Baner ac Amserau Cymru

TY YR ARGLWYDDI. Dydd Iau, Mawrth 12fed.—C'vmmerodd y Llefarydd y gadair am chwatter wedi pedwar. Mesur Corfodaeth Filwrol i'r Dosbarth Uwchaf. Arglwydd Willoughby de Broke (C.), a gynnygiodd ail ddarlleniad MCiiUr Gwelliant y Fyddin Diriogaethol, pa un sydd yn dar- I)ar gorfodaeth lilwrol i Ijersonau yn y cylch- d UWChllf o lyu-yd, "11 cpinwys rhai toewn colegau, ])rii'ysgolion, cyfreithwyr, ban.gowyj-, aelodau y Stock Exchange, Lloyd's neu bersonau ag v byddo'11 hincwm Ittynydflo1 yn eyrhaedd 400p: y flwyddyn. « Cyfnod y gwasanaetli ydyw o 16 i 55, neu 45. Y mae y mesur, hefyd, yn darpar gos- od toll chwanegol ar incwm yn niffyg gwas- anaeth. Dywedai yr Arglwydd de Broke mai am- can y mesur ydoedd cynnyddu y nerth mil- wrol yn y wlad. Dywedai fod hwn yn gyfle rhagorol i Dy'r Arglwyddi, fel yn CYIl- nryehioli y dosibarthiadau comfforddus, i adael i'r wlad wybod fod eiddo a dyled- swydd yn dibynu ariiynt, a'u hod yn barod i roddi'r cgwyddor mewn gweithrediad. Arglwydd Newton (C.), a gynnygiodd welliant yn fIafr yr egwvddor ddemccrat- aidd. Siaradodd yr Arglwydd Canghellydd yn erbyn mesur yr Arglwydd de Broke. Yn fuan ar ol saith o'r gloch gohiriwyd y ddadl hyd dydd Mercher. Diodydd Muddwol. Archesgoh Caergaint, ar ran esgob Llun- dain, a gyflvvynodd Fe-sur er i-di-t-oleiddi(r gwerthiant diodydd meddwol ar y Sul. Darllenwyd ef y waith gyntaf. 1 Gohiriwyd y Ty hyd dydd Mawrth. TY Y CYFFREDIN. Dydd Iau, Mawrth 12fe,d.-Cymnierodd T Llefarydd y gadair am chwarter i dri. Amaethyddiaeth yn dirywio. Mewn attebiad i Mr. C. Bathunst (C.), darfu i Mr. Runciman (Llywydd Bwrdd Ama,ethyddiaeth) ? gyflenwi y manylion a ganlyn o berthynas i'r tir oedd o dan drin- iaetíh llafurol yn Mhrydain :— I Aceri. Mehefm, 1900 15,708,351 Mehefin, 1905 15,086,338 Mehehn, 1910 14,668,890 Mehefin, 1913 14,360:1,7 Tir o dan wenith yn Mhrydain Fawr.:— Aceri. Mehefin, 1900 1,815,042 Mehefin, 1905 1,796,995 Mehefin, 1910 Mehefin, 1913 1,756*372 I Haint y Traed a'r Cenau. I Syr J. Herbert Roberts (R.), a ofynai i j Lywydd Bwrdd Amaethyddiaeth a oedd ei f sylw wedi ei illw at achos o haint y traed a'r genau a ddarganfyddwyd yn ddiweddar yn r Nghonwy, ac at yr archeb waliarddedig yn ymwneyd a chylch o bymtheng milldir o'r fwrdeisdref bono; pa un a oedd efe yn wy- byddus mai un anifail yn unig oedd yn di- oddef; a pha un, yn ngwyneb yr anghyf- leusdra a'r golled a achosid trwy barlmd yr archeb, a allai efe wneyd unrhyw fyneg- iad o berthynas i'r dyddiad y caffai ei thvnu yn ol. j Mr. Runciman :-Y mae yr atteb i'r rhan gyntaf a'r ail o'r cwestiwn yn y cad am- haol. Y mae archeb wedi ei wneyd, ac yn dvfod i weithrediad heddyw, yn ad-drefim y gwaharddiad o fewn v cylch allanol. Yr wyf yn gobeithio y bydd yn bossib] o fewn wythnos o amser i wneyd cyfnewidiad cv- ffelyb i'r cylch arall; ac cs aiff pob peth yn mlaen yn dda hyd ddiwedd y pedair wythnos nesaf, hyderaf y gellir tynu yn 01 yr holl waharddiadau oddi gerth y cylch iigosaf i'r Ho y mao yr haint wedi tori, allan.' AMCANGYFRIFON Y FYDDIN. j mffurfiodd y Ty yn Bwyllgor ar yr uchod. Yn ystod un ymianiad yr oedd mwyat- riif ny Llywodraeth wedi myncd i lawr i 37, am fed y Toriaid wedi ceisio cael snap di- vision,' pan nad oedd ond ychydig o aelodau y Llywodraeth yn y Ty. Cyttunwyd a'r bleidlais i'r Fyddin. Cod odd y Ty am hatiner awr wedi 11n- ar-ddeg. o:

