Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
7 articles on this Page
Advertising
Q. D. ROBERTS, PIANO STORES. 21. HIGH STREET. CARNARVON. GRAMOPHONES and RECORDS. Largest Stock to Select from in North Wales. « ALL WELSH RECORDS ON HAND. GRAMOPHONES from 22s 6(1,
TELERAU HEDDWCH. I
TELERAU HEDDWCH. I (At Olygydd y. "Diiic-sydd") Syr, -Dymunaf ailadrodd y difyn- iad wna- "Brutus" o'r "Maoriland Worker," sef y dylem liawlio i'r Llywodraeth Brydcinig "nodi telerau heddweh a datgan yn glir beth y mae'n ymladd drosto." Buasai yn dda gennyf pe buasech yn argraffu y geiriau hyn yn fras ymhob rhif3rn 0 papur hyd nes eu hatebir. Nid plant yclym yn yr oes hon, a dylem wybod J yn fanwl ac yn bendant i beth yr ydym yn ymladd ac vn gwario em harian. Dywedwyd Y y dydd o'r blaen fod y Pab wedi cyniivg bod yn genad heddweh ar deIerau gwaghad Belgium o awdurdod Gennani. Pa- ham 11a dderbyniwyd ei wasaivietli? Cymer berl, ebe'r hen Edmwnd prys, o cnau Ily. ffant. Y Pwb yB yr unig Giistion cyhocddus 3-marferol y gWl1 am clano ar hyn o bryd. Pan y mae gweithwyr ar streic, rhoddir telerau heddweh yn fanwl ar ddu a gwyn, ac y mae y Maer a dynion cyhoeddus: craill yn yjny-ryd yn barhaus 1 gael y pleidiau y^ighyd. Paham 11a chawii yr ymyraeth yma ynglyn a rhvfcl? Gresyn fyddai i fywydau bechgy11 Cymru gael eu haberthu yn ofcr ac arian cynil y gweithwyr eu gwastraftl1 fel ag a wneir yn rhy anil yn y rhyfel hon, pan y codwyd un o'r liners maw 11011 yn glwb moethus i'r swydd- ogion-y swyddogion a'u saith (t coiirse" o ginio a'u gwinoedd. V mac blerwch, anrhcfn a hunaiiokleb y rhyfcl hwn yn aruthrol. Ie, y- "liner" ddylssai ddod a bwyd i borthi y fam sydd yn ymboeni i ddal y ffarm ynghyd yn cael ei defnyddio i fod Y11 chwareufan i'r swyddogion milwrol! 0 anrliefn a gwastraff. 0 galon- galedwch a phawb drosto ei hun ar draul ar sodlau pawb. Yn wir hunanoldeb (specialism) ddechreu. odd yr aflwydd. ac y mae hunanoldeb yn chwyrndaflu popeth fel 111ynydd tanllyd yn bcndramwnwgl. Beth ond yr hunanoldeb hwn, y specialism- yma, roddodd fod i'r rhyfel. Yn He ediyeh ar bethau o safbwynt Duw a, chariad a brawdgarwch, edrychai cen- I hedloedd Iwrob er eu lies personol. Ar-vnai pob un fyddin a llynges gwell na'r llall. Ac o hir barotoi qetlll, yr ysfa i sacth u yr ergyd yn anioddefol. Fel bachgen yn chwareu a gwn gaf- odd yn brcsant Nadolig, rhaid ocdd edrych sut yr oedd yn gweithio. y diwedd fu torodd ffenestr cymydog, ac aeth yn helynt. Y gwir yw nad ydYlllYll edrych ar fywyd o'r safle briodol. Cyrncrcr afiechyd fel engraifft. Nid ocs gen- nym syniad paham ein poenir gan afiechyd er rhoddi cyfle iddo ef pe bae Rhagluniaeth wedi arfaethu afiechyd er rhoddi cflye iddo ef ddangos ci allu ac cnnill safle anrhydL, eddus nievMi bywyd. Yr unig amcan synliwyrcl i afiechyd, yn ol a welaf: fi, yw dod a m yn ncs at Dduw, Felly nid dianc rhag y pla ddylem, ond ei gofleidio fel cenad cin Tad nefol. Gwir, gall afiechyd fod yn gosp. Ond cosp ein Tad yw. Ac wrth gusanu y Haw sydd yn ceryddu, dylcm benderfynu 11a wnawn dro- seddu nnvy. Nid meddygimaeth, ond iachawdwriaeth wellha afiechyd. Ie, Seien Bethlehem yw y plentyrn dall yn y teulu, neu v ferch loerig, ncu y priod meddw. Fe wyr ein Tad nefol am yr oil. Efe sydd yn ordeinio y dioddef. Ni all dim fod y tu allan i'w fynwes gynnes Ef. Cysur i ami deulu trallodus a phry- derus yng Nghymru heddyw sydd ar fin neu wedi colli eu hanwyliaid yw sylweddoli nad all dim ddigwydd ond er eu lies. Nid yw hynny yn gol- ygu nad drwg yw llawrer a ddigwydd, ond y mac y drwg yn ci gwthio ac yn ei tynu at y da. Ac y mae Cwir- foddolwyr Duw yn well na'r rhai orfodir gan boen, afiechyd, a thrybini bywyd i ddod ato Ef. Y mae y neb sydd yn cyd-wybod (cydwybod) a Duw uwchlaw moroedd Itymhestlog bywyd.—Yr ciddoch, HEDDWCH.
