The Welsh Coast Pioneer and Review for North Cambria

Straeon yr Aelwyd. Ii Ysbrydicii y Bwthyn. RYDA hi yai1 cofio fed N.ed a fimia "ar dtamp'' I itrv/y 'Sir D'd'iaiibych. Wei, roedda 11.1 w:etd'i cael gafa el ar arth ddof. Mi ddeuda, i y stori wxtha chi eto. Rosdd yr arth. toefo ni. Toes gin/ i <Mn» •math o yn. rnlia. ardial y. oawsoan -ni Imnain: and belli: by,nag, am liyny, 'ro'edcl hi yn tynu at y p'nawn pen ddeu- d:is i wrth N'ed. "N!ed," rnt&dldwii i, "ma "na eklia ffyrst-clas wedi dwadi i IÙe11 -1. "GofeeitMo ches ai mo dy frifo, Idris," medda fyjiita. "Mi geitb tsn. o r., i frifo, toc, os na dendi di,"m.e:didwnina. "Paid a cholli dy dierapar, Idris," medda Ned wedyn, gan s-i.arati yn wirion, fel y bytldl Üi yiL gneud weithia. fasa".ri, bit'i garw i ti golli teim,p.;ax bach mor nieis." Fydda i byth y-a cymud, syhv 0 Ned; pen fyddi o yn trio bod yn "funny." Mi fyddi gin i or- mod O- bit! drosto fo i ddigio wrth y cneadnxr bach,. "Ar ol1 i !ti oxpha:n gyboli, -Ned," medld;wn, i, "ella y g,a,d'e-,ATi di i ani ddeud gair bach, .am yr eidia 'ma." "Alla.n a fo, 'ta, Idxis," miecPda fyjita. "NVel, 'rydw i, wedi bod: yn. cysidro ers, meityn be i1 aieudl befo'r arth 'ma. Ma hi yn glamp- o anif al..splendid, a mi ddyla ni. iieiid- tipyn o bres all:a;n .0' honii hi." "Ryda ni wedi gnend tipyni fisoes," meddla NedL "Yda'n ond ddini lianar. cimin, ag y g'na nli eto." "Sut ',rwyt !ti am. neud, Idxis? Wyt ti am -wexth,u r croein i r}^wuii e\lO?" "Na.; mat game ynla y.n rhy beryg. "I!if ella'r boi aieisa fodl yn Thy 'smart a ni, a'n rhoi nil yn, ngafail; y plisman ciin i ni gael anrsai i spiü o'n cwmpas." "Fas-a, hyiiiy ddlim yn gneud y tro o gwbwl, medda Ned, yn deimladwy. Ma gin N.ed fwy 00 of-ii cael plisman yn i war, na's sy' gyoo fo o ofn. y gwr dpwg i hun. "Dyma'r -sciam- ddoth i mhen i, Ned," medd- w,ri i. ":M\a raid1 i n;ii neud ryw fath o sho h-ef,o'r, anifal 'ma. 'Tasa 'ni yn. cael gafal ar ryw (fildini go gymiwys- i'w rhoid :hi, mi fasa'n yn: medru codi dwy gdniQg ne daix am i gwe'ld hi. Wy1: ti yn gweld be ydw i ynl feddKvl?" 'Ydw, yn letïtha," medda Ned, "faisa dim posib cael ldiiim byd gwell na hyn-a Splendid, fachgacn "Mia gyno ni ddigon o weli di', i logi ryw. fath o, fildin, a wedyn, mi fyddi po'b peth yHi dawn." "Un garw wyt t;, Idris," ,medda 'Ned. Ma igin Ned ddigon 0 sy.nwyx yn i ben, os licith o onelua defaydd o hoiio fo, och chii. W!el, 'ar ol pendexfynu, gimare a hyna, y pe-'thJ i-iesa oedd chwilio am l,e i. atab y pwrpas. "Sgubor ne nvla fcllv fasa'n- gneud! y tra, N'ed. "la," mieddwn ina, "andma raid1 i'r bildin fod yn sefyll ar beni a hUTh yiiThwla. "Thai o ddiYlli i gael bildin yn iiaxd1 neh." "Hylo Sut basa hwna yn gneud?" medda fo, gan bwyntio at hen fwthyn, bach,wech hiannax iii dyn-u i lawx, a phrenia. wedi i hoelio ar y ffen- 'estri. "Jest y peth, Ned," meddwn, "tos n.a neb ym byw yno fo, ma'n. amiwg, a fasa dim1 posib cael lie- mwy cyifleus." A mi aethom: ato- fo. 