TY Y CYFFREDIN. Dydd Gwener, Mawrth 13eg.—Cymmer- odd y Llefarydd y gadair ganol dydd. Man-ddaliadau yn Ysgotland. Mr. J. M. Hogge (R.), a gynnygiodd ail ddarlleniad Mesur Gwella Deddf y Man- ddaliadau yn Ysgotland (1911). Syr G. Younger (C.), a gynnygiodd wrth- odiad y mesur. Ar ymraniad cafodd yr ail ddarlleniad ei basio trwy fwyafrif o 58. -:0:-

TY Y CYFFREDIN. Dydd Hun, Mawrth 16eg.-Cymmerodd v Llefarydd y gadair am chwartcr i dri. Y Toriaid a cnwestiwn Ufster. Yr oedd yna 150 o gwestiynau ar y paptir heddyw, a naw ar hugain wedi eu cyteirio i'r Prifweinidog, ac yn delio a chwestiwn Ulster, gan ofyn am fanylion o berthynas i bwrpas a chylch cynnygion y Llvwodr- aeth. aros i'r ewestivnau gael cii gofvn Heb aros i'r cwestiynau gael eu gofyn cododd Mr. Asquith yn nghanol cvmmerad- wyaeth wresog y Rhyddfrydwyr i wneyd mynegiad. Cvfeiriodd at yr hyn ddywed- wyd ganddo yn y Ty y dydd Llun ,)>laenor- 01, a sylwodd ei fod yn glynu at hyny o Lyd. Chwanegodd nad oedd y Llywodraeth yn barod i gyflwyno cynllun sycli a phen- dant o weinyddiad yn awr. Nid oedd wedi el galonogi gan y derbyniad roddwyd i'r cynnygion gan yr Wrthblaid, ond yr oedd yn parhau i obeithio y gaUai y cynliun gael ei ystyried ar ei deilyngdod. Coll amser fyddai trafod y cyfnewidiadaii arianol os oedd y brif egwyddor o gyttundeb i gael ei gwrthod. Aeth y Prifweinidog yn mlaen i atteb y cwestiynau oedd ar y papyrau 1 eb iddynt gael eu gofyn, gan gymmervd nifer o honynt gyda'u gilydd weithiau. Er eng- hraifft, wrth atteb i gwestiwn yn enw Mr. Hope dywedai Y mae y cwestiwn tvbiedig liwti yn cynnwys dim llai na thri o dybiaeth- au.' Yn mhellach dywedai, 'Y mae rhif 57, 64, a 72, yn yr un gyfres. Rhif 52, 61, a 67, y mae y rhai hyn yn derbyn ystyr- iaetli. Yr oedd yn amlwg nad ocdd y Tori- aid yn cymmeradwyo y dull hwn o atteb eu cwestiynau, a cbeisient d?angos ?u han^- hvmmeradwyaeth o hyny, ond daHodd "Y Prifweinidog ei dir, gan wrthod mVlled allan o'i gwrs. Syr J. Fortescue Flannery (C.), a. ofvnai a oedd mewn trefn i weinidog atteb cwesti- ynau cyn iddynt gael eu gofyn? Y Llefarydd .—' Nid yw v boneddwr an- rhydeddus wedi bod yn gvsson iawn yn oi bresennoldeb adeg cwestiynau, a bron bob dydd yr oedd gweinidogion vn atteb cwesti- ynau ar yr un mater' (cyra. y Rhvddfrvd- wvr). Mewn attebiad i Mr. Bonar Law, vr hwn a holai ynghylch. v cynnygion i Ulster, a of- ynodd Mr. Asquith—' Buaswn vn lioffi g?