. ALLAN 0 LE.
ALLAN 0 LE. Yr oedd yn hynod, hynod wylaidd; am ddwy flynedd yr oedd wedi lalu sylw neillduol iddi, ond heb w sgu ei llaw. Y noson o'r blaen, p;, yn ei gadael, mwmiodd yn ofnus- "Florrie, a fusech—a fuascch '1wi yn hidio pe rhown un gusan gy rgr- edig ar eich llaw ddel, heno?" Disgynodd ei phen ar ei vsg\N- dd. a chan droi ei gwyneh hardd i'w wyneb d, dywedodd: "Wel, George, buaswn yn ire dwl y buasai yn hollol allan o Ie
DAN Y GROES
DAN Y GROES HELYNTION TEULU ADWY'R CLAWDO. PENNOD XXVIII. t — i Y Ddau Wiadgarwr. I Adcg gynhyrfus ocdd hi ar y w lad pan oedd Sadi yn myned trwy gwrs ragbaratoewl yn Edinburgh. Yr oedd yn rhyfel blin, a'r bechgyn gwladgarol yn gwirfoddoli o lwyriiyd I calon i wasanaethu yr ymerodraeth. Mewn lie fel Edinburgh, ac ymhlith hufen gwahanol gcnhedloedd, yr oedd Sadi wedi ei drwytho gan yr ysoryd milwrol, ac wedi yrauno a'r tiriog- aethwyr yno er ymarfcr ei hunan yn barod at yr alwad pan ddeuai gofyn am danynt. Pan ddaeth adref yr oedd yr helynt yn ei anterth, ac amiyw o'r cokg I cisys wedi gwirfoddoli, a thcimlai Sadi awydd cryf i ymuno Y11 y gad. Cawsai gynorthwywr mawr yn ei I dad, yr luvn ddaliai fod hawliau gwlad [ yn rhwym o gad yr ystyriacth flaenaf ar bopelh, ac edinygai ei fab olierwydd ei awydd i wneud ei ran a chymeryd ei le yn y fyddin. Ond nid felly ei fain. Yr oedd hi o'i chalon yn gwrthwynebu iddo fyncd olierwydd teimlai fod popeth ei chysur yn dibynnu ar Sadi yr unig fachgen oedd ganddi. Dyna ocdd teiralad y ddwy chwaer hefyd. Yr oedd gan Sadi un arall i'w hys- tyricd yn fwy 'hyd yn oed ita'i dad a'i fam, a honno ocdd Dorothy. Meth- odd gael dim o'i syniadau hi (nvy lythyrau, ond yr oedd wedi pender- fynu cael allan beth oedd ei barn hi or y mater tra adref ar ei wyliau. Mwy 11a hynny, datganodd yn groew wrthoci hunan y byddai iddo syrthio i mewn i beth byunag ddywedai hi, boed hi mor groes i'w syniadau cf ag y gallai fod. Cafodd ar ddcall yn syth beth oedd barn Gilbert ei brawd, ond ni wcl,?: reswm ynddo cf. Crcdai mai iaith llwfryn oedd ganddo ac fod ei bech- adurusrwydd wedi ysigo ei ddynol- iaeth. Ni allai Sadi wded deunydd gwladgarwr mewn dyn ocdd yn ceisio gwneud brwydro dros amddiffyniad gwlad yn bechod ac yn groes i'r natur ddvnol. Esgus. a dim ond esgus y llwfryn ydoedd iddo ef, er fod Gilbert yn ceisio dweyd mai y gwladgarwch mwyaf aruchcl yn bosibl ocdd dysgn peidio lhyfela a byw yn heddychlon. Un o'r heddgarwyr oedd Gilbert, a'i arwyddair ydoedd, "Er mwyn Crist, hcddwch am unrhyw bris." Ond cael allan galon a theimlad Dorothy ydoedd ei waith mawr ef, a cheisiodd gael cyfie lawer gwaith at hynny. Modd bynnag, daeth yr awr pan nad ocdd Sadi yn barod iddi. Acth y ddau i Sterbwl i dreulio diwrnod gyda'r teulu, ac ar y ffordd yno daethant ar draws Ben Morus yn ei wisg filwrol. Hylo, cbai Ben, ble ryda chi yn mund, os gown i ? I'r Serbwl, ebai Sadi. Mae arna i eisiau gweled y mab; welais i mono fo crs tro byd. Felly'n wir, ebai Ben. Welwch chi mono fo heiddiw, Sadi. Pam, deudweh, gofynai Sadi. Mae o wedi mynd 1 Wrecsam ers dydd Sadwrn, ac wedi joinio fel fina, ebai Ben. Tewch a deud, pwu fasan meddwl y basa Bob yn mund o bawb, ebai Sadi, mewn syndod. Tydi o'n syudod yn y byd, ebai lien, toes yma neb ond llwfriaid di- galon yn aros adra rwan tra mae n ,gwlad ni mewn perig. Eitha gwir, ynte Dorothy, ebai Sadi. Twn i ddim yn wir, ebai hithau. Pawb drosto ei hun ydi hi hefo peth fel yna. Fellu wir, ebai Ben. Ond fe ddylia hogia ifanc sbriws run fath a ni fedd- wl am rhiwin arall wcithia. Peth selfish iawn ydi aros adra, a gadael i rai erill gwffio drosto ni. Well done, Ben, cbai Sadi. Dw i o'r un farn a chi yn union, ac mi rydw i'n ffieiddio fy hunan yn aros adra fel hyn yn lie bod yn ymladd dros fv ngwlad. Pam jotniwcli chi ynta Sadi, gofynai Ben. v Mi faswn wedi gwneud ei-stalwill o'm Than fy hutiati, ebai Sncli; fel deudsoch 1111 ff>dn- wl am rhiwin arall fy hUW11 p gueud. cyn gneud. Pwy fellu, ebai Ben. Tydi Miss Dafis rioed yn cich rhwystro chi? Nid wyf yn gwybod am Dorothy eto, ebai Sadi; ond mae gennyf fam a chwiorydd i'w hystyried. Beth am eich tad? gofynai Doro- thy. Mae o eisiau i mi fynd, eabi Sadi. Dyna ddyn call, ebai Ben. Pam nad cwch chitha yn lie plygu fel brwynen hefo'r gwynt? Hold on, ebai Dorothy, peidiwch a bod mor frwnt. Tydi Sadi ddim fel brwynen. Mae ganddo resymau dros beidio mynd debig cen i. Mae o eisio mund, medda fo, ebai Ben, a'i dad yn dcud yr un peth. Toes gyno ddim esgus i'w gadw adra fellu, ond llwfrdra. Peidiweh a deud i fod o'n llwfr, os gwelwch yn dda, ebai Dorothy. Tydi dyn sy'n parchu teimlada ei fam, ac yn gweithredu yn groes i'w syniadau ei hunan er mwyn ei fam ddim yn llwfryn, nag ydi wir. I mi, dyna'r gwron. Y llwfiyn yw yr liwn fcdr droi cefn ar ei fam, a mund yn groes i'w theimladau hi. Twt lol, ebai Ben, tasa pawb yn gwrando ar i fam fasa yna neb i g'ario y rhyfal yma yn i blaen o gwbwl. \Vel, wel, ebai Dorothy, dyna chi wcdi rhoi goleuni newdd sbon i mi. Rwy'n gwelcd ffordd rwydd iawn i stopio rhyfel a rwan, tasa ni ddim ond yn cael pob bachgcn i wrando ar ei