Baner ac Amserau Cymru

POD senedd newydd yn wastad a waban- iaetha vn fawr oddi wrth y rhai o'i blaen yn y personau a'i eyfansoddant. Nid yw y gwahaniaeth yn ein taraw yn fawr bob tro. Ond, ar brydiau bydd mor fawr nea peri y dybiaeth ei bod wedi myned dan gyfnewidiad trwyadl. I

Dyma fel yr oedