v pcndcrfyniad diysgog y Cyngreirwyr i fathru Ger- mani (cym.). Dylai y Llywodraeth ddweyd Yl1 bcndant ar ba dermau y maent yn foddion i ystyricd eyiiny-g- ion heddwch. Mae gan y wlad hawl i gael y wybodaeh hon. Wrth gefnogi yr apel, dywedodd Mr Trevelyan fod y Prif Weinidog a'r Canghellor Germanaidd wedi ci wneud yn hysbys eu bod yn barod i ystyried unrhyw gynnygion hedclin-ell roddir ymlaen gan y gelynion, ond ni wnaiff yr un ohonynt gymeryd y cam cyntaf yn y mater, Nid ces unrhyw reswni paham na ddylem roddi ein termau ymlaen, a clweyd wrth y byd mai y rhai hyn vdyw ein termau. Os y gwrthodir hwy gan y gelyn, yna bydd yn rhaid i ni barhau y rhyfel pe y bitasent yn rhoddi eu termau 11a wn i lawr, gallasai y Llywodraeth ganfod faint fuasai Germani yn gy- tuno a hwy. Atebiad y Prif Weinidog. I Dywedodd Mr Asquith ei fod yn I falch fod y Ty wedi gwrando gydag amj-nedd ar y ddwy araith ond ni fuaswn yn hoffi iddo fyned allan i'r byd fod y ddau areithiwr yn datgan barn gyffredmol y wIad (cym.) Mae'n amheus gennyf a ydynt yn dat- gan barn eu hetholaeth eu hunain (cym.) Yr wyf yn berffaith sicr nad ydynt yn datgan barn gwerin Prydain Fawr (cym. uchel). Dy- wedodd Mr Snowden na allwn ennill y rhyfel hon trwy foddion milwrol. Barn bersonol ydyw hyn yn unig (cym.) Amser a ddengys a ydyw yn iawn yn ei farn ai peidio. Y peth pwysicaf yn ei araith i ni ydoedd y datganiad fod gwerin Germani yn awyddus am heddwch. Pa dystiol- aeth sydd ganddo i gadarnhau hyn? Cyfeiriodd at araith y Canghellor Germanaidd, yr hwn ddywedodd ei fod yn foddion ystyried unrhyw gyn- nygion heddwch. Dyna r unig beth sydd ganddo i gadarnhau ei ddatgart- iad. Dcuaf yn awr at wraidd y cyfan i gyd. Fe ddywedodd Mr Trevelyan y dylem ddweyd beth ydyw ein term- au heddweh. Cyfeiriodd at anerch- iad o'm heiddo yn Dublin ar ddechreu y rhyfel, a glynaf wrthi hyd heddyw (clywch, clyweh). Mac ef fel yn credu, os nad wyf yn ail-adrodd yr un peth drosodd a throsodd, nad ydym i ddibynu arnynt. Gofynodd paham na' roddwn ein termcu i lawr. Yr wyf wedi dweyd hcth ydynt yn ddigon eglur i baw-b. Ar Tachwedd 9, 1914, defnyddiais yr iaith hon, ac y mae'n adnabyddus i'r Ty, i'n Cyng. reirwyr, i'r gelynion, a gwyr y Cang- hellor Germanaidd am dani. Dy- wedais, ac ail-adroddaf hi heddyw "Ni wnawt1 roddi y cleddyf yn y wain hyd ne. bydd Belgium, ac ychwanegaf Serbia hcdrlyw — (cym.) wedi ad- feddiannn nuvy nag a nberthasant, a Ffrainc *vcd'* ei sicriiiii rhag unrhyw rthnvm o ciddoy gelyn v dyfodol. ffyd res hcdrl cened'oedd bychain t [v.TOi; wedi eii rboddt ar sylfaen an- oresgynadwy ac ysbryd milwrol Prwsia wedi ei ddinistrioyn derfynol" (cym. uchel). Gofynaf i'r aelodau atirhydeddus a'r' Canghellor Ger- manaidd oes cisiau rhywbeth yn glir- iach na hynyna. Rhaid ydyw i ni a'n Cyngrcirwyr gael hyn cyn y bydd i'r rhyfel derfynu. Mr Ponsoby: Credaf fod mwy o farn gyhoeddus tu ol i'r aelodau anrhyd- cddus nag mae neb yn feddwl, ac y maent yw eu lie pan yn dod a'r nutter gerbron y Ty. Ni ddylem barhau y rhyfel os nad oes gennym sicrwydd y gwnaiff