'Roecld y d,rws yn gyfa, ac wedi i blasltxo:, fel y fenestra,'hefo biilia sales' a obyfarfodydd a phetha felly. 'Rordd un sim- dcla, ac un part o'r to, yn adfeilion and 'roedd y pen axail i'r bwthyni yn edr.ach yn ddiigon da. "Dyma'x lie, Ned;" meddwn. i. "Mi neith: hwn yn ffyxst-clas. Weli di, 'toes na. dd!im ty a.rall yn agos, a 'ry,dw i yn 'siwr iod 'na le agoxad hr8..f y tu yn ddigonf ,mawr i cl;dal cxo,wd. reit dda 0. bo'bl. Aros di yma hefo-r axth, a mi a i i chwilio am -be:xc.h:encg' y lie, gael i ni gael gneud bargan hefo fo." ,Roc-,d:d. yr a.rt-h weld;'n canlyn ni fel ci bach yr 'holl ffordd, ac wrth. Iwc ddlaxtu «i ddimi dwad ar clirawi-, neb aT y fiforddi ond 'chydiig o blanit yr ysgol. Ond fel y cewch chi weld, mi fuo. dwad ar draws y plant yn beth lwcus iawn i ni, achos mi ddaru nhw ledaenu'r hanas dros y gymydogaetb, nes 'roedeL pawb isio cael golwg ar yr anifal. 'Roedd. na g'wt yn agos i'r ty, a mi xoison nu yrarth i mewn y.n hwnw, a, dipyn o 'betha ar y drws i'w cbuddio hi. All 'xosodd Ned yn0- hefo hi, a mi eis dna, i chwilio ann berchenog y bwthyn. 'Mi gyfarfj'ddis.hera wr cin 'mod.' i wedi' myndi yn mbell iawn, a phen ofyniis i pwy oedd1 pi,ar bwthyn, mi spiodd yn syxu ofnatsan, atnia i. 'Tasw.n i wedii. gofyn iddlo gaw!n i ladd: 0, fasa fo ddim wediiedracl1.: yn fAvy sobox. Mi welds fod 'na xwbath got od yn nglyn, a'.r bwthyn, ond 'xoeddwn i mewn goxinod o frys, ar y pryd, i gynixyd fawx ol sylw o'r .peth. 'Roedd hi yn mynd yn hwy-r, a ',roedid gin i isio cael 'sho' y noson hono, os oedd posib. "Pwy pia fo?" me-ddwnli wedyn. "Pa'm 'xwyit ti yn. gofyn, machgan medd- 'a',r hen wr. "Ma gin i isio cym ud: y Ueam ddwrnodl ne ddau, a, ma gin i dsro gw.eld y pexchenog," me-ddwn. J. "Wyt td yn meddwl byw yn y fan yma?" a mi sipiodd yx hen wr yn fwy, syn arna i nag1 o'r blaen. "Wel, be sy yn erbyn hyny?" meddwn ina. "Be? Byw yn yr Hafod, ax ol ■—— Mi 'ddylis i fod' yr hen fachga/n am gael ffit ne rwhath, 'Ro:ed!d i lygada fo yn staxtdo allan o'i ben o, bron, a mi ddechreiiis i feddwl i fold o 0'1 go', ne rwbath. "M'achgan, anwyl i," meddafo, o'r diwadd,-— a 'rO'edd.: o yn siarad 0. dd'ifxi', hefyd—"paid a, mynd Yll agos i'r lie melldigeddg y-na!" "Be haru'r He?" meddwni i. 'Roedd! yr hen wr bxadddi wedi. cy.nhyxfu; hpynl arna i wrth siarad: fd: ynai a 'roedd 'na bob math o betha yn dwad i mhen i. Nid yn amal y bydda i yn tednrio o'fn, ond ma raid i mi addaf _I mod i ddpyni bach, yn "nervous" axay pryd. 'Ro,cddi 'na rwath yn null, difrifol yr lien wx, yn gneud i mi gredu, ar fy ngwaefcha, fod n.a I rwbath dychxyin.llyd yn nglvii, a'r bwthyn. "Be 'baxu'x lie?" meddwn i wedyn, "Oes 'na fwgan yna?" Pen ddeudis i hyna, mi grynodd y,r hen wr •drwyddo, a mi spiodd o'i gwmpas fel tasa fo yn d'isgwyl gweld cannodd o ysbrydion drwg yn dwad' ami a.no fo. Os cedd' gin yr hen greadur dda.Tnadd, ',rcedda nhw yn. cl-eoian yn i gilydd, a 'roedd' i wynab o wedi mynAyn, fwy gwelw nag o'r 'blaen. Tos, ,mi xofh d law ar fy mraiehi, a mi ddeu- dodd yn ddifrifol: w "Machgan anwyl i, os 'rwyt ti yn gwerth- fawrogi dy fywyd ifanc, paid a siarad fel yna, a phaid a mym,d yn aglos, i'r lie ofnadwy yna." Wel, ma. laid i mi ddeiud mod i yn teimlo yn -bur .anghyffoxddus erbyn hyn, a mi ddechxeuis .feddwl am Ned diruan ar ben i hem yn y fath le. 'Roedd na ryw deimlad annesgrifiadwy o ofn ,ac arswyd, wedli dwad tros fy ysbryd i, a fedrwn i yn: fy myw i y.sgwyd 0' i. ffwrdd. ,IZo:e,d'd:wn i, yn teimlo fod 'na rwbath dychxynllyd yn h-ongi-an •uwch fymhem, i: xwbath na fasa, dim iws mi drio dengyd o wiltho fo. "Diolch ;j',r nefoedd- dy fod tii: wed-i sylweddoli dy beryg, machgan i," medd'a'r hen wr., 'a 'roedd o yn gorfod pwyso yn drwm ar fy mraich a e.rbyn liyn i gadw i hen gorph gwanaidd i fyny. 'Roeddwn. d yn teimlo i fraich o yn, cxynu, a I.roe,ddwn ina yn ffast 3111 mynd i'r un statu 'Roedd na stxygyl gadad yn mynd yn rniaen yn fy mhen i. 'Roedid gin i isio mynd i xybuddio Ned .o'i bexyg, ac ar yr un pryd, 'roeddwn i yn teimlo of n mynd yn agos i'r lie. 'Ro-edd yr 'hen wr wedi gneud babi o hona i. ac er i mi neud ymclraeh gal-ad i goncro. fy ofn, 'toed'd dim iws. Fuo'r un hogan bach yn fwy "nervous" nag oeddwn, i ar y pryd. Ond wrth feddwlam Ned druan yn nghanol i beryg, mi ddoth na dipyn o blwc i f'ysbryd i, a mi ddeudis wrth yr hen wr gin i ffrind yna, a ma gin. i isio i achub o." Mi neidiodd yr hen fachgan fel tasa rhywun wedi i d'rawb fo. Ffrind i ti yn y bwthyn yna Ydi o i mewn yn y ty? Dwad wrtha i—dwad wrtha i! Ydi o ¿I mewn?" A mi 'faelodd yn dyn yn fy mraich i hefo'i. ddwy law, a mi 'drychodd fel tasa fo wedi colli i synwyra. "Nag ydi, tydi o ddim wedi mynd d mewn. Ond mae o yn sefyll wrth y bwthyn." "0 diolch nad ath o ddim i mewn?" medda'r hen wr. "Ond paid a mynd at y lie. Dos i ben y ffordd, a galw arno fo i ddwad yma." Mi neis ina hyny, ac er fy llawenydd1, mi ddoth Ned. 'Ro.eddwn ii jest ofn na faswn i byth yn i weld o. "0 Ned," meddwn i wrtho fo, "mai hen. wr "M,a, yn deud fod na. rwbath ofnadwy yn. nglyn 11 a'r bwthyn 'na. A fedxa i yn fy myw beidio i .gredu o. Tydw i ddim yn un ofnus, fel 'rwyt ti.

MONKEY BRAND FOR POLJrSlb1:ING & SCOUJftING. I I ~|| MONKEY Will ^0 iMTR WORK BRAND If 1LL yU ft Ufil U V«UI&|\ | por Kitchen Tables IN AN HOUR. and Floors. MONKEY MONKEY BRAND I BROOKE'S BRAND For Paint Work. m I For Linoleum and MONKEY MONKEY MONKEY BRAND I) BRAND For Brassware. I Jms@r | I For Crockery and 1 Glassware. J SOAP MONKEY I MONKEY BRAND W0N-T WASH CL0THE8 BRAND For a Thousand i r M c M g For Metals & Marble. tilings. I < MMMMXtMBt Mclres Copper like, G'old, Tin lika Silver, Brass like Mirrors, Crockery like Marble, Windows like Crystal. lEY, BRAND LEVER BROTHERS, LIMITED, FORT SUNLIGHT, CHESHIRE. 1

TOl ELLIS. (Buddugol yn Talybont, Conwy). 11 Rhyw angel ar flaen iedn rhengoedd-yswr Gormesiaeth o'n tiroeddi; A gwTon hyf gwerdn- oedd, To,m ElUis—"pet" y miloedd. -0-.

