Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

15 articles on this Page

Advertising

Meysydd Lien a Chan.I

News
Cite
Share

Meysydd Lien a Chan. I [Can HOMER. I Yn unol a chais Y Llenor." yn ddi- weq,dar, wete iddo 'chydig o hames Goionwy Owain mor gywir ag y medrwn ei roddi. Cawsom gryn drafferth i ddyfod o hyd i raj pethau. GORONWY OWAIN. i Cair yn son am Oronwy, LIontardd Men, Hawn fyrdd a mwy; Caf arwydd He cyfeiriwyf— Dengys tlu a ys He b'wyf. -G. Omatn. Ganwyd Goronwy Owain ar ddydd Calan, 1722, mewn ty bychan ym mhlwyf Hanfajr- mathafarn-e-ithaf, ym Mon. Profir hyn yng Nghywydd y Calan, yr hwn a gant Goronwy pan ddechreuwyd y'cyfnf newydd, yn y Hwyddyn t752. Dyma y pryd y soniwyd gyntaf yn Lioegr am Nadolig a Chalan newydd; am hynny, rhaid i M ddeall mat yr hen Galan y ganwyd Goronwy. Ar ddydd Calan y'm ganwyd, Caian, nid an-niddan wyd: Nodwyi fy oedran ydwyt,— Ugejnfed a degfed wyt. (30 oed). Cona:f, Ga!an, am danad.— Un dydd y m gwnaethost yn dad; A chatwyf air barch rd, Wy! arab fy mab a mi. Aed Cred i amcu oed Crist, SyBed pob mis o i sane, Ac aed a gwyi gydag e. Na sytL fyth yn is, wyl fawt,—' tlyn yno, Galan !onawr. Canodd Goronwy y cywydd uchod i fythoU dy gwyl ei enedigaeth," a genedigaeth el fab hynaf, Rhobert, y rhodd bert bach pan oedd boH wyl-ddyddiau y flwyddyn yn cae! eu symud o' u saneoedd. Anhawdd gwybod pa bryd y dechreuodd athrylith gyr- haeddfawr Goroawy ymddangos. Dywedm mai. eurych tiawd oedd ei dad, Owen Goronwy. Aeth i'r ysgol gyntaff, tua deg neu un ar ddeg oed. Dyma'r hanes a ddyry efe e! hum am hynny: Y tro cyntat yr euthum ir ysgol, dianc a wnaethum gyda bechgyn eraiH, heb wybod i'm tad am mam; fy nhad a fynnai fy nghuro, ac nas gadawal fy mam iddo. Derbymodd gyntefigion ei addysg ym Mangor; ate yn y flwyddyn 1741 aeth i Rydychain; a chynhaliwyd ef yn y brif-ysgo] gan haeltom ei noddwr, Lewis Morris, neu Llewelyn Ddu o Fon. Cyfeiriodd Dewi Wyn, yn ei Awdl enwog ar Elusejtgar- wch," at yr baelioni hwn o eiddo Ll. Ddu, yn yr englyn can!ynoh— Ys iawnddoeth elusenddysg ;—i'w choleg Uchelion wyr mawrddysg; A thra ynddynt athfonddysg, G ronwy Mon gatr yn eu mysg. Ychydig cyn ei ryned I Rydychain, camodd Goronwy ei Englynion i Dduw. Dyma *yT olaf o honynt:— Ni cheisiaf gan Naf o nefoedd—gyfoeth, Na gofat bienninoedd; Ond arail wyn ei diroedd, Duw a i gwnel, a digon oedd. Bu Coroowy yn y coleg be<hnr biynedd, <Akg!d cfe a ddywed yn tm o'i lythyrau: Yn y flwyddyn 1745, fe'm hmrddwyd yn Ddiacon, yr hyn a eilw ein pob! ni, Offeiriad hamner pan. Dywedir am ddysgeidiaeth eangfawr Goronwy Owain, yn y PonoranM of North Wales, page 214, fel hyn: At gyd- nabyddiacth bedhuth yn yr ieithoedd L!ad)m a Groeg, efe a chwanegodd wybodaeth o' r Hebraeg, Caldeaeg, Arabaeg, a Syrlaeg. Mawr ganmolit ei Odiau Lladin. yn gyff- redinol, oherwydd purdeb iaith a thiysna ymadrodd. Pel bardd Cymreig, saif yn uwch na phawb er dyddjau ab Gwilym. YstyTtT