Y Dinesydd Cymreig

-04 I AMHARTIAETH AMERICA. "A yw yr Arlywydd Wilson yn mynd i ryfel a Phrydain ynte'r- Al- macn ?" "A'r cItINv-v -er mwyn iddo wneud arddangosiad o'i amhartiaeth hollol."

CHWYDDO, I "H^xla, Shion, beth yw'r matar ar Wil, rwan?" "Wel," atebai Shion, "toes dim posib cael gair gydag o er pan mae wedi cymeryd i fyny gydag Arglwydd Derby.

EI RYBUDDIO MEWN UGAIN MLYNEDD. Yr oedd amryw Ysgotiaid yn ym- ddiddan ar anhapusrwdd teuluaidd cyfaill mynwesol iddy-nt. "A," ebe un, "mae Jock McDonald yn cael amser enbyd gyda'i wraig. Mae nhw yn deiid eu bod yn ffraeo. I "Eithaf gwaith ag ef, ebe un arall. "Fe briododd y creadur ar ol ond wyth mlynedd o garwriaeth. Ddvn, yn wir ni chafodd gyfle i ad- nabod y ddynes mewn can lleied o amser. Pan oeddwoi i yn caru, bum yn caru am ugain mlynedd." "A sut y trodd allan?" gofynai un dieithr yn y cwmni. "Dywedais wrthych i mi fod yn caru am ugain mlnedd, ac yn yr am- ser yna daethum i wybod beth oedd y ddynes—ac ni phriodais."

DAL AR GYFLE. I Yr oedd dyn ifanc, oedd yn ych- ydig wylaidd, wedi bod yn cerdded merch ieuanc allan am beth amser, ond nid oedd wedi dweyd dim eto gyda golwg ar ei fwriadau, ac yr oedd v ferch ieuanc, yr hon nad oedd yn swil, yn teimlo dipyn yn bryderus ar y modd goreu i'w sicrhau ef. Un dydd Sadwm fe'i cymcrodd hi Irachefn i weled ymdrechfa pel (irued, a phan ddacth ei gwmni mwy- af Ifafriol ef ar y macs dcchrcuodd hwyntio at amryw o'r chwarcuwyr mwyaf pwysig. A chan bwyntio at un dyn ieuanc golygus, cbai: "Dyna Smith, ytr amddiffynydd. Efe yn fuan fydd ein dyn gora." Daeth y cyfle hir-ddisgwyliedig o'r diwedd, ac ebai y ferch gan ddwyn gwrid i'w hwyneb: "0, John M.ie hyn mor 5ydyn 1"

