Baner ac Amserau Cymru

Y TIR SANCTAIDD. Llyfr arall isydd !vv:øcli ei gyhoeddi yn Llyf rfa y Methodi'stiaid ydy w Lleoedd I Cysseigredig Palest.ina a Syria,' gan y Parch. T. E. [Roberts, M.A., Aberyst- wvth. Dywed yr awdwr mai nid hanes iaith i'r "Owyrain ydyw y llyfr, ac 1111ai ei aancan ydoedd rhoddi ystyriaeth han- esyddol a beirniadol i wahamol leoedd yn y Tir Cyssegredig.' Dichon mai nid yr un cymmhwysderau sydd yn! ofynol i ys- grifenu lianes taith,' ag sydd yn angen- rheidiol i draethu yn hanesyddol a beirniadol.' Rhydd i bob awdwr dori H\vybr iddo ei bun, ac v mae awdwr y llyfr hwn wedi gwnieyd hyny. Dengys I y gwaith ol ymchwil a darllen awduron ar wledydd y Dwyrain; laiC y imae y cyfeir- iadau Beiblaidd yn lliosog a gwerthfawr. 0 ran ei' ddiwyg allanol, ei amlen, ei bapur a'i ddarluniau, y mae'r llyfr yn un o'r rhai tlysaf a welsom. Angraph- wyd ef yn swyddfa'r Genedl,' Caernar- fon. Cyfeiria yr awdwr at lyfr arall o'i eiddo, ar Jerusalem.' Dywed fod Dr. Admm Smith wedi cyholeddli dwy gyfrol yn ddiwieddarach, ar Jerusalem, gwerith 24s. net. Ond, eibai yr awdwr, y mae'r cwestiynau yn sefyll He gadawyd hwy yn ein llyfr bach ni.' Yn mha Ie y mae Dr. Adalm Smith, gyda'i gyfrolau mawr- ion? Wei, darfu i minnau gyhoeddi Ilyfr, dro yn -oil, ar Wlad yr lesu.' Nid hanes taith oedd hwnw; ac nid traet h- awd hanesyddol a. beirniadol.' Ond wrth fwrw golwg dros ddarluniau y gyf- rol newydd bom ar Leoedd Cyssegredig Pa-lestina. a Syria,' yr ydym yn gweled fed amryw 0 honynt yn cyfatteb yn holl- 01 i'r darluniau oedd yn ein llyfr bach ni.' Mor ddyledus ydym i'n gilydd yn y byd bach hwn Maesmor.—Ymddengys mai Cerrig- y-Drudion Isydd yn gywir. Ei ystyr ydyw, Cerrig y Dewrion,' ac nid oes a lyno a'r Derwyddon. Hen air, sydd allan o arfer. ydyw Drut,' ac yn golygiu s Gwron.' Bydded yr ardal yn deilwng O'r gwroniaid gynt! D.J.—Rhoddodd eich1 llythyr lawer o 'foddhad. Da genyf wybod fod y Gol- ofn yn arwain eich meddwl at natur, a'i cheinion. Lie y bydclo llygad i wel- edi, nid 008 un llanerch yn gwbl annydd- orol. B.A.—Mae y sawl a, ddywed fod 11 en- ^Qdiaetii Gymreig yrs ferki u addas i bobl ieuaingc yn bradychu anwy- bodaeth, neu ragifarn. Os nad ydyw y llyfrwerthwyr yn leich tref yn eu cadw mewn stoc, nnfonwch aim gatalog swydd- £a'1' Fanicr,5 swyddfa Hughes a'i Pub, Gwrecsam; swyddfa'r 'Cymru,' Caer- narfon. a chewch ddigon o ddewis. Y mae cyfiwyno llyfrau Saesnig yn wobr- wyon, mewn Yrsgolion Sul Cymre.Ig, yn ymddangos i ilni yn anwladgar. Arwydd er daioni ydyw igweled atbrawon yr ys- ol golion dyddiol mor aiddg^ar drosi lenydd- iaeth Gymreig. Oni ddylai a.thrawon yr Ysgol Sul wneuthur yr un model:) I Carwr Lien.—Nid ydyw y rh;an' a ddigwydd o'r da yn! caniaiau i ni hys- btysebu llyfr newýdd ar raiddfa, ea:ng. Ond gall cyfeillion caredig gyflawni 'gwasanaeth gwearthfawr i awdwr a'i lyfr drwy son am danynt. mewn ymddiddan- ion. Yr wyf wedi prynu llawer llyfr, yn yistod fy oes, am fod cyfaill wedi ei ddarllen, ac yn ei gymmeriadwyo. Di- olc-h i chwi aim cich dymuniadau hawdd- gar.

