Baner ac Amserau Cymru

Dichon mai'r adran fwyaf dvddorol yn lyfr Melyn Ffrainc yw cronicl M. Cambon, -.y ii disgrifio ymgvnghoriad personol rhwng Ymerawdwr Germani a Brenin Belgium yn Tachwedd y flwvdd- yn ddiweddaf. Ystyrrid yr Ymerawdwr cyn hyn yn garwr heddwch, ond y mae yr hyn a fynegodd ar yr achlysur hwn yn dangos yn lied eglur iddo fynd tros- odd o'i fodd, neu anfodd, at y blaid ry- fel. Y mae'n eglur nad oedd yn hoSTr safle y cafodd ei hun ynddi. Dywed M. Cambon ei fod yn afrywiog a chyffrous, ac oddiwrth hyn gellir casglu nad oedd ei droedigaetli i gylch y blaid ryfel yn rhoddi'r boddlonrwvdcl a garai. Y mae lie cryf i gredu, meddai un gwr cyfar- wydd, fod gwaith yr ymerawdwr ym mabwysiadu polisi y Tywysog Coronog a Molte yn ganlyniad gorfodaeth-mewn effaith, beth bynnag. Annogai'r ddau'n barhaus mai dyma'r adeg iawn i darro, pan nad oedd Rwsia wedi llwyr drefnu ei byddin, a Ffrainc mewn ystad amhar- od i'r gwaethaf. Ymddengys ddarfod i William betruso; ond mae'n amlwg y bygythiwyd ef tnvy son am beryglon cwrs o'r fath, os na fabwysiadai bolisi v gwehelyth rhyfelgar. Fe ddichon y by- gythiwyd ef a. charcfiar ac alltudiaeth, neu rhywbeth gwaeth na hynny. Nid yw'n wr o wroldeb mawr. Canfu os gwrthwynebai iJywvsog y Goron, a Molte, mai eanlyniadau hynny fyddai ymryson blin a chwerw, ac yn hytrach na gwrthod hynny, iddo ildio i blaid y powdwr a'r gwn. Hawdd credu nad yw sefyllfa'r Ymerawdwr vn un hyfryd iawn heddyw, a'i fod yn gwingo am iddo fod mor llwfraidd yn wyneb deniadau y blaid grybwylledig. Pa fodd bynnag am hynny, nid oes brawf o gwbl iddo godi ei lais mewn ton anghymeradwyol oherwydd y sarnu hyll fu ar amhleidgar wch ac annibyniaeth Belgium.

Hwvraeh mai un o'r pethau myvyaf cableddus a draethodd genau budron Germani eto yn y ffordd o gyfreithloni ei hactau yn yr ymryson presennol yw'r ddadl bwdr ei bod yn ymladd brwydr crefydd yn erbyn cenedl ddi-grefydd/ fel Ffrainc, a gormeswvr Pabyddiaeth, fel Prydain. Diau fod cyfartaledd mawr poblogaeth Germani yn Babyddion, ond fe ddvlai'r cais at gynrychioli Germani fel gwlad grefyddol a pbleidiol i Bab- yddiaeth dynnu gwers hyd yn oed i wyneb proffeswr Germanaidd. Ar hyn o bryd Prwsia ydyw Germani, ac nid gormodiaith arnom yw dweyd nad oes yr un wlad yn Ewrob sy'n fwy digrei- ydd. Ein tuedd, Invyrach, yw tybio fod galwadau defosivnol vr Ymerawdwr ar Dduw yn cynnwys syniad crefyddol, os nad ydym yn meddwl mai cablwr rhag- rithiol ydyw; ond y ffaitli ydyw nad yw'r apeliadau duwiol (?) hyn i'r nefoedd yn amlygu un math o deirnlad crefyddol, ond mai adlam yn ol ydynt at chwedlon- iaeth fore Germani, a'r duw ag y mae ef yn galw am ei swcwr yw un o hen dduwiau'r llwythi Germanaidd sy'n dal yn annwyl o hyd yng nghalon y gelyn. Aelod o'r Eglwys Lutheraidd yw'r Ym- erawdwr, a rhoddfr gair da iddo am ei gysoiideb yn y I moddion;' ond ar wa- han i'r ardaioedd gwledig, y mae'r Egl- WYS Lutheraidd wedi colli gafael yn llwyr ar y bobl. Corff difywyd ydvw, a phery ei benaethiaid i gwyno at y datblvgiadau diweddar yn hanes e<?iwys Germani. Pe deuai o ddefosiii,n a chrefydd i mewn i'r rJiyfel presennol, gall Paris fod yn berffaith dawel ei bod yn fwy agos i'r nefoedd na Berlin!