-y- bod i ddechreu a vw egwyddor fy nghvnnv?- iad yn cael ei dderbyn ?' (cvm. y Rhydd- iaA Iyn cael ei (I(Ierbyll"f' (C.Ym y Rbydd- f r.T(WYT) Yr Arglwydd Robert Cecil (C.), a ofynai a oedd yna rag-esiampl yn bod dros fod i'r Llywodraeth fabwysiadu y cwrs hwn? Mr. Asquith :—' Nid oes yna vr t.ii, esiampl, mor bell ag y gwn i, i Lywodraeth fyned mor bell ag yr ydym ni wedi in;, ned (cym. ueliel y Rhyddfrydwyr). Mr. Bonar Law:—' Yn ngwyneb yr ag- wedd y mae y Prifweinidog wecli gymmeryd dymunaf ofyn pa mor fuan y gall ef roddl cyfte i ni drafod yr agwedd hono?' Mr. Asquith:—' Os bydd i'r boneddwr gwir anrhydeddus ffurfio penderfvniad bydd i mi rofldi iddo y diwrriod cyntaf yn bossi' i'w drafod.' Mr. Evelyn Cecil (C,.) A allaf fi ofyn i'r Prifweinidog a vw efe yn eadarnhau ton a sylwedd araeth Prif Arglwydd y iNTorly-3 (Mr. Churchill)?' (cym. uchel y Rhyddfryd- wyr) Er fod y LIpfarydd wedi codi gy" da'r am- can yn ddiau i attal y cwestiwn, attebodd MJU Asquith ar draws y bwrdd, YdN%-vf (cym. uebel a. maith y Rhyddfrydwyr). Y IJefarydd Nid yw y cwestiwn yna yn codi odd! ar unrhyw un o'r cwestiynau ar y papur.J BwrdtJ Canolog Cymreig. Mr. Ormsbv-Gore (C.), a ofynodd gwest- iwn o bert-hynas i'r gweithrediad.au cvf- reithiol a gymmerwyd yn erhyn tri o swyd,]- ogion y Bwixi(I uchod, ac attebwyd gan Mr. C. P. Trevelvan (Ysgrifenydd i'r" Bwrdd Canolog). i Cyflwyno Mesur. I Mr. W. Llewelyn Williams (R.), o gyf- lwynodd fesur er gwell cadwraeth -) vh.giifau Cymreig yn delio a Chymru. AMCANGYFRIFON Y GWASANAETH GWLADOL. Cymmerwyd o dan ystvriaetli ,radd ad- roddiad o bleidlais y gwasanaetli o-wlado], a chynnygiodd yr Arglwydd Robert Cecil ostyngiad o lOOp. yn y bleidlais er galw sylw at gyflwr tai yn Rosyth, gan gyhuddo y Morlys a Bwrrdd Llywodraeth Leol Ys- gotland o esgeulusdra. Eiliwyd gan Mr. John Ward (Unfur). Attehwyd i'r ddadl gan Dr. Macnamarn. Am un-ar-ddeg ymranodd y Ty— J?rosy.blPKUais 266 'Yn erhyn 199 1 Mwyafrif 67 i Cyttunwyd a'r bleidlais. Cynnygiad Mr. Bonar Law. 1 cnyclig cyn 1 r Ty go<li rlioes Mr. Bonar Law rybudd o'r penderfvniad a ganlyn ar ran yr IVi-tlil)laid:- Fod y Ty hwn, wedi elywed jjender- fyniad y Llywodraeth i beidio ffurfio ei hawgrymiadau dros wella Mosur Ymreol- aeth yr Iwerddon, o'r firii y dvlai yr awgrymiadau hyn gael OJU fruviio cvn myned yn mlaen gyda'r ddad! ar vr ail ddarlleniad.' Cododd y Ty am ugain munvd wedi un- ar-ddeg.

