Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
7 articles on this Page
THE TRANSVAAL WAR FROM DAY…
THE TRANSVAAL WAR FROM DAY to DAY. The war news up to a late hour last night was disappointing. The only -L'iiLiifcii.'AV. "Ow f>r>in Nalal is contained in a telegram from Spearman's Camp recording fighting by Sir Charles Warren's force on Monday and Tuesday. Successful skirmishing work has been done by both Lord Methuen's and General French's forces, but there is practically no intelligence from General Gatacre. Some interesting messages from Ivimberley have come through, showing renewed determination in the Boer attack on that town. A motion was introduced into the American Senate yesterday by Mr. Pettigrew declaring that the United States would not recognise the right of any nation to declare foodstuffs contraband and seize them on that ground, and that any such seizure would be regarded as an unfriendly act by the United States. At midnight on Wednesday General Buller sent news of Sir Charles War- .FRIDAY. ren's enterprise at Spion Kop. It shows that, in accordance with the announce- ment in his message sent on Tuesday night, Sir Charles Warren surprised the Boers on Spion Kop on that night. The small Boer garrison Red berore our troops. Next day, however, Sir Charles Warren was heavily attacked, especially by a very annoying shell fire." He held the posi- tion all day, but General Buller hears that his casualties were considerable. General Woodgate, among others, was dangerously wounded. Sir Charles Warren is of opinion that he has rendered the Boer position untenable. General Buller con- cludes: "The men are splendid." This is un- doubtedly a success, but only, as yet, a partial one. The military situation is discussed in some detail elsewhere, but two points may be noticed on which some misapprehension seems to have arisen. In the first place, the considerable losses mentioned by General Buller occurred not during our attack on Spion Kop, but during the Boer attack on that position. The Boer garrison on the bill was small, and it fled, apparently without making resistance. Spion Kop was not a stronghold, but only a strategic position held-for reasons not yet made clear-but weakly by the Boers. That of course makes a considerable difference in our view of operations. The second difficulty is the sentence in the official message which says Warren is of opinion that he has rendered the enemy's position untenable." What is meant is, not that the position of the Boers is already rendered untenable—the Boer attack on Wednesday disproves that—but simply that in Sir Charles Warren's opinion the Boer positions arc strategically untenable. They will be actually untenable, no doubt, when our guns are in position and able to sweep the country commanded by Spion Kop. Spion Kop was seized with ease on Tuesday night, defended with diffi- SATURDAY. culty all Wednesday, and abandoned -how we do not know on Wednesday night. General Buller does not say why the hill was abandoned but we may guess why. Spion Kop was abandoned by us for much the same reasons as led the Boers to abandon it so easily the night before. It was clearly an im- portant strategic position. Rising steeply from the Tugela river, it bisected the Boer positions, over- looking on the east the plain opposite Potgieter's, nd on the other side the long plateau running parallel with Venter's Spruit from Trichardt's Drift to Acton Homes. Unfortunately, a strategic position is not always one that lends itself readily to defence, and a strategic position that cannot be defended is worse than useless to its possessor. Spion Kop was a position of this kind. To-day's news is the worst we have had since the war began. The mean- MONDAY. ing of General Buller's telegram is. we take it, that he has abandonnd the flanking movement by Spring- field. By last Sunday Sir Charles Warren had secured a foothold on the southern and south- western slopes of the ridges dividing Ladysmith from the Tugela on the Acton Homes side. He remained in this position until Tuesday, unable to get his artillery up the steep slopes of the last ridge he had won, short of water, and exposed to fire from the ridges held by the Boers in front of him. At his right, towering above these ridges, lay Spion Kop, apparently dominating the Boer Positions in front both of his own division and of General Lyttelton at Potgieter's Drift. He obtained General Buller's consent to seize Spion Kop, an operation which was successfully carried out on Tuesday night. There was a strong resemblance between Sir Charles Warren's plans against Spion Kop and General Colley's plans at Majuba, but the "Very fact of General Colley's failure was in a Measure a guarantee against a similar failure future. One would at any rate hope so. ^hese hopes were not fulfilled. All Wednesday Spion Kop was fiercely assailed by the Boers, and it was evident from the description that it was a bad position to defend. The garrison lost heavily, and General Woodgate was wounded. His successor therefore decided to abandon Spion Kop, which he did on Wednesday night. The Sequel, however, is worse than was feared. At five "Welock on Thursday morning General Buller visited Sir Charles Warren, and it was decided, first, that it was no use renewing the attack on Spion Kop, and, secondly, that it was no use renew- Ilig the attack on the ridges. An hour later the retirement across the Tugela began, and by Saturday morning it was completed. In his concluding sentences, which would have read better in a different form, General Buller expresses his pleasure that the retirement across the Tugela ""as conducted without mishap. He ascribes the 8^ccess of the retirement to the respect in which Boers hold our fighting qualities. Whether this be the true explanation or not, it seems quite 'pertain that we have cause to be grateful to the Boers. With the exception of some meagre details of the struggle on the summit TUESDAY, of Spion Kop there is at the time of writing practically nothing new to record in connection with the move- ments of our troops in Natal or Cape Colony. The fresh particulars with is"erence to the fighting on Wednesday last show that the position to which oUr men were taken win dominated practically on 1l sides hy the fire of the Boers, who were concealed in the rifle-pits they bad prepared, and that it was absolutely untenable from the very first. t THE WELSH REGIMENT. On Saturday order* were received at Pembroke for the 3rd Welsh Regiment, under Colonel A. T. Perkins, to be held in readiness to embark for South Africa in about twevle days.
WORLD IN A WEEK.