Llywodracth Germani wrtliod ein cynnygion. Os y gwrthodir hwy, yna buasai penderfyniad y wlad I hon yn cael ei adgyfnerthu yn ar- uthrol. Mr Walsh Yr wyf wedi fy siomi gydag areithiau y ddau aelod anrhy- deddus. Gobeithiais y cawn argym- hellion gwerthfawr ganddynt, ond ni chefais. Dylem gofio nad ydoedd yr areithiau yn y Reichstag ond yn cyn- rychioli tua'r burned ran o Blaid So- sialaidd Germani. Mae'r genedl ¡ Germanaidd fel cenedl yn ddidda:dl I am wneud ei goreu i osod" Germani uwchben cenhedloedd eraill, a tra y mae'r uchelgais hwn yn eu meddianu pa fodd mae'n bosibl i ni gynnyg termau heddwch iddynt (cym.) Tua pychefnos yn ol pasiodd y Gyn- hadledd Lafur yn Bryste benderfyn- r iad gyda mwyafrif aruthrol yn datgan eu bod o'r farn fod Prydain yn gyf- iawn trwy gymeryd rhan yn y rhyfd hon. Mae hynyna yn llawer gwell datganiad o farn y bobl nag eiddo y ddau aelod anrhydeddus sydd wedi siarad heddyw. Os ydym i ystyried terman heddwch, dylai fod llys hedd- wch priodol wedi ei benodi, ond bvddai rnid i banxi) fyncd iddo gyda dwyhnv glan. A allai Germani f\-ned ? Mae wedi malurio ac anwyb. yddu ci holl addewidion, a methasom ei hargyhoeddi hyd yn hyn ci bod yn cyflawni drygioni. Ni ddylem fedd- wl am toddi y cleddyf yn y wain lies cyrraedd ein hamcan yn gyntaf. Mr G. Caradog Rees: Mae siarad am hcddwch yn sicr o galonogi y gelyn, a hwyhau y rhyfel. Ni ddy- lem ddweyd unrhyw beth wnaiff ddi- galonni ein morwyr a'n milwyr dewr, a gwneud iddynt feddwl fod y Senedd a thuedd digalon ynddi (cym.).

DYDD IAU. I Gwasanaeth Milwrol. I Pan gynygiwyd fod i'r Ty ohirio, gofynodd Mr Hogge a wnaeth y Swyddfa Ryfel adroddiad yn egluro i'r g\vrthwynebwyr cydwybodol o dan y Mesur Gwasanaeth INlihvrol pa. fodd y dyleut roddi eu gwrthwynebiad ger- bron, naill ai i'r llysoedd apel neu' y Swyddfa Ryfel. Dywedodd1 Mr Tyson Wilson y dylid rhoddi swyddogion ymrestrol ar ckleall fod gan ddynion wedi ardystio hawl i apelio. Mr Tennant: Yr wyf yn barod wedi gwneud dau adroddiad i geisio clirio yr anhawsterau. Mae'n ymddangos fod swyddogion ymrestru a'r dynion wedi bod yn hynod ffol mewn rhai achosion. Bu rhai dynion yn hynod ffol yn y camrau gymerasant, ac mewn achosion eraill yr a,wdurdodau ym- restrol oedd i'w beio. Ar y cyfan, gallaf ddweyd mai ychydig o gyn- nwrf fu yn y wlad oherwydd y mesur (clywch, clywch). Bydd i mi gy- hccddi gorchymynion pellacli ar un- waith. Yr wyf yn gobeithio y bydd- ant allan heddyw. Y prif gyhuddiad yn crbyn y Swyddfa Ryfel ydyw fod dynion wedi eu gwrthocl ar ol Awst 14 wedi eu gorfodi i ardystio drachefn. Os bydd ei enw ar lyfr y meddyg der- bynir hyn fel tystiolaeth gan yr aw- durdodau milwrol. Os na fvdd gan- ddo rywbeth i ddangos ni dderbynir ei air yn unig. Mr Whitehouse Bai pwv ydyw nad oes gan y dyn ddim i'w ddangos? Mr Tennant: Duw a wyr. Pa fodd mae'n bosibl dwcyd bai pwy ydyw? (chwerthin). Efallai na fydd y dyn wedi aros am dystysgrif, neu efallai y bydd wedi ei cholli, neu wedi ei rhoddi i swyddog ymrestrol. Papur Llafur a'r Gelyn. Gofynodd Mr Peto i'r Prif