Baner ac Amserau Cymru

AT EIN GOHEBWYR. I Rhy hwyr yr wythnos hon:—Gwemogle Croesengan Oorris Ystori v Tri Brawd At I Amaethwyr Cervgydruidion, a Llansannan, &c.

GENEDIGAETHAU. Jones.—Ebrill 2il. priod Mr. Edward Jones (Ted), 161. Henllan Street, gweinydd yn y Gwallgofdy, Dinhvch. ar ferch. PRIODASAU. Hughes—Jones.—Mawrth 27ain, yn nghap- el Annibynwyr, Queen's Street, hyl, gas y Parch. Jones Roberts, gweinidog, Pri- vate Hubert Reginald; Hughes, R.A.M.C., ail fab Mr. a Mrs. R. D. Hughes (fferyll- ydd). High Street, Dfnbvch, a Mjss Eliza- heth (Betty) Chambres Jones, merch ien- engaf y diweddar Mr. a. Mrs. Edward Chambres Jones, Royal Oak Temperance Hotel, Dinbych. Jones—James.—Mawrth 21ain. yn Llun- dain, Driver Samuel Jones, King's Liver- pool, gynt o Ddinbych, a Miss Bessie James, o Lanystumdwy. Jon(-s-F,vans.-N.-Ta.wrth 26ain, yn nghapel Lon Swan, Dinbych, gan y Parch. Ben- nett Jones a J. Stanley Roberts, Private Elfed Jones, A.S.C., Merthyr, a Miss Janet Evans nnig ferch Mr. a Mrs. Hugh Evans, Clement House, Dinbych. M'ARWO L A ETlg Richards.—Mawrth 26ain. yn 18eg mlwydd oed, Alice Maud Richards, Penycae, Groes, ger Dinbych. Cymmerodd y claddedig- aeth le ddydd Gwener y Groglith.

MARCHNADOEDD CYMREIG. I DUN rsYCrl JSbrill iivdd.—Ffowls, o 123. 14s Oc y cwpl; hwyaid, Os Oc i Os y cwpl: wyau. 5a 6 am Js; ymenyn ffres, 2s 2c y pwys; ac ymenyn hallt (tybiau bach), 2s Oic y PWYR; biff, 10c i Is 8c y pwys myton, 10c i Is 5c y nwvs lamb, o Is Oc i Is 6c y nwys; moch tewion, 18s y scor Dorc, Is 6c i Is 8c y pwys; ewningod, 3s ;6c i 4s Oc y cwpl pytatws 6s Oc y cant.

SMITHFIELD Y BEE, ABERCELE. I Ychydig o wartheg, &c., oedd gan Mr. Richard Pearce dydd Llun. Wele rai o'r prisiau:—-Gwartheg llaethog, i fyny i 36p. 15s. gwartheg ystor, 18p. 7". 6c. lloi, 90s. moch ieuaingc 48s. 6c. defaid, 93s. Yr ar- werthiant dydd LJlln llesar. fel arfer. Ar- werthiant y gwanwyn ar geffylau dydd Gwener, Ebrill 12fed. Gwahoddir entries.

LIVERPOOL. PRIODAS. Dydd Mercher, y 27ain cynfisol, yn nghap- el Annibynol Park Road, gan y Parchn. Owen Evans, D.D., a T. Talwyn Phillips, B.D.. Bala, unwyd mewn glan briodas Miss Dinah Jones. Trem y Wawr, Bala, a Mr. Tom Letts, Springbank, Peel St. Gwasan- aethwvd ar y bnodasferch gan Misses Row- lands, Tv isaf, Frongoch, Bala, ae, hefyd, Man Letts, Aigburth Road; Mary C. Jones, Rhuthyn, a. Megan Williams, Trefriw (nith- oedd). Ac ar y priodfah gan Mr. Sam Letts (brawd). Rhoddwyd y briodasferch i ffwrdd gan Mr. David Jones, Bodaeron, Bala (hrawd-yn-nghyfraith), Chwareuwyd y Wedding March gan Miss Nellie Davies, Trefriw. Ar ol v seremoni ddyddorol eisteddodd tua 30 o wahoddedigion i gvfranogi o foreu brycl yn y cartref newydd, 24, Ampthill Road, Fulwood Park. Derbyniwyd nifer fawr o debgrams yn Uongyfarch y par dedwydd. Yr oedd yr anrhegion yn lliogog a drudfawr. .y n Ili(;sop? a druclfawr. Ymadawodd Mr. a Mrs. Letts yn nghanol flymuniadan goren eu cyfeillion i Morecambe Bay, i dretilio en mis mel.