CRISTIONOGAETH A'R RHYFEL. (Gan Mr PERCY 0. JONES, Clynnog). Gofynir yn ami a oes a wnelo Crist. ionogaeth a'r rhyfel, ac fe roddir gwalianol atebion i'r gofyniad. Ceisiwn yn yr ysgrif yma ddangos nad oes unrhyw berthynas rhyng- ddynt. Mor bell ag y gwelwni, Crist.- ionogaeth ydyw y grefydd ardderchog honno sylfeinir yn hollol ar esiampl a dysgeidiaeth Crist, ac y mae o aug- eiirlieidirwydd yn cynnwys yr eg- wyddorion ddysgwyd gan Grist mewn gair a gweithred. Crist ydyw syl- facnydd a sylfaen Cristionogaeth. Addcfwn ei bod yn cael ci dangos allan i'r byd gan yr cglwys, ond nid yr eglwys ydyw Cristionogaeth. Mae gwahaniaeth mawr rhwng Cristion- ogaeth ac Eglwysyddiaeth. Wrtly ediych ar y rhain fel un hawdd cael dadl i ddangos fod a wnelo Cristion- ogaeth a'r rhyfel. Ond gosod sail anghywir i'r ymresyiniad yw hyn, a gwna hynny yn sicr arwain i gasgl- iad anghywir. Os oes unrhyw berthynas rhwng Cristionogaeth a'r rhyfel, rhaid yn laf, Fod y Berthynas yn un o Achos ac Effaith; neu 2il, Yn berthynas o gysondeb. Gadewch i ni vstyried y berthynas gyntaf achos ac effaith. Ai Cristionogaeth ydyw achos rhyfel ? Os felly, liaturiol yw i ni ddisgwyl cael Crist yn bleidiwr selog dros ryfel. and un hollol wahanol yd- oedd-Ei genhadaeth ydocdd tang- nefcdd ac ewvllys da. Ni bu iddo gymeryd y cledd yn erbyn y Rhufein- wyr, ac ni chcisiodd cnnill annibyn- iaeth genetllaethol i'r Iddewn. Diameu pe buasai yn dodeiliad Piy- deiuig yn y cyfnod yma y buasai gwasg Northcliffe yn ymosod arno. Buasai y jingoes ytr q\ orfodi i fod yn filwr, os na chawsai y Tribunal (a VMieir i fyny yn ddiameu o M-iirycli- olwvr yr eglwys) anffaeledig bender- fynu eywirdeb ei gydwybod. Ond rhaid i bawb addef mai Efe oedd y cefnogwrr heddweh mwyaf 'diysgog wdodd byd. "Cerwch cich gelyn- ion" oedd Ei eiriau, a gosododd es- iampl berffaith drwy ei fywyd. Ni ddinistriodd erioed fywd, ac ni lli- weidiodd erioed ei elynion. "Myfi a ddaethum fel y caent fywyd." Pan darawodd Petr was yr Archoffeiriad, ei iachau wnaetli yr Iesn. Pan yn wynchu angau carodd Ei elynion a gweddioddi drostynt., Mae yn amhosible i'r fath ddysgeidiaeth, yn cael ei chryfhau gan esiampl berffaith o'r hyn sydd aruchel a dwyfol, fod yn achos o ryfel. Mae rhyfel yn golygu gelyniaeth, neu o leiaf gelyn- ion (yn ol y llywodra-ethwyr) Mae Y11 llofruddiaeth, ac yn groes i ddeddf Duw a dyn, ac y mae yn hollol eglur na all ei hachosi gan Gristionogaeth. Mae dweyd fod y rhyfel yn cael ei hachosi gan ddynion sydd yn proffesu Cristionogaeth yn beth hollol wahan- ol, ond yn yr achos yma mae yn gan- lyniad i ysbryd gwrth-Gristionogol. II.