Weini- dog a oedd ganddo unrhyw wybod- aeth swyddogol am erthygl ymddang- osodd yn y "Labour Leader" yn ym- drin gyda'r Meur Gwasanaeth Milwr- 01, yr hon gyfieithiwyd gan Rumania. Swm a sylwedd yr erthygl ydoedd fod Prydain ddiwydiannoi mewn gwrth- ryfel. Pa gamrau mae'r Llywodraeth yn fwriadu gymeryd yn y mater? Syr E. Grey Galwyd sylw y Llyw- odraeth gan y Llysgenad Prydeinig yn Bucharest at y defnydd wneir gan gynrychiolwyr y gelyn yn Rumania o erthyglau ymddangosant yn y "Labour Leader." Cymerwyd cam- rau i roddi Rumania ar ddeall na:d ydyw y ncwyddiadur hwn yn cyai- rychioli barn gwerin y wlad. Mr Peto: A ydyw y Llywodraeth yn bwriadu cymeryd camrau i rwystro i crthyglau g-ael eu cyhoeddi yn y wlad hon all fod yn ddefnyddiol i'r gelyn mewn gwlcdyddd mhleidiol ? Syr E. Gre: Rhaid i mi ofyn i'r aelod anrhydcddus roddi rhybudd o hwnvna. Problem Ymrestru. Gofynodd Mr Ellis W. Da vies i Lywydd Bwrdd Llywodraeth Leol a ydyw dyn 40 mlwydd oed briododd ar Tacliwedd 2, 1915, yn dod o dan der- fynau y Mesur Gwasanaeth Milwrol? Mr Long Mae'r aelod anrhydeddus yn llawer mwy galluog na mi i roddi barn ar gwestiwn o gyfraith. Fy liunan, buasw n yn rhoddi clw o'r am- lieuaeth iddo. Gohiriwyd y Ty am 43 munud wedi pedwar. ———

LLYS APEL GWYRFAI. I Amryw Achosion Gerbron. I Dydd Mawrth bu y llys hwn yn eis- tedd am oriau maith yng Nghaernar- fon, o dan lywyddiaeth Mr T. W. Williams, Penygroes. Hwn ydoedd yr cisteddiaci cyntaf. Y cynrychiol- ydd milwrol ydoedd Mr Issard Davies. Oddiwrth wcithwyr amaethyddol yd- oedd! y mwyafrif o"r ecisiadau yr ym- driniwyd a hwy. Gwnaed un o'r apeliadau cyntaf gan amaethwr ar ran ei fab, yr hwn ddisgrifiai fel certiwr. Yr oedd yn ddall gydag un llygad, ac efe oedd yr unig ddyn oedd yn cy- northwyo ar y fferm. Caniatawyd es- gusodiad amodol iddo. Apeliodd dau frawd yn cadw bus- nes am esgusodiad. Yr oedd yr aw- durdodau milwrol mewn un achos wedi cvtuno i esgusodiad amodol. I gefnogi yr apel, dywedwyd fod y ddau yn cadw siop, yr hon oedd hefyd yn llythyrdy. i Yr oedd un ohonynt yn gofalu am waith y llythyrdy yn gyff- redinol, tra yr oedd y llall yn cludo llythyrau'ac yn gofalu am adran y blawd. Yr oeddynt yn credu pe buas- ai un ohonynt .yn ymuno- na fuasai y llall yn abl i gario y busnes ymlaen. Caniatawyd esgusodiad amodol i'r un ofalai am y llythyrdy, a rhoddwyd dau fis i'r llall i chwilio am un yn ei le. Apeliodd perchenog cerbyd modiir sy'n rhedeg rhwng Caernarfon a Waenfawr ar ran ei fab, ar y tir mai efe ydvw gyriedydd y cerbyd. Dy- w edodd pc byddai y cerbyd yn cael ei atal y buasai yn golled i'r ardal. Yr isai yil gol oedd y milwyr oedd yn Marconi yn gwneud defnydd mynych ohono. Can- iatawyd esgusodiad amodol. Ymysg yr ymgeiswyr yr oedd cfrvd- ydd ieuanc o Glynnog, yr hwn hawliai ar dir gwrthwynebiad cydwybodol. Yr oedd, fodd bvnnag, yn awyddus i wasanaethu g\Tda'r R.A.M.C., a cheisiodd ymuno a'r gatrawd hon, ond yr oedd yn rhy hwyr. Nid oedd wedi ardystio. Caniatawyd esgusod- iad amodol os y gwnaethai yr ymgeis. ydd fyned 1 mewn i rhyw gangen arall.