R. J. JONES, MONUMENTAL WORKS, GYNLAS, RUTHIN. GERRYC BEDDAU MEWN GWENITHFAEN. MYNOR, X PHOB MAI n ARALL 0 GERRYG. Mynwoh fy mhrisiau i cyn prynu yn vnivaot arall. FES, 0TNLA.S, RUTHIN.

Y FRWYDR FAWR. Er pan yr ysgrifenasom ddiweddaf, o berthynas i'r rhyferthwy ofnadwy yn Ffraingc parhau y mae yr ymladd, ac er nas gellir dyweyd fod v naill ochr na'r Hall wedi cael goruchafiaetb derfynol, y mae amgylehiadau a rhagolygon y Byddinoedd Cvdbleidiol, heddyw, vn llawer disgleiriach nag oeddynt wythnos yn ol. Y mae symmudiad y Germaniaid wedi ei arafu, ac wedi ei attal yn effeith- iol mewn ammv leoedd. Mwy na hyny, y mae gwrth-ymosodiadau ffyrnig wedi cael eu gwneyd gan fyddin Prvd- ain a byddin Ffraingc, a nifer dda o gar- charorion a gynau wedi eu cymmervd oddi ar y gelyn. Ond na feddylier am foment fod yr ymoeodiad Germanaidd wedi terfvnu. Rhaid narotoi ar gyfer llawer mwy o ymladd. Dvlid cofio. rhag i ni fvned yn rhy sicr vn ein hyder. nad ydyw byddin Awstria etto wedi symmud. Nid ydyw ond rhesymol meddwl y bydd defnydd yn cael ei wneyd o'r fyddin bono, yn yr Eidal, neu rywle arall, pan alluogir hi i. ympymmud drwv y bylchau sydd ar hyn o bryd yn llawn o eira. Rhaid c-ofio, hefyd/fod y Germaniaid wedi ennill tir yn Ffraingc. Pan oedd ein byddin ni vn agos i Cam- brai yr oedd .cyflenwadau y gelyn vn cael en peryglu. Yn awr, nid ydvw I rban o'r fyddin Germanaidd yn bell o Amiens, yr h-n sydd vn pervglu e^ilcn- I wadau ein milwyr ni. Nid ydvm am foment yn darogan dinystr, ond ein dv- ledpwvdd ydvw dangos i'n darlJenwyr v sefvllfa fel g y mae yn vmddangos i ni. Y mae y tawelwch cymmharol 5-ydd awr yn bodoli yn Ffraingc yn rhdd; bamdden i geisio dyfalu beth a acbosodd yr aflwyddiant wytbnos ac ychwane vn 01. Ar hyd y fhvvddvll ddi'wnddnf darfu i'r Germaniaid gadw eu llinel] vn weddol gyfan, pan nad oedd ganddvnt ond llai o fihvT nag oedd genvm ni. Y mae yn wir eu bod wedi colli tir, ond collasom ni fwy mewn wvthnos r,ng s golksant hwy mwn blwyddvn. f) fii w, fod diffyg yn bodoli yn mysg v p'if Rwyddogion. Erbyn heddyw y mae y Cadfridocr Foeh, o'r fyddin Ffrengig. wedi cael ei wnevd yn ben-Cadlywydd yr boll fyddinoedd yn v £ rorllewin. f) oedd hyn. yn angenrheidioJ-a chredwn ei fod--dylnai y pennodiad fod wedi cael ei wneyd cyn hyn. Y mae anWR- tadrwydd mawr yn v duM v mae v gwa- hanol brif-swyddogion yn cario allan eu dvledsWvddau. Os oes rhai o'r cad- fridogion vn fetbia-iit,, dylent- gael eu symmud o'u lie. Fel y dywed un vs- grifenydd, GweU gwneyd anghyfiawn- der ag un person na: gwneyd anghvf- iawnder a'r fyddin. Gellir unioni v cvntflf. ond nid yr ail." Nid nifer di gonol o ddvnion yn unig sydd eisieu i ennill buddugoliaeth. Y mae barn mor angenrheidiol a grym. Ein prif angen, yn ddiammheu, er vr oil sydd wedi cymmen^He yr'wvthno? ddiweddaf, ydyw llongau. Bydd i ln>; _r an. ond cael digon o bonynt, ddvfod a milnmau o fiJwyr i ni, ac nid ychydig filoedd. Y mae America o'r tu cehi i ni vn ei milwyr, ond y pwngc ydyw, moddion i'w cario drosodd i faes y rhv- fpl. Y mae yn Ffraingc eisoes lav/er