fam, a phob mam i ddeud am i bob bachgen bcidio mund i ryfela, yna byddai terfyn ar dywallt gwaed am byth. Dyn byw, ryda chi yn siarad fel prygethwr, ebai Ben. Yda chitha yn erbun i Sadi joinio? Tydw i ddim yn y cyfri, ebai Do- rothy. Rw i yn gadael iddo bender- fynu pcth felna ci hunan. Mac o'n ddigon hen i fcddwl drosot ei hunan. Chawara teg i chi, ebai Ben, ryda chi yn go lew yn eich calon drwy'r cwbwl. Sut mac hi i fod Sadi, yela. chi am joinio? Os ca i rwsut mi wnaf, cbai Sadi. 11i faswn 311 leicio cael gncud yn iawn. Treiwch sctlo cin dydd Llun i chi gad dwad i Wrecsam hefo mi. Fe alwaf heibio acw boje Sadwrn, ebai Ben. O'r gore, cbai Sadi. Bore da. Bore da, ebai'r ddan, ac ymaith a hwy, gan adael Ben wrth y drofa ger ei giartref. Wel, Dorothy, ebai Sadi, mater pwysig ydi hwn, ynte ? Ie wir, pwysig iawn. Be yda chi yn i feddwl ddyliwn i ei wneud ? Chwi wyr ora, Sadi. Nage, nage, anwylyd. Yr wyf am wneud yn union fel y dymunwch chi. Os y dywedwch mat mynd, fe af; os dywedwch am beidio, fe beidiaf. Chi a'm pia, feddwl, calon, ac ewyllys. 0, Sadi, yr ydych yn rhoi gormod o bwysa ar ysg-wydda gweiniaid. Pam na chyiperwch y baich eich hunan? Onid yw pob dyn yn rhydd-ewyllys- ydd, a chanddo hawl i wneud fel y mynno. Chi bia'ch barn, chi bia'ch cydwybod, chi bia'ch ewyllys. Act- iwch felly, a gwnewch fel y gwelwcli <0- yn oreu. Na, na, Dorothy. Yr ydych yn camgymeryd yn fawr. Nid yw dyn pan yn caru yn annibynnol, nac yn rhydd-ewyllysydd, nid oes iddo na barn, na chalon, na chydwybod- eiddo arall ydynt. :vra{;'n wir iddo o'i wirfodd eu trosglwyddo; ond wedi gwneud' hynny nid ei eiddo ef mohon- ynt mwy. Yn wir, chwi a'm pia fi i gyd, a hyderaf mai ii a'ch pia chwitha; am hynny yr wyf yn rhoi fy hunan yn yr argyfwng hwn yn eich Haw yn hollol. Beth a wnaf, fy an- wylyd ? Ah, Sadi, nid wyf greuloned ag y tybiwch fod cariad yn gwneud mcrch. Os y buoch mor lwyr yn cicli hym- roddiad i mi yr wyf innau yn awr, er eich mwyn chwi, yn trosglwyddo eich rhyddid a'ch allnibyniacth drosodd yn ol, gwnewch fcl mynoch, a byddaf eiddo i chwi sut bynnag y gweithred- wch. Byddwch ddyn, a gwynebwcli vr amgylchiadau yngolcuni cydwybod a Duw. Oh, Dorothy, dyna ddewrder tlws. vdveh yn foddlon i mi fynd yn cr1\yn eich barn a'ch tcimladau, ac etc. v bydd i chwi barhau i'm caru? Yd wyf, Sadi, popeth, ond i chwi gnflo bod yn ddyn, ac yn deilwng fab n'ch tad a'ch main. Vr oeddynt wedi cyrracdd pen eu ■ i: Fniiiiy yn rhedcg i'w cyfarfod uhnlai Sadi ei hunail fel pe wedi ei I• wat-'gi': vn farwol. WMBV* 1 (I'w barhau.)