WORLD IN A WEEK. The bill for the increase of the German navy has been adopted by the Federal Council. The death rate in Liverpool last week was the highest in the kingdom, namely, 30 per 1000 per annum. The increased mortality was due to influ- enza and affections of the lungs. i the Manchester City Police Court last week, Robert Evans, of Alexandra-street, Moss Side, was fined R5 10s. Od and costs for exposing for sale on the 20th December margarine unlabelled, and 10s. and costs for selling margarine in an unmarked package. "BORN TIRED." At the North London Police Court, last week, William Curtis, who gave his age as 59, but who did not look more than 40, was charged with re foxing to perform his allotted task whilst a pauper inmate of the City of London Workhouse at Homerton. George Jeffery, the labour master, said that on Tuesday the prisoner refused to work. Asked why, he said, I was born tired. I don't intend to work. I can get a bed and three good meals a day without work. What more does a man want." The Magistrate Some men want an early cup of tea and the Times in the morning (laughter). The labour master added that the prisoner had been in and out of the house about 300 times, and had been charged iJ. tila court on several occasions. The magistrate sentenced the prisoner to 14 days' bard labour. A CURIOUS CASE, A rather curious case came before Sir Horatio Lloyd at Mold County Court last week. It appears that a young man named Edward Anwyl Pritchard, of Leeswood, was indebted to a neighbour named John Roberts in the sum of £100, for which he gave a promissory note. Subsequently Pritchard fell in love with Roberts' grandmother, and married, and the latter was so pleased with his new grandfather that he handed over the promissory note as a wedding present. Later, however, the grandson regretted his generosity or changed his mind about his grandfather, and commenced an action in the eounty court for the recovery of the wedding present." Lawyers were engaged on both side.— His Honour 1 eld that there was an absolute sur- hnder of pl iliff's right in the promissory note to I the defend .and gave judgment for the defend- ant, IRFTFECK osts. WELSH EISTEDDFOD IN LONDON. A Welsh musical and literary eisteddfod was held at Prince's Hall, Kennington Road, London, last Thursday. The choral and other musical competitions were judged by Dr. Ro- land Rogers, Bangor. For the chief choral com- petition, Bishop's "Fisberrr,,ti-i's Good Night" and (iounod s ".by Babylon's Wave were selected, and the prize was awarded to the South London United Welsh Choir, under the leadership of Mr. John Jones. An interesting competition took place between two male voice choirs, the Brythoniaid and the Gwalia Glee parties, in sin,"ing Dr. Parrv'* Pilgrim's Progress." The prize (LIO) was won by the former choir, conducted by Mr, Caradoc Jones. The Falmouth Road Children's Choir won the prize in their department, Miss Mabel Medrow the soprano solo (Gray s Dream 01 raraaise ana Mr. Fred Lumley the tenor solo (Mr. Emlvn Evan's "Llewelyn's Grave "). A prize for the best essay on the life and work of the late Mr. T. E. Ellis, M.P., was awarded to Mr. T. P. Jones, Abbey-street. In the absence of Mr. Abraham, M.P. (Mabon), who had not yet recovered from his recent severe illness, the eisteddfod wae conducted by the Rev B. Thomas, vicar of St. David's, Pad- dington. The secretarial duties were excellently carried out by Mr. David R. Hughes. Mr. Arthur Sparks presided, and the surplus proceeds are to be devoted to the reduction of the debt on the Fal- mouth Road Welsh Chapel.
Y RHYFEL.
Y RHYFEL. GLANAU Y TUGELA. SYMUD YN MLAEN, SYMUD YN OL. Ar y 20ain cyfisol, gyrodd Sir Charles Warren y Boeriaid yu eu holau, a chymerodd feddiant o fryn uehel o'r enw Spion Kop, o'r bryn hwn ymestyna cribyn y ucbeldir can belled a'r bryniau a amgylch- ant Ladysmith ar y tu gorllewinol. O'r amser hwnw hyd y pumed ar hugain yr ydoedd mewn agnsrwydd i'r gelyn, y rhai a ddalient safle cadarn ar res o fryniau isel yn cyrhaedd o'r gog- ledd-orllewin i'r de-ddwyrain, ar draws y gwastad- edd o Acton Homes, trwy Spion Kop i ochr ogleddol yr afon Tugela. Ystyrid fod y safie yn un y gellid cad w meddiant o heno, ond nid oedd yn Ile manteisiol i allu symud yn mlaen, gan fod y lletbrau deheuol mor glog- wynog a serth fel nas gallai Syr Charles Warren gael magnelau o unrhyw faintioli i fyny, a hefyd yr oedd anhawsder cael cyflenwad o ddwfr i'r mil- wyr yn y fan hono. Ar y 23ain, cafodd Warren ganiatad gan