Awgrymir y dylid trefnu rliyw fesur- J au effeithiol er dysgu y eyhoedd yn ein gwlad o wir nodweddion cymeriad ein Cydblaid ddewr a theyrngar o PNA-ssia; a dylai gwaith o'r fath ddwyn ffrwyth | canmoladwy iawn. Fe ddichon fed! rliyw fath o wrthnysigrwydd cynhenid ynnom ag y dylid ei symud ymaith, ond yr hyn sydd a gwir angen am dano ar hyn o bryd yw gwybodaeth semi a chlir. 'I Nid oes dim yn aros o'r teimlad ang- herddol hwnnw oedd yn ffynnu yn erbyn Rwsia yn nvddiau Beaconsfield. Yr unig gwyn, yn sicr, a all fod gan Rwsia yn ein herbyn ni yw, nad ydym vn ei na d ydym yn e? hadnabod hi a'i phobl yn iawn. Fe geir yr Athro Bernard Pares yn gwneud rhywbeth i'r perwyl hwn yn ei lythyrau o ffindir Rwsia, er rhoddi syniad inni am y milwr Rwsiaidd, a gwyddorn yn dda, bellach, fod y Rwsiad, nid yn unig yn ymladdwr gwyeli, ond cynlluniwr campus, ac iddo elwa yn ei ryfel hefo Japan, fel ag y gwnaetli Prydain adeg rhyfel y Transvaal. Yn ystod y blyn- yddoedd d'iweddaf y mae gogoniant lien i1. chelf Rwsia wedi dod yn fwy gwy- byddus a chartrefol inni, ond yr ydym eto yn bur anwybodus o fywyd ac arfer- ion Rwsia. Diau y ewasgerir cymylau ein hanwybodaeth yng nghwrs naturiol pethau wedi'r elo'r adwvth presennol heibio, aclios fe geir mwy o gyfathrach rhyngom wedyn yn sicr, a dylai'r mas- nachwyr daflu eu llygaid yn obeithiol ar Rwsia am farchnadoedd newydd a goll- wyd yn Germani. Ond yn y cyfamser gallesid gwneud rhywbeth tuag at ol- euo llygaid ein pobl ar gymeriad a gwerth ein Cydblaid arwrol o'r Dwyr- Ein. ■" ■ — 4 A

Teflir goleuni newydd ar gwrs y farn gyhoeddus yn Germani drwy ffrwydriad digofus adran o'r wasg yn erbyn y Cang hellor, sef, Herr Von Bethmann-Holl weg. Ymddengys, yn wir, fod matli c gynllwyn bradwrus ar y gweill mewn cylchoedd milwrol, i orfodi ei ymdd. swyddiad. Er dyddiau cyntaf y rhyfel y mae safle'r Canghellor wedi bod yn un tra anodd a dryslyd. Ni faddeuir byt-L iddo gan ddiplomatwyr Germani am wneud y gyffes oiiest yn senedd-dy'r wlad fod sarnu amhleidgarwch Belgium yn gamwri mawr,' nac am y fiigiwr gresynnus a dorrodd yn yr ymgynghor iad terfynol gyda'n Llysgenhadydd ni; r rhaid addef ddarfod i'r Canghellor, ar y ddau achlysur, roddi lie i'r Cvdbleid- iau ddwyn yn mlaen y rliesymau cryfaf dros gyfreithloni eu ewrs.

Yn ddiweddarach cododd elyniaeth waeth i'w erbyn drwy deithio hyd dir- oedd gwaedlyd Belgium, pryd y bu iddo, meddir, roddi gorchmynion allan yn galw am gymedroli y mesurau a fab- wysiadwyd gan y penaethiaid milwrol mewn perthynas a'r Belgiaid, druain. Os y cyhoeddwyd gorchmynion o'r fatlj adlewyrchant yn ffafriol ar ddynoliaetli y Canghellor. Ond nid dyma sydd wedi gwylltio a chynddeiriogi uchelwyr Ger- mani, ond ei wrthwynebiad i'r polisi c uno Belgium a Germani, os y daw'i wlad ddiweddaf yn llwyddiannus trwv'i rhyfel, ac, hefyd, ei anghj^meradw^-aet). cryf o'r holl ymgyrch sy'n ffafrio amod- au heddwcli a Rwssia, mewn trefn i ys gafnau'r gorchwyl o setlo materion a Phrydain Fawr.

Synnwyd pobl gryn dipyn yn y wlad hon fod y Germaniaid ddechreuodd y rhyfel gyda'r waedd, I lawr hefo'r Rwsiaid a'r Tsar!' wedi troi i weiddi, bellach, I lawr a Phrydain!' Ond y mae rhywbeth mwy nag a dybiwn o dan y gwallgofrwydd hwn. Nid hap a chwarae mo hono, fel y gwelir, pan ddaw'r dydd i ysgrifenu hanes y rhyfel hwn yn llawn. Yn y cychwyn yr oedd yn hanfodol angenrheidiol i'r Llywodr- aeth Germanaidd ffugio fod y rhyfel yn cael ei chario'n mlaen yn erbyn trais a gormes Rwsia i'r perwyl o sicrhau cefnogaeth Sosialaeth. Rhyfel yn erbyii v Tsar a'i deulu oedd yr unig ryfel a gefnogid byth gan y Sosialwyr. Gwrs mawr o amser yn ol dyma ddywedodd Bebel' Mewn achos o ryfel yn erbyn Rwsia bydd i'r ieuainc a'r hen gario gynau;' ac mae'n cididdadl ddarfod i Swyddfa Rhyfel Germani gofio'r dat- ganiad yna, ac iddi ledaenu ei egwydd or gyda'r sel mwyaf yn yr ymgyreli pre- sennol. Yn awr, fodd bynnag, ar ol twvllo'r Sosialwyr, y mae'r uchelwyr milwrol eisieu dod i gyd-ddealltwriaetli a Rwsia. Prydain yNN- "r ddraen yn yr ystlys yn awr. Nid oes angen, bellach, i Iiiido r Sosialwyr sydd wedi mynd yn rhy bell i'r helynt i dynnu'n ol yn an- rhydeddus; ac felly, newidir y gri, bell- ach Nid oes gennym ond un gelyn- iaeth—Prydain!' Er ei glod, eto, gwrthwynebodd Canghellor Germani y cais i drawsnewid y rhyfel a gychwyn- wyd yn erbyn Rwsia i ymgyrch o ddi- fodiant yn erbyn Lloegr. Nid yw'n malio dim yn .hyn; ac er nas gall maint casineb a gwenwyn y Germaniaid effeithio dim ar rym arfau a glewdert calon y Cydbleidiau, rhaid inni drwy'r cvfan i gyd edmvgu grym moesol Herr Von Bethmami-Hollweg wrth ryfygu ei safle aruchel drwy arwain gwrthwyneb- iad mor amhoblogaidd yn ei wlad ci hun.

Nid unwaith na dwywaith y gorfuwyd i'r Morlys ddioddef ymosodiadau llaw- drwm am ryw ddiitygion neu gamgy- meriadau hanner annelwig. Rai dydd- iau'n ol yr oedd adran neilltuol o'r Yvasg vn ymosod yn cliwyrn ar y llys uchel hwn, ar y seiliau simsan nad ydyw bob amser yn cyhoeddi newyddion drwg mor fuan ag y teimla rhai pobl y dylai. Rhaid addef, wrth gwrs, fod cryn lawer o bethau yn y dyddiau hyn yn galw am v b eglurhad, ond bu gan y Llynges a'r saYvl sy'n ei llywodraetliu gyflawnder o waith i'w wneud yn ystod y pedwar mis diweddaf, ac nis gallent, pe'n dym uno, gael yr amser eyfa-ddas i dalu'n ol i'r gwyr hynny sy'n baeddu eu henwau mewn adrannau arbennig o'r wasg.