. YR ACHOSION SEISNIG.I
YR ACHOSION SEISNIG. I (Gan y Parch D. R. GRIFFITHS, Peumaenmawr) Sylwasom yn ein hysgrif flaenorol -yr ail-fod colled yr eglwysi Cym- reig, drwy symudiad rhai o'r aelodau i geisio ea-v%-ain gyda rhai o'r achosion tramor, yn ymddangosiadol yn unig mewn rhai achosion (cajses) gwir hyn yma. canys gwyddom ein hunain fod y sawl wahoddid neu a hunan- gymhellid i fyncd o'r gorlan Gymreig yn fw): o Sais-addolwr nag o Gymro- barchwr, yr hyn, fe wel y darllenwyr ystyriol, nad oedd golled wirioneddol, ond. yn hytrach, ennill i'r ddeadell Geltaidd. Yn awr. ceisiwn nodi yn yr ysgrif yma un neu ddwy o'r elfenau sydd, i'ii bryd ni, yn milwrio yn erbyii llwyddiant, nid y c\Tfundeb fel iui Cymrcig, ond yn milwrio yn erbyn cynnydd sylweddol yr Achosion Seis- nig eu hunain un elfen rhyfedd iawn y cyfeinwn ati ym mlaenaf j^dyw,— Yr awydd ffol ddangosir gan rai o'r gweinidogion a blaenoriaid ynglyn a'r cynulliadau, clwir Seisnig, i fabwys- iadu yr Estrones (ys galwai Thomas Gee, Dinhych. yr Eglwys Sefydledig) yn y Rwasanaethau addoliadol mewn I addoldai o eiddo yr Hen Gorph Cym- rejg sef, gweddio dair gwaith. dar- Ileti yr yr Tan ddv\ywaith, ar adegau gwahanol, a moliannu, neu yn hytrach, fyned drwy infer fawr o eniynan, a hynny fel ager-bciriant. Anhawdd meddwi fod v rh ? sydd gyfrifol am ddwyn i mewn yr hen- beth vma o eiddo yr Eglwys Wiadol yn hysbys o'r hanes am yr erlid chwcrw fu ar y Methodistaid Calfin- aidd vng Xghymru o amser Hyvyel Harris hyd dyweder I S6o-sef o'r flwyddvn 1735 hyd o fewn cof rhai sydd eto yn fyw yn y Dyuysogaetli; ac eithrio y Chwil-lys Pabaidd yn yr Hispacn a gwledydd crail1 yn Ewrop, a'r erlid' gan Mari Waedlyd, brcn- hines Lloegr, yn yr 16eg ganrif, 111 erlidiwyd neb yn fwy na'r Hen Gorff parchus; a hynny yn bcnaf gan bcr- soniaid annuwiol, arglwyddi drygion- us. a'r werin anwybodus—vn cyn- niN-Ns gwehilion y Dywysogaeth Nid oes neb, y mae'n debyg, sydd wedi darllen "Drych yr Amseroedd," gan y Parch Robert Jones, Rhoslan, Eifionydd, ncu "Fethodistiaeth Cym- ru," gan y 4^arch John Hughes, Mount Street, Llynlleifiad, yn barod i amen cy wir deb yr honiad Yl11a; di- fenwyd Hywel Harris fwy nag un- waith'. amcanwyd ei labyddio amryw droion, ac nid efe yn unig, ond eraill yn cydocsi ag ef; ac eraill yn bregeth- wyr, blaenoriaid, a dilynwyr, am ddegau o flwyddi ar ol marwolaeth sylfaenydd y Trefnyddion Calfinaidd y11 3-1 isfed ganrif. Nid oes bregeth. wr na blaenor heddyw gyda'r cnwad yma yn deilwng i ddal eu swyddau am bedair awr ar hugain, os heb fod yn gyfarwydd a'r hanes erchydl yma; ac nid oes yr un ddarllenodd, neu wybu am hynyma, yn deilwng i' swyddau urddasol, os yn cuog o ym- grymu i ffurf-wasanaeth, neu ysbryd ffurf-wasanaeth, yr Estrones mcwn Capel Methodist neu "Presbyter ian" (?) Efallai y bydd ambell un ddarlleiia yr ysgrif yma yn barod i lefain "Let byc-gones be bye-gones" ("bydded i'r hyn fu fod yr hyn fu") hwyrach yr honant fod "attitude of mind" (tuedd meddwl) y blynydd- oedd yma, wedi newid y ddwy ochr- gyda'r Hen Fam, a chyda'r planhigyn sydd fyw heddyw er wedi tarddu o bren cithfif pwdr; efallai y dywed ambell un yn