Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

11 articles on this Page

House Coal Shortage.I

RhyddhadCaethion Prydain I

News
Cite
Share

RhyddhadCaethion Prydain I Gan T. E. NICHOLAS. I Dydd Gwyl Dewi. Yr wyf yn ysgrifenu heddyvr a.r ddydd Gwyl Dewi; y mae awduijflodau addysgol y wlad wedi gyru gorchymyn i bob ysgolfeistr ac ysgol- feistres i'w ddysgu'r plant mewn gwladgarwch at' y dydd hwn. Ni raid dweyd fod y gwlad- garwch ddysgir yn wladgarwch gau. Oenir "Hen wlad fy nhadau a hono ym meddiant estroniaid. Soniram deyrngaa'wch i frenill a senerld; er fod brenhinoedd a seneddwyr Ewrop wedi cochi afonydd tri chyfanclir a gwaed. Gwisgir y cenin gleision, a gosodir gwenwyn gwladgarwch ym meddyliau'r plant. Y mae genyf fi blant, ond nid aethant i'r ysgol ar Ddydd Gwyl Dewi eleni. Yr wyf am ddysgu gwladgarwch iddynt fy hunan. Dysgaf hwynt i garu eu gwlad eu liunain heb gashau unryw wlad arall. Dysgaf hwynt i gydnabod hawl pob cenedi i'w gwlad ei hunan. Dysgaf hwynt gashau rriilwriaeth a brenhiniaeth ac offeiriad- aeth. Dysgaf hwynt i ganu Duw gadwo'r Werin." Dysgaf hwynt fod dyn yn frawd ddyn lie bynag y anae'n byw, a beth bynag fyddo ei iaith a'i Hat. Dysgaf hwynt i ddir- mygu banerau pob gwlad, a chradu mai un faner cklylasai fod dros y byd, a. hono yn. faner orawdoliaetha heddwch. Dysgaf hwynt fod rhyfeloedd ym iii boh oes a gwlad wedi eu gwneud gan frenhinoedd, ac fod gweithwyr ar eu colled o bob rhyfeJ. Ni ddaeth daorioed i weithwvr (i) ryfel. felly ni ddvlent ymladd. Dysgaf iddynt ddelfrydau heddychol; a gwlad- garwch all fyw heb waed. Ni fynaf fi na'm plant wladgarwch y Bwrdd Addysg. Duw gadwo'r Werin." Cydwybod. I Y mae cydwybod wedi eh ware u rhan fawr yn y wlad hon ers oesau. Yng ngof rhai ,,iydO, eto'n fyw y mae wedi caei sylw niawr., Cofiaf ryfeloedd y degwm yn Sir Ben'fro pan oecldwnyn fachgen; rhyfei ynerbyn deddf gwlad, a rhyfel o blaid cydwybod. Dioddefodd llawer yn galed yr aiiiser hwnw. ond dangosodd gwlad a. senedd fod hawliau cydwybod yn bwysig. Canlyniad hyny ydoedd rnesur Dad- gysylltiad. Cofia. llawer yn Sir Aberteifi am frwydrau mawr 1808: cydwybod oedd yn arwain yn < y fnvyclr hon heddyw sonir am Arwyr '6S gydag edmygedd digymysg: mae hanes w-edi cyfiawnhau cydwybod. Yn nes ym miaen cafwyd engraiff- avail yng nglyn a Jdesur Acklysg Mr. Balfour. Aeth gweiuidogion gaa-charau yn hytrach ha thalu trcth at addysg grefyddol croes i'w cydwybodau. Bu eglwysi Cymru yn casglu arian er cario brwydr cyd- wybod ym mlaen. A ehyda. Haw, ym mha le y mae yr arian hyny yn awr? Credaf y dy- iasai eglwysi Cymru, gyfranodd tuag at y drysorfa, fynu gwybod He mae'r arian wedi mynd. Diclion v gellid cael gan Mr. Lloyd George i drosgfwyddo yr arian yn ol i'r bechgyn svckJ eto'n ymladd dros ryddid cydwybod. Efe oedd un o'r prif arweinwyr yn y mmdiad hwnw. or lwci wyJ yn awgrymu fod yr arian ganddoef; eto y maent gan rywrai, a dylid en defnyddio o blaid cydwybodau dynion. Ym- ddengys fod aclodau'r "Tribunals" yn gwneud 'gwawd o'r bechgyn cydwybodol, ac yn gofyn |cwestiynau fuasa,i yn ddiraddiad ar y pagan Imwyaf yng nghanolharth Affnca. Pe bae'r bobf. hyn heb glywed son am wareiddiad erioed, ac heb ddysgu d-arllen, ac heb glywed am Grist a'r ddysgeidiaeth, buasai'r gwestiynau yn ddigon drwg. ond pan ddont oddi wrth ddynion pwysicaf y wlad, y maent yn anfaddeuoi. Yr wyf am i garedigion