"Y MAEN LLIFO." (Buddugol yn Nant y Rhiw, Llanrwst). Un hylaw iawn yn olwyncr-ae eirf Dd,ul, hwn i lyfn weithio, Y rhin a dra-dd' o'i chwvrn dra, Min yw lief y "maen lllfo." I

"YR YMWELYDD MISOL." Ymwelyddl iawn a'r miiloedd yw-er moes Gwr Tm: sol digyfryw Ac a faidd roi, dysg i fyw, Llanrws't. T. HERDERT HUGHES.

I yn gwbod, ond fedra i ddim. meddwl am y 11e heb gxynu ax ol chvad be ddeud odd yr ben wr 'ma am, y lie." I "Be sy' haru'r lie?" medda Ned, "welis i ddim byd o'i lte yno." "Welds ina chwaith," meddwm i, "ond gad i mi glwad1 be sy yr hen wr i ddeud eto." A dyrna. ni ill dau yn mynd at yr hen fachgan. 'Roedd o yn y'.il gwylied ni fel cath yn gwylied llygodan, a phen welodd o Ned, mi ddeud odd "A, machgan anwyl j, mi wyt ti wedi cael gwaredigath ryfadd!" "Wedi cael gwaredigath?" medda Ned. "la, 'machgan i; gwaredigath y gelli di ddi- olch ar hyd dy oes am dani hi." A dyma'r hen wr yn. spio i'i gwmpas yn ofnus, ac yna yn dwad yn gosaoh1 aton-i, ac yn sisial yn dddstaw "Machgan i, ma 'na rwhath melldigeddg yn nglyn a'r bwthyn 'na. Purn mlynadd1' yn ol, 'roedd na deulu, hapus yn byw yna, a'x lie yn adsain hefo lleisia y plant bach dela welodd Haul y Nefoedd erioed'. Ond yn, 53-dyn mi ddoth 'na felldith ar y lie. Mi ath v tad vn wallgo', ac un noson .ofnadwy, yn nghanol storm ddychrynllyd o daranau a melit, mi glyw- odd ddau ddyn oedd yn mynd adra bedbio'r hwthyn, y "sgrechiada mwya' torcalonus yn codi yn uwch na swn y stoIom. Y bora wedvn cafwyd1 hyd i'r teulu bach i gvd yn feixw, wedi cael d liar pi o gin y tad gwallgo'. "Roedd o. wedi dengyd i'r coed, ac yn mhen ddwxnod-a wedyn cafwyd! hyd i'w gorp-h o wrth droed dibyn. Byth er hyny, bron bob nos, ma ysbryd y tad yn mynd trw wadth y noson Gin adwy hono, a ma swn, 'sgxechiada'r wraig .a'r plant bach i'w clwad. Gwae i pwybynag sy'n digwydd bod y n agos rr lie ar y prjrd fj. ath 'na dramp d gysgodi i'r bwthyn, ddim llawax yn ol, "ar noson 'storm,us, a chafwyd hyd iddo fo y dwr- nod wedyn yn wallgof-ddyn, perffailt-h. Be wel- odd o a be glywodd o yn y bwthyn y noson hono, wyr neb. Dowch o'r lie. mechgyn an- wyl d»" Roedd Ned a nnna yn deciira chwysu bron e-rbyn hyn. Roedd meddwl mor agos y buo ni i .fynd i mewn i'r bwthyn yn gneud' i wallt y'n pena ni godi. •'Roeda ni a'n cefna at y bwthyn, pan neid- iodd yr hen wr, fel tasa fo wedi gweld ysbryd. "Y Nefoedd anwyl!" medda fo, "be ydi h\vna?" Mi ddaru Ned a finna ddychryn yn ofnatsan. Roeddllii yn meddwl fod ysbryd y bwthyn yn dwad. am dana ni. Ond toedd na ddim ond yr hen arth, a roedd- wn i yn teimlo,'n, falch dawn i gweld hi, hefyd. Ond am yr hen wr, roedd o yn i chychwyn hi dros ben y clawdd, a. mi gafoddl Ned a finna gryn draffarth i'w bexswadio to fod yr arth yn hollol ddiberyg. Pen welodd o yr arth yn ista yn llonydd fel ci" wrth