o filwyr perthynol i'r Unol Palaethau, ond bwriad eu llywodraeth oedd eu bod i ymladd fel. byddin ar ei phen ei hun. Er budd y Cydbleidiau v mae America wedi cydsynio i roddi heibio y dryen- feddwl hwn, ac y ma,e milwyr Ame^'ca yn awr i gael eu de-fnyddio i lanw bylch- au yn myddinoedd Prydain a Ffrrvng?. Y mae diolchgarwch mwyaf gwresog Prvdain a Ffraingc yn ddyledus i'r UnoV Dalaethau am eu cvdweithrediad vn y mater hwn. Y mae cynnorthwy mewn pryd vn ddeg mwy o wertb nag un Rydd ar ol ei amser. Mor fuan ag yr vmgyferfvdd v Senedl bydd y -n dvfod a mesur newydd i mewn i'r dyben o godi chwaneg o filwyr. Nid ydyw cynnwys y mesur yn wybvddus hyd yn hyn, ond yn ol pob tebyg bydd yn codi yr oedd milwrol i bump a deugain, os nad i oed- ran hynacb. T3 i-dd yr eithriadau-ex- cmptions-svcld wedi capf eu caniatau i ddvnion ieuaingc yn cad eu hail-ystvr- ied. Drwy wnevd hvn. fe ddvwedir, disgwylia y Swyddfa Ehvfel gael y nifer svdd vn angenrheidiol. Gofvnir i'r wlad abertbu chwaneg nag y mae eisoes wedi ei wneyd, ac er mor anhawdd, mewn llawer amgylchiad wneyd hyn, rliaid ymfoddloni, OR vdvw yn angen- rbeidiolt i fuddugoliaeth. — ^—

IECHYD Y BOBL. I Teimlwyd cryn bryder o dro i dro ynghvlch dyfodol Swyddfa lechyd. Siomwyd hyrwyddwyr v mudiad lawer gwaith o herwydd gohirio'r mater vn barliaus, ond daliasant ati, ac o'r di- wedd, cafwyd nddúwic1 hrndant v bydd i'r mesur hwn oi Ie yn rhaglen y Senedd- dymor hysbysiad a wnaeth Arglwydd Rliondda yr wyth- nos ddiweddaf yn nghynnadledd yr aw- durdodau yswiriol—y gair cyntaf a gaf- wyd hyd yn hyn fod v Llywodraeth wedi J penderfynu sefydlu'r swyddfa yngt nghorff y flwvddyn hon. Y mae'n debyg na fabwysiedir cyn- Hun gwreiddiol Arglwydd Rhondda yn ei grynswth. Gwyddom fod Mawer o anghydfod wedi eyfodi rhwng gwahanol adranau o'r Llywodraeth sydd ar hyn o bryd yn gyfrifol mewn rhan am wein- yddu'r deddfau iechydol. Y mae cen- figen ac eiddigedd ym mysg y dosbarth swyddogol wedi difetha llawer mudiad daionus. Os tybiant fod unrbyw ddi- wygiwr yn sangu ar eu tiriogaeth hwy, maent ar eu lieithaf yn ceisio dinystro ei gynlluniau. Codir anhawsterau an- eirif, a rhaid wrth benderfynjad ac vni, a gwroldeb i'w gorchfygu. Drwy dru- garedd, fe gafwyd y goreu arnynt y tro hwn. Mae'r ffordd wedi ei hagor, a chyn hir, fe gyflwynir v mesur i sylw'r Senedd. Fel yr awgrymwyd, bu raid newid peth ar fanylion y cynllun. Yn amser rhvfel ni rydd y Senedd ei hamser i drafod mesurau a wrthwynebir. Yr oedd vn angenrheidiol, gan hyny, gael cilt-undeb rhwng y gwahanol adranau cyn cvf- lwyno'r mesur hwn i'r Senedd. A/r unig ffordd i ladd gwrthwynebiad rhai awdurdodau oedd cwtogi'r mesur a ne- wid rhai o'i ddarpariaethau. Nid vw pob cyfnewidiad er daionf, a phan ddaw'r mesur ger bron Ty y Cyffredin, ofnwn y bydd llawer o betliau y buasem yn eu dymuno yn eisieu. Ond gan fod cyfaddawd yn hanfod llwyddiant pob mesur yn adeg rhyfel, rhaid boddloni ar v cyfnewidiadau, a pwneud y goreu ohonynt, gan obeithio v daw yn fuan amser mwy cyfaddas i ymdrin a'r mater ym mhellach. Ond mae'r Llywodr- lietli wedi cydnabod egwyddor y cyn- llun sef, gosod pob gwaith ieehydol o dan lywodraeth un swyddfa, a dyna sydd yn bwysig. 