Buller i ymosod ar Spion Kop, bryn uehel, fel y dywedwyd eisoes-mynydd mewn gwirionedd—yr hwn a ymddangosai yn agoriad i'r holl safle, ond ydoedd yn llawer haws i'w ddringo o'r tu gogleddol nag o'r tu deheuol. Ar noson y 23ain cymerodd Warren a'i allu feddiant o'r lie, ond cafodd allan fod yn anhawdd iawn cadw meddiant o hono, gan fod ei amgylchedd mor fawr, a hefyd fodv cyflenwad o ddwfr yn hynod ddiffygiol. Trwy y dydd canlynol "cadwvd meddiant o'r lie yn erhyn ymosodiadau ffyrnig a than trwm o fagnelau y gelynion. Ymladdodd ein dynion ni gyda dewrder dihafal, yn enwedig y Cameronians a'r Kings Royal Rifle Corps, y rhai a attegent yr ymosodiad a'r lethrau serthaf y mynydd, ac a lwyddasant i ymladd eu ffordd i'w gopa. Trwy holl ystod y dydd y mladdodd y Lancashire Fusiliers, Middlesex Regiment, a'r Thorneycroft's Mounted Infantry mewn dull dewrwych a godidog. Gan fod Major-General Woodgate, yr hwn oedd yn llywyddu wedi ei glwyfo, penderfynodd y swyddog a gymerodd y llywyddiaeth yn ei le, i symud yn ol o'r safle, yr hyna wnaed yn ystod y nos. Yn foreu ar y 25ain ymwelodd Buller a gwersyll Warren prydypenderfynwyd na byddai ail ymosod ar Spion Kop o un defnydd, ac fod aden dde y gelyn yn rhy gref i dori drwyddi. Mewn canlyniad penderfynwyd i symud yn ol i'r tu deheuol i'r afon Tugela, a llwyddwyd i wneud hyny heb golli dyn, na gwastraffu pwys o ddefn- yddiau rhyfel. BRWYDR SPION KOP. DESGRIFIAD BOERAIDD. MOR 0 FFLAMIAU O'R "MAUSERS." Y MILWYR PRYDEINIG YN CAEL EU MEDI I LAWR. Trodd y pummedd dydd o'r frwydr allan yn hynod o gyffrous. Am bedwar o'r gloch yn y boreu rhuthrodd nifer o ddinaswyr Vryheid, y rhai a ffurfient y blaen wylwyr ar fryniau uchaf Spion Kop, i'r gwersyll Boeraidd gyda'r hysbysiad fod y bryn wedi ei golli, fod y Prydeiniaid wedi cymeryd meddiant o hono. Galwyd adgyfnerthion i fyny ar unwaith, ond nis gellid gwneuthur dim am beth amser, gan fod y bryn yn orchuddiedig gan niwl tew. Ar doriad y wawr gwelwyd arwydd fod y peth yn wirionedd oddiwrth waith y Kaffiriaid yn dianc o'u gwersyll- oedd ger godreuon y bryniau. Arwydd arall ydoedd fod y gwefrebydd o Spion Kop i'r prif wersyll wedi ei dori. Pan ddaeth y dydd yn weddol olen dechreuodd dwy adran o'r Boeriaid esgyn llethrau y mynydd. Yr oedd yno dri o yspardinau, clogwyni lied serth, y rhai a wynebent safleoedd y Boeriaid. Dechreuwyd esgyn y rhai hyn gan y galluoedd Boeraidd, y rhai a adawsant eu ceffylau wrth droed y clogwyn cyntaf. Yna dechreuwyd dringo y serth glogwyni. Cafwyd allan fod y Prydeiniaid wedi amgloddio eu hunain yn gadarn ar gopa y bryn. Rhwng yr amgloddiau Prydeinig a'r Com- mandos Boeraidd gorweddai llain o dir agored, pa un yr ydoedd yn rhaid ei groesi nid yn unig dan dân trwm o'r rhych ddryllau, ond hefyd Lyddite a bwled-belenau, yn ogystal a phelenau o'r maes- gyflegrau. Yn y cyfamser yr oedd dau gwmni arall o'r Boeriaid yn esgyn o gyfeiriad arall, dan nawdd cyflegrau a Maxim y Rhydd Dalaetb. Gwnaeth y Prydeiniaid ymgais i'w ruthro gyda'r bidog, ond medid ein traed filwyr i lawr fel pe gan bladur. Parhaai y tanio gyda chynddeiriogrwydd didor, ond symudai y Boeriaid yn mlaen o gam i gam, hyd nes am ddau o'r gloch y codwyd baner wen i fyny, ac yr ymostyngodd 150 o'r Prydeiniaid yn yr amgloddiau blaenaf. Anfonwyd hwynt yn garch- arorion i'r prif wersyll Boeraidd. Parhaodd yr ymladd hyd y tywyllnos. Yr oedd y Maxims ar y ddwy ochr yn bwrlymu tan allan, tra yr oedd mur o fflamau o'r Mausers yn cadw y Prydeiniaid yn ol. 0 dan y dirwasgiad hwn, yn raddol rhoisant ffordd, torasant i fyny, a gadawsant y safle. Ar hyn o bryd nis gellir mesur yr effaith a gyn- yrcba enciliad y Prydeiniaid o Spion Kop, ond yn ddiameu bydd yn aruthrol fawr. Y SEFYLLFA YN LADYSMITH. GWYLIOYMDRECHION GALLUOEDD BULLER DISGWYLIADAU MAWRION AM WAREDIG- AETH. Er yr ymosodiad mawr ar Wagon Hill a Caesar's Camp mae y gelynion o amgylch Lady- smith wedi bod yn hynod lonydd. Ni wnaed yru- drechion pellaph gan rychddryllwyr y Boeriaid, ac mae tan y magnelau wedi bod yn lied fusgrell ac ambell ddiwrnod yn hollol ddistaw. Canfyddwyd symudiad bygythiol yn cael ei wneud dydd Gwener gan y Boeriaid ar Surprise Hill, ond yr oedd y gynau llyngesol a'r maes gyf- legrau yn gyflym wrth eu gwaith, agorasant dan egniol, ac fe aeth y gelyn o'r golwg yn fuan. Ymddengys nad oes ond ychydig iawn o'r Boer- iaid yn awr o amgylch Ladysmith, ddim ond prin ddigon i gadw y prif safleoedd. Tybir eu bod wedi myned iadgyfnerthu y Comjnandoes" sydd yn gwrthwynebu Buller. Mae y gelyn yn ddiameu wedi gwneud darpar- iadau