TY YR ARGLWYDDI. Hydel Mawrtli, jMawrtli 176g.—Cvmnier- odd yr Arglwydd GanglwHydd ei eisteddln nm chwarter wedi podwar. Pasiwyd un neu ddau o fesurau ,11 delio a Methdaliad a Betio. Ni hu dim arall o bwvs. TY Y CYFFREDIN. Dydd Mawrth, Mawrth 17eg.—Cymmei- odd y LJeiarydd y gadair am chwarter i dri Y Bleidlais o Gerydd. i\ I I JJUiiM,r ijaw ^arweinyat! yr VVrtiiblaid). a ofynodd pa bryd y hyddai i'r penderfvn- iad a safit vn ei c",Iv ef giel ei cft]wN-iivii mlaen ? Mr. Lloyd George (yn n hsennôldeb v Prif- weinidog) Y mie'r I"i,ifiN-eiiiido- o'r fii,ji mai goreu po gyntaf. Yr wyf yn 'deall fod dydd Iau wedi ei awgrymu, ac* yr wyf yr, credu fod trefniadau wedi ou gwneyd vn uno I ft liynv.' AMCANGYFRIFOX Y LLYNGFS Ar y cyunygiad i ymSurno vn Bwyllgor ar AI' :<" cYll'nygiad i yn Bw.yllgor ar Amcangyirifon y Llynges gwnaed mvneg- iad gan Mr. ins ton Churchill. Dywedai mai dyma'r amcangyfrif mwyaf a gyflwvn- wyd enoed i'r Ty; sef, 51,550.000p. Pri- odolai y cynnydd i gynnydd mewn costau. chwanegiad cvflogau, cynnydd cyflenwad olew, cynnydd yn y gwasanaetli awyrenol" a'r angen am lvnges fwy a llongau costus a dadL,]ygiad gwvddonol y gwasanaeth llyngesol. Bu Me. Churchill ynsir-rad am dros ddwy awr o amser, gan amddiffvn ac I gin,m( i ci if f Nn ic fCgturo ei amcangyfrifon. Am chwarter wedi iin-ar-ddp? gohirlwy? ?<Mad!.

ABERGYNOLWYN., CYFARFOI) AMR YW'IAETJfOL. Yr un dyddiitd a'r uchod cynnaliwyd vn Ysgol y Cyngh. >.r, Alwgynolwyn, gvt'arfod ainryAviaetliol, <1 dan nawdd y Gymdeithas Ryddft-ydig; a wrtliddrych y canu, yr adrodd, a'r shv-jid, vdoedd eilun Cymru 'Tom Ellis, Cyaias. Darllenwyd papiu* iliagorol gan 3Ir. Isaac Jones, dros Mr. Richard H. Ingh, Pen-y- gareg, ar Hanos a dylamvad bvwyd Toni Wilis a barn jiawii ycloedd ei fod yn dda, ac vn werth anert.hu ei-ci gly wed. Cafwyd fir y diwedd ymdraiodaeth arno, a thipyn o brofiad rhai ydoedd yn cofio, ac wedi bod mewn cyssyllflad pnragns a Tom Ellis. Yr ydoedd yr hen frawd pybyr a ffyddlawu.Mr. Ds vid Ilumphreys, yn medru •dyfod ag ef a nitma-.i yn agos iawn at oin .gilydd.. Bn annyw Y11 canu at- adrodd darnau pwrpasol yn ystod v cyfarfod, Llywdrhvyd "gan Mr. Isaac Jones, v "1'heidweinydd. Bwriada v gymdeithas gael v Pi-offeswj- Le-i, cyfarfod • cyn bo liir, ac edrychir vn mlaen gydag awch am y dvdd i\v glvwed. E. (TM I;RXOL RODKRTS. ¡ .1 I 1

PRIODAS. 1^yi>d G wener, y 6t>d cyflsol, unwyd me wit priodas pi.t, ivrvAdf,-t'r coficslrvdd yn Mach- ynlleth, Mr. Evan Rowland Jonost. mah livnaf Mr. i-t Daiiiel Lewis, '\Vater Street, Abergynolwyn, ynghyd a Miss Laui-a Jones, merch Air. a Airs. John Jones, Bryncrug, Towyn. Gwasanaeth>\r. d f(,1 tystion i'r amgvlchiad gan Miss K. Evans a Mr. J. Evans, Alban House, Maehvnlloth. a tlirefnwyd arlwy yn nghartref Mr. Evan Rowlands (taid y priodfal)), yn >.iachvnlletfc Eiddmiir ilr ddeuddyu ieuaiigc hob cysur oil, hedd gan eu cydnabod yn arclalau Abec- ffynolwyn a Bryiierug.