y Gogledd, ar yr arfor- dir, neu yng ngodreuon Cc-redigion, fod yr Eglwys dramor, yn awr, yn fwy santaidd yn ei phersoniaid a'i deiliaid nag yr ocddynt yn amserocdct Daniel Rowlniid, Llangeitho, ac yn olynol, Dafyud Morris, y Twrgwyn, Sir Aberetifi ysgatfydd, fe ddywed ambell i ysbrigyn o Fethodist (?), 25 oed, yn Arfon Fawr, fod yr Hen Fam yn awr yn coflcidio y Babaeth, a, bod yn drugaeredd fod Eglwys i'w chad yng Nghymru a gwasanaethau Cym- reig ynddi sydd yn cred.i mewn gweddio dr< y meirw IIawvr bach! anhawdd iawn i Galfin o bregethwr ateb yr holl ffllg- amddiffynfcydd yma o eiddo Ymneill- tuacth ffupi i mewn a ni buasai aniynedd gan Caledfryn, neu Gwilym Hirnethog, neu Thomas Gee, neu J. R. Jones, o Ramoth, i ateb y thesrmari amrvwiol yma o eiddo rhai gvfrifant eu hunain fel disgyn- v,t,ld;o,.i vr Ymneilltuwyr cryfion fu vn dioddcf R-vvawd ac erledigaeth gan dfh-uion uderbynient gyflog- am am- < Id iff vn Gair y Santaidd Dduw! Nid yw yr yspryd oedd yn nod- weddn > mwyafrif o'r Eglwyswyr, y blvnv ddoLiUl-y cyfeiriwvd atynt, wedi tnarw eto, ysywaeth: y mae addoldai v }i;-d>dd\vvr, y Weslcaid, y Dissent- ers, a'r Methodistiaid Calfinaidd, yn ddolur llygad i ami i Ganon, neu Esgob, neu Ddeon, neu Ficer, neu giwrad yn yr Hen Wlad; ond, diolch i Dduw, y mae yn ormod o'r dydd i neb squire, neu arweinydd eglwys, ddangos ei ddannedd ym infoii; neu Lrleyn ac Eifionydd, neu Feirionydd, neu Geredigion! Fyddlol-id-eb i'r gorffennol ffydd- londeb i symlrwydd gwasanaethau cy- hoeddus cymghorv^yr a gweinidogion yr Hen Gorff, er engraifft, fuasai fwyaf gweddus i bob eglwys Fethodist Seisnig yn y Gogledd y blynyddoedd 3rma bryd y mac yr elfen Babaidd yn anrheithio, yn y ffurf o Guilds a Def- odaeth, yr Hen Fam, fu unwaith yn Efengylaidd, ac yn talu gwarogacth i'r 39 Erthvgl, yn Lloegr. Pregethu yr Ymncilltuwyr fu yn ogoniant i Ymneilltuaeth Y11 yr Hen Wlad, ac yn ddiogelwch iddi hefyd y blynyddoedd aethant heibio; ond pa lun o bregeth, atolwg, a geir ar ol gweddio ar yr Hollbresennol Dduw a'r Hollwybodol Jehofah dair gwaith, ac ar ol darllen o'r Beibl ddwy waith, ac ar ol canu Ilinvil hir o cmynau? Ni allai Spurgeon, na John Wesley, na John Knox, na John Jones, Taly' sarn, w nc-ud ar lai o amscr nag awr, yn gyffredin, yncu dyddiau hwy; ac, nid anfynych, y byddai y cewri yma, ynghydag Owen Thomas, 'Llundain, a John Elias o Foil, ac eraill, yn pre- gethu am awr a banner neu hyd yn oed ddwy awr o amser; chwareu a'r gwirionedd, a chelhvair ag eneidiau an farwol, ydyw ccisio gwthio v bre- geth i-dywcder 20 munud neu ban- ner awr, yn gysou o Saboth 1 Sabotli; cr mwyn, un ai cuddio diffyg adnodd- au meddyliol, neu ynte cr mwyn cyf- arfod balchder a ffurfioldeb y dyddiau defodol a materol yma Hydcrwn y bydd yr ychydig oleuni gyfrenir yn y llith yma yn atcb y diben i chwalu, i fcsur, y tywyllwch sydd ym mctklvliau rhai miloedd yng Nghymru hcddyw parthed y dull y dygir ymlacn rhai o'r achosion estron. ol gyda'r enwad parchus sydd wedi bod yn ddiarebol am ei symledd add- oliadol, a'i ymlyniad wrth yr athraw- iacth a draddodwyd unwaith i'r saint. 1I» —
LLETYA Y MIL WYR YNG NGHAERNARFON.