Credwn, petae'r Llynges yn rhydd i siarad, y gallai hithau a'i phenaethiaid ddwcyd pethau cyn galeted wrth ei beirniaid ag y maent liwy yn llwyddo i'w wneud mewn dull mor ddi-urddas. Y n sicr, ni fabwysiadwyd polisi gvffred- inol o guddio neu ddarnguddio colledion llyngesol, ac ni raid i neb ofni na phryd- eru yn y gradd lleiaf fod dim trychineb llyngesol, yn cynnwys colledion difnf mewn bvwyd, wedi ei gadw rhag llygaid v cvlioedd. Pan suddwyd y Cressy, yr Hogue, a,'r Aboukir, lledaenwyd v new- vdd i'r cvhoedd mewn ychydig oriau, a dyrna fu polisi doeth y Morlys—a hynny wrth gwrs, gyda cbydweitbrediad y Tiyngesydd Jellicoe, yr liyn sy'n gol- vgu niwy nag yr ymddengys ar y wy- neb.

-"W- Os y cuddir un o golledion llyngesol Prydain, neu rai o'r chwedlau a daenir mewn gwledydd eraill, ac heb fanylion priodol yn y wlad hon, nid gormod arnom i'w cymryd yn ganiataol, a dweyi v lleiaf, hyd nes y profir yn wahanol. mai y rheswm am ochelgarwch o'r fath vw ystvriaethau cynlluniol neu filwrol. Hynnv yw, y mabwysiadir y cwrs hwn 'an y buasai rhywbeth i'r gwrthwyneb ,(Ido Yn dweyd rhywbeth wrth y Ger- •naniaid fuasaiYi fanteisiol iawn i'n llynges ni, pe na ddywedid ef; neu, os wvddant o ran, na ddylent wjbod y eyfan.

Dywedodd y Prif Weinidog wrth y wlad, drwy Dy'r Cyffredin, yr unig eg- wyddor ar ba un y cedwir newyddioit ■hagom. Ni chadwyd dim,' meddai, ae ni chedwir, chwaith, oddi gerth o dan orfodaeth filwrol eithriadol iawn.' Yn wyncb datganiad o'r fatli, ac o eang- •wydd y buddiannau Prydeinig sy'n gyn- mvysedig ynddo, prun yw'r cwrs mwyaf liogel a gwladgar ? Ai cymryd yn gan- iataol, pan na wyddom y gwrthwyneb, • od y Prif Weinidog yn llefaru gwirion :'dd, ac fod yna reswm digonol, er nas gall rhywun ei ganfod ei hun, dros un. rhyw fath o ochelgarwch swyddogol? Xeu a yw'n ddiogel cymryd yn ganiata- .)! fod ein Prif Weinidog yn anffyddlon i'w lw, ae nad yw'i' Llyngesydd Jellicoc, ?' li, i l' gwvbod (, i neu Syr John French, yn gwybod ei fusnes, ac fod Gweinidogion sy'n gorfod jin hastudio drwy gydol eu bywyd, mewn trefn i gael ein pleidleisiau, yn gwybod cyn lleied am danom nas gallwn oddef clywed y gwir?

Wrth gwrs, y mae'n bosibl y gall gocheliad mewn newyddion o'r fath fod yn gamgymeriad, ac yn gamgymeriad pur fawr. Ond y mae'n ddiogelach o lawer inni gymryd ein ffawd mewn cam- gymeriadau o'r fath, na chymryd barn a swydd ein huchaiiaid o'n dwylo yng nghanol yr argyfwng presennol, neu osod rhwystrau ar eu ffordd i ddefnydd- io'r farn, neu'r swydd, yn ol eu tyb a'u goleu lnvy. Bydd digon o amser a chyfle ar ol y rhyfei i ddelio a phwy hynnag a gredir ddariod iddo ein cadw'n ddiachos yn y tywyllwch, neu, fan llei- af, gallwn fod yn hwyrfrvdig i lid, a disgwyl yn amyneddgar hyd nes gwydd- om holl fanylion unrhyw aclios neill- tuol, a beth sydd gan yr adran gysyllt- iedig a'r cyl'ryw i ddweyd drosti ei hun. Tra pery'r rhyfel yr oclir ddiogelaf i fetliu arni ydyw gweithredu trugar- edd a hynawsedd tuag at y cvfryw, gan ein bod, er gwell neu er gwaeth, wedi vmddiried ein tynged yn nwylo'r gwyr I hynny.