BWRDD GWARCHEIDWAID LLANELWY. DYDD Gwener cynnaliwyd cyfarfod pythef nosol y bwrdd hwn, o dan lywyddiaeth Mr. Edwin Morgan. Tlysbysodd y meistr mai nifer y tlodion yn y y diwrnoi hwnw ydoedd 154, yn erbyn 178 ar yr un diwrnod y llynedd. Y nifer o grwydriaid yr estynwyd cynnorthwy iddynt er v bwrdd f iw^ddaf ydoedd 175, lleihad o 13 ar yr un adeg y llynedd. Gwnaeth Henry Roberts, Abergele, gais am gynnortliwy piwyfol, ac wedi rhyw gym, maint o siarad caniatawyd iddo gael 2<. 6c. yn yr wytbnos am fis. Yn unol d rhyKidd oedd wedi roddi galw- odd Mr. Robert Jones, Dinbych, sylw at y dull presennol o gyflenwi esgidiau ir tlodion yn y Tiotty, a dadleuai fod hyny yn achosi gwario mwy o arian nag oedd yn angenrlieid iol, mewn gwirionedd. Awgrymai fod esgid- iau yn cael eu (yflenwi ir Tiotty yn gytan- werthol o dan un gontract.' A phe gwneid hynv tybiai y dylai y contractor fod yn foddlawn ar elw o bump y cant, tra yr oedd y contractor' yn awr yn cael 20 a 25 y cant (chwerthin). Ar awgrymiad y cadeirydd cafodd v mater ei drosglwyddo i bwyllgor y 'contract' i'w ystyried, ac i gyflwyno adroddiad arno. Ysgrifenodd Miss Heaton, Trefnant, ei bod hi wedi cael ei phennodi yn gynnrychiolydri dros gangen Llanelwy o Gymdeithas Gyfeill- gar y Genethod, a gofynodd am gydsyniad y bwrdd i gydweitbredu â hwy gyda golwg* ar ienethodadtiely Tlotty. Mewn attebiad i gwestiwn dywedodd Miss Owen Jones fod y gwaith hyd yma wedi cael ei wneyd gan Mrs. Graves. Nid oedd o un gwahaniaeth pa un a oedd y genethod yn aelodau o Eglwys Loegr neu Ymneillduwyr. Cydsyniodd y bwrdd & chais Miss Heaton. Darllenwyd llythyr oddi wrth glerc Cyng- hor Sirol sir Fflint, yn hysbysu fod pwyllgor y cyllid yn argymmhell tretli o Is. Ojo. am yr 2- hanner blwyddyn cyntaf, ac y deuai yr ar- gymmhelliad hwn o iiaen y Oynghor Sirol yn ei gyfarfod nesaf yn mis Mawrth, Eglurodd y clerc, os cyttunai y Cynghor Sirol a'r argymmhelliad, y byddai y dreth yr un fath a'r cyfnod cyferbyniol y llynedd. Penderfynwyd cyhoeddi hysbysiad am gogyddes, am gyfiog o 24p. yn y flwyddyn.

TREM YN SYRTHIO I'R MOR. DAMWAIN DDIFRirOL I DREN CYFLYM O'R JWERDDON. Rholiodd tri cher'byd tren cyflym o'r Iwerddon i lawr arglawdd, a. isyrthiasanit i'r mor, meiwn caulymad i gwympiad tir, a lachoswydi galL y gwlawogydd tryimion di- weddar. Yn ffodias., ni chollodd jiel) ei fyw- yd, ac ycbvdig iawn o deithwyr liiweidiwyd. Oyminerodd y ddamwain le niois Sadwrn, ar lin.ell Cwmni y Midland!, a'r tren anffod- us ydioedid yr ajn adawodd Belfast am 6.30 yii yr hwyr, i fyneld: i Larne. Yr oedd yn teithio yn ol cyflyinder o rhwngi deugadn a hanner oan' milldir yn yr awr, pan y dig- wyddoididi y ddamwain, mewn He a elwir Briggls, Loop,' hanner y ffordd rhiwng Car- rick fregus iai Whitehead. Ar y piwynt hwn, rheda y rhoiliau yn agos i arglawdd y csymmerodd disgj'nkd le arnO' rhyw iiwyddyji yn ol; ond ni ohymimerodidi dim. difrifol le, yn mhellach nag aflonyddu ar y driafnidiaeth. Yr oedd r,han o'r tren yn tmyned heibio yr arglaiwdd hivvn, lie yr oedd cwympiad! tir wedi digwydd, rhyw ychydig ddydatiau yn flaenor- ol, iac- aeth y cerbyd canol oddi ar y rheiliau, a disgynodd i'r mor, ynghyd" a dwy eraill. Torodd y cyplau oedld yn gyssylltieddg a'r rhan flaemaf a'r rlian olaf o'r tren. Aros- odd y peiriant a. rhai or oerbydiaiUi ar y nin- eil. Cymmerwyd imiesurau dioed i estyn help i'r teithwyr oedd yn y cei'bydau aeth oddi ar y rheiliau, ac anfonwyd y peiriant i Whitehead am (g)/nnorthwy pellach. An- fonwydi cenadwri i Belfast, a gwruaed tron arbenig i fyny, yr hwn oeddi yn cynnwys tula diwsin o feddygon. Yn y cyfamser llwyddwyd i fyned I r cer- byd canol, yr hwn oedd heb ymsuddo ond mewn rh,an, ac ar ol gryn anhawisdler llwydd- wyd i waredu, yr Isfilwriad Wade. Derbyniiodd niweidiau trwm i'w ben a'i goesaii. Yr oedd ei wyneb wedi ei orchnddio a gwaod; Ni ohafodidl diim ond tri o deirthwyr eraiill 3111" weidiaiui oedd yn galw asm driniaeth feddygol; end ciwynai amryw o honynt iddynt gael y&- gytiad. Rhyw bum' mmnyd oyn i'r ddamwam dldiigwydd yr oedd tren teithiwyr o Lame i Belfast wedi heibio y illaneroh; ac air yr adeg hono nid oedd dim i'w gan.fod fod y tir ar gwympo. Y mae y llinell yn un s'erngl ac yr oedd wedi ei gorchuddio, y Sabbath, a ohannoedd1 o diynellli o bridd ac yr oedd min- tai liosog wit hi yn brysur yn ei Siylmmud ymaii tih.