0 bosib1. na sefvdlir gweinyddiaeth newydd i vmwneud a materion iechydol, fel y bwriedid yn y dechreu, ond fe geir o leiaf Swyddfa Teehyd (mewn cysylltiad a Bwrdd Lh-w- odraeth Leol), ac yn y dyfodol hon fvdd v prif awdurdod* ynglyn a phob cwestiwn a bert-hyn i iecliyd y cyhoedd. Wrth reswm, dihyna tlwYddiant yr vmgyrch iechydol ar weithgarwch y Swyddfa Newydd. Bydn ganddi crvfl-5 urdderchog i lafurio yn achos dvnolrvw Tybed na ellir, i ddechreu. leihau nifer v marwolaethau ym mysg babanod o 03 v fil i 50 y fil. Sicrbeir ni fod hyn vn nosih1" Yn ystod v blynyddoedd di, weddaf lleihawvd nifer y marwolaethau vn raddol. Nid oes ond un genhedl- aeth wedi mynd heibio er pan o:ld y cyfarfcaledd vn 150 v fil. Yn v flwyddyr. 1913, yr oedd yn 113 v fil; yn 19lt, vn 104 v fil; yn 1915, vn 114 v 11J,: vn 191 f), vn 99 y fil; a'r Ilynedd yn 93 y fil Dyna welliant gylweddol, ac mae'n ar- goeli yn dda, yn y dyfodol. Ond er fod pethau vn graddol wc'lla, ni ddylid anghofio eu bod eto vn wir ddifrifol. Mae cyfanswm y marwol aethau ym mysg plant Prydain Fawr, vn 90,000 bob blwyddvn. Mae mil o fabanod yn marw bob wvthnop o eisieu dim ond gof11 a thriniaeth briodol Yn nhymor v rhyfel collwyd rhwng I^O.O'IO a 200,000 o fywydau plant y gallcsid fod wedi eu hac-hub. Collir un o boh wyth a'r a enir cvn cyrhaedd ohono ei bym- theng mlynedd, ac mae niter y marwol- aethau ym mhlith y plant yn ddau cy- maint yr liyn yd'yw ym mysg pobl rnev/n oed. Gresyn meddwl nad oes ond wyth mil yn fyw heddyw allan o bob deng mil a anwyd bum mlynedd yn ol. Dyna ffeithiau svdd yn rhwym o ar- S"yhoeddi'r cyhoedd fod mawr angen am ddiwygio ein trefniadau iechydol. Y mae eisieu galw'r bobl i'r gad yn erbvn anwybodaeth a difrawder, a phob peth sydd yn difa iechyd a bvwyd v to sydd yn codi. Hyderwn mai dyna fydcJ prif waith v swyddfa newydd. > » » ■ M

YR AMERICA. Yr wythnos ddiweddaf, fe anfon odd y Prif Weinidog genadwri, trwy Arglwydd Reading, yn galw am help buan a chryfaich o eiddo yr Unol Dalaethau yn y rhyfel. Cenadwri, gyda llaw, y rrae mwyafrif yn y deyrnas hon yn cydolygu a hi, ac yn teimlo er's tro fed ougen am dani. Gwyddom fod miloedd o hi wyr y wlad hono eisoes vn Ffraingc, ac yn gwneyd gwaith ardderchog y-iglyn a'r Rhyfel, ac eraill yn cael eu cludo yno, a hyny gyda mwy o lwyddiant nag y disgwylid, a ehofio pcryglon dirif y moroedd yn y dyddiau hyn. Er hyn oil, teimlwn nad yw yr hyn a wneir ond bychan i atteb i alwad yr amr^frl-indau Dywedodd un gwr sydd v? awdurdod vn y Weinyddiaeth, nas gellid dis?w? cyr northwyon o'r America gyda dim grym hyd Wanwyn. y flwyddvn nesaf. Or.d y mne parotoadau v ddwy flvnedd ddi- weddaf yn mhob gwlad, yn arwydd sicr, y bydd y flwvddyn hon vr bynotaf yn ei chanlyniadau, er dechreu banes, a diau mai yn ystod v misoedd nesaf y pender- fynir ar ba> oc-h.r y try v fuddngolipeth. ATwy, fe aeth Prydain allan i amddiffyn Belgium pan yn fwy ammharod nag yw yr America heddyw: ac