LLETYA Y MIL WYR YNG NGHAERNARFON. (At Olygydd y "Dineswld").. Syr,-Yn y "Curnarvon and Den- high Herald," o dan y pc-nawd uchod, cyhoeddwyd llythyr a anfonwyd gan Mr J. H. Williams, golygydd y "Di- nesydd," i'r Swyddfa Rhyfel. Ynglyn a.'r llythyr, yr oedd nodiadan beiniiadol a chondemniol arno gan y Cynghorwr E. Abbott. Nid cin hanican trwy y llinellau hyn ydyw amddiffyii Mr Williams. gwyddom y gall wneud hynny heb ein cynorthwy ni. Dioleliwn. i Mr Williams am ei lytliyr, ac am ei ddewrder yn "agar ei enau tros y mud," yng nghlust yr awTdurdodau yn Llundain, ac wrth wneud hynny gwyddom ein bod yn datgan teimlad bob un ar sydd yn lletya y milyvyr. Ni wyddom beth fydd canlyniad anfon y llythyr i'r Swyddfa Rvfel; ond myn Mr Abbott i ni gredu ei fod ef yn gwybod, ac mai dyma y canlyn- iad,—" Anfon 300 o'r milwyr o Gaer- narfon i Fangor." Gwyr Mr Abbott nad gwir hyn. Onid oedd y mliwyr wedi eu trefnu i fyned i Fangor rai wythnosau cyn i Mr Williams ysgrif- ennu llinell yn eu cylch ? Cyhuddir Mr Williams gan Mr Abbott o fyned i'r Swyddfa Rhyfel i ddweyd ei gwyn, "o'r tu cefn i'r awdurdodau cyfrifol" sydd yn aros yn ein tref. Nid yw hyn ychwaith yn gywir. Pa le y bu y Cynghorwr Abbott ? Oni wyr efe fod cwynion y rhai sydd yn lletya y milwyr wedi eu gwneud yn hysbys ar ddalenau y newyddiaduron a gyhoeddir yn y dref hon? Oni welodd ef y Ilythyrau a gyhoeddwyd yn yr "Observer" a'r "Genedl," un ohonynt yn arbennig, a alwai sylw y Cyngor Trefol. Pa le yr oedd y Cynghorwr y pryd hwn? Y mae gan weithwyr y dref eu hateb i'r cwestiwn, a diau y bydd iddynt ei gadw yn eu cof erbyn yr adeg priodol. Mater dibwys yn ddiau ynglowg yr awdurdodau milwrol. y Cyngor Tref- ol, a chan Mr Abbott yw lletya y mil- wyr ond nid felly y mae i'r rhai sydd yn eu lletya ac a Y11 fwy pwysig y naill ddydd ar ol y llall. Y mae yn eglur fod Mr Williaii-is wedi gweld y llythyrau y cyfeiriwyd atynt, oblegid yr oedd un ohonynt yr un o ran sylwedd a'r hwn a anfonodd ef i'r Swyddfa Ryfel; a chredwn mai byddardod yr awdurdodau milwrol a'r Cyngor Trefo1 i gri y llythyrau hynny barodd lddc x'. eitliredu y modd y darfu. Cofyna Mr Abbott, gyda thou lawn gwawd, "Oni wyr efe (Mr Williams) y gellir rhoddi y Billeting Order mewn grym?" Gwyr yn ddiau. A gwyddom ninnau. Ond yr ydym yn gwybod mwy na hynny. Gwyddom nad oes yr un Order all orfodi gweith- iwr a gweddwon tlodion ein tref i roddi i'r milwyr yr ymborth a roddant yn bresennol o'u gwirfodd, a hynny oherwydd eu canad atynt a'u hym- deimlad o'u rliwymedigaeth iddynt. A wyr Mr Abbott beth yw cynnwys y Bill of Fare ddarparwyd gan y Llywodraeth ar gyfer y milwyr? Rhag ofn 11a wyr, dyma a ddy- wedir :—Boreubryd, chwe owns o fara sych a phedair owns o gig mochyn, ynghyda the neu goffi. Te (neu sw?per—y pryd olaf), chwe owns o fara schy. a dwy owns o gaws neu jam, a the. Ciniaw, tatws a chig; ni ddywedwn ddim am hwn. Ond meiddiwn ddweyd nad oes un milwr trwy y dref yn gorfod byw ar yr ym- borth fi nodir uchod—nid oes neb ohonom yn rlioddi bara sych i'r bed1.