DANNEDD A CHYNFFONAU. I "Nis gall 'cwn mor Germani' (medd y "Berliner Tageblat") fodd- loni lawcr yn hwy ar ddim ond dang- os eu danncdd." (Mae Wli yn ddiau yn anlieg a morwyr Tirpitz, llawer o ba rai ni phetruswyd ganddynt ddangos eu cynffoneu hefyd "Punch. —

DIOGELU DILLAD. I Anrliegodd cenhadwr mewn rhan- barth tlodaidd o'r ddinas fachgen bychan a siwt o ddillad newydd. Wedi i rhagor nag wythnos basio cyf- arfu y cenhadwr a'r byclian eilwaith. Gan fod y cenhadwr yn eithaf hys- bys o amgA-lchiadau teulu y bachgen, a'i dad med'dw, yr hwn a wystlai bo- peth a ddeuai i'w afael er cael diod, yr oedd yn synedig a boddedig i gan- fod y bachgcn yn parhau i wisgo ei siwt newydd. "Yr ydych'yn parhau i wisgo eich siwt?" gofynai, ac yr oedd yna fyd o deimlad yn atcbiad y bychan "Ydwyf, syr; yr wyf wedi cysgu ynddi — I

DIOFALWCH TEULUAIDD. I Billy Bach A ddaru chi ofyn am ddwy pan y dacthoch gyda Jini a Kitty, mami? Y Fam Naddo, fy anwylyd, dim I ond 1111. Billy Bach A diclarfu i chi gymeryd I y ddwy? Alae tada yn citha reit—yr ydych yn ofnadwy ddiofal gyda materion teuluaidd.

PRYDAIN YN El NODDFA. (Gan J. T. W.. Pistyll). Y mac i bob creadur ei noddfa. Creigiau i'r cwningod, a'r geifr y mynyddoedd, }kc. Y mae dyn yn greadur uwchraddol i'r pedwar carn- olion hyn, er hynny y mae yn rhaid iddo yntau wrth noddfeydd. Rhaid iddo wrth noddfeydd daiarol, a rhaid iddo hefyd wrth noddfeydd ysbrydol, moesol, a thragwyddol. Fel y mae yn greadur moesol y mae wedi ei amharu, ac nid yw ei synhwyrau ys.. brydol yn gyfain, ond yn hytrach ddrylliog. Hyn sydd ryfeddol ynddo, y mae ei rannau aruchelaf wedi cad eu daros- twng i'r iselaf; yr ysbrydol yn cael ei lesteirio gan yr anianol. y tra- gwyddol yn ddarostyngedig i'r amserol. A thrwy hynny y mac ei ystyriaethau am y pwysicaf yn ffaeledig, gesyd y cymharol ddibwys yn bwysicaf, a'r pwysicaf yn ddi- bwys. Felly y mae gyda'r ystvriaeth o nodfa; pryd y mae yn sicr iddo v.iih reswm mai diogelwch ei rannau uwchaf yw y pwysicaf, er hynny gofala dyn fwy am ddiogeiwrt y rhann.vi brddol a darfodedig. Felly yn union ei gwelir hi heddyw gyda'n gwlad ni yn yr argfwng ofnadwy hwn. Gwir- ionedd di-alw'n-ol yw nad yw diogel- wch cin cyrff gyfwerth a diogelwch ein hyshrydocdd a'n heneidiaii moes- ol. Ond pa un o'r ddwy ran gaiff y sylw* penaf yn awr? Gwlad, cartrefi, tculuoedd, aclwydydd, traddodiadau, lie. le, dyma nhw. Pa beth a'n hamddiffyn ? 0 ba dddnydd y gwnci y noddfa,? Armour plates y Dreadnoughts, gyiiiiati. cvrff ein bechgyn, ie, cyrff hcinyf, iach, ciyfion, iacha'n bosibl. Pwyntir hwy, .eiyflie.r h.w a'r cyfan fel y bo eu braich gnawdol grvf- ach na braich yr Ellmyn. Braich o gnawd yn erbyn braih o gnawd. Am y tcwaf gwal o ddynion 0 gy lch gwlad; am y mwyaf arfau dinistr. Ond a oes enaid mewn dyn? (^cs. Pa gyfrif wneir o linvil? O, efe 3Tw y power hwnnw a all dd\'feisio pa fodd i handlio y cnlrff