heddwch anfon i mi restr o'r Ymneulkluwyr sydd ar y "TribunaJs," er mwyn i mi gyhoeddi "black list o'r rhai hyny sydd wedi sathru hawliau cydwybod dan eu traed. Nid wyf fi er cychwyniad y rhyfei wedi dweyd gair i rwystro neb i fynd i'r fyddin sydd yn ewyllysio mynd; y mae fy ngwaith i wedi bod gyda.'r bechgyn sydd yn gwrthod mynd o gvdwybod. A chredaf y dylid sefyll tu ol iddynt yn ei hrwydr fawr. Y mae genyf fi tuag ugain yn y oylch hwn; bechgyn sydd yn dych- rynu wrth feddwl a.m ddrygioni rhyfei; bechgyn sydd wedi eu dysgu gartref ac yn yr egjwys i gashau rhyfel a chas calon. PWJT sydd ag hawl i ddweyd wrth y bechgyn hyn 'am ladd: dynion? Safaf f-L o'u tu, a heriaf ddeddfau'r wiad wrth geisio eu hamddiffyn. Pe bawn yn ddibriod buaswn yn taffu'r eglwysi i fyny or mwyn cymeryd fy lie ochr yn ochr a hwynt yn y frwydyr fawr am ryddid cydwyhod. Hedd- yw y ma.e'r wlad wedi ei rhanu. Y mae'r dderMf wedi rlianu dynion yn ddynion priod a dynion dibriod. Y mae'r dynion priod yn sefyll yn ddistaw i weld y rhai dibriod yn mynd. Y dynion priod ddyiasai fynd gyntaf. Hwy sydd wedi rhoddi'r seneddwyr presenol mewn safle. Nid oedd pielidlais gan y dynion di- briod, ae nid oes eto. Pa synwyr sydd mewn pasio deddf i orfodi dynion nuol oecid gan- ddynt lais yn etholiad y blaid filwrel bresenol? A chwarn apelio at y dynion priod yn yr eglwysi ac ynyr undebau llafur a-m wneud qu rhan dros y dynion dibi-iod. Daw eu tro hwythau yn y fan os 11a fyddant yn ofalus iawn. Gwasgwch at eich gilydd, weithwyr priod a di- briod bydd elSTarll elCh undeb yn fuan i wrth- sefyll y gorthrwm mwyaf fu erioed. Pan fyddaf yn ineddwl am hanes y weinyddiaeth bresenol, berwa fy ngwaed. Pan yn meddwl am garcharu diwygwyr o bob gradd, Tom Mann, Jim Larkin, a George Lausbury, a bech- gyn dewrion y Rhondda, a bechgyn dewrion yn al a -berh(ryn cl ewx i o-n yn Llundain am argraffu pamffledau yn erbyn milwriaeth; am wragedd fu yn y carcharau yn dihoeni am ofyn pieidlais, ac am ofyn llais yn ffurfiad y deddfau a ufuddhant; pan yn oofio hyn, y mae ffydd yng ngair y Llywodraeth yn cilio ar unwaith ac yn llwyr. Nis gallwn J'ID: ddk-iea yn y Llywodraeth. Nid oes ganddij hawl ar ein hymddiriedaeth. Yr ydym wedi ymddiried cyniaint fel nad oes genvm ddim arall i'w ymddiried Y mae ein rhyddid a'n bywyd wedi eu cymeryd yn feddiart iddi. Gair at yr Eglwysi. Uarwn ddweyd gair wrth yr aelo dau eglwysig hyny ddiohon fod yn darllen y nodiadau hyn. Os na saiff yr eglwysi tu ol i'r bechgyn cyd- wyliodol yn y mater hwn, beth sydd i'w wneud? Nid wyf wedi gweld fod un eglwys eto wedi codi ei lief yn erbyn y cam wneir a'r bechgyn. A saiff yr eglwys tu ol i'w haelodau? Mae'n an- hawdd iawn i grefydd swyddogol v wlad wneud dim mwy. Y mae wedi ymwerthu yn llwyr i'r blaid ryfelgwr. Fo.1 yr wyf wedi cyfeirio mewn Ilith blaenorol, y mae'r Anibynwyr wedi suddo arian y gronfa yn y "War Loan "o, bydd yn anhawdd iawn i fa.chgen brofi ei fod yn gwrth- wynebu milwriaeth yn gydwybodol ac yntau yn aelod o emvad sydd wedi rhoddi benthyg arian i gario y rhyfel ym mlaen. Ond gall yr eglwys wneud rhywbeth bach eto; gall brotestio yn erbyn gorfoai neb i fynd yn groes i'w ewyllys. a'i gydwybcd. Apeliaf at yr aelodau hyliy mewn eglwysi sydd yn credu mewn heddwch am mater i fyny gyhted ag y gallant. Credaf fotl y groesffordd wedi ei chyraedd; os deil yr egl-wysi i gefnogi