— *—♦- — Gydag ychydig o eithriadau, y mae ein svmudiadau cudd, yn filwrol a llyng- esol. wedi eu cadw o dan lenn yn bur ddcheig. Gwnaed yr un peth mewn perthynas ag eiddo Ffrainc. Dim ond un newvddiadur Seisnig fu'n euog o'r gwaradwydd o gyhoeddi symudiadau ein lluoedd cvntaf trosodd i Ffrainc, cyn i'r cyfryw fod yn orffennedig, er fod y wasg, y sawl sy'n enau cyhoeddus i'r werin, yn gwybod yn eithaf da beth oedd yn mynd ymlaen. Y gresynni fwyaf, er hynny, yw, fod ychydig o newyddiadur- on Seisnig. wedi arddangos arwyddion lied amlwg o ddiffyg teyrngarwrch i fuddiannau'r Ymerodraeth. Nid dym- unol o gwbl yw gweled rhai o brif new- vddiaduron Llundain, tra'n gwarchod mewn dull ffurfiol gyfrinion swyddogoi y Llynges a'r Fyddin, yn gollwng y gath o'r cwd,' megis, drwy ddulliau pert a hanner-cuddiedig, neu drwy geisio en- i I goisio E- I nil amser ar gyfoesolion eraill drwy aw- grymiadau annelwig am symudiadau llyngesol a milwrol, a hynny i'r diben penodol o gael yr enw o fod ar y blaen mewn gwybodaeth neu newyddion di- weddaraf. Buom yn ddigon prysur a ddwig sn cosbi'r bobl hynny fu'n ddigon aiifad i wel'thu 'n cyfrinachau i ddwylo'r gelyn am swm go dda o aur, ac nid anhebyg iawn nad oes llawer o fradwr- iaetli o'r fath yn cymryd lie mewn am- bell newvddiadur ceiniog neu ddiniai. Gellir dadleu mewn rhai achosion neill- tuol neu'i gilydd nad yw cyfrinach yn gyfrinach o gwbl, iddi ymddangos yng ngwasg gwlad amhleidiol, ag y dylai Germani fod yn gwybod yn dda am y cvfrvw drwy'r ffynhonellau hvnnv. Os felly, y mae'r dnvrnod yr ymddiriedwyd cyfrinion i ddwylo y sawl y tybid eu bod vn abl i farnu'n briodol pryd i'w cy hoeddi, a phryd i beidio, yn awr ar ben, a buasai'n ddiwrnod niweidiol iawn i Fyddin a Llynges, gwerin a gwasg.

Y mae gan Germani ryw ddychymyg nad oes derfvn ar ei gyraeddiadau. Dvma hi, eto, wedi cael prawf fod Belgium, gyda chymorth Prydain, wedi sarnu ei hamhleidgarweh yn erbyn Ger- mani cvn i'r rhyfel dorri allan. Ym- ddengys ddarfod i'r Germaniaid ddar- ganfod math o lawlyTrau yn disgrifio ffvrdd traed a ftvrdd haearn Belgium, ac vn y blaen, ac i'r cyfryw gael eu rhannu i'r fyddin Brydeinig gan y Staff Gyffredinol, ac y mae'r Ilawlyfrau hyn mor gywir a thrylwyr fel nas gallent fori wedi eu llunio heb gynhorthwy Llywodr- aeth Belgium; neu, yng ngeiriau Ger- mani: Yr oedd Prydain a Belgium, er« amser maith, wedi cytuno ar ymgyrch neilltuol ym Melgium.' A dyma chi. meddai'r Germaniaid yn dduwiol iawn, vn dod a'r hen ddadi wirionffol hon i wyneb byd gwawdlyd. Gwyr y bvd V11 dda, bellach, fod Belgium, yn < ei gwen- did, yn cymryd rlragocheliadau gogyfer a gorcsgyniad ofnadwy'r Germaniaid, ag v credai hi oedd yn ei bygwthfa'r hyn sy'n llwyr gyfreithloni y cwrs a fabwys- iadwyd ganddi yw, fod Germani wedi gwneud yn llythrennol yr hyn a fawr ofnid gan Belgium.