-Gadawer i ni ystyried cyson- deb Cristionogaeth y Rhyfel. Mae llawer yn addef nad all Crist- ionogaeth fod yn achos o ryfel, ond yn tybio fod cymeryd rhan mewn rhyfel yn gysen a Christionogaeth. Yn perthyn i'r dosbarth yma oeir llu o bregethwyr a gweinidogion ar- ) weinwyr honedig Cristionogaeth. Ond eu syniadau eu hunain y maent yn gyhoeddi, ac nid egwyddorion Efengyl Crist. Gellir dweyd fod a wnelo rhai o'r dosbarth yma a'r rhy- fel. Yn wir, ceir fod gan rai o'r arweinwyr yma gyfran-ddaliad«u mewn gweithfeydd arfau rhyfel, ie, yn KrlPPS. Mae syniadau rhai fel hyn yn fyd-eang, os ceir elw pcrsonol, ac yn hynod gyfyng pan fydd hynny at y pwrspas. Ond ni all y l'haiu gynirychioli Cristionogaeth os ydynt yn cynrychioli Eglwysyddiaeth.. Mae dwcyd fod a wnelo Cristionog- aeth a'r rhyfel yn beth hollol wahanol i ddweyd fod a wnelo ei phroffeswyr a rhyfel. Wrth geisio cysoni rhyfel a Christ- ionogaeth chwilir y Beibl am adnod- au yn son am elynion a rhyfel, a llur- gynir llawer adnod a phennod yn ol mympwyon pregethwyr gwrth-efeng- ylaidd. Mae rhai yn ddigon beidd- gar i gymharu aberth Calfaria ag aberth ein milwyr. Clywais un o'n gweinidogion yn cymhwyso "Cosp- edigaeth ein heddweh ni roed arno ef," at achos Belgium. Yn wir, llu o'n milwry yn aberthu llawer a mwy yn fynych na gwleidyddwyr yr esmwythfeinciau sydd yn gyfrifol am yr lrelynt ofnadwy yma-aberth- ant gysuron. gobeithion, a bywyd. Ond os yw eu liaberth, er ei ragored- i'w gymharu ag aberth Crist, yna mae yr holl gyftmdrefn Gristionogol wedi ei sylfaenu ar dywod, ac nid yw Crist yn deilwng i.fod yn "ben yr eglwys," ac esiampl bywyd, os nad yw el aberth yn rhagotrach, Eddjf pawb mai Cristionogaeth syrld yn iawn, ac os oes cysondeb rhyngddi a'r rhyfel, Ylla y mae rhyfel yn iawn, gan nad all yr hyn sydd iawn fod yn gysou a'r hyn sydd ddrwg. Ond dysgai Crist gariad a brawdoliaeth byd-eang) a'i genhadaeth oedd efengyl tangnef- edd ac ewyllys dda. Bydded i ni gofio mai cariad byd-eang ac nid lleol a chenedlaethol oedd yn ei ddysgu. Pan fydd gwladgarwch yn cyfyngu cariad at ddynoliaeth mae rhywbeth o'i le. Dysgwyd dynion i weddio—"Ein Tad," ond ni ellir eyfarch Duw fel "ein Tad" hcb i ni fod yn barod i gyfarch dynoliaeth fel "ein brodyr." Beth ydym fel dynoliaeth ond—"un cnawd ac anadl, ac un Duw gen- nym." Ni ddylai brodyr ryfela a'u gilydd. Dy-ed Cowper: Brother should not war with brother, And worry and devour each other, But sing and shine by sweet conscr/ Till life's poor transient night is spent. Those Christians best deserve the name Who studiously make peace their aim. Mae Cristionogaeth, os yw yn wcrth rhywbeth, yn grefydd cariad a heddweh, ac nid yn grefydd o elyn- iaeth a rhilfel, Mae yn sefyll dros les dynoliaeth, ac yn amcanu gwneud bwyd yn werth ei fyw p'le bynnag y gennir dyn. Ni all cysondeb fod rhwng egwyddorion a delfrydau cyd- weitlirediad a brawdoliaeth ac ysbryd .