y'n hochor ni, mi 3,md,awelad,d,a mi ddoth ato i hun. Md ddylis. i ma xhyw fwystfil' ofnadwy oedd 'na," medda fo. Wel, xoedd Ned a finna mewn tipyn 0 ben- bleth -be i neud erbyn hyn. Toedda ni ddim isioaros yn nghymydogaeth y bwthyn, mi ell- wch feddwi, ond wydda ni yn y byd 11e: i fyad. A 'roedd hi. Yin dechra nosi erbyn hyn. Yn mhen ychydig ,iawn mi fasa yn dywyll. Wei, mechgyn anwyl i," medda'r hen WI, "mi faswn i yn y'ch cynghori chi i'w gwadnu hi o'r ardal 'ma." "Dyna'x peth xydw i am neud, yn siwr i chi," medda Ned', a roeddwn ina. yn teimlo 'run fath o fo. Ar ol ffaxweiio hefo'r hen fachgan, dyma ni yn i chychwyn hi hyd y ffordd. Ar ol mynd chydig o laiheni, mi 'trawyd fi yn sydyn a'r eidia i fod o yn beth dondol iawn fod yr hen: wr yn cerddad reit i gyfeiriad v bwkhyn, a hitha yn mynd yn dywyll hefyd. "Ned," meddwn i, gan stopio, "ma na fwv yn hyn na wel y Uygad. 'Drycha ar yr hen fachgan- yn cerddad ffordd yna, ar ol d holl 'straeon. Wyddost ti be, 'rydw i jest iawii a, meddwl fod. gyno fo ryw amcan; wrth y'n dych- ryn ni fel yna. asa fo byth yn mynd reit at v lie, tasa fo mor ofnus ag oedd yn deud- i fod o." "Tyd o 'ma, ldris," medda Ned, "tyda ni ddim yn saff yma. Tyd." "Na," meddwn i, "rydw i am gael eglurhad' ar hyn gynta.' 'Roeddwn i yn teimlo yn ddewr ofnatsan er- byn hyn. Wn i ddim: p'run ta ymadawiad vr hen wr ynte presenoldieb yr arth oedd y rheswm, ond 'toedd gm i ddim mymxyn oi ofn 'rwan. "Ned," meddwn i, "g'na di fel y fyno ti, ond: xydiwIam fynd yn ol, ac am: wylio'r hen fach- gan 'na, a gweld be sy' gyno fo ar gerddad." A dros y clawdd a fi, cin i Ned gael amsar i ddeud dim. 'Roedd hi ddigon tywyl i mi fedru mvnd yn saff hyd y caea. heb i'x hen wr fy ngweld i. Mi can-lynis 0 yn hwylus hyd nes y doth o at y owthyn. Pen gyrhaeddodd o hwnw, mi stopiodd, a mi splOdd i 'fy.ny ac i lawr y Ion )'11, ofalus. Yna mi ath at y dnvs, a mi goxodd o hefo xwbath, a mi ath i mewn. Yn mhen dau funud ne, dri. wedyn. dvma fo yn dwad ailan, a mi gwelwn o yn cuddio bag go fychan yn nghesal i got. ° Mi welis ar -unwadth s.ut -'roedd petha vn sefyll. Hen gybydd oedd o, ac wedi digwvd-d cuddio i gwd o bres yn yr hen fwythyn. Dyna. pa'm y claru o neidio o'i 'sgidia jest pen son-is i wrtho to 3m^ fynd i mewn i'r lie. Ma'n deby^ ma mynd i gyfri i arjan ne i fynd a nhw i rwla aralli i w cudddo roedd o pen gyfarfyddis i o. Pen gofis i am, y braw ofnadwy roth vr hen gojar i mi, roeddwn i,:m teimlo yn barod i hannar i ladd o onr yr Dn pryd fedrwn i ddim1. pei-dio edmygu i yfrwysder o, yn inventio y fath stori i'n, dychryn ni o'r lie. Mi e.is yn ol at Ned mewn tempar xeit ddrwg. Fyddia i ddim, yn licio cael fy ngneud; fel yna. '••Wells' di o?" medda' Ned. "Naddo; ty-d yn dy fla:en," meddwn ina, a ffwrdd a ni. (Stori arall yr wythnos nesaf). «