Ni ddefnyddir y Ilawlyfrau hyn ond i amcanion milwrol ym mrwydrau Bel- gium. Sut y buasent wedi dod i un math o ddefnydd o gwbl onibae ddar fod i'r gelvn oresgyn Belgium i dde- clirea? Breuddwyd diweddarach Ger- mani vNN- r cais hwn i aaflii'r holl gvf. rifoldeb ar Belgium. Y gwir plaen yw, fod euogrwvdd yr ymosodiad ar Bel gium yn pwyso'n drwm ar gydwybod Germani, a d 'na'r paham yr ymeifl mewn rhyw fath o esgusawd a ddaw for ei thraws.

Cyfeiriasom yn neenreu y nodion hyn at gwymp Belgrade. Rhydd h-vn gyfl- inni dynnu sylw'r darllennydd at frwydrau cethin. ag y üu Serfia drwy- ddynt yn ystod yr wythnos ddiweddaf. Buont yn ymladd yn eithriadol o wrol yn erbyn byddin Awstria a groesodd afon Drina, yr wythnos gyntaf y mis diwedd- af. nes meddiannu Valievo ar yr 16eg o Dachwedd. Dywedir fod pnmp corfflll Awstriaidd yn yr ymgyrchoedd hyn— 200,000 o filwvr—ac fod byddin Serfia yn rhywle tua chan mil o ddynion i wy- nebu'r goresgyniad yn y cyfeiri'ad hwn.

Ar ol meddiannu Valievo, eanolbwynt- iodd byddin Awstria ei hadnoddau ar ochr ddeheu yr afon Kolubarn, ar yr 21ain o Dachwedd ymosod wyd ar safle- oedd amddiffynol cedvrn y < Serfiaid, a ddefnyddiwyd ganddynt ger Layareratz. Parhaodd yr ymladd am dros ddeng niwrnod, ac nid hyd yr 2il o Ragfyr y gildiodd y Serfiaid o flaen niferoedd lli- osocach, gan encilio i gyfeiriad Kragu- jevatz, lie y sefydlir peneadlys y Serf- iaid.

Ymddengys fod y fyddin Awstriaidd vn gwthio ei ffordd mewn cyfeiriad de- ddwyreiniol, er ennril dyffryn Morava, a meddiannu y gyffordd bwysig yn Nish. Meddiannwvd lielgrade gan yr Awptr- iaid ar v laf o Ragfyr, a theimlodd y Llywodraeth Serfiaidd mai doeth ar ci rhan oedd gadnel Nish, a chymryd ei safle ym Mitrovitza.

Da yw clywed fod Pwyllgor Rhyng wladwriaethol wedi ei ffurfio ym Mel- gium i leihau'r dioddef a'r cyni svad yno, ac fod ymborth gwerth 150,000p. i'w brvnnu a'i rannii7n fisol i'r Belgiaid newynog, o dan nawdd awdurdodau America a Sbaen. Dywred Mr. Theodore Wafers, cvnrychiolydd newyddiadur Americanaidd, "svdd' newvdd ddvchwol o Brussels i America, nad oedd digon o fwyd, pan y gadawodd ef y wlad, ond am 'bvthefnos. Mae'r hyn sy'n wir am Belgium,' meddai, yn wir mewn ystyr fwy am yr oil o Belgium. Os na dderbynia fwyd, bvdd i'w phobl, yn c'j udog ac yn dlawd fel eu gilydd' yn sicr o drengu, a phan y mae pobl yn newynog, y maent yn dueddol i dros- eddu'n erbvn yr awdurdodau milwrol a dioddef rhagor mewn canlyniad i hynny.