oni bae .ldi ,vneyc! hyny buasai banes y byd heddvw yn dra gwahanol i'r bvn ydyw. Nid galwad heb raid yr alwad hon o eiddo y Prifweinidog, ac os attebir hi mewn modd ymarferol, a hyny yn fuan, fe dry y fuddugoliaeth o'n "plaid, a bydd yr America, o herwydd li-viiv I gymmaint ar ei mantais ag un wl,ad. Diau -r a. v rhyfel yn mlaen hyd y flwvddyn nesaf, os na ddaw rhyw ymyriad goruwchnatur- iol i roddi pen ami. Nid yw diwedd buan yn debygol, heb hyny. Y mae ab- sennoldeb ysbryd cyttuno, ynghyd a pharotoadau eang yn y gwahanol deyrn- asoedd, yn arwydd Bed sicr o'i hir bar- had, ond yn ddiau, y flwyddvn hon sydd i'w phenderfynu. Wedi i'r sylwadau uchod gael eu hvs- grifenu y mae'r America wedi siarad yn glir a. phendant ynghylch ei chyfran hi yn y rhyfel. Fel canlyniad yr ym- gynghoriad rhwng Mr. Lloyd George a'r Arlywydd Wilson, ynghyd a thrafod'- aethau yn Llundain a Paris, y mae yr Unol Dalaethau wedi penderfynu dwyn ei byddin i Ewrop gryn lawer yn gynt nag y bwriedid ar y cyntaf. Nid yw y milwyr Americanaidd i-n Ffraingc etto yn ddigon eu nifer i ffurno byddin neu adran unigol o honynt hwy eu hunain: a'r cynllun presennol vdvw cyssylltu catrodau o honynt a byddinoedd Prvd ain a Ffraingc, ac yn y'dnl1 hwn eu dvs- gyblu yn drwvadl, a. rhoddi cvfle iddvnt ymgvdnabyddu a'r gelfyddyd o rvfela. Yn y cvfamser fe enfvn Llywodraeth vr Unol Dalaethau gymmaint o wyr ag ydd ddiehonadwy i Ffraingc, ac v mac'r trefniadau ar gvfer eu cludiad dros y Werydd eisoes wedi eu cwblhau. Pan fvdd milwyr yr America wedi eu dysgyblu yn ddigonol, v bwriad yw eu tvnu allan o fvsg y Pryd ein i aid a'r I el 1, Ffrangcod, a'u trefnu yn fvddin Ameri- canaidd dan ei chadlyw a'¡ swvddogion hi ei hunan. Dywed v Swyddfa Rvfel fod boll adnoddau Talaethau Unedig yr America at alwad y Cydbleidiau, a hynv bron yn ddiammodol,. Y mae v pen- derfyniad lnvn, ynghyd a'r cvnllun ddefnyddio milwyr yr America i ymladd vn erbyn y geh-n :n uniongvrchol wedi Ai glaniad yn Ffraingc, wedi cvsuro'r ?weddIH o'r Cydhh-idiau yn ddirfawr. o blegid v mae yn golygu cynnorthwv un- ?on?Yrchol a cwir an?eni'heidi(? "11 vr vmdrech nfnadwy sydd vn myned vn mlaen heddyw ar v' cadfaes goillewinob Heb ?aw hv"v. v 'mn! vn brnwf fr>d vr rlvw:vdd \Vilson a'i T/Vwodraeth yn meddu gweledigaeth glir vnghvlch v nwysigrwydd i'r America frvsio i'r gad, er budd dvnoliaeth vn rn-ffredinol. Y ■-nnA V weithred ddiweddaf hon o eiddo v Tplaethau ym ffynnm1011 n gvsur a svm- byliad ma.wr i'w Cydbleidiau vn Ewrop

— ——— NODION. Yr Awyrenwyr. i mae y brwydro yn yr awyr vn tvnu mwy o sylw o ddydd i ddydd, nc nid heb reswrn. Un o nodweddion amlycaf adroddiadau swyddogol y Pencadlvs Prydeinig yn Ffraingc yw egni ddi-ildio v Cydbleidiau i feistroli y gel, yn yr awyr, ac o gyfeiriad y rrurraren. Ac v maent wedi llwyddo vn hyny yn rhvfeddol. Cyn v gellii- amfrvffred vn iawn yr hyn sycTd yn digwydd yn Ffraingc v dyddiau hyn rliaid cae l synind Bed glir o lwyddiant diammhonol peiriannau hedeg Prydain. Honem er's mis- oedd ein bod yn rhagori ar v gelvnion yn y gangen hon o ryfel, ac