Boreu ddydd Sadwm bu farw Mr. Rhys Williia.m.s, goruohiwyliwr yswiriol, Glaniaididia, Baaiigor. Yr oedd yn Rhydclfrydwr selog, yn ddadleuydd eelog dros ddirlwiest, ac yn arweinydd crefyddbl. Er fod Mr, Wdjliamis yn 76 mlwydd oed, yr 'oedd yn IpYarlhirti yn gryf a chalonotg, ac yn. dilyn ei iusties Bw>r ddiiweddar a'r dydd Merdher blaenorol.

r Hljithpr ^lunbain. 9 Nos Lun, Chwefror 2lain, 1910. (Oddi wrth ein Gohebydd Neillduol), Y Sefyllfa Wleidyddol. Atgorwyd v se-nedkl heddyAv yn. y modd ar- ferol, gyda Go«gorddi ac Ayaeth Frenlhinol, ond nid y seremoni. a ddaliai sylw'r cyhoedd. ond nid y seremoni. a ddaliai sylw'r cyhoedd. Gwelid o. gwmipas Westminster gamioedd I lawer o'r bobl sy'n myned allian i Wteled,' end nid) yn gwytliienau. hwy y cura • 'pulse' y wladi. Yn Nhy y cyff redin yr oedd pryder, nid y prydier sy'n- yimddangOiS yn y i wyneb, ond: yr un, isydd yn eistedd yn y galon. Ar yr araeth o'r orsedd', ac esfeooiad i y Prifweiuidog 101 honi, y dibynai tynged! y I Weinyddiaeth a'r blaid RydiMrydig. Erbyn hyn y mae'r Brenin wedi traddodi ei aiiaeth. Y anae Mr. Asquith wedi ei delhongli, ac y mae Mr. Redimond wedii rhoddi ei feirniad- aet.h ar y naill a'r Hall. Dengys y ffaith i'r Ty ohirio ar yr awr gynnifirel o wyth ()I'r gloch, yn union wedi i'r Arweinydd Gwydd- elig eistedd i. lawr, mor brydermsi yw'r sefyll- fa. Anlhiawdd, a.r y ifoiment, bwysoi yn brii- odol gynnwys brawddegau cvmmihrlethog Mr. Redmond, ond y faiTn gyffrediinol, mor bell ag y gallwn i ei fesoir, ydoedd. fodl cyd-ddeall- ? twriaeth yn awr bron yn eimimhoissibl. Nid yn hollol felly ihrwyrach-mae y drwis etto yn gil-agored—ond giall y Ichwytlhad lleiaf ei gau.

Y Blaid Gymreig. Daetih (kos ngain o'r aelodau Cymreig at eu gilydicl iheddy^'r prydna.wn, ar wiahoddiad y cynnullwyr. Gosodwyd Syr J. Herbert- Robertis yn y gadair, hyd nasi yr etholid llywydd am y tyimimor. Ar gynnygiad Syr IvcT Herbert., ac eiliad' Mr. Ellis. Da.vies, fe bennodwyd Syr Alfredl Thomas etto yn gad- eirydd aan y tymmor dyfodol. Ar gynnygiad Syr Alfred, a, chefnoigiad Mr. Sydney Robin- son, ail-ddewiswyd Syr J. Herbert- Roberts* a Syr D. Brynimmr Jones yn ys@r.ifenwyr y: bkid. Rhoddwydl croes&w i'r newjTdd-ddly- j fodiaid, y rhai. oeddynt i gvd yn bresennot; } set, y lVIri. Edgar Jones, o Ferthyr. a Haydn Jonec, o Feirion Mr. Alfred Mond, ü Aber- tawe; a Mr. J. W. Summers., o Fwrdeisd.refi Ffl-krt. Ar gynnygiad Mr. Williiam Jone«, ? paisiwyd yn ai.nfrydbl benderfyniaid! yn ffaifr pwysi") ar y Weinyddiiaeth, yn ngwyneb Ad- rodcFld Pwyllgor Cynerihor Sirol1 Arfon, i, ben- nodi Pwylhior Oyfredthiol (Judicial Commit- ?, t.ee), i ymchwilio i m&wn, .nc .i bendierfynu pob cwestiwn yn^lyn a. meddianndadi tdroeddi y Goron yn. mhlwvf Llandetgai. Gohiriwyd! y cyfaafod hyd dydd Mercheir, pryd yr wvif yn deal! y rhodddr ystyriaeth i faifcer s.yddl yn ;> dal cyisisylltiad I), phertliynas. y blaid Gymreig a'r Weinydlddaeth. j