Y mae ei ddisgrifiad o gy:flwr Belgium yn resynnus i'w ddarllen—gwlad bedd- I 1 X au, tlodion, ffoaduriaid carpiog yn "vm- au, tlodion, fioadu1'iaid ca1'piog yn 'm- iwy6ro'n llpsg drwy ffvrdd lleidiog, a thrwy ganol eira, heibio i westai cysur- us, yn orlawn o fiiwyr 11awen, i adfeilion pentrefi, lie nad oes ddigon o ymborth 1 r bobl, druain, sydd -no eisoes. Dol- ef ac artaith viv hanes y wlad druan. aidd bon o'r dechreu, ac nid gormod vw dYveyd nad un Fynwent fawr vw'r cfal- aetii ingol erbyn heddyw; ac ni synnem aetii ingol et- b N-n b e d -ic iii sn-nnem ddim, ar adegau, nad ellir cenfigenu wrth y marw, wrth feddwl am galedfyd ofnadwy y gweddiil o'r trigolion adawvd vn fv w.

DRINK "'D'. Tf.y D TfA The Tea of Old Time flavor >

<r- 'I DREFACH, FL-INDRE, A'R CYLCH. YSGOLDY FELINDRE. Inos Iau, c-rnnaliwyd cyfnrfod yn yr ys- goldy uchod, er ceisio annog pobl ieuaingc 1 ymuno a'r fyddin. Y cadeirydd vdoedd Syi- Marteyne Lloyd, Barwnig, Bronwydd a r boneddigion eraill yn bresennol fel si- ,il-.idwvi- ocAdvjit-S.vi, Stafford Edward, k-.G.P. Mr. John Hinds (A.S. dros y sir) a Mr. DavId Rees, M A- K.C. Nid oedl Ir. Alfred Stephens yn bresennol, fel yr oedd yr 11Ysbysleni yn hvsbvsn. Cafwyd eynnnlliad da iawn, ac er fod yno giarad- wyr rnagorol ymddengys ra ehaed ond rliyw ddau neu dri yn barod i ymuno. Y maa amryw eisoes uedi ymuno, o'r lie byclian hIYn, ae heddyw rai o honvnt a r, faes v frwydr ar y tir, ac eraill ar v môr. ele enwau y Thai hyny sydd yn gwasanaethu vu y fyddin heddyw yn Ffraingc:—Mr. John Evans, Uwynesgair (Felindre), yda'1' peir- iannwyr) Mr. Willie Jones, Felindre View (6th \Ye1sh); Mr. Tom Joiie- Dolhaidd (Bvddin y Tinosaethwyr) Mr. J. R. Joncs, -vi- ) Mr. J. Rr. Jone"q_, Penlon newydd (County of London). Cydar Navy—Mr. Johnny Da vies Pont- m'elvn. a Mr. David Ll-oyd; Dolhaidd. Eraill sydd wedi ymuno ond heb fyned allan o'r wlad yrna etto:—Mri. Dtwid Eoo- vies, Pantygog; John Davies. Ty Harries (Field Aiiibiilancp) Hubert Barter, Rosa Villa; Ellis G. Evans, Pei-thiteg (10th De- vons) Tom L. IoneQ, MaesyMin (Flying Corps); Johnny R. Thomas. Penlonrhadis; Evan J. Jones, Ty newvdd, Pentrecag#i] Llewellyn Evans. Aborbudroll (Wt>lsll Horse); Johnny Williams, Groesffordd Wil- lie Williams; Ffosyfedwen (10th Devons). James Williams, ei frawd wedi nlvnt-d aUan Johnny Williams, Pennant a'i frawd Rees Williams: David .Tnhn Howells, Bar- god View, a'i frawd Willie Howells, gvda'r 4th Welsh, yn awr yn aros yn nhref Caer- fyrddin.