0 BEN Y GWRYD I BEN Y COB. .-——— GAN 'SYR RHISIARD.' j GAN I SYR RHISIARD.' i 1  BEDDCELERT. I Y CARTHFFOSIAD. i Y mae y gwaith carthffosiad yn mvned yn mlaen yn gjflym, er gwaethaf y tywydd gwlybj*rog anffafriol. Gwneir y ffos fawr i iyny i gyfeiriad i Ficerdy, ar brif-ffordd C'aernarion. Y mae tua 30 o ddvnion Y11 gweithio yn y lie. ¡

NANTMOR. GWLEDD DE, A CHWRDD PLANT YR YSGOL. Dathlwyd Dygwyl Dewi Sant yn y fro hon trwy i'r ardalwyr roddi te a bara l:rith, i blant yr ysgol. Bu y wledd yn yr ysgoldy yn y prydllwn, pryd y gwas- anaethai nifer o foueddigesau yr ardal wrth y byrddau. Mawr ganmolid y wledd. Yn yr hwyr cynnaliwyd cyfarfod g>xla'r piant yn yr un ystnfell, o dan lvwyddiaeth All1. John Hughes, Oerddwr Uchaf, gan yr hwn y caed anerchiad bwrpasol. Dysgwyd, ac arweinid y plant gyda'r canu, a'r perfform- iadan, gan y ddwy athrawes, Aliss M. Jones a Miss Lily Hughes. j

PRENTEC. -1 I CWRDD ADLONIADOL. I Nos Sadwrn, y 7fM, cynnaliwyd cwr.dd-ad- loniadol yn y lie hwn, o dan Ivwyddiaeth y Parch. LIewciyn W. Thomas (Eilian), v gweinidog. Gwasanaethwyd trwy adl'odd. ?an?' Mri. John Roberts, Fachgoch, ac'Ed- ¡ ward Jones, Fron Oleu. Cafwyd dad], Siflc, merch yn yr eglwys,' gan e hwech o'• ferched ieuaingc sef, .Misses Kate Evans, Portreuddyn; Mary J. Williams, Gloddfa; Maggie Roberts, Tan y Bryn: Jane Ro- berts, London Terrace; Maggie Williams, 'JYn Llyn, a Maggie Thomas, Ysgol y Cy- nghor. Yr oeddynt yn ddyddorol iawn. Datganwyd gan y Mri. Wm. Griffith, Oak Terrace, a Thomas Williams, Gloddfa. j Chwareuwyd ar y cvwth gan iMiss Dora 10. Williams, Aber Dunant. Cysta<lleuaeth ar y Mouth Organ '—1, Robert Griffith, C'il Llidiart. Adrodd ystori for chwaethus—1, Robert Jones, Portreuddyn; eyfartal 2, W. Griffith, Pant Lhvyd. a Dora E. Williams. Cyfeilid gan Miss Annie Williams, Aber Dunant, n Mr. Lewis Jones, a Bortll Madog.

LLANFROTHEN. CWBDD CYSTADLBUOL YN RAMOTH. Nos Sadwrn, y Vteti, cynnaliwyd cyfarfod cystsdleuol yn y lie uchod, o dan lvwydd- Jaeth, Mr. Richard Jone-, Morfa Wen. En- niilwyd y gwobrwvon fel y canl."n ;-Dat- ganu y don Blodau'r lesu '-1. Nellie Hughes, Ogof Garonwy. Adrodd i rai dan ddeg—1, Edith Jane Evans. Tanian 2, Ro- bert J. Jones, Tanian. Datganu y don, Nid oes neb fel lesu '—l; John W. Jones, j Gareg. Adrodd, Ty heb do '-Alfred Hughes, Gareg. Datganu y don, Tregen- i rai o 15 i 1,8 oed-I, Richard Prit- cttard Bryn Derw 2, Tommy Buckley, Ty i Capel. Cystadleuaeth ar yr mtawd, Car- trefcydradd, Richard Pritcliardj Brynj Derw, a John S. Piitchard (ieu.), Gareg. Giafell—1, Mr. Evans, Geili Got-li. Darlun o Lew '-I Joliii Jones, Morla Glas. Her Unawd, Y Slab Afradl'on '—- goreu, Mr. Lewis Pritchard, Gareg. Stori ti-raetli, Jobii J -Evans, i (;elli Goch. Ponnillion i'r Awcl y Gwanwyn.' Deuawd. Mri. R. Pritchard a J. S. Pritchard, Gareg. Ar- 3-ioliadau Dosbarth laf, cydradd, Idris Buckley, a John Lloyd, Turnpike. Dos- barth II., 1. Ed. G. 'Jonps. Tanian; 2,! Maggie Evans, (lelli Goch. Crossio, Sliss Maggie Evans, etto. Pedwarawd, parti Mr. J. S. Pritchard, Gareg. Talwyd y di- | fdchiadau gan Sir. J. S. Williams, ler- iyjiwyd trwy ganu fleii Wlad fy Nliadau,' dan arweiniad v Parch. Arthur Davies. Cafwyd cwrdd dJryr ac adeiladol. j