(Ioliitth -ic 3-sl)ryd mileinig rhyfel oedd gwaedlyd. Mae rhyfel yn am] yn cymwrchu cenfigen, diffvg ymddiriedaeth mewn cenhedloedd era ill, a gor-awydd gwallgof am ymerodraeth eang. Ymhlith achosion rhyfel, gellir hefyd roddi yr clw mawr oddiwrth wneud arfau rhyfel. Ymhob gwlad fel ei gilydd adua- byddir y pethau yma wrth enwau teg fel-Gwladgarwch, ymerodraeth, am. ddiffyniad, gwlad cin tadau, a nu o enwau tebyg, ond byddai yn eithaf peth pe byddai y gwledydd yn rhoddi yr enw Gwenwyn ar y pethau sydd heddyw yn cael eu galw wrth yr en- wau uchod. Mac achosion rhyfel yn bechod. Mae rhyfel ei hun yn bechod. Nid yw ond llofruddiaeth wallgof. Mae ei chanljTiiadau hefyd yn bechod. Mae ymosod ar y merclied a'u ham- harchu, lladd plant dinnved bob am- ser yn canlyn rhyfel—pob rhyfel, a chan bob gwlad. Os yw pethau fel hyn yn gyson a Christionogaeth, bu- asai yn well i ni hebddi. Dywedwn yn bendant nad oes unrhyw gysondeb Yn awr, gan eu bod yn anghyson, mae rhyfel yn ddrwg a Christionogaeth yn iawn, neu mae rhyfel yn iawn a Christionogaeth yn ddrwg. Os dywedwn fod Cristionogaeth yn ddrwg, yr ydym yn gwneud Crist yn fethiant, a'i ddysgeidiaeth yn ang- hywir. Os dyna'r gwir, paham y credwn ynddo, ac i ba ddiben y ceisir cyfiawnhau rhyfel a'i chysoni a'r efengyl? Dywedodd Crist ei hun, "Mi a orchfygais y byd.!>' Nid trwy lu, ac nid trwy nerth, ond trwy gar- iad. i Mae y rhai sydd yn gwadu Ei ddwyfoldeb yn canfod ytiddo esiampl dda y bywyd dynol perffeithiaf. Rhaid i bob dosbarth addef ei fod f wedi rhoddi yr esiampl ragoraf i ddynoliaeth. Yna yr ydym oil yn addef fod Crist- ionogaeth yn iawn. Ond os dywed- wn fod rhyfel yn iawn yr ydym yn myned yn groes i'11 rheswm ac yn anghyson. Yr ydym yn cyfiawnhau llofruddiaeth, ac yn deddfu yn ei her- byn. Mae'r argyfwng yma yn peri i rai gyhoeddi fod Cristionogaeth yn feth- iant, ac o hyn gellir tybio fod Crist- ionogaethyíi achos o ryfel. Os ym- resymir oddiwrth yr argyfwng yma, fod Cristionogaeth yn fethiant, onid addefir eu bod yn anghyson. Gwn nad yw Cristionogaeth wedi bod yn rhwystr i'r rhyfel, ond nid yw Cristionogaeth fel egwyddor a dysg- eidiaeth Crist wedi cael cynnyg ym- arferol. Ac os na chafodd gynnyg, pa hawl syd4 i'w chondcmnio yu fethiant. Pe cawsai Efengyl Crist a'r eg- wyddorion ddysgwyd ganddo le mewn gwleidyddiaeth ymarferol, bu- asai rhyfel yn amhosibr. Pe buasai gennym ddigon o ffydd mewn Crist- ionogaeth i "beidio (tysgu rhyfel lllwyach," ac i ymddiried mewn cen- hedloedd eraill, credaf nad ymosodid byth arnom. Mae crybwyll y Dalaith American- aidd dan William Penn y Crynwr yn ffaith hanesyddol er profi hyn. Beth.pc bai holl deyrnasoedd Crist- ionogol yn rhoddi prawf ar egwyddor- ion y Testament Newydd wrth ym- drin a gwledydd, ersill. Pan wneir hynny bydd Cristionogaeth wedi eael ei lie priodol ym mywyd dynion. Byddai hyn yn sicr 0 wneud rhyfel yn amhosibl unwaith ac am byth. Yn awr, os yw Cristionogaeth ym- arfcrol wedi cael ei lie priodol ym mywydau dynion yn gwneud rhyfel yn amhosibl, yna mae yn ddigon eg- lur nad oes a wnelo Cristionogaeth ddim a'r rhyfel. Saif Cristionogaeth dros gariad byd-eang, a chydrhwng cariad byd-eang a gelyniaeth rhwng cenedl a ehcnedlnid oes berthynas.