mawrion i wrthwynebu symudiad Buller yn mlaen. Ymddengys fod eu holl alluoedd o ffordd Acton Homes wedi eu dwyn oddiamgylch i Spion Kop i ddal safleoedd yno. O gopa Observation Hill yn Ladysmith mae j Prydeiniaid yn pryderus wylio symudiadill a gweithrediadau y gwahanol alluoedd. Mae niferi mawrion o wartheg i'w canfod ar y gwastadeddau rhwng safleoedd y Boeriaid a Lady- smith, y maent hefyd yn gallu canfod amryw o wersylloedd mawrion perthynol i'r Boeriaid, a niferi mawrion o'r Boeriaid yn chwimwth garlamu o'r naill safle i'r llall. Y maent hefyd o'r un lie yn gallu i raddau wylio gweithrediadau y magnelwyr Prydeinig ar Swan* Kop" ar y tu deheuol i'r Tugela, ac mae rhai o honynt a'u pellwelwyr ar eu llygaid trwy y dydd yn disgwyl cael cipdrem ar rai Prydeiniaid yn yin- ddangos ar aeliau y bryniau pell, gyda gwreich- ionen o obaith am waredigaeth iddynt. COLOFN FRENCH. Gwnaeth French archwiliad o safle y gelyn ar y 25ain, a chafodd ef mewn safle cadarn yn Piet- fontein. Nid oes dim gwahaniaeth yn y sefyllfa. COLOFN GATACRE. Nid oes dim o fawr bwys o'r cyfeiriad hwn chwaeth. Dwedir fod Gatacre wedi cymeryd meddiant o le o'r enw Thebus ger Sterkstroom a'i fod yn adgyweirio y bont a'r gledrfforddv GALLUOEDD METHUEN. Gornest. yn awr ac yn y man rhwng y magnoinu ydyw yr unig weithrediadau sydd ya tori ar yr heddwch yn nghymydogaetb y Modder. RHYDDHAD MAFEKING. NEWYDDION 0 FFYNHONELL BOERAIDD. Lourenso Margues-dydd Gwner-Hysbysir ar awdurdod dda, o ffynhonell Boeriaidd fod Mafeking wedi ei rbyddbau ar y 23ain. Hai lwc mai felly y juae. ond nid oes eto ddim newvddion o ffyn- honellau craill i gadarnhau y chwedl, a rhaid e ehynwryd gyda phinsied gcddn c hales. GWARCHAEAD KIMBERLEY. Y TANBELENU YN PARHAU. Cyrliaedda newyddion o Kimberley hyd y 26ain cyfisol yn hysbysu fod y tanbelenu yn parhau gyda. chryn angerddoldeb, nid yn unig yn erbyn yr am- ddiffyiifeydd, ond heiya ar ranbarth trig- ianol y dref. Un diwrnod taflwyd saith ugain a phump o dan- belenau rhwng haner nos a phedwar o'r gloch y prydnawn. Credir fed y puknau a wncurhuriad Transvaalaidd, gan nad ydynt yn ffrwydro ond ychydig. Lladdwyd un plentyn, ac anafwyd pedwar o bersonau. Y FYDDIN BRYDEINIG YN NEHEUDIR AFFRICA. Rbydd yr ystadegaetb ganlynol syniad lied agos o gaderqid y galluoedd Prydeinig yn Neheudir Affrica, yn cynwys galluoedd Trefedigaethau a rhai ar en ffordd yno, &c. Yn Ladysmith 9,000 Gyda Buller 28,500 Yii Zululand 500 Gvda Gatacre. 7,400 Gyda French 12,700 Gyda Methuen 19,000 Gyda Wood 1,100 Yn y Penrhyn. 7,800 Yn Kimberley 1,600 Yn Mafeking 1.000 Yn Rhodesia 2,000 Ar y mor neu yn glanio- O Brydain 12,900 O'r India. 300 O Canada 640 0 Australia. 1,000 OBurmah 350 Ar gyehwyn- o Brydaill 21,500 O'r India 250 O'r Trefedigaethau ••• 1,850 Cyfanswm 129,390 ENCILIAD WARREN 0 SPION KOP. Dywed beirniad milwrol o gryn graffder fod Warren drwy encilio o Spion Kop wedi gwneud y peth goreu allesid o dan yr amgylchiadau. Pe buasid yn arosyn y safle, cawsid colled ddirfawr mown dynion a magnelau. Gallesid cadw meddiant o'r lie pe buasai genym nifer digonol o ddynion. Cyfrifir nad oedd gan Warren ddim chwaneg na 15,000 o ddynion, ac nis gallasai Buller hebgor ychwaneg gan fod arno eisieu nifer mawr mewn lleoedd ereill. Pe buasai gan Warren 40,000 neu 50,000 o ddynion, gallesid cadw meddiant o Spion Kop, a symud yn mlaen tua Ladysmith heb fawr o anhawsder. Tybir y gall Ladysmith ddal allan am fis yn ychwaneg, neu yn hwy na hyny, os oes ganddynt ddigon o ddefnyddiau rhyfel. Beth fydd y symud- iad nesaf, mae yn anbawdd dyfalu. Mae yn bosibl y gwna Arglwydd Roberts ymgyrch yn fuan i'r Rhydd Dalaeth. BRWYDR SPION KOP. MANYLION PELLACH. YMLADD FFYRNIGWYLLT. RHUTHRO AMGLODDIAU Y BOERIAID. Nos Fawrth gwnaeth traeclfilwyr Warren ym- osodiad syclyIf ar saile y Boeriaid yn Spion Kop. Gan ddringo llethrau clogwynog a serth y mynydd gwnaethant ruthr ar amgloddiau y Boeriaid. Diangodd y gelyn o flaen ein symudiad, wedi eu cymeryd yn annisgwyliadwy, ac beb gael amser i wneud darpariadau i wneud gwrthsafiad cryf. Lladdwyd dau o'r Boeriaid, a gwasgarwyd, y gweddill oedd ar gopa y mynydd. K Yr oedd yr ymosodiad wedi cael ei ragflaenu yn uniongyrchol gan danbeleniad effeithiol gan ein magnelau ni ar safle y Boeriaid. Boreu dydd Mercber dechreuodd brwydr trwm a pharhaodd bron trwy y dydd heb unrhyw leihad. Yr oedd yr ymladd o'r Jath mwyaf ffyrnig. Yr oedd y gelynion yn yn ddigofus o herwydd y dull tra esmwyth yr enilliwyd safle bwysig Spion Kop gan ein galluoedd ni, yr ydoedd hyn wedi eu ffyrnigo yn ddirfawr, a thywalltwyd danbelenau arswydlawn o'u gynau mawrion ar y safleoedd enill- edig, tra yr oedd eu Maxims "a'u Nordenfeldts yn gwlawio eu cynwysiad fel ystorm gynddeiriog wallt. Yr oedd tan y gynau ysgafnaf yn hynod ddi- nystriol i'n dynion ni, y rhai gyda dewrder dihafal a gadwent feddiant o'u safleoedd, a gwnaent atebiad mor eiieithiol ag ydoedd bosibl dan yr am- 9. gylchiadau. Gwnaed ymdrechion gan ein magnel- wyr ni i leoli gynau ysgafn ond dinystriol y Boeriaid I mewn trefn i ganoli ein tan arnynt ac i ddinystrio j eu heffaith angeuol, ond pa fodd bynag bu pob ym- j drech yn aflwyddianus. j Am naw o'r gloch, gwnaeth ein traed-filwyr ruthr | ddewrwych, a chymerasant feddiant o amglawdd i arall pellach yn mlaen, perthynol i'r Boeriaid, a I chadwasant feddiant o hono hyd nes y darfyddodd I eu defnyddiau saethu. j Ni buodd y Boeriaid yn hir heb sylwi fod rhyw- | beth allan o le, ac yn cael eu gwroli gan ddistaw-. rwydd rhych ddrylliau ein dynion ni, ymgripiodd I gallu cryf yn arafaidd yn mlaen, a daetbant yn j llytbyrenol i ymyl yr amglawdd. Yma cawsant brofi bidogau y milwyr Prydeinig. Bu yr ornest yn fyr, ond gwaedlyd, a rhoddodd y Boeriaid ffordd o flaen y bidogau gosodedig, ac enciliasant, ond nid cyn sicrhau ychydig o'n dynion ni fel carchar- orion. Tywelltid adgyfnerthion yn barhaus i'n safleoedd ni, a chadwyd meddiant o'r safleoedd hyny yn ngwyneb tan angeuol o safleoedd y Boeriaid hyd nes y rhoddodd mantell y tywyllnos derfyn ar y gweithrediadau. Yr oedd ymddygiad ein dynion ni trwy yr holl ddydd yn ardderchog. Nis gallai dim byd guro y dewrder dygn yn ystod yr ymladdfa wir arswydus, yr hon a barhaodd drwy y dydd heb funud o dawelwch. Rhoddodd y gynau llyngesol gynorthwy galluog i'n milwyr ni, drwy danbelenu ar y gelyn yn ddi- dor o Mount Alice, ar yr ochr arall i'r Tugela. Mewn canlyniad i waith y Boeriaid yn rhuthro i'r tir Igored y naill dro ar ol y llall yn eu hym- drechion nwydwyllt i ddarostwng ein dynion ni, ac yn ffugio rhedeg ymaith er mwyn hudo ein dynion ni allan, mae yn rhaid fod eu colled yn drom iawn. Collodd ein gallu ninau hefyd nifer mawr iawn, ond Did oes llawn fanylion eto wedi dyfod i law.
LLITH HEN GARDI.
LLITH HEN GARDI. Oes y byd i'r iaith Gymraeg "-Wel, ma'r hen ddiareb yn fwy tebyg o gael ei chyflawni nag ario'd. Y mae ei rhagolygon yn addawol dros ben. Caton pow meddyliwch am Peri Wind yn gorfod o'r diwedd mabwysiadu yr hen iaith. Chwi gewch y dirgelwch yn y paragraph bach yma, ym- ddangosodd yn y Goleuad ycbydig wythnosau yn ol:—" Nid oes odid un papyr wedi gwneyd rhagorach gwaith mewn byr amser na'r Welsh Gazette,' yr hwn a gyboeddir yn Aberystwyth at wasanaeth y glanau a siroedd canol Cymru. Golygir ef yn dda, yn foneddigaidd, ac yn ddiwenwyn; ac y mae ei adroddiadau yn rhagorol. Nid oes bosibl cael tystiolaeth fwy tarawiadol i lwyddiant yr anturiaeth na'i heffaith ar y Cambrian News.' Syn fel y mae amgylchiadau yn dysgu pobl i fwyta gyda diolchgarwch ac addfwynder bastai gostyngeiddrwydd." + Nid yw'r GAZETTB ond dechre ar ei yrfa eto; ond fe all ymffrostio ei fod wedi gorfodi Peri Winol i lyngcu yr hen iaitb--pilsen chwerw, os aim aowt—yn ogystal a gostwng pris ei bapyr. Synwn ni fowr, Gymry anwl, nag yw'r hen walch yn codi'r golofn Gymreig yma yn ei papyr just fel ma nhw yn dyweyd fod y Boers yn codi'r White Flag." Rhaid cymodi tipyn ar hen Gymry eto, welwch chi, pan fo hi yn myn'd tipyn yn bo'th. Ma'n shwr o fod llawenydd mowr y'mhlith yr hen Gymry sy wedi myn'd adre' wrth wel'd hen droseddwr mor fowr yn edifarhau o'r diwedd. « Mi a'th yn bledo brwd yn farchnad Tregaron y dydd o'r bla'n rhwng crydd bach o Penuwch a swel o Sais o Lunden, Dadle am y rhyfel o nhw wrth gwrs fel pawb arall; ac yr o'dd y gwr bach o Ben- uwch yn dysodli y Sais yn gampus o dro i dro-" I tell you man" mynte'r Sais o'r diwedd bron o'i go, God is on the side of big battalions." Who was tell you that 1" mynte'r gwr bach. History," mynte'r Sais yn go fawreddog fel ta' fe wedi rhoi taw bythol ar y cobler. Ond mewn wine i chi dyma'r gwr bach ai ateb yn barod, ac mynte fe, u my good man, you was forget about Boni in Russia. Where was the big battalions there. In the snow aint it; and pretty fast too. Ay my man, I was see many 'n old fox run away, scot free, when the cwn hela was stickit in Cors Garon." Wel, yr own ni yn gwel'd fod y gwr bach o Ben- uwch ar i uchelfane, a gorfod i mi droi fy nghefen rhag iddo'm gwel'd yn gwenu. Ond i chi allswn i ddim llai na meddwl beth os na'i yr hen Kruger ddianc fel rhyw hen gadno wedi ca'l i