Seddau Senednol Cymru. | Geilid meddwl oddi wirthi hysbysiadau y wasg Saesnig n.a raid ii Sais ond coidli ei, fyis ma bydd rhyw aeliod Cymreiigi yn baro-dl i roddi ei sedd i fyny iiddo. Yr wythnos o'r blaen dywedid fod Syr Alfred Tinomas yn bared i ffarwelio. tag etholwyr Dwyreinibatrth, Mor, "inwg, or Imwyn gwneyd lie i Mr. J. A. Pevase. Rhoddwyd ar ddeall yn ddiattreg na wnelai cadeiryddi y blaid Gymreig ddim o'r fath beth ai3 hyd yn oed pe byddai yn barod i wneyd hyny, fod ei ertholwyr yn medidu golygiadau eraill 101 borthynas i'w ol- ynydd. Yr wyrthnos ddiweddaf cyhoeddwyd yr un direidi ynghylchi Syr Herbert Roberts. Dywedid ei fod yntau yn barod i adael ei gyfeillion yn Ngoiilewdnbarth sir Ddrinbyeh, ac i ddringo grdsdan fieimlyd Ty yr Argl- wyd-dii, i'r (Un dyben, isef, a gael isedd rydid i Sais a fethodd gadw y sedd oedd ganddo. Nid oes angen i mi ddiyweyd fod Syr Herbert Roberts yn gwadu yr haeriad' yn gyfangwbl. Y liMe ganddo ormod 10 barch i'w etholwyr i wneyd peth 0'1' faith, heb o lei.af ymgynghori yn gyntaf a hwynrt; ac y mae ganddo. onmod 0 awydd i giyflawni. ei waith fel cynnrycihdol- ydd y werin i wneyd y peth o gwbl. Hiwyr- ach y diaw Syr Herbert Robert s ar ofyn eth- olwyr Gorllevvinbarth Dinbych. etto. cyn bo lnir, ond nid o henvydld ei fod yn myned i Dy yr Arglwyddi.

Cwyl Dewi Sant. Ciynnelir gwledd flynyddol Cymry Llun- dain ar Ddy'gwyl Dewi Sant, yn y Torcadero Rtetaiurant-, o dan lyiwydkliaeth Syr E. Vincent Evans. Y mae C'anghellydd y a'i, ferfclh, Mdiss Megan Lloyd George, yn gystal ag amryw o aelodau sen- edd!'>i o'r ddwy ochr d'r Ty, wedi. derbyn tgwa- hoddiads3.il i'r wledd. Bydid Mrs. Lloyd George yn un, 101 briif westeion y Gyimdeitha,s Gymreig yn Nottingham. Cynnelir gwledd Gymdeithas yr Hen Frutaniadd yr un dlyddi, yn Ngwestty'r Holborn, o dan lyiwyddiaeth 1 aril Plymouth.

Gwledd yr Aelodau Cymreig. Yn ol ei arfer y trnae cadeirydd y blaid Ryddlfrydlig Gymreig (Syr Alfred Thomas), wedi gwahodd ei gydgynnryc'liiolwyr o j Gymru, i, gydwledda, ag ef ar ddIeyhreu;'r tymmor yn y Deyonshire Glub, St. James's. Cynnelir y wledd nos Wener nesaf, gyda ry I Ohanghellydd y Trysorlygi fel y prif westtai.

Y WeinyditMaeth a Chymru. Yr oedd llawer o. ddiggwyliiad y gwneid! lie i un, o leiaf, o'r aelodaiu; Oymreig yn y Weinyddiaeth Ryddifrydig ynglyn, a'r cyfne- widiiadau diwedidlar. Hysbysir ar awdlurdod i diamimlheuol fod y Prifweinidog Iwedi cynnyg ) swydd i Mr. Elbs Griffith, yr aelod drüs: Fon, j ond iddo ef, o herwydldl irheisyrmau personol, s ei gwrthod1. Tmvy symimudia'd Cadben Nor- | ton i'r Llythyrdy CyfFredinol daeth lie cyn- nullydd (whip), yn wag, a, choleddid e,ryn dddsi^wyliad y dewdsdd Mr. William Jones, i'r swydd. Ond Mr. W. Wedlgwcod Benn, lael- od ieuia.ngc pedladr oed, a'i cafodd, a i tlheiin-da'r blaid Glymreig yn dra eiomedig o | blegid n?;d ioes. Gycmro., hyd yn Ihyn, wedi ei d-Jewia i ddilyn Mr. Herbert Lewis yn ys- tafell y Wihdps. J

Cynnelir cyfarfod Iianner blynyddol nesaf I Bwrdd Canoiog Cymru yn Nolgejlau, ddydld Gwener, Mai 20fed. Nos Wener a 110,15 Sadwrn cynnaliwyd eisteddfod Iwydddannus yn nghapel Jeriui- j salem (A.), Blaenau. Ffestiniog. Pasiodd Bwrdd Gwarcheidwaid Bangor a I Beaumaris, dydd Gwener, bleidlais o gyd- ymideimlad a theulu y diweddar Vr. J. Arfon Davies, yr hwn oedd wedi bod vn flelod o'r bw;nd!d. Oafodd y penderfyniad c; f., bwyis- iadu trwy i'r oil o'r aelodau sefyll ar eu traed. Y mae clafdy y tlotty, yn Mangor, wedi myned o dan farn condemn iad pwyllgor neill- duol. Oafwyd trafodaeth (ar y mater yn nghyfarfod! Bwrdd Bangor a Beaumaris, dydd Gwener. Daethpwyd i'r pendtertyniad i ohd.Hioi y mater hyd gyfarfod nesaf y frwfd<Jf <'V 'r. — i