- gyn, na neb ohonom yn ei biNyso-cin rheol yw digon, ac nid,chwe owns. Oni roddir chwe owns a banner o fara ar ei phryd i bob hen wraig yn Nhloty Caernarfon lieddyw? Os felly, dylai y milwr^cryf ac iach, sydd yn gwcithio yn galcd yn y ffosydd, gad oddelltu un owns ar bymtheg, ac y maent yn ei gael, z, doii-i hynny. Heblaw pytatws a chig i giniaw. rhoddwn rhyw lath o bwdin iddynt bob Saboth, ac ambell waith yn ystod yr wythnos. Rhoddwn hefyd wyau yn fynych yn y bore, a rhyw fath ar deiscn i de. Nid yw y IJywodraeth yn liawlio sw]>er i'r.dvnion, ond y mae y mwyafrif ohonynt yn ei gael. Can hnyny, pe y rhoddid y Billeting Order mewn grym, pwy fvddai ar ei golled, a phwy ar ei ennill. Rhag digwydd i Mr Abbott neu rywun arall fethu gweled i bwv amcan yr ysgrif- enwn y peth au, goddefc-r i ni gesiio cgluro. Gofyna 3Ir Williams yn ei f P ah,,in-i na lythyf y eyfeiriwyd ato, "Paham na cdrycha yr awdurdodau milwrol tros ben rhai hen drefniadau ynglyn a lletya y milwyr. ac ymarfer ychydig o (common sense'?" Ail ofviiwn hinnau, Pdwm:? Y mac- yr amgylchiadau 3-11 eithriadol if ddim a welodd cin hyd erioed. Fel y dangoswn uchod, y mae y rhai sydd yn lletya y milwyr, er eu clod, wedi tori dros ben trc-fniadau y Llywodraeth, ac yn rhoddi i'r bech- gyn lawer gwell, a mwy o ymborth nag a geisir. Ac oblegid hyn. y mae y fyddin a'r deyrnas ar eu mantais. Pahara, gan hynny, nad ymarfera yr awdurdodau mihvrol y rheol bryd- fertli o gymcryd a rhoi, a chyfarfod y lletywr trwy ganiatau rhoddi dau yn yr un gwely. Gwyr pawb a wyr rywbeth am gadw ty, y gellid darparu ar gyfer pedwar gyda'u gilydd. yn 11awer rhatach na phc darperid i bob un ar wahan. Yiiiliol) ty lie nad oes ond dau filwr, y mac y sawl sydd yn eu lletya yn ymylu ar fod yn eu colled; ond pe y caniateid dau arall atynt gallesid cario ymlaen yn wcddol hwy his. Ac os 113 wneir hyn, ac os y parha popcth i fynd i fyny yn ei bris, fel yr ofnwn yr a, nid oes ond un fedclyginiaeth i'll cwynion, sef dilyn yn fanwl y Bill of Fare dynwyd allan gan y Llywodraeth. Ac yr ydym wedi dangos yn eglur pwy fydd ar ci golled trwy hynny. Cwyna Mr Williams, ac nid heb achos, fod y milwyr yn cad eu symud I o'r naill lety i'r llall, er blinder i'r I dynion, a cholled i'r rhai fydd yn eu lletya, a hynny am resymau hynod o ddibwys. Gwyddom fod hyn yn wir. ionedd. Symudwyd dynion o'r heol yr ydym yn byw ynddi. yr hon sydd yn un o heolydd iachaf y dref. Sy- mudwyd hwy o ystafelloedd eang, wedi en hawyro yn dda, i dai bychain ac ystafelloedd cyfyng mewn lieol gyfagos, ac ni roddwyd un rheswm paham y gwnaed hyn. Gofynwyd i is-swyddogion, ond nid oedd gan- ddynt un atebiad. Ac fel y sylwa Mr Williams, yr ocdd hyn yn golygu colled i'r rhai oeckl yn eu lletya, gan eu bod wedi llogi gwdya u ar eu cyfer, ac yn awr y mae y rhai hynny yn segur, a'r Hog yn cad ei dalu yn ofer. Dywed Mr Abbott fod yn y dref heddyw bersonau yn foddlawn cy- meryd milwyr i'w lletya, ond yn methu eu cael. Hyn sydd wir. ond a raid i'r pethua hyn fod felly? Pa- ham y cedwir y tai yn weigion, ac y pentyrir y dynion i letya i'r ysgoldy di-groeso? Onid llawer iachiach, a 11awer mwy dymunol i'r bechgyn fyddai eu symud i'r tai; cacnt felly fwynhau* rhyw ychydig o hanfodion cartref. Hawdd fyddai ychwanegu, ond ym- atalixi-n, gan fod ein llythyr eisys wedi mvnod yn feithach na.g y bwriadem. Yr e'ddoch, &c.f LLATS V POBL.
Advertising
Y DINESYDD CYMREi Newyddiadur yr Aelwyd LLANWER Y ISOD AR UNWAITH Dyma ein Prisiau am Hysbysiadau BlaendaJiadoJ. 12 Gair am 6c yr Wythnos; am dair Wythnos, Is. Bpi, FFURP YN t iSH" i -I. ———-—" .K. -> i .&. :Æ ,?:L"¡.f