y mae vr hvn a ddig- wyddodd yn nvffrynoedd yr afonvdd Somme a r Oise yn ystod yr ymosodiad mp. yn profi fod yr honiad yn g-wbl gywir. Llygaid y byddinoedd, erbyn heddvw, ydyw y peir- iannau hedeg, ac v mae miloedd^i'r rhai hvn yn hofran nvych ben y cadfeusydd yn ddvdd- iol. gan wylied pob symmndiad, a hysbysu vr hyn a welsant i'w byddinoedd eu liii-nain. yr ymladd o'r awyr bron wedi taflu din- ystr y badau tanforawl i'r eysgod. Bellach nid oes ammheuaeth nad vw yn edifar iawn zaii Germani ddechreu o honi danbelenu trefydd diamddiffyn yn Ffraingc a Phrydain. Y mae cannoedd o aeroplanes Germani yn cael eu dinvstrio mewn ychvdior ddyddian, a sicrheir ni fed awyrenwvr Prydain wedi peri colledion dirfawr i'r ElhnYn pan yn svm- mud yn mlaon i'r ymosodiad mawr svdd.vn awr ar droed. Gollyngir pwrn—tynelli lawer -—o ffrwydrbelenau yn barhaus ar drefi nwvs- irr yn Germani. Nid oes un adran o'r fyddin vn fwy haeddiannol o glod1 na'r awyrenwyr. Pe jjofod yn caniatau, hawdd fuasai llanw c,lofii.iii 0'11 hanturiaethau a'u dewrder. a (lihvn Svr Douglas TTaInf a'i staff i raddau helaeth ar eu hyni a'n hegni hwy. Y Fagvief Fawr. Daeth syndod newydd i fod, yr wyth- nos ddiweddaf, ynglyn a'r rhyfel. Y maer Eilmyn wcdi llwyddo i danbeienu Paris, prif ddinas Ffraingc, o bellder sydd v fan leiaf yn bymtheg milldir a t-hrigain. Dyna.'r pellder agosaf sydd rh wng y gelyn a Paris heddyw, ond drwy offerynoliaeth y fagnel fawr,' fel ei gelwir, llwyddant i hyrddio ffrwydr-belen o sa.fle sydd rhywle tua phymthpng milldir a. thrigain o'r brifddinas, a gwneyd difrod a galanastra yn y fargen. Tybid ar y cyntaf mai o awyrenau y gollyaigid y ffrwvdr-belen- au, ond nid oes rithyn o ammhotiaeth erbyn hyn mai gyda gwn neu fagnel amthrol y gwneir hTrnv. Y mae'r pellder a frclniddir gnri orgycl y fagnel hon gymmaint deir- gwaith a'r hyn oedd yn Sjossibl cyn hyn. Ychydig wyr y byd o'r tu allan pm gvfrinion anghenfil o wn fel hwn, ac y mae llawer o ddyfalu yn ei gyIeh. Dywed awdurdod Prydeinig uchel ar fagnel^u fod y gwn mawr hwn o eiddo y Germaniaid yn bodwar ugain troedfedd o hyd," ac fod yr ergyd saethir o bono yn mynod ago-s i ddeugain milldir i fyny'r entrych cyn dechreu ar ei thaith ar y goriwaered i gyfeiriad y gwrthddrych yr an- nelir ato. Pa un hynag a yw y dyhiaeth yna yn gywir neu bei-(Iio,l v mae yn sicr fod yr Eilmyn wedi dvfeisio magnel o hwysau a north annirnadwy bron. Yn ystod gwasan- aeth crefyddol mewn eglwys vn Paris, Gwen- er y Groglith, Ryrthiodd ffrwydrbelen o'r fagnel ar yr odeilad. Lladdwv^ pymtlieg a thrigajn o'r addolwvr, a chlwyfwyd cant namyn deg-gwra.gedd a plilant gan mwyaf. Er cymmaint y difrod ellir wneyd drwv offerynoliaeth y fagnel fawr hon, bernir fod pwysau v cyfryw yn gvfryw na bydd o ne- mawr fantais i'r Eilmyn i bendorfynu'r rhy- fel. Rhywbeth i'w lusgo i lanercli neillduol yw, drwy north peiriannau, ac nid hawdd ei symmud o fan i fan, fel y byddo tfawd yr ymgyrch yn troi. Ond, yn ddiddadl, ma'r fagnel all ladd pob!, a dinvstrio adeiladau agos i bedwar ugain milldir oddi wrthvnt, yn syndod