MARWOLAETH MRS. JANE DAVIES, PENRALLT ISAF. Y mae Vr hin wlyb ac oer ibrcsonnol vn dwyn i angau, liaws o hen ac ieuaingc, o'r arclal yma, ac y mae genym yr wythnos hon. etto, i gofnodi marwolaeth un o hen drigian- nwyr yr ardal, yr hon y mae ei henw uchod ac a adwaenid fel Shan Dangonan.' Yn y He hwn y ganwyd ac y mag wyd hi, a bu byw gan ddwyn teulu i fyny yma. Cafodd oes hir, fel yr oedd yn 78ain mlwydd oed pan ddaeth yr alwad iddi ymadael a'i char- tref a'i dwyn i orphwys i fynwent eglwvs Penboyr i dy ei hir gartref.' Cymmeriad tawel, tyner a eharedig oedd Mrs. Daives, ac yn un a fawr hoffid gan ei chymmydogion. Dyfal y bu yn ei gofal i warchod ei theulu gartref, ac nid oedd dim yn fwy pleserus ganddi na gwasanaethu er- ddynt tra y medrodd. Yn y cvfeiriad hwn gellir dyweyd am dani fel v dywedwyd am un mewn cyfeiriad arall, yr hyn a allodd hon hi a'i gwnaetli.1 Yr oedd yn aelod er yn ieuangc yn nghao- el Soar, ac yn ffyddlawn hyd y medrodd fyned yno. Dydd G wen er cyn y diweddaf (er y ddrye- hin), daeth torf ynghyd i dalu y gymmwy' Qf as hin)o, laf iddi. gan ei'hebrwng 'i gladdra T hin)o, laf iddi, gan ei hebrwng i gladdfa r t-e-ilu i Penboyr. Gwasanaethwyd ar vr achlysur rcan v Parch. J. G. Owens (ei gweinidog), ac yn yr egIwys gan y Parch. D. Jpnkins. Rheithor Penboyr. Rhoddodd Mr. Owers bennill i'w gann ar lan y bedd, Bydd mvi,d(i o ryfeddmau.' Gadawcdd i alaru ar ei hoi briod, ac Tin ferch. a dau wvi-, viioiyd a dan ^rawd Cvd- ymdeimlir a bwv vn eu nrofedifraeth o'i cholli. CvRgod tyner yr aden nefol fyddo drostynt oil yn yr awr dywyll a blin.

PRIODAS. Dydd Sadwrn diweddaf, unwvd Miss M. H. Davies, Dan'rardd, a Mr. David Evans, Cilygraig, Closygraig, mewn glan ibrioda-R, yn swyddfa y eofrestrydd, yn NghutflU- newvdd. Ar ol y gwasanaetii, vmadawodd y ddau gyda'r tTen, am Aberafon i dreulio eu mis mel. Dymunwn hir oes a Ilwyddrant iddynt yn eu sefyllfa newydd. Y mae c-I cyfeillion oil yn dymuno yn dds iddynt. Goi-eu nef, a goreu daMF, Fo'n gyflawnder i rhwi'n rhan, Gwenan'r Iesu, dwvfol hawddgar, Bydded arnoch Vll mhob man Maith a melus fyddo'ch byvvr}— TTrr-'f>h rfp.rl*vydd beb un Cvrsod Tor fo clron eieh Fio-lwvd Yn do trwehus drwv eidi G «kekv«id, t

NODION O'R RHYFEL. Dyna Belgrade, prii* ddinas N- Sei-f iaid, wedi syrthio o 'r diwedd, a naturiol j'r Awstriaid, ar ol dioddef cymaint o golledion a gorchfygiadau mewn brwydr- au, yw llawenhau a gorfoleddu oherwydd y fuddugoliaeth hon. Prin y mae'r or- chest hon o'i heiddo yn un sy'n galw i am or-lawenydd, ac nis gall ddylanwadu o gwbl ar gwrs Armagedon y Cyfandir. Daliodd y Serfiaid am bedwar mis i herio cryfder a lliosogrwydd y gelyn. i Diau ddarfod iddynt ddioddef yn chwerw mewn bywydau a clwyfedigion, | ond gormod yw dweyd fod eu hegnion ymosodol wedi darfod, ac ymddengys yn dra anhebyg ar hyn o bryd y gall A wstria ryddhau unrhyw gyfran iiiosog iawn o'r Iluoedd gogyfer a gwahanol rannau o r meysydd gwaedlyd lie mae gwir angen am ei chymorth.