wala, a'n byddino'dd nine, wedi'r holl sbarad mowr, yn stico fel cwn hela yn nghors Garon. ♦ Disgwyl petbe' gwych i ddyfod Croes i hyny maent yn dod." Own i yn meddwl os byse Buller druan yn diall jj ac yn perthyn i'r capel y bysc'r hen emyn jj hyii yn shwr o godi i feddwl e' pan gas e'r shorn fowr na yr wthnos ddiwedda.' Yr o'dd e'n dechre gwel'd 'i ffordd yn glir i ga'l buddugoliaeth o'r diwedd; ac yr o'dd e' mor galonog i chi wrth wel'd 'i filwyr yn enill eu fIordd ac enill bryn oddiar y gelyn fel yr anfonodd e' newydd da i Llunden ar garlam. A dyma hi i chi yn hwre trwy'r Deyrnas fod Buller yn myn'd rhag ei fia'n ac yn congcro'r gelyn. Ond yn fuan-yn rhy fuan-dyma Buller druan yn gortod hela y newydd drwg i fod e' wedi gorffod cilio yn ol. ac fod y gelyn wedi cymeryd y bryn ito. Wel, allwn i ddim llai na chydymdeimlo a Buller, ac y ma' gen' i fwy o barch nag aricd iddo, achos y ma'r weithred yma yn profi, allwn i feddwl, fod gydag e' ben clir a chalon gi--ies-y ma' milwr da yn gwei'd 'i gamsynied ac yn gofalu pcidio aberthu ei ddynion. A I Wel, w' i yn gobeithio y daw pob un o foys Shir Abarteifi mas o'r rhyfel ma a'i gron yn iach. Ma na lawer o foys campus o Lambed ag Aberayron yn wmladd yn erbyn y Boers, ag ma boys Llambed o leia yn shwr o neid 'u marc. Boys Llambed show talent" medde Mr. Evans, Dyheudir, wy'n meddwl, a gewch chi wel'd fod i 'madrodd e' mor wir ag adnod cyn bo'r rhyfel drosodd. W i wedi ca'l wmbreth o benillion am y rhyfel 'ma o bob part o Shir Abarteifi.-NVel, w' i yn credu fod y rhyfel 'ma wedi magu bron cyment o feirdd ac o filwyr. Dyma i chi benillion o ardal y Bont —Evan Morgan, Bryneithinog, a'i cant. Y peth sy'n ein synu, 'n ein tynu, a'n denu, I ddarllen papyrau y dyddie blin hyn, Yw hanes y rhyfel, y cleddyf a'r magnel, Sydd rhwng yr hen irodyr-y melyn a'r gwyn. 'Rwy'n methu boddloni fy hunan, er hyny Fod achos i Brydain i gyffwrdd a'r wlad, Rhoi miwsic i ganu, meirch i weryru, A dynion i waeddu yn nghanol eu gwa'd. Aeth miloedd o'n dynion, rhai cryfion a dewrion, I ddechre y rhyfel, 'n y frwydr fawr hon, Profasant y seithau'n archollion a chlwyfau, Nes oeddynt vn cwympo i'r ddaear o'r bron, Anfonwyd rhai wedyn, rhai duen ysgymin, I ymladd a'r gelyn a'i yru yn ol; Ond buan fe'u shomwyd, arfrys fe'u caethdrybwyd Ac yna'u boddlonwyd, eu bod hwy yn ffol. Ca'dd Buller fawreddog, yn arfog a miniog, A'i fyddin galonog, eu galw i'r gad, [hyrddiwyd Ond fe ddaliwyd, fe glwyfwyd, fe laddwyd, fe 0 saith gant i wyth o drigolion ein gwlad. Mae 'nawr wedi cychwyn Lord Roberts a'i fyddin, I ymladd a'r gelyn rhai melyn eu lliw, Gweddiwn, erfyniwn, dymunwn, gobeithiwn, Am iddo ga'l cymorth a nerth odd'wrth Dduw. Ac os ca'r Anfeidrol, y Brenin Tragwyddol,— I fod iddo'n bleidiol i wrthsefyll v llu, Fe dderfydd y rhyfel, dystawa pob magnel, A daw heddwch i Brydain, os na ddaw ei bri. Mae'n addysg i Gymru, a Lloiger mewn difri', I atal parodrwydd i frwydro yn wir- Heb wybod yr eitha' a phwy caiff hi waetha, Gwell bod yn heddychlawn breswylwyr y tir. Wel ma'n ddrwg gen i nag os ddim lie i'r lleill, ma'n llith i yn rhedeg yn fath eiso's, ond y ma'n dda gen' i fod beirdd Shir Abarteifi mor iach yn y ffydd. Ma'n well gen' i waith y bardd o Fryn- eithinog o lawer na hen lol Kipling a'r beirdd Sysneg sy' wedi'u syfrdanu da swn y rhyfel 'ma. W i ddim yn gwbod fowr am farddoniaeth yn hunan, ond w' i yn gwbod rhvwbeth am synwyr cyffredin-ac ar deilyngdod eu synwyr cyffredin v/' i yn rhoi lie i'r penillion hyn. Fe 'rodd darlun ofnadw y dydd o'r bla'n yn un o bapyre Llundain. Pictwr o'dd e, o waith dyn enwog iawn mae'n debyg, yn dangos Napoleon yn uffern. Yr o'dd y fflame dychrynllyd yn-gwei o'i gylch e', ac yr o'dd y colofne o dan yn llawn o wragcdd a plant o bob graddd ac oedran, ac fel yr o'n nhw yn dirwn heibo i'r hen filwr gwaedlyd yr o'n nhw yn gwneyd golygfa ddychrynllyd yr olwg arni. Yr o'dd rhai gwragedd a plant wrth 'i brone yn edliw iddo y trueni a'r tlodli o'dd e' wedi ddwyn arnynt, ereill yn ysgyrnygu eu danedd arno, ac fel pe yn wallgo' yn eu galar am eu gwyr a syrthiasent yn y rhyfelo'dd, yn ceisio arllwys eu Hid arno mewn pob dull a modd. Wel yr o'dd y darlun yn un o'dd rhaid ei wel'd er ca'l dirnad'eth mor ofnadw o ddychrynllyd ydo'dd, ac wrth gwrs yr o'dd i ddwad ag e' i'r golwg yn y papyr newydd ar hyn o bryd ddim yn beth hollol ddiamcan. Ei neges o'dd, os dim dowt, i ofyn pwy fydd yn lie Napoleon yn nghanol y fflame am y rhyfel yma yn y Transvaal heddi. Ma' cyfrifoldeb a bai ofnadw ar rywun neu lywrai-ar bwy 1
FESTINIOG.