yr holl fyd. I Yn Ngwlad Canaan. Y mae tuedd yn liigwvddia^iau mawr ffrynt g-irliewinot i dynu ein sylw yn ormod- ol ° ffawd. y rhyfel mown cadfeusydd eraill— Palestina, er enghraifft. O'll (ymmhani a'r ffrynt gorllewinol yn Efraingc, mae'n ddiau nad yw y cadfeusydd eraill ond cymmharol ddibwys, ond v mae rhy fychan o sylw wedi ei roddt yn ddiweddar i hynfc v byddinoedd Prydeinig yn y Dwyrain. Ychydig iawn o son a. glywir am Salonica, a'r fydiiin r^ng- wladwrxaetliol sydd a'i phuys ar v porthladd Groegaidd hwnw. Anhawdd yw esbonio v tawedogrwydd ynglyn a'r rhanliarth hwn, Mae'n ddiau mai aros a disgwyl vii aniynodd- gar am ddadblyiadau peIfadi yn Nhalaeth- au'r Balkan y mae ein byddin yno; ac os caiff Germani ac Awstria eu ffordd yn rhwydd i estyn cortynau cu hawdurdod yn Neheubarth 'Rwssia, bydd eisieu pob coppa wall tog o filwyr Prydain, Ffraingc, ac I tali yn Salonica. Y mae yn Ngwlad Canaan hefyd fyddin Brvdeinig sydd i'\v rhifo wrth y cannoedd o filoedd, ac y sicr iawn y hycld i symmueliadau a gweithgarweh y fyddin hon feddii dylanwad mawr pan ddeu- ir i setlo'r telerau 21 ol y rhvfrl. Yn ol yr adroddiadau diweddaraf, y mae v Cadfridog Allenby wedi agor evfuod newydd yn hanes ei ymgyrch yn v Tir Sanctaidd. Y mae efo wedi croesi yr Iorddonen rai milkliroedd ar y goglcdd i Jericho er's dyddij au hyd. Ar vr ocnr ddwvreiniol i'r Iorddonen v mae rheil- ffordd Hedjaz, yr hon oedd unig foddion cymmundeb rhwng Twrci an Arabia, oddi gerth llwybrau ti-aed. Ystyt'r v iIv iliTorr'.rl hon o bwysigrwydd dirfawr i'r Tyrciaid. mddejigys nad yw y Cadfridoe: Allenby vn bell o'r rheilffordd li on. Ymdeithia ei fvddin cf yn dra chyflym. ac rid yw gwrtliwynebiad y gelyn yn rhwystro llawer arm. Fel y gwvddis, y mae yr Arabiaid nou, o leiaf, y llwythau cryfaf a mwyaf dvlanwadol o hon- ynt, wedi bwrw eu eoelbren trvda Phrvdain à'Î Chydbleidiau, a phan deifl Allent>y ei fvddin fel ewastrodur draws v rheilffordd, daw'r Prvdeiniaid i gvdio dwylav." gvda'r Arabiaid. Fellv, torir v ffordd rhwng Twrci ac Arabia, a bydd y Prvdeiniaid yn Pales- tina yn rhydd oddi wrth bcryglcn fyrdd o'r herwydd. I Y Peiriannwyr a'r Rhyfsj. Cyfeiriasom dro yn ol y sc-l'vllfa rhwng Cynuleithas y Peiriannwyr a'r Llywodraeth o berthynas i'r angen am chwaneg o wyr i'r fyddin. Ryd yn ddiweridar iawn, os nad etto, hefyd, ystyriai y T'eirinnnwyr eu bod yn ddosbarth o weithwyr liwcb lav>" closbarth- iadau eraill o ran safle ac iirddas yn v byd ciwydianuol, a pho fwyaf croch y galwai yr awdurdodau mi lwrol am iddvnt ryddhau T rhai ieuengaf a mwyaf cvfaddas yn eu mysg, er ymuno a'r fyddin, mwyaf yn v byd yr ym- gyndynai v Peiriannwyr. Aethant mor bell a herio'r Llywodraeth i wneyd fi gvapthaf. Ond erbyn hyn ymddengys fod y dadblyg- iadau yn Ffrainsrc, ac ymosodiad ofnadwy yr Ellmvn ar y llinell Brvdeinig, wedi naws- eiddio ei-i-n lawer ar dymmer ffromllyd y peiriannwyr. Soniai y gweithwyr hyn beu\vdd' am ddyfod allan ar streic, ond nid ydynt mwyach yn siarad felly. Y maent fel pe wedi sylweddoli difrifoldeb ac ystyr y !:fylif. yr ydvm ynddi. Pan dorodd yr ym- o?odiad mawr aHan ar v fit'Ynt .?crUewinol, yr oedd canghenau 0'1' ]wjriaI1l1\yr isoe!'J a.Han ar streic. Bellach, y mae rhai or cyf- ryw wedi dychwel at eu gwaith, a gweith- iasant yn galonog drwy Wyliau'r Pasc i wneyd i fvny v diffvg a acliopwyd eu segurdod gwirfoddol. Nid yw Cymdeithas nwi Gvnghrair y Peiriannwyr ond oyfran. gymmharol fychan o ii-ei ii-it- y deyrnas, ond nis gellid yn ddiberygl amvvbyddu eu hagwedd herfeiddiol tnf"T at y Llvwodraeth a'r getedl. Honent iddvnt en bunain ryw fath o rasrorfraint fet'dosbarth o weithwyr, a disgwvlient i'r awdurdodau eu rhyddhau oddi wrth rwymedigaeth.au a oscdicl ar ddos- barthiadau gweithfaol ernid. Fe "naeth y gelvn, drwv ei ymosodiad ffyrnig ar y llin- ell Brvdeinig vn Ffrainsc, fwy na dim arall i ddarbwvllo'r peiriannwvr. a hvderir na nbervglir llwyddiant v Cydbleidiau yn y rhyfel gan eyndynrwydd a ])henboetlmi y gweithwyr hyn yn y dyfodol. I Etholiad- Waterford. Y mae pob etholiad Gwyddelig a gvmmer le yn y cyfwng hwn ar haneri yr YllYS Werdd yn fatcr o bwj'sigi'wydd Ymherodrol. Ddi- wedd yr wythnos etholwyd v Cadl>en Red- mond i OIVliu ei dad—"Mr. Win. l'odiiiolid- fel cvnnrychiolydd sencdd(i) Waterford. Dygwyd Dr.. White allan fel vmgeisydd de- wisedig: Cy^ndeithas y Sinn Fein, ond v Cen- l n, v Ceii- edlaetholwr a nrfn. Etholwyd Redmond gyda 470 o fwyafrif. Y mae poblogaeth yr etbolaetli tua deng mil ar hugain, ond nid oedd ond tua dwv fil o'r rhai hyn yn meddu hawl i bleidleisio. ac aethant oil o'r bron i'r tugel i gofrestru eu pleidiais. Yn v flwydd- yn 1892 nid oedd mwyafrif yr arweiuydd Cenedlaethol Gwyddelig yn un etholaeth ond 390, a dim ond 510 yn 1895. Felly, y mae mwyafrif ei fah vn yr etholiad hwn yn un tra sylweddol. Amlygwyd dyddordeb an- arferol vn y fmydr etholiadol ];<in—brwydr deg a diamjiuxlol rhwng y Cenedlaetholwyr ar y naill law, a'r Sinn Feinors ar y Hall. Y nine llwyddiant Nr. Redmond yn Water- ford, ar etholiad diweddar C?nedlaetholwr dros Ganolba.rth Armagh. yn arivyddocau yn dda. Dylai gael effaith nniongyrchol ar hynt symmudiadau gwleidyddol yn yr Iwerddom. Ofnid unwaith fod plaid y Sinn Fein yn ennill tir yn gyflym odineth yn vr Ynys anffodus hono, ac mae yn wi" icldyn t 'YnC'yd hyny. Ond y m:H"n arnlwg. hefyd, nad yw yr oil o'r Iwerddon wedi troi eu eefn ar blnid y diweddar John Redmond—y Cpn- edlaetholwyr—olaid q,"n Ha we;- fwy godd- efirar dan y Cyfarsodd:ad "brvdeinig nag y gall v Sinn Fein fod bvth. Edrvchir ar gan- I Ivniad etholiad Waterford fel T 'i nrgoeli yn dda i'r ymgais a- wroir gan y Gy.r-idledd Wyddelig i benderfynu cwcstr-v:i yr Iwerdd- on. Un pencadlyw. Cyn. ac wedi dwyn C.vnghor Yersnilles i fod v mae llawer o siarad ac o vsgrifenu we<li cymmeryd lie ar v dyinunoldeb, neu beidio. o benu un Cadfr'dosr vn boncadlyw ar boll fyddinoedd y Cydbleidiau, vn hytrach n bod byddin rioh un o honvnt VTI cael oi llvwyddu ar wahan i'r Hall. Priodolir petIt, os nad y cyfain o lwvddiant v gelvnion i'r ffaitli fod eu holl fyddinoedd dnn gyfanrvdd- yd ac awdurdod terfvnoi y uiacs-Iywydd Ger-