Argyfwng y Maes Clo. Y mae'r aniser y bydd raid gwneud un o ddau beth yn cyfiym, agoshau. Y mae yr eithafgyrch. iie y rhadd i'r ymdrafodaet-h droi naill ai i wellhau neu ynte i waethygu, bron wedi ei gyrraedd. Pa ffordd; y try yn y dwy8 gyfiwntg: Jnynnw nid oes ungwr a wyr ni fedr- ir ond dyfalu a f{:oheit!hio'r goreu. Dibynna hawddfyd a lies gomi part-hau ma,suae hoi y Deheudir ar y inodd y terfynia.'r yriigyn.^iior- iad. Yr oedd cyuinadledH..arbennig a ehy- ffredinol cenliadon glowyr y Deheudir a Sir Fynwy wedi cael ei galw i, ymgynnull \ug Nighaer Dydd, ddydd Sadwiii diweddaf. Yr oedd y dydd yn dddwrnod pwysig anarferol i'r holl fae's sio poblog a diwyd, yn, ddydd o ddiwys hwysigrwydd, nid i'r meistri a'r gweithwyr yn unig, ond i'r holl wladwriaeth ddeheudirol hefyd. Gwyddis nad! yw'r ddwyblaid ar y Bwrdd Cymod wedi llwyddo hyd yma i fedlru gotsod isail i lawr at godi a i-ni gytundeb newydd y cyflogau. Dyina r an- hawster ipennaf sydd ar eu ffordd. Y mater mawr oedd d. fod tan; ystyriaeth. y gynnadledd yng Nghaer Dydd oe>dd-t:refnu'r llwybr pri- odol 0' gkario'r ymdrafodlaeth ymlaen i sicr- hau llwyddiant a; heddweh buddiol. Nid oedd cael rallti cyflawn i'w dwylaw eu hun- ain i gytuno a'r meiiSitni ar y Bwrdd yn am- can gan gynrychiolwyr y gweithwyr wrth alw'r gynnadleddl ihon. Yr oedd y mater hwnnw wedi ei benderfyrtnu mewn cynnadl- edd o'r blaen ym mis Rhagfyr. Rhoddwyd gallu ddidynt y pryd hwnnw i wneyd y fargon oreu a. f.edre,nt a cihynnrychioliwyr y meistri; ond cadwai'r gweithwyr y gallu o dderbyn neu wrthod y cytundeb a, wnai'r Biwrdd ¡a'u pa gytundeb bynmag a wne,id gain y Bwrdd, trwy bleidlais igyffreddnol a wneid trwy'r tu- gel. Ni olygid gwneud hynny hydlOllri bydd- ai'r pleidiau cytunclehol wedi gwneud y cwhl oil a fedrent. Ai tebyg y newidlir hyn wedi'r gynnadledd hon P Ymigyfarfu pwyllgor gweinyddol Cynghradr Mwnwyr y Deheudir yng Nghaer Dydd!, ddydd! Gwener, d ragystyriedl v ^sefyllfa, cyn dydd y gynnadiledd. Bu adroddiadi o wTeith- 'redi,adalu; leisteddiad diiwedda.f y Bwrddi Cym- lod "ban sylw yno, a dygir yr adlrodddad hwnnw a'r ymdriniaeth fu .arno yn y pwyllgor hwn., ger .bron y gynnadledd. Golygir hefyd cael datganiad p farn y cenhadon tar pa cyn, bell- ed y gallai'r cyiiiitrycliioLwyr ar y Bwrdd fyned a igyfnewid, neu i igymedroli, eu gof- juindon, hwynt fel plaad. Yr wyf yn ysgrifennu hyn ar adeg rhy gynnar i gael gwybod canlyniad ymdrafed- aeth y gynnadledd. Ond tra. bo'r dull yn trymhau. hyderdr y medlr y gwyr oraff a phrofiadol o'r ddeutiui gadw rhag myned ar draws hawliau ao iawnderau oyn.awn llafur aia elw igonest.

Dyn wedi Rhcstio yn Fyw. Trengodid. diyn mewn ffordd fraiwychus ciawn wrth Bwll Copr, Tref-orris, nos Sad- wrll, i'r ddiweddaf. Daethipiwyd o hyd iddo, wedi llosgd mewn pibell sionnaa ber- wedydd sydd! ar ben y ptwil. Yr oeddl y ffynell (flue), honno wedi cael ei hut la 1 Sadwrn er uiwya ei glanhaui, ac yr oedd y Clawr ar ei phen wedi ei adiael yn ago red; ond fe gadwai'r gwreis oedd ynldlcli yn hir byn oori. Yr oedd y dyn—crwydryn, fe dybir— wedi cael ei roistio yn fyw ynddi, ac yr oeddl ei asgwrn cefn wedi lloisgi'ii gofe-yn. Ciadiw1-' fodd ei wy.nieib !yn rhyfedd er ihiynny. Clud- wyd øi weddillion oddi yno. ar dretstl. Mynegodd Daniel Owen, ar y trengholiad arno, iddio ef, foreu'r Sul, esigyn i ben; y ber- wedydd, iac laigor y gwerchyr, a .gwelodd ol troed yn y lhvch. Yna aeth a, tgoleu ganddo i fciwii '¡"œ ffynell, a. chanfii yno ddyn ar ei edisitodid yn farw. Credtai ef ddarfod i'r dyn ciElgyn Ii ben y ffynell er mwyn oael lie d gysgu —ac yr oedd; yn tro'Seddu wrth fyned yno.— end liddo gwympo i fewn trwy'r agorfa oedd arm at yr amcan o'i gla.nhau. Dywedodd yr h. ddwas Mullinisi fod golwg resynns dawn, ar y corph. Yr oedd yni parhau i loisgd, a gwelid gwreiohdon ar ea ddillad. Yr oedd ei aisgwrn cefn Iwledi, lloagi'n llwyr, a ilhanaxi ereill o'i gorph wedi hollol roistio. Nid oedd arno ddim i ddangb'S. pwy oedd efe. Dychwehvyd rheithfarn o Fa.rwolaeth Ddamweiniol' arno.