DROS Y DWR. I (O'r "Drych"). I Priodas Bachgen c Fi&stiniog. Cofnodir a gaiiivn yn newyddion Lake Crystal, Minn. :— Priodwyd yng nghartref clyd y cerddor da Ben Lewis, Billings, Mont, William J. Roberts, Red Lodge, Mont., brodor o Ffestiniog, ac adnabyddus yng nghylchoedd Cymreig Lake Crystal, Minn., a Miss Elvina Chape Winsor, o Long Beach, California. Cymerodd yr amgylch- iad diddorol le nos Fawrth, Rhagfyr 28, 1915, y Parch H. F. Williams yn gweinyddu. :'0 Apwyntiad Geneth c Bwllheli. Ymddengys yr isod yn Nodion New York a Vermont: Y Gymraes ieuanc, Jennie Morris, Utica, a ddewiswyd yn stenographer yn Swyddfa"r "Drych" i lanw y lie a aeth yn wag drwy ymddiswyddiad Miss Elizabeth Jones, New Hartford. Merch yw Jennie i Mr a Mrs Elias Morris (gynt o Bwllheli), 215, Spring St., Utica, a nith i'r bardd Melyn- fardd (gynt o Rome, N.Y.), yn awT yn Nefyn, Lleyn. Mae yn bleser mawr geniikriii gyfrif Jennie ymhlith teulu y "Drych." Priddo Gwr o Biwmaris. Ceir a ganlyn yn Nodion New York a Vermont:— Bu farw yr henafgwr adnabyddus Ceo. H. Lewis yn ei gartref ar Hop- per St., brjTnhawn Sadwrn diweddaf, ac yn ei farwolaeth ef symudwyd yr Odydd hynaf yng Nghanolbarth New York, efe wedi bod yn aelod o'r Urdd am dros 68 mlynedd. Ar yr achlysur o ddathliad pen 72 mlynedd Skenan- doah Lodge yn y, Maenerchor Hall, Hydref 19, cyflwynwyd iddo y "50 year jewel" gan brif swddog yr Od- yddion yn Nhalaitli New York. Ganwyd George H. Lewis yn Biw- maris, Sir Fon, Mai 2, 1825, ac yno y ( trigianodd hyd nes yr oedd yn 14 j mlwydd oed, pryd y symudodd ei rieni i Fangor, lie prentisiwyd ef JTi ] yr alwedigaeth o deiliwr. VII 1841 daeth y teulu i'r wlad hon, gan gyr- raedd Utica Hydref 26. Agorodd ei dad stor ar Whitesboro St., a gwas- anaethodd George yn y stor am nifer o flynyddau. Bu yn y drafodaeth ddilladau gydag amryw o ffinns yn Utica hyd y flwyddyn 1887, pryd yr ( aeth i'r drafodaeth yswiriol yn swydd- fa Carr and Co. Yr oedd yn aelod o amryw Gymdcithasau, ac hefyd o eg- lwys Plymouth. Yn 1849 priododd a Miss Susan M. Prindle, yr 'hon IT ki farw ychydig flynyddau yn ol. Yn aros mewn galar ar ei ol y mae dwy ferch, Mrs Ida Walrath, o Little Falls, ac Ella M., o Utica. Hefyd un chwaer, Mrs Amelia Williams, o'r ddinas hon. —X: — Marw Mun o Bethesda. Yn newyddion Spokane, Wash., ymddengys a ganlyn: Bore Saboth, Ionawr 2, bu farw Mrs Mary E. Edwards, yr-hon oedd wedi dod yma o Warduer, Idaho, er mylied o dan gyllell y meddyg, yn cael ei blino gan yr hip disease, ac wedi bod bedair gwaith dan oruch- wyliaeth y gyllell yn ystod y 10 wyth- nos y bu yn y "Secret Heart Hos- pital," ac ni chafodd un gwellhad. Daeth i'r wlad hon bum ndynetld yn 01 o Bethesda, He y ganwyd hi Tach- wcdd 25, 1884. Y mae ei phrioo, William, a dau o blant, un yn wyth a'r Hall yn naw oed, yn galaru yn ddwys ar ei hoi. Y mae dau o frodyr i'r gwr, sef Evan a Henry yn Ward- ner, a cliwaer, Mrs J. R. Hughes, yn Oakland, California a brawd arall yng Nghaernarfon, sef Mr J. W. Ed- wards, Blodfa, Vaynol Road. DyJd LIun canlyliol i'w marwolaeth cyn- haliwyd gwasanaeth yng nghapei yr undertaker, Smith and Co., gan y Parch D. K. Roberts, yr hwn wnaeth sylwadau pwrpasol i'r amgylchiad- Awd a'r corff yn ol i \V'ardner lW Awd a'r corff yn ol i Wardner i'w 4 ddaiaru. Ni chefais fawr o fallylion am ei bywyd blacnorol, ond yr oedd y blaenor, R. T. Roberts, yn ymweled a hi yn ami yn yr ysbyty, ac yn (hveyd wrthyf fod pob 3rmddangosiad ei bod wedi ei chodi er yn blentyni yn eglwys Dduw. Yr oedd ei go- baith yn gadarn yn lesu Grist, a dyna y peth diweddaf awgryinodd fore y bu farw, a phob siarad o'i heiddo yn dangos ei bod wedi ei chodi ar fronau yr Ysgol Sabothol.