PENMORFA. CWRDD CYSIREIG. IVo? '.Satujvrn cynnaliwyd cyngherdd pOhl- f)gaidd yn nghapel y SI.C., Penmorfa, o dan SyVyddiaeth Sjr. 'm..Morris Jones, cyi- xeit'hjwr, Pofth Sltidog. Datganwyd pen- nillion gan y Brodyr Francis, o Nantlle, a chawsant gymnifer*;dwyaetli mawr. Canas- ant yn fendigedig..Canai y plant, o dan arweiniad Sirs. Thomas, Plas Isa, hen alaAv- on Cymreig, Cwyd dy galon Y Pren, ar y BrYn' a 'Chvfl'i'r Geifr.' Cyfeiliwyd iddynt gan Sliss Slyfanwy Jones, Porth Sladog. Aetiwyd dwy ddrama, o waith y Parch. Morris Thomas, B.A.. t>ef, 'Yr Ym- fudwyr,' a'r 1 Ddyncs Newydd- yn ddoniol iawn. Adroddwjd droion gyda hwyl gan y medrus Sir. David Williams, Iyy House, Porth Madog. Cyfeilid gan Mr. R. E. Jones. Porth Sladog. Caed cyngherdd ar- i llol-tl i -Nfldog. Caed evii-lierd(i ni--

PORTH MADOC. I EISTEDDFOD GADEIRIOL A CHO RO-II OG DYGWYL DEWI SANT CYSI- I DEITHAS LENYDDOL Y TA BERN ACL. Penderfynodd Pwyllgor Cymdeithas Len- yddol y Tabornaci (SI.C.), ddathlu yr wyl genhedlaethol trwy gynnal Eisteddfod Gadeiriol a Clioronog;' sef, Noson LaNi-cii Gym|reig.' Cynnaliwyd yr eisteddfod nos Lun, yr ail, 311 ysgoldy y Tabernael, ac yr oedd y He yn orlawn. Yr oedd nifer y cys- tadieuwyr, yn mhob adrau, yn lliosog iawn, a ffynai y brwdfrydedd mwyaf yn mysg y -cystadleuwyr. Ysgrifenydd yr eisteddfod • oedd Sir. Stafford H. SI. Thomas, a gwnaeth Sir. David Williams, Ivy House, lawer dras ei llwyddiant. Y llywydd oedd Parch. J. II. Williams, aV arweinydd ^edd Carneddog, Beddgelert. Efe, hefyJ, ;;1 feirniadai yr adrodd, y farddoniaeth, &c. Reirniadwyd y canu gan Sir. J. J. Thomas, Taharmm; y traethawd, gan y Parch. J. H. Williams, a'r Ellyn Bi-en sef, gw-aith 11aw, gan Alr. J. Owain Hughes, y G len. Cyfeilid i'r cantorion gan y SIri. R. G. Jones, a John Lewis Jones. Trysorydd yr -eisteddfod oedd Cadben Lloyd. Testyn y -gadair oedd can. (Topical Song), i'r gym- •deithas. Yr oedd naw o vmgeiswyr. S:1f. ;at y tri beirniaid—Carneddog Physygwr. ac An Dwr, yn ffrynt v lbvyfan. Yila darllen- 'Ùdd Carneddog y feirniadaeth. Svlwodd ar bob un, a dyfarnwyd n ddoniol 'Tubal yn oreu. Galworld vr Archdderwydd, 'Dafydd Ty'r Eiddew.' am i'r bardd budd- ■'igol sefvll ar ei draed. a, gwelwyd mai Mr. L R. Roberts, yr 'Emporium,' ydoedd. -y r oedd y He yn llswn berw, a galwodd yr Archdderwydd am osteg, ar uchaf ei lais. Yna canodd Mr. Ackers y corn gwlad. Ynn. aeth Ap Cii-mllaii, ac Ap Ceridwen (vn pu gwisgoedd barddol), i gyrcliu y bardd budd- ugol i'r lhvyfan, tra y caiiai Mr. Ackers, 'See the Conquering hero comes.' Cadelr- iwyd ef gyda rhwysg mawr. Anerchwyd y hardd gan Carneddog, Dafydd Ty Eiddew, Gwanwr Gwynt, Ap Dwr, Gwilvm Hvdref, Ap CVmllan, Physygwr, Ap Ceridwen, Ap Teowyn, a Cheidwad Drws y Capel. Sylwodd Carneddog mai brodor o Fedd- gelert-cartrefle meib athrylith-oe.dd Mr. J. R. Roberts (Emprwr yr Emporium), a chafodd gymmeradwyaeth mjwr. Yr oedd y cadeirio yn urddasol a naturiol o'r de- clireu i'r diwedd. Rhoddwyd y gadair gaii Mr. Ellis O. Humphreys, saer coed.