hyncy a argratfwyd o'i waith, fel cynlluniau perffaith o farddoniaeth Gymreig." Uniawn y dywedodd y pnf fardd R. ab C. Ddu am dano:— Ni faethodd gwlad tdpdadwy Na daear Mon awdat mwy. Dewl Wyn, hefyd, a'1 daj-JunMj yn rhyfedd ya yr englyn gombestol a ganjyn:— Canai awdlau cenhedloedd,—ac Iddo Rhoed uwyddau'r nefoedd: Angel i wneud engtyn oedd: Mawr awdur Cymru ydoedd. w Y ma<e tua 52 o gyfaneoddiadau Goronwy Owain yn argraffeclig yng Ngu?at<A Beirdd M8n: a'r rhan fwyaf ohonynt wedi eu cyfan- toddi o 1752 hyd t756. Awdlau, Cywyddau, ec Englymon ydynt bron I gyd; a dywed Owam Myfyr, a Robert Hughes o Gemt Bach, y geHtt eu hyatyned fel deddf dratgwyddo! I terndd Cymra. Er mor helaeth y cynysgaedd- Wyd Cotoawy & dontau Natur, ac er mor Samg oedd ei ddysgeidiaeth, etc bu yn hollo! aHwyddiaj!nus yn y byd hwn: bu yr Esg&bion Cymreig, er gwarth tragwyddot iddynt, yn esgeuius ohono: gorfu tddo wasanaethu curad- laethau tlodion yn Lioegr, megis CroesoswaUt, 1749; Walton, ger Llynlleifiad; Doinnington, ger Amwythig; a Northolt, yn agos i Lundam; ac yn y flwyddyn 1757, mardwyodd i America. Cafodd fordaith adfydus a thymhestlog lawn coHodd y rhan fwyaf o'i deuiu ar y mor; a dywed yn ei farwnad i Lewis Moms, Ysw., yn y flwyddyn !7<S7:y— L!wyda.:s i gan goUedion: Oer a fu'r hynt i'r fron hon. At y trychineb morawl a i cyfaifu y cyfeiria T. E. o'r N&nt, yn ei Farwnad:— Er y cafodd. ryw arwa' coKon, Ruthrau Ilidiog hir a thraUodion, Ef a dynnai fywyd urLion—mawl ipydj Wir wawl haul belydr, or helbulon. Fel hyn yr aMtudtwyd yr anwylaf o biant yr awen Gymreig i ajiialfro bellenig Gogledd- barth Amertca; ac nis gwyddas yn iawn pryd, na pM. ie, y gorffennodd ei yrfa; ond yr oedd cfe yn Berson yn LIanandreas, yn Nhalaeth Ftrgmia, 1767. Paentio'r lili fyddai canmawl barddon- iaeth Goronwy," ebe'r diweddar Dr. Lewis Edwards, y Bata; ond ni bu tybied hynny yn Thwystr i'r Dr. ei hun ganmawl ei farddoniaeth. Dywedodd Dr. Lewis Edwards )>et h au c lo d forus aw bethau clodforus iaw, am waith Goronwy; a chanmol ei waith, yn wir, a wnaethpwyd gan boll knorKm a beirdd Cymru yn ddiwahan- iaeth. Cwr prif y rhif am fydru y galwyd e( gan ei gyfoeswr. leuan Brydydd Hir; ac fel y canlyn y dywedodd Dewi Wyn o Einon am dano:— Telyn oedd yn ein ta!a.it.h—a'i mesur A i miwsig yn beTrfaith Ei gerddi giemiawg urddwaith— BIawd aur ynt, blodau yr iajith. Dywecttr na chafodd Dafydd fonawr eTKM'd ei foddhau'n fwy na chan y cwpled hwnnw:— Ganwyd lonawr mawr Meirion Yr un mis a G'rm'jwy Men. Yr oedd cyplysu ei enw a'r elddo Goronwy, hyd yn oed ar sail damwain geni, yn rri i'w chwenychu yn nhyb bardd Meirion. I'w orrfen yn y nesai. Heryd d&w g&ir am Elfyn yn ei dro.

Advertising

I Y Parch. Rhys J. Huws.

I -PUMLUMON.

CYFLWYNEDIC I

RHEINALLT. I

c ENGLYNION

I LLINELLAU '

[LLINELLAU COFFADWRIAETHOL

Advertising

Dandovery Gossip.

Formation of a Rughy Club…

IUam!i)o Bit-Badge Notes.

I - CERDD GOFFA I