G. D. ROBERTS, PIANO STORES, 21. HIGH STREET. CARNARVON. GRAMOPHONES and RECORDS. Largest Stock to Select from in North Wales. ALL WELSH RECORDS ON HAND. GRAMOPHONES from 22s 6d.

I ARWYDDOCAOL. I I John, fy anwylyd, yr ydych yn I sier o fod yn mynd yn harddach bob I dydd. ''Ydwyf, fe wli hynny. Rhyw ar- fenad sydd gennyf ydyw pan fydd arnoch cisiau het newytid."

PRYD COLLODD Y CAISER EI BEN. Y Gwasanaethydd (yn euro wrth ddrws ystafell y Caiser) Syr, mae'r bobl yn hawlio eich pen. Y Caiser (yn cil-agor y drws) Dy- wrthynt i mi ei golli yn t A.w'st> 1914.—««Le Rire." ) )

UN 01 HENAFIAID. Cwsmer: Hwdiwch, mae'r ovw, ,7na dipyn yn ?y? ?? cawsoch ? :hwi cf? Rheolwr: Deuant "IDa yn lotiau Ires o'r wlad deirgwaith yn yr wyth- llOS, s-yr. Cwsmer: Wei, rhaid fod hwn yn xsrthyn i Group 45.—"Punch."

CANIATAD YSGRIFENEDIG. I Jack Ara Deg: A allaf fi-y-eicb msanu chwi ? Y Ferch: Beth sydd arnoch eisiau caniaitad ysglifenedig? 1

— — GWE PRYF COPYN. AWGRYM AMSEROL I FAS. NACHWYR. Darllened Masnachwyr Cymru yr hanesyn canlynol, sydd yn rhoi bam Mark Twam, yn ci ddull ffraeth ef ei hun, am.Hysbyscbu :— Yr oedd Mark Twain yn ber- chenog papur newydd unwaith yn y Gorllewin, ac un dydd derbyo. iodd lythyr oddiwrth ddarllenydd yn dweyd iddo, pan agorodd y papu-r y diwrnod cynt, ganfod pryf copyn ynddo—a oedd yn arwydd o lwc dda ynte un drwg ? Yr- oedd Mark i fyny a'r am- gylchiad fel arfer, a sicrhaodd y darllenydd nad oedd yn arwydd o lwc dda nac un ddrwg, ac aetli ymtaen "Nid oedd y pryf yna ond ya edrych i lawr y colofnau er gweled pa fasnachwyr nad oeddynt yn hys- bysebu, fel y gallai fyned i'r ystor. dy hwnnw, a gwau ei we ar draws y lIawr, a byw ei fywyd o heddwch esmwyth am byth wedyn." Fasnachwyr, cymerwch yr aw- grym; mae Hysbysebu yn tain. Nid yw o un diben i chwi feddu nwydd da os na hysbyswch y cyhoedd o'r Cyfiyw. Dechreuwch Hysbysebu, a pBarhewch i wneud hynny. Mae prif ddynion masnachol y deyrnas wedi llwyddo am eu. bod wedi Hys- bysebu yn helaeth. Y cyfrwng goreu i gyrraedd pobl y cylch hwn yn ddiddadl yw u y Dinesydd Cymreig."

DAMWAIN I A.S. Yr wythnos ddiweddaf cyfarfydd- odd Mr Will Crooks, A.S., a dam- wain. Wrth geisio neidio i jerbyd modur yn Llundain. syrthiodd a ni- wel diodd ychydig ar ei wyneb a'i law. Yn ol gorchysmyn ei feddyg, rhaid iddo orffwys, amychydig ddydd- iau.

Y DINESYDD CYMREIG* Newyddiadur yr Aelwyd LLANWER Y FFURF [SOD AR UNWAITH. Dyma ill pritian am Hysbysladau Blaendalladol. 12 Gair aID Ie yr Wythnos; am mH W) thoos, II. Ie FFURP YN fclSlEC ) I x .c. .->' T" i OIIII-æ", i • -8:I. t