DEISEBWYR PWLLHELI. Slewn cyfarfod o Bwyllgor Cyffredintil Clwb Rhyddfrydig Pwllheli, T. wythnos ddiweddaf, gahvodd yr Henadur W. Eifl Jones sylw at y dileiseb oedd yn cael ei cliymmeryd o gwmpas v dref V11 erbyn Mesur Dadgvssylltiad yr EgJwys. Dvwedir fod pobl yn arwyddo am y dywedai y cail- lajSwyr wrthynt, os pesid y mesur, y bvddai i eglwysi y gymniydogaet'h gael eu tynu i la?T.? Annogai ?Jr. Jones v pwv!!?or i 'o gynmal cyfarfod cyhoeddns ar uhwaith er rhybuddio yr etholwyr a'u goleuo ar v mater. Cyttunwyd yn unfrydol A-hyn.

SIR ABERTEIFI. DYM.V lien sir enwog ac anwvl iawn -ie, hen sir grefyddol, canys ýma mae Llan- ,eitli(-) efor N,lctliodistiaiti, Ne 11 add 1 wyd do'1' Annibvnwyr — enwau adnabvddW. iaAvn mewn cyssyllfiad a chrefnld er yn foreu. Etto gallesid meddwl wrth ddarlfen liapvrau bach Eglwysig y dvddiau hyn nad oes dim crefydd yn bod ond yn yr Eglwys ladol. Gal want yr Y'mneillduwyi yn I liatli-on ac yn ysbeilwyi' ac yn bob peth ond dynion. Dywed hen ddihareb niiii lleidr alwa leidr gyntaf.' Y mae cryn lawer o ystrywiau vil cad eu rhoddi ar Ayaith yn v sir hon i ddenu Ym- neillduwyr i arwyddo y Deisebau Eglwysig, SVrtli wrandaw ar ambell un weithiau gall- esid medd wI mai perthvn i un dyn yn unig yiuae ymyn wentydd plwyfol; and mae'r haul j 11 codi, a daw pobi i weled trwv'r amrywiol cbwcdlau a ledaenir. GOHEBYDD.