Mr, Rofeert Leyshcn, Pen-y-bont, Yr oedd; y diweddar Mr. R. Leyshon yn wr adnabyddus iawn yng nigihylclhoedd Pen- y-bon;t-ar-Ogwy, o blegid cafodd! fywyd hir. Ymadawodd o'r fuchedd hon, ddydd Sadwrn wythnois d;'r diweddaf, wedi cyrraedd pump a phedwar ugain oed. Amaethydd yn byw yn Fferm yr Ynys, oedd efe ar y deohreu. Csfnoga.i arddangihosfeydd amiaetihydidbl; ac efe, rneddir, oedd y Cymro cyntaf i, etinill g.wobr yn yr Arddanghosfa Frenhinol. Yn y flwyddyn 1861 y bu hyny. Bu yn aelocl o Fwrdd Gwarcheidwraid Pen-y-bont a Phont- f.aen am ddeng mlynedd, aici efe oedd cadeir- ydd cyntaf Y'Sgql FWrdd Pen-y-bont. Llallwoddswyddi yegrifennyddi anrhydedduis; Cymdeiithas, Cyfeillion, Llafurol y dref honno, a threfnodd yr ymdrechifeydd arediig;, a'r ar- ddanghosfeyddi gynnaliwyd dan, nawdd y gymdeithas. Ymnedlltuodd o aelodaeth Bwrdd y GwarGheidwfaad a Bwrdd Ysgolion Pen-y-boivt, yn 1879, ac etholwyd ef yn ar- olygydd icchydi Undeb Ben-y-hont a Plhont- d'aen. Daliodd y swydd honno hyd nets y sef- ydlwyd y cynghorau rhfanbarthol. Yr cedd Mr. Ley.slhon yn fardd da hefyd, ac adwaendd.1 ef mewn, cylchoedd eisteddfodol fel cystadleuj'dd 'a boirtiiad. Yr oedd yn flaenor yn Hermon, çglwysl y Trerny,ddion Calfinaidd ym iMihen-y-bölit. Claddiv/yd ef ym mynwenit Capel Salem (T.C.), eced, brydnawn d'ydd la,11, difweddaf. Gyfl; wnwyd gwaisanaeth yr arwyl gani y Parch. W. Lly- wel Morgan, Pen-y-bont., a'r Parch. D. M. Davies. Penclawdd. Y mae ovab g? 1 ddo, Mr. Richard Leyshon, Pen-y-b.nit, a thair rnerich, sydd yn fyw ar ei ol ef.

Gwelthfa Newyddi gier hwlffurdd. Y mae'r Meistri Gorton a'i Cvf TH:7(hen- nogion gweithfeydd fferyljol, Warrngton, yu. prysur ragbaratoii at agor gweithfa iffiyrol newydd yn Johnstown, ger tref Hw'ff rrdd, air LBeinfro. ym mdis Mai nesaf. Prynnrwyd un e,rw- ar ddeg o dir ga.nddynt ar gyfer y weithfa, honno, ac at alwadau'r dyfodoi. Fe a'r gwadth to godd'r .weithfa. rhagddo. yn egni- ol ar hyn o bryd. Golygir mednu, gorphen erbyn yr adeg bennodedig a In dd yno waith •i. laweroedd y pryd hwnnw. Boddheir y cwmni, yn faiwlr gan gyfleustirau rhagorol yr ardal a'r tir rut eu hamcanion cynnyddol.

Cwraig Briod yn Ysngrogl. Cynnali wydi trenighohad noa. Lun cyn, y ddiweddaf, ar Mrs. Margaret Davies, gwraig Mr. Daniel Davids, Pen-pilsltyll, Brechfa,, sir Gaerfyrddin. Yr oedd y wraig amffoduisi hon wedi ymgrogi wrth ei gwely, trwy Kilymn c- Ifedog am ei gwddf, foreu'r dydd Gwener blaenorol. rpYistiodrci ei gwr dddo ef fyned laUran iofalit am y giwartihegi tua, chwarter wedi saith or gloch y boreu hwnnw; a phan iddyeliwelodd i'r ty, ar fedr gwneud cwpanaid o de i'r wraig, am ei bod, yn achwyn, gan boen yn ei phen, cafodd fod y plant yn lief a in yn dru- enus. A cihan na.d atebai ei wraig, rrhedodd d!r ystafell wely, a gwelai lnii yno yng nghrog ae yn farw hollol. Nid oedd ei holl ym- drechion i'w dadfywha.u o. un defnydd. M ynegiw'yd hefyd, fod y dranigeedig wedi bod •yn son idroioai ani wraig a ymgrogodd! ym mis Awst diweddaf. Dygwyd rheithfaim! o Farwolaeth,. trwy lindagu.'