FESTINIOG. A FATAL FALL AT A QUARRY.—On Thursday evening, at Blaenau Festiniog, an inquest was held, before Mr. R. O. Jones, on the body of Owen Owens, a lad of 16, whose body was found the previous day at the Upper Oakeley Quarry. Mr. G. J. Williams, inspector, was present, and Mr. R. Roberts, chief manager of the quarries, represented the Company. The evidence showed that the lad had charge of a horse used in drawing waggons along the underground rails to the inclines for lift- ing them to the surface. His father, Mr. Owen Owens, of Harlech, had noticed that the lad was not in his usual health that morning, seeing him turning aside from his horse more than once. He proceeded with a run of waggons after his horse, and the horse came out after a considerable time without his leader. Assuming that something was wrong, a search was made and it was found that the lad bad crossed a wire fence placed for safety above a rock which had been worked, and having gone too far, he fell over, and met with his death. —The iury returned a verdict of Accidental Death."
THE MARKETS.
THE MARKETS. ABERYSTWYTH.— MONDAY Wheat made 5s to 5s 3d per 65 lbs; barley, 3s 9d to 4s Od white oats,2s 9d to 3s Od black oats, 2s. 6d to 2s 9d. Eggs, 8s 9d to 9s Od per 120; Salt butter, Is to Is. Id per lb. fresh butter, Is. Id to Is 2d per lb. Fowls sold at 3s 6d to 4s Od per couple, chickens 3s 9d to 4s Od. Ducks, 4s 9d to 5s per couple. Geese, 10s. to lis. Od. Potatoes, 2s 9d to 3s per cwt. HAY AND STRAW. LONDON, Saturday.—Moderate supplies and a steady trade at the following prices:—Good to prime hay, 70s. to 87s. 6d.; inferior to fair do., 55s. to 65s.; good to prime clover, 75s. to 100s.; inferior to fair do., 60s. to 70s.; mixture and sainfoin, 60s. to 80s.; straw, 24s. to 36s. per load. CORK, Saturday.—Black oats, 5s. to 5s. Sd. per cwt.; farmers' bay, 30s. to 65s.; farmers' straw, 34s. to 42s. per ton. BUTTER. CORK, Saturday.—Seconds 91s., thirds, 74s., fine, 98s.; choice boxes 91s. In market 67 firkins. CARMARTHEN, Saturday.—There was a small supply of butter in the market to-day. which sold as follows :—Cask butter Is Otd to Is Id per lb; basket butter, in lbs, Is Id to Is 2d per Ib cheese, 35s to 37s per cwt. DEAD MEAT. LONDON, Saturday.—Beef trade quiet-Scotch long sides 4s, short sides 4s 4d, English sides 3s 8d to 4s. United States sides, Liverpool and Deptford killed, 3s 5d to 3s 6d. American hind-quarters, 3s 4d to 3s 8d; fore-quarters, 2s 4d to 2s 10d. Mutton trade steady—Scotch 4s 4d to 4s 8d, Eng- lish wethers 4s to 4s 6d, ewes 2s lOd to 3s 2d, New Zealand Is 10d to 2s 3d, Sydney and River Plate Is 8d to Is 9d.. CORN. CARDIFF, Saturday (from the Cardiff Grain Company, Limited's reports).—At our market to- day trade was firm. There was very little home- grown wheat on offer, and last week's full prices were readily obtained. Foreign was fully 6d per quarter dearer. Grinding barley was unchanged in value. Oats, maize, and beans were all 3d per quarter higher. GLOUCESTER, Saturday (from Messrs Lucy Brothers' report).—Small supply of English wheaiv whioh sold at an advance of 6d per quarter. Foreign steady at a similar improvement. Maize 3d dearer. Barley firm. Oats a shade better.
Advertising
R. DOI GHTON, p ONMONGER, CIDNA D EALER AND CYCLE A GENT, (OPPOSITE THB Tow); CLOCK). I CYCLES FOR SALE AND HIRE! USE THE CRYSTAL PERISCOPIC SPECTACLES TO BE HAD Ar ABOVfc ADDRESS. Printing quickly and neatly done at the Welsh Gazette Printer ies, Bridge Street. Business Notices. I. -I CARDIGANSHIRE CARPJAGE WORKS J. G. WILLIAMS, PRACTICAL CARRIAGE BUILDER, CHALYBEATE STREET, (Near Railway Station,) ABERYSTWYTH. NEW CARRIAGES of own Manufacture on hand, of Best Material and Finest work- manship throughout. Rubber Tyres fitted to all Vehicles if required. J. G. WILLIAMS invites inspection of works, which is the largest and best equipped in the county. PRIVATE ÅDDREss-13, BAKER STREET DAVID HOWELL, GENERAL DRAPERY ESTABLISHMENT, 33 & 35, GREAT DARKGATE ST., AND 2 "iq ARKET STREET, 'ABERYSTWYTH. "^TELSH JPLAXN^LS AND J^JHAWLS, CARPETS AND LINOLEUMS. W. Re JONES, WATCHMAKER, f JEWELLER, &C„ 32, Great Darkgate Street, ABERYSTWYTH. A large Assortment of JEWELLERY, in Gold, Silver, and Pebtles, Suitable