TREFECLWYS, MALOWYN. SIARWOLAETH A CHLADDEDIGAETH SIRS. WATKINS, BRYNWGAN. Prydnawn Sabbath, SJawrth yr 8fed, am chwech o'r gloch, ehedodd ysbryd y chwacr anuyl a rhagorol uchod at yr Hwn a'i rhoes. Cawsai oi lwnaIluogi yn fawr er's tua, dwv flynedd yn 01, gan gytfyrddiad o'r parlvs. :?i s galf?dd ( Ir lier ii-yc tL l fn?ned i nieli-ii Nis gallodd o'r herwvdd fvned i mewn ac allan oddi ar hyny, ond arbedwvd iddi fesur o allu i fwyiihau cwmni, a theimlo dyddordeb yn llwydd ei phlant ar hyd yr amser. Yr oedd ei lianallu wedi ei gwneyd yn giyn ddibynol ar y rhai o'i ehwmpas, ao yn awyddus i gael y sawl oedd hoff ganddi yn barhaus o hyd eyrhaedd, ac o hyd chw, ac nid ychydio; yr aberth wnaed er mwyn atteb i'w dymuniad yn mhob dim. Gwnaed ei meddwl mor esmwyth a dibrydN ag oedd modd, gan mai dyna, yr unig gynllun teb- ygol i gadw ymosodiad arall o natur vr hyn a'i hanalluogasai eisoes yn ol. Ni chafodd yr un arall. ond amlwg ydoedd mai graddol wanliau yr oedd. Ar ol <.1\ flynedd o ofalu a phryder, daeth y diivedd. Cwaelodd vii gynym y pymthefnos cldiweddnf, ac vm- adawodd yn esmwyih fei"~i>e yn yniollwiio- i gysgu i'r w]ad lie nad oes neb yon dvwedyd claf yd wyf.' Y mae yn f-hwith gan gykh helaeth o gyfeillion feddwl am Brynwgan heb \fir, "Wat-kins, a chydymdrtmln* yn ddwys a'r plant oil yn eu galar. (ianwyd Sirs. S\ atkins yn Caeau Duon, Carno, yn y flwyduyn 1837. Ei rhieni oedd- ynt John ac Anne Richards. Bedyddiwyd hi gan y Parch. Samuel Roberts (S. If), Llanbrynmair, a cliyda'r Annibvnwvr yn Ngharno y magwyd Iii.. Priododd a Sir. Ri- chard Wat kins, C'roes Dy, Carno, a sym- mudodd yno etto, a buont byw yno wyth mlynedd. Ddeugain a thair mlyncdd vu ol s> mmudasant o Garno i Fryn gan vn NhrefegluA s. Yma y ganwyd A* rlian fwyaf o'r plant. Bu iddynt un-ar-ddeg i gyd, o ha rai y mae yn awr wyth yn fy'w. airo ferched, a phump o feibion. Dewiswyd un o honynt yn ddiweddar yn flaenor yn eglwys y Slethodistiaid yn Ngleiniant, ac y mae- un arall yn weinidog or's blvnvddoedd gyda'r un enwad, sef y Parch. David Watkins, brnwd anwyl, a chymmeradwy, ac hyd vn ddiweddar, mewn cyssyHtiad' bugeiiiol ap- c-glwysi taith Prion a'r Glyn, ger Dinbyeh. Dygwyd y plant oil i fyny gyda'r Methcdjat- iaid yn ligliapel Gleiniant. Wcdi svmmud i artlal TTefüg wys yr oeJd yn fwv cvncus i gyrchu yno nag i ciddo yr 'Anmbynwvr, yr hwn oedd mewn cwr arall ac qnglivfl(,iiF,. o .r ardal. Ymaelcdodd Sirs. Watkins, hefvd, gyda r Slethodistiaid am -vr un rheswm; a rhoddodd liyny fantais fawr iddi i gadw ei Hygad arnynt er ou hyfforddi vn mlien eu ffordd. Yn hyn cafodd hi a'i phricd weled eu dymuniad i raddau amlwg vn eu dydd Ymaelodai Mr. Wtkins lix-tl v diwedd gyda'r Annibvnwyr. Daeth ei ddydd ef i ben yn frawychus o sydyn ryw 17cg mlyn- edd yn ol. liyd heddyw am yr adpc. Yr oedd hi yn ddiwrnod braf. Cleddid cy' m- mydoges iddo y prydnawn. Daeth ef i'r angladd, a thra yn hamddenol gerdded o gwmpas i aros yr amser i gvchwvn, cafcxld ergyd or parlys. Ni chafwyd gair ganddo Cludwvd ef 1 dy eyfagos, a chyn machlud haul bu farw. Ergyd trwm iawn oedd bwnw i'w briod a'r plant. Daliodd hi ef yn rhyiedd. Cafodd 13ertli yn amlwg i hyny. r oedd hi yn wraie o synwvr ciyf; wrth farn da. y llywodraethai ei thy a'i hachos- ion. Yn goron ar y cwbl, yr oedd hi wedi 01 bendithio a'r (I(Ioothillel) sycid oddi uchod, yr hon yn gyntaf nnr ydyw, wedi hynv heddychlawn, honeddigaidd, liawdd ei thrn, llawn trugaredd a ffrwythau da, diduedd di-ragrith.' Pan ddaeth ei lle-sgedd yr oedd cysuron crefydd, yn ei chynnal. Gellir barnu hyny wrt-h ddeall mai yr adnodau hyn oedd ei hoff adnodau, Y I I ddioddefgar mewn cvstudd. yn llawen mewn gobaith, yli dvfal-barhau mewn gweddi.' 'Y cv/Uwn a obeithia pan fyddo manv.' Adncd fiwr ei hywyd oecld yr olaf. a gu_asi;mi ei ar ci nhlant drwv ei hoes. Dvnia ci hcfT l-Mir.illion fi fv Now. (1:11 fi i'r ii IOKU, lesu. 'rwyt Ti'n ddigon Ma A TOSU Grist o'n heel Y mae ei choffpdwr- i.ir,fli vn fondicediir. Gwasanaethwyd ddvdd ei hangladd an y Parcli'i. D. Davies, Siron. He R. Davies, B.A., Trefeglwvs -— C'fn 111.