oreu i bwrpas o ladd y genedl wrthwynebol. Y r, odd fa yw trvvch y mur cnawd a'11 cylcha. Y cyfan sy gan enaid i'w wneud yw dy- feisio, dyfeisio, dyfeisio. Beth am ei noddfa ef? Rhaid iddo ef aros "nes terfyno y rhyfel." Mesur go- hiriad a'i siwtia fe. Aiff enaid, ac ysbryd yn awr dan yr enwau ymen- ydd a dy fais. Ac wrth gwrs y maent ers tro byd o dan grafangau Dcddf Gorfod ymhell cyn iddi ymglla wdoli, fel y- mae hi yn awr yn crafangu cin cyrff deudroed yn target i'r Ellmyn a'r Twrc. Paham? Wel, am yr unig reswm mai ein noddfa yw rhyw- beth a ddiogela ein gwlad, beddrod ein lynafiaid, o fendigedig gof. Ond rhyfedd iawn, y mae cin gwlad mor eang erbyn hyn fel 11a fachlud haul ar ei therfynau. Traddodiadau? Ie. ond beth am draddodiadau Cymiu, ,i'i delfry(lau ? Ha! y iiiae y rhai hynny wedi eu llvncu gan ymero :1- raeth fawr Sion Pen Tarw. Ac nid yw Cymru mwy ond tywodyn bach o blaned Sion Ein gwlad ? Ie siwr, ond pwy yw yr Ein? Ein traddod- iadau? Ie SiVvT, ond pa beth yw y rhai hynny ? A ydynt heddyw yn deilwng o'n hynafiaid? A ydym fel cenedl am ennill rhywbeth trwy am-. ddiffyn ein gormeswyr? A ydym fel cenedl, sydd yn debyg o gael ein di- fodi i raddau mwy nag un o genhed- loedd eraill Prydain ar gyfartaledd ein rhif. yn myned i ennill i ni ein hunain fuddiant gwir trwy ein hVindrecli tros John ? Tebyg y cawn weled mai cynffon ,ei farcutan wynt fydd Cymru eto pan gaiff ei draed o'r cyffion y mae ynddynt yn awr. Pell ydym o feddwl sarhau cin bechgyn gwrol a ymdaflasant yn wirfoddol ar alwad udgyrn John. Pcllach ym o ddy- muno chwerwi calonnau y bechgyn y gafaelir yn eu gwar er eu gwaethaf i'w wasanaethu. Ond hyn a ddy- wedaf, nad yw Cymru deilwng o' i thraddodiadau tra yr hvdera hi 5-11 rhif a maint ei byddin. Na, y mae ei nhoddfa hi mewn uwch iii-ynydd na mynyddoedd ei annwyl Eryri, na Gwyllt Walia. Ond vsvwaeth hedd- yw y mae Cymru a'i llygaid tua"r Aifft, neu ryw Assur. Caiff ei siomi ynddynt. Caiff, canys nid yw braich ei byddin ond braich o gnawd dyn bach —plentyn filwr. Er nad yw milwr na. milwriaeth ond noddfa bapur o'i chymharu, y mac lie i ofni nad yw milwriaeth flwydd a hanner oed Pry- dain ond noddfa o we'r pryf gopyn. Sut hynny? Wel, pc bai geimym fachgcn o forwr, rhaid iddo fod yn y mor am bedair blynedd cyn y caiff ei ystyried yn A.B. ond am ein milwyr. fcchgyn gwyddom am danynt yn I h fit ? A.B.'s cynbodynsaith mis o filwyT? { Y Beth am y swyddogion ? Y mae yn j h '1 f rhaid i forwr cyn bod yn gapten dreulio mwy na saitlr mlynedd' o for- dwyo. Beth am swyddwyr ein hai wnaethant eu gwaili vn (.Idoii-)"I ar fyd din ? Mushroom llllclydd-unos. Pa brofiad all fod gan y rhain o'u gwaith? A pha ryfyg ofnadwy yw sgubo cin gwlad o'i gwerin at law bcchgyn na wyddant pa law i droi pan ant i dan ? Paham y gwneir cymanit pwys ar brofiad y morwr pan y mae galwedigaeth y milwr yn gofyn fil mwy o brofiad, a miloedd ar