Marwolaeth Mr. Griffith George, Aberdar. ]>erbyiiniwyd; y newydd triist, gyda'r pelJ- ebyr, yn y Laurels,' Aberdar, ddydd Mer- cher ddiweddaf, fod 'Mr. Griffith. George, Y.H. (Gruffydd Dyfed), wcdi marw y dydd blaenorol yn Teneriffe. Aethai efe a'i briod yno ycihyddg wythnosau yn iol i gedsio adfer c-i iechycl ef. Yr oedd Mr. Gieorge yn wr blaen Haw mewn cylchoedd cymdei thasol a eh;yhoeddiusl yn ei ardal gartrefol, aci yr oedd yn lienor rhagorol. Bydd chwithdcd a choll- ed ar ei ol ef ar lawer cyfrif yn y gymydog- aeit,h. Cymerai ddyddoi'deb mawr mewn acboisdon gwladol .a clhrefydidol. Yr oedd yn un o gychwyniwyr Cj'imdedrtbais Ryddfrj"idl:'g: Abeixl '.r, ac yr oedd yn aelod Kielog o Gy- nghrair Rhj-ddfryddg y Deheudir. Daeth yn aelod o, Gynghor Dinesig Aberdar yn 1894. Aeth yn ae-led o Gynghor Mo.rgannwg maw mlynedd yn ol, a, ibil ai, aniryiw1 o'i is-bwyll- gorau. Yr oe.dd yn fedruiSi ar farddoniaetli Gymmøg a Saesneg. Ymdreohodd am wobr Ardalydd Bute am y cyfieithiad Cymraeg goreu o Aloes!bis. '-Eurirpridøs', yn Eistedd- fod Genedlaethol Abeirdar, gwobr 50p., a isafodd yn ail oreu. Ennillodd y wohr yn Eisteddfod Genhedlaethol Pont-y-pridd, am y cyfieithiad! Saesneg goreui to aw dl enwog Dewi Wyn o Eifion ar Elusengarw-ch.' Cyliioeddodd gyfrol o farddonkethi o'i wa,iltb ei liun, bedair blynedd yn ol. Ganedi Mr. George yn Llangoedmor, Sir Geredigion. Syrnudodd ed, rdenii eddiymo i Bontseli, ger Caetell Ncwydù Eimlyn, pan oedd efe yn ei fachgendod. Bu yn egwyddorwas mewn maelfa. frethyn, (draper). Treuliodd rai blynyddau yn y faisinach yn Llundain. Agorodd fasnacilidy drachefn yn Nhrecyn- non, Aberd>ar, yn 1875. Prynmodd y Bee- hive,' masna-Cihidy yn Victoria Square, Aber- dar, yn 1886; ac yr oedd cyn, ei farwolaeth wedi ymneilltuo o'r fasnoch er's denlg mlynedd. Yr oedd yn ddiacon yn Heol-y- felin, eglwys y Bedyddwyr, Aberdar. Yr oedd yn dair a thrigain o,ed pan, fu efe farw. Yr oedd ei Ibriod bresennol yn drydedd wraig kldb.

Syr Ernest Shackleton yn Abertawe. Y mwelodd yr ymchwilydd pegynol enwog hwn ag Abertawe, ddydd Llun, wythnois, i'r diweddaf, la thraddododdt ddarlirtih yn Neuiadd Albert, yn yr ihwyr, ar helyntion ei dadth. ArgliWydd Glantawe oedd llywydd y cyfar- fod, a cihydiag ef yr. aro.sa.i.'r darlithydd tra yn y dref. Bu'n siarad am yspaid awr a liannier, a chafodd wrandawiad a.stud tra. y parhaodd Avrthi ei orchwyl. Eglurodd ci ddarlith a darluniau ysiplennydd, wedi eu taflu trwy oleund ar len.