for Presents, &c., also LADIES' AND GENTS' GOLD AND SILVER WATCHES. SPECTACLES AND EYE-GLASSES TO SUIT ALL SIGHTS. A Good Assortment of WEDDING, KEEPER, and GEM RINGS. SPLENDID BARGAINS. S JONES, E MPORIUM, T REGARON. Now offers for Sale at Low Clearance Prices a fine lot of MEN'S, YOUTH'S, AND BOYS' OVERCOATS. FURNITURE. FURNITURE. FURNITURE. J. L. EVANS, COMPLETE HOUSE FURNISHER CABINET MAKER & UPHOLSTERER, ^REAT JQARKGATE TREE A BERYSTWYTH. FURNITURE, FURNITURE, FURNITURE DAVID WATKINS, WOMSHOT SEA VIEW PLACE. PRIVATE ADDRESS: CUSTOM-HOUSE STREET. PAINTER, PLUMBER, PAPERHANGER, GLAZIER AND HOUSE DECORATOR. CHOICE ASSORTMENT OF PAPER- HANGINGS ALWAYS IN STOCK. SHEET LEAD PIPES, CISTERNS, &c., &c. HOLLIER'S COMMERCE HOUSE, B RIDGE STREET & QUEEN STREEl FOR FANCY GOODS AND CYCLING ACCESSORIES Business Notices. HUSBANDS STUDY Yorr. W.ra. EASE AND COMFORT BY PCBCHASKG 0>:E OF SELLERS' WASHERS. f p q L' C 0 S to-' '-I 0 if] H 00 H !¡;. ¡. Q <X r Z p 'V -< 0 ifl ;2 ?-i -< t" Z > w. 0 k !¡;. a 7' J¿ ?-i œ 8 ¡. ¡. P-1 Z Ž > a;; O\.n t: U'l .= 7t o Z ¿¿ v 0 w. Q H INveson's -'S= Z SoaP- -i" Z r"I '1-' 0- 00 w z o a2 NO WELSH HOME COMPLETE WITHOUT ONE. SOLE AGENTS MARY DA VI ES & SOX, J^LANON n OUSE, A BERAYRON. Also Agents for the leading Makers of all kinds of Implements. Mr. HUGHES DAYIES attends Monthly Markets at Tregaron.. R. SA YCELL, FISH, GAME, AND POULTRY DEALER. GREAT DARKGATE STREET, ABERYSTWYTH. HORNER'S CLOTTED CREAM AND CREAM CHEESE, FRESH DAILY. SOLE AGEXT FOR Palethorpe's celebrated Cambridge Sausages in the district TELEGRAPHIC ADDKESS :—"SAYCELL, ABERYSTWYTH." TELEPHONE :-No. 6. CAMBRIAN FACTORY. LAMPETER. DAYIES BROS.' BOOTS AND SHOES ARE POPULAR IX ALL TOWNS, A BOON TO LAMPETER AND DISTRICT. IA-IPORIT-k-NT NOTICE. OPENING OF A NEW STEAM BKETIY Wholesome Bread, Cake, and Pastry. CHARLES EYANS, MARK LANE STORES, Bridge Street, LAMPETER, Begs to call the attention of his customers and the public generally to th? Opening of a NEW STEAM BAKERY, and the facilities he can now offer. WEDDING, BIRTHDAY, AXD SCHOOL CAKE TO ORDER. PASTRY OF EVERY DESCRIPTION. All Orders receive prompt and careful attention. YAKS WILL DELIVER IN AND AROUND THE DISTRICT DAILY. The Public are cordially invited to inspect the New Bakery, which is a marvel of ingenuity and perfection. IF YOU WANT GOOD, RELIABLE FURNITURE AT A LOW PRICE. GO TO D A V IDE I I I S AND SONS, FURNISHERS, 6, CHALYBEATE STREET. ABERYSTWYTH SEASONABLE ADVICE. BUY THOMAS'S CHEST PROTECTORS, Is.; Is. 6d.; 2s.; and 2s. 6d. each. BUY THOMAS'S COUGH t BRONCHITIS MIXTURE, 9d., Is. 6d., & 2s. 6d. each bottle BUY SKIN CREAM FOR CHAPPED HANDS, ARMS, NECK, &-c. In 4id., 6d., and 9d. bottles. BUY ALL YOUR MEDICINES FROM THOMAS'S STORES, NOTE THE ADDRESS— 20, GREAT PARKGATE STREET, BRANCH ESTABLISHMEXT-60, TERRACE ROAD. i FOR THE LEADING pAINTING, PLUMBING, & DECORATIVE JGUSINESS FOR ABERYSTWYTH AND MID-WALES DISTRICT, GO TO B. PEAKE, JgATH STREET, ABERYSTWYTH. J. B. EDWARDS, FAMILY GROCER, FLOUR AND PROVISION MERCHANT, .R 40, JGRIDGE ^TIREET Å BERYSTWYTH. Jams, Marmalade, Jellies, Pickles, Cheese, I Lard, and all kinds of Potted Fruits. Best Quality in Home-cured Bacon, and Fresh Butter and Eggs Daily. TRY OUR SPLENDID TEAS KOTRD FOR STRENGTH PURITY AND FLAVOUR. All orders promptly attended to, and sent out to any part of the Country. WM. THOMAS, COAL AND LIME MERCHANT, ABERYSTWYTH. BRICKS, SLATES & PIPES of every description always in Stock. CASTLE HOUSE, ABERAYRON. John Hugh Jones, The oldest established Draper in Aberr: vron. LARGE STOCK OF DRAPERY OF EVERY DESCRIPTION. FOR WELSH MATERIALS Of all description unsurpassed in the Town MODERN SHOWROOMS. Ladies and Gentlemen are TPsppctfp11: requested to visit the above Establishment. They will I be surprised at the variety of tue Stock. THOMAS ELLIS, 33 AND 35, TERRACE ROAD (OPPOSITE THI POST OFFICE). FANCY DRAPERY. MILLINERY IX ALL ITS BRANCHES. SPIICIALITr,S-LACES, RIPDCI"\ T. E. has just returned from London with New Styles in all Branches of Millinery and Drapery. T BOYS', YOUTHS', & MEX'S CLOTHING OF EVERY DESCRIPTION MADE TO MEASURE -AT LOWEST CASH PRICES- BY DANIEL THOMAS, GENERAL DRAPER, OUTFITTER, TAILOR, &C., 22, 24, LITTLE DARKGATE STREET I A BERYSTWYTH.