filoedd o fywydau yn dibynnu ar ddoethineb neu anoethincb y glaslanc cyfoethog a allodd brynu ei "position"? Oni fuas,ii'n wcll (jewis swyddog- ion o'r Lechgyn sydd wcdi cad profiad o'r heldrin. Bechgyn gorcu eu medr —cryfaf eu cymeriadau. gloewaf eu talentau. Paham y rhaid wrtli aur yn gyntaf ? Os yw Prydain yn tybio mai ei noddfa yw byddin alluog, rhaid iddi edlycli am y talentau mewn ym- enydd. ac nid y "dalent arian a'r talentau aur." Hyd oni wnel hyn- ny nid yw gorfodi ein meibion ond ere ul ou deb. Y mae wedi dod. yn ddydd i'r werin daro ei throcd i lawr Yl1 gadarn yn erbyn gormes ac y mae yn fwy na hen bryd i Gymru deimlo ei bod yn genedl ar wahan. Ac hefyd fod gan- ddi gynrychiolwyr yn St. Stephan a'i cynrychiolant fel cenedl—Cenedlaeth- olwyr Cymreig, a dim arall. Efel- ychu y Gwyddel a'i INN-erddoii, ein cefnder call, yr hwn nis prynir a hud I f el usioli, ond a edrych fod ei gynrych- 1 iolwyr yn ei gyllrychi.oli, ac nid cyn- rychiol eu buddiant eu hunain. "Bwgan Gerinani." Ie. Bwgan Germani, ond nid bwgan j gyd. Nid yw ein noddfa rbag y bwgan hwn o'r tu ol i "ddiluw tan deugain liydd a nos," nag ydyw, y mae honno yn Nuw. Hen Dduw ein tadau a'n gwared trwy Y Gwaredwr Eneiniedig. Aed sacrniwyr y diluw tan ffordd mynont, pan dry Cymru at Dduw. ac y caent sobrwydd, a. dir- west, a Saboth i'w lie, y byddant yn amddiffynwyr eu gwlad. ac mewn neddfa'r un pryd. I

FFWDANRWYDD. I Milwr Cyntaf (yn dod ato ei hun wedi bod tan oruehwyliac-th y gy- llell) Maent wedi gadael rhywbcth y tu fewn i mi, mi wn. Ail Filwr: Na thraffertha, fy nghy- faill, gadawsant wadding ynof fi. Meddyg (yn dod i'r ystafell yn frysiog) Nyrs! A welsocli chwi fy het? Milwr Cyntaf (yn gynddeiriog) 0, cymhorth !—"Passing Show."

MARW PERCHENOG NEWYDD- IADUR. Mr David Edwards, Nottingham. Hysbysir am farwolaeth Mr David Edwards, perchenog y "Nottingham Express," yn 58 mlwydd oed. Gan- wyd ef 3-11 Bethel, a phrcntisiwyd -of yn argraffydd yng Nghaernarfon, a bu'n gwasanactlni 3-11 Swyddfa'r "Genedl." Y11 ddiwcddarach ap- wyntiwyd cf yn olygydd i rai o'r new- yddiaduron gyhoeddid y pryd hwninv 311 y swyddfa. Tua 1889, symudodd i Nottingham fel golygydd y "Not- tingham Daily Express." Yn 1897, apwyntiwyd ef yn gynorthwydd Syr John Robinson yn llywodraethiad y "Daily News," a phenodwyd ef yr unig lywodrachwr yn 1901. Ap- wyntiwyd ef yn olygydd y papur yr un flvvyddyn, ond pan ailscfydlwyd y nnnni ym ]\lawrtli 1902, ymddi- suyddodd, a plian yn gadael derbvii- iodd 5,coop. Oherwydd toriad i lawr yn ei ieclyd, bu yn byw yn Llundain am y chwe mlynedd dilynol, ond dVcliwelodd i Nottingham fel golyg- ydd y "Daily Express," ac efe oedd perclien y rhan fw yaf ohonno. Gedr weddw ac un mab i alaru ar ei 01, sef Mr Arthur Lloyd Edwards, yr hwn sydd ers blynyddan yn cvliorthwyo ei dad yn llywodracthiad yr "Express." Claddwyd ei weddillion yn Llan- ddeiniolcll dydd Sadwrn.