rhyfei, dyledswydd caredigion heddwch Nw dod aHan o honi fel protest. Pwy fydd yn ddigon cryf i ddechreu ? Y mae eisiau Ymneiallduaeth newvdd oddi wrth yr Ymneull- dnwy- rliyfelgar. Nid chwareu plant fydd dal yn gryf yn erbyn y ddeddf anghyfiawn sydd wedi dod i rvm. Rhaid beiddio pethau mawr, a chymeryd cam beiddgar allan o bol3 cym- deithas ryfeJgar. Y mae fy meddwl yn mynd heddyw at Mr. Sparkes, Bedlinog, a'r trmdod sy'n «wyn tvst- iol,petli yn ei erbyn. Cigydd, a thafarnwr, a phregethwr. Trindod anfarwol cieulondeb, blysa ofergeeliaeth. Ymddengys fod y pre- gethwr wedi bod yn gweddio am droedigaeth Sparkes adeg y Diwygiad; pan gafodd Sparkes droedgaeth, a phan ddaeth i gredu yn nysgekl- iaeth lesu, treiodd y pregctliwr ei roddi yn y carchar! Nid yw'r dynion hyn yn foddlon Dduw ateb eu gweddiau eu hunain. Oredaf mai Sparkes ddyiasai weddio am droedigaeth y pregethwr. Y mae ei waith fel pregetnwr yn ragrith, neu ei waith fel milwr yn gabledd. l^regethwr a milwr yn yr un person! Gallaf feddwl am gigydd yn filwr, a meddwl am dar- farnvvr yn filwr, ond nis gallaf feddwl am bre- gethwr yn filwr. Mae'r ddau waith yn groes yn eu natur ac yn eu hamcanion. Mae'r pre- gethwr yn oeisio cadw dyn, a'r milwr ceisio difetha dyn. Mae'r pregethwr yn gweddio dros ei elynion, mae'r milwr yn eu lladd, Mae'r pregethwr yn deyrngarol i lesu Grist, mae'r mihn yn deyrngarol i frenin daearol. Ma.e'r pregethwr yn dysgu Na thwng ddim"; mae'r milwr yn barod i dyngu nopeth orcliymyna'r llywodraethwyr. Felly, mrue cael pregethwr a milwr yn yr un person yn amhosibl. Buaswn yn foddlon eydeistedd a Sparkes i gofio am y Gwr weddiodd dros ei elynion a'i lofruddion,; nis gallwn gydeistedd a phregethwr sydd yn credu mewn lladd am fod llywodraethwyr gwlad wedi gofyn iddo wneud. Wrth eu 1fnvythau vr adnabyddwch hwynt"; gwaith Grist yw heddwch gwaith y diafol yw rhyfel. Brwydr fawr nefoedd ao uffern; dewisiodd Sparkes gymeryd ochr y nef- oedd; dewisiodd y pregethwr ochr uffern. Nid wyf yn ei feio am wneud hyny, ond beiaf ef am wneud hyny yn enw lesu.. Pan ddaw cyd- wybod yr eglwys yn iawn. agorir ei phwlpud i Sparkes, a cheuir ef yn orbyn y pregethwr mil- wrol. Felly, apeliaf eto at eglwysi Cym.ru am iddynt wneud eu rhan dros y bechgyn saif allan a'r dir cydwybodol. • Os na wnant hyny, nid oes dewisiad gan y bechgyn ond rhoddi i. fyny eu haelodaeth yn yr eglwysi milwr ol. Gair at Undebau Llafur. -1 1 .1 jwrgyd at wraidd unciebaetn yw r mesur hwn. Unwaith y daw i weithrediad fiawn, ac unwaith y eydnabyddir ei awdurdod yn ddibrotest, dyna ddiwedd ar undebaeth. Nis gall un.deba,eth a milwriaeth gyd-fyw. Bydd rhai ar ol yn yr undebau wedi i'r hobl ieuainc fynd, cofiwch wneud eich gwaith. Y mae'1' dynion ieuainc wedi ymladd eich brwydrau (,Iiwi dl'W'IT'r blyn- yddau, ac yr ydych yn manteisio ar ffrwyiii eu llafur heddyw mewn cyflogau uweh; cofiwch chwithau am danynt yn awr yn yr awr dywyll. Peidiv/ch bod yn dawel nes symud y ddeddf o lyfrau'r wlad. Daw ei-ch cyBe i weithio a,c L daflu yni a, phenderfyniad, i'ch gwaith. Daeth eich cyfle i ddioddef hefyd. Yn nydd yr ar- gyfwng cofiwch am eich cymrodyr llai ffodus na chwi. "Duw gadwo'r Werin."

The N.C.F. and Mr. Walter…

Advertising

[No title]

Gardening Notes. - -. - I

The Merthyr Perjury Case,

Advertising

Little Tales from Spain.

Army Needs, Not Sentiment

Remembered the Stocks.