Y Dlweddar Mr. John Owen, Nasit-y-moel. Bu Mr. Owen farw ddydd Ian diweddaf, yn ei bedwar ugeinmlwydd. Efe oedd go-r- uchwyliwr Cwmni, Glofaoll yr Ocean yng N ghwm Ogwy a, Ohwrn Garw. Brodbr o Laiiga.fio, Ynys Mon, oedd efe, ganed ef yno yn 1831. Dcehreuodd weithio yng nghlodd- feydd plwm.ei &ir eiicdigol. Bu'n:giweithio ar Bont Britannia, dros y Fenai. Aeth wed'yn i ganolbarth Lloegr i agor tunnel a cihodi pontydd. Daeth i'r Deheudir yn 1851. Ac yma y dlechreuodd air yrfa Iwyckl- iannuisi, ac y cododd i'r isafle anrhydeddus. a laniwai mor ragiorol hyd nels y bu efe farw. Med rai Mr. Owen adrodd llawer o fa.ngofion am ei helyntpedd a'i orchwylion amrywiog. Cloddiodd! bwll glo yng uighanol, Rhondda, i Mr. Walter Coffin, A.S. dros Gaer Dydd, yr Aelod AnghydifuTnol oyntaf o Gymru. Sudd- odd byliau glo'r Dar a'r Pare, ger Treored, drols, y diweddar Mr. David Davies, sylfaen- ydd Cwmni yr Ocean. Yna pennodbdd Mr. Morgan Josieiph, pen attieolwr y cwmni,, Mr. Owen yn rheolwr cyaiifcaf y pyllau glo hynny. Pennodwyd ef yn rheolwr wed'yii ar bwll glo newydd a (gilodidiaisrjd! yn NanD-y-moel, yq 1874. Symudodd d Nant-y-moel ar ol hynny i gymeryd holl ofal y lofa hohno, a daliodd y swydd hyd y flwyddyn 1904. Ponmodlvvyd ef y prydi hwnnw yn oruchwyliwr (agent), ar y lofa honno, ac ar lofa Bkengarw, Cwm Garw, a jjesodiwyd daiu reolwr a,r y glofeydd W, hynny dano ef, a'r ddau .wedi eu codi dlano ef yng nglofa, Nanit-y-moel. Cymerai ran weithgiar ym mywyd eyhoedd- us y ddau gwm. Bu, yn gadeirydd Ys^ol Fwrdd plwyf Llandyfodwg am lawer bhvydd- yn. Yr oedd yn aelod ar y Bwrdd Iechyd Lleol, ar Gynghor Dineslg Cwm Ogwy, ac ar Gynghor Cwm Ganw. Yr oedd Mr. Owen yn wr o gymeriad cryf, ond yn wr o ymddyg;- iad llednadis. Yr oedd yn rheolwr rihago.rol, rhagofalui-i, Yrnl eradw trefn. a dysgyblaeth dda ar holl oreli vvyldon y glofeydcl j; fa daliai me.w'n parch gwa,st.adol gan weithwyr a pherchen- ogion.

Crythor leuangs AddawoL Mae Ma.ster Clifford Davies, bachgen. deu- ddeng mlwydd a Iianner oed. rrwab i Mr. W. H. Davieis., BretJfrniwr (drapør), C'astell Nedd, niQwydd! ennill bathodyn pres, gydag anrhydedd, yn arholiad Cymdeiithas At-liro- fa'r Crythorion (A.C.V.). Dysgybl ydyw efe i Mr. Walter Wihitaker, Abertawe. Da fyddiai cefnogi Diwy ar ganwyr offerynau, yn arbenig ar y erwth a',r delyn Gym.redg. Myn- ner cju hadfer ihwynt.

Dramawd! Gymraeg Newydd. Diiehon y dlaw dramodau Cymraeg i arfer- iad pur gyffredin ym nuharthau poblog Cym- P-Li I ru cv 1 bo hir. Y mae dramawd Rhys Lew,' yn cael ei diwyn ger bron cynnull- eidfe odd lliosog mewn modd effeithdol iawn yni ;1 fynycih yn y dyddiau hyn. Y mae Cwi' Dramodiig Daniel Owen, Aberdar, yn dyfo'diyn fwy ,1, sylw a çhymerad wy aeth. '() liyd. Ceir fod ambell gwimni dvddürus araU hefy# yn codi yn aohlysurol ymia a thraw, Bydaai cael dnamodau da i'w hyimarweddu yn ^fpnych ger bron cynnulliadau Cymreig yn flweini yn effeithdol iawn i gaidw'r iaith Gyirraeg yn. fyw, ao yn gynnefin ymhlithi y bobl'deuainge. Dygwyd dra,mod1 newydd Bipon i syljtr cynnulleidifa fawr dawn yn aixl'al Pen- tre Jhondda} yn yistod yr wythnos ddi- wedfef, syddi yn dtebyg 01 ddyfod yn bur bobl- ogaiftd yn, y dyfodoi. Chwareuwyd hi mewn gv\i edd dullweddog llawn. Dramawd ar des;^ mewn dwy act ydyw lid; a ch5Hns0.dd.wyd hi gan y Parch. J. j. Wil- li am^ gweinidog Eglwys Pentre, Rhoridda, Gwyddis fod! Mr. Williams yn brif-Cardd eadeiriog, ao yn meddu awen gy- foeitilipg, Rnth ydyw testyn y ddramiawd, ae y'mae wredi eael ed ichyfaddasu i gerddtor-

tiaedclu lie .arh'osol -ac anrhydeddus yn axtysg eelnicn cynghanedd. Y mae y Bawl a fedr bortreadu golygfa, a. chryn- hoi ei gwahanol nodwieddion i ychydig linellau tarawiadol, a chofiad-wy, yn jgymmwyrraswr i lenyd-diaeth cen-edl. (i'allai Ehuddfryn. ddelweddu pethau o'r [ath, yn y modd smwyaf dillyn a ded- wyddJ Gofynwch—beth yw jlodwedd- iicm yr liydref ? Ac efe a. ettyb fel Ivynn- Barug' awchim, gwellt yn brig-goehi— [gwig Heb ei gwall t: nlwl drosti, '7> Hin iasoer, buan .nc's.i, A elii 1 haul, ac uehel li. Truer a cliymmliwys, yu mliob modd, J'dyw teymged LI if on i'r bardd a i svaith—• Awenydd peraidd, gwvlaidd o'i galo-n, Noddai'n eu wyliau, yn hedd encilion, Un o bur enaid, a,'i lwybrani union O'i ol yni gaaiaid, a'i odlan'n geinion; Gwel oesau etto glyrÚon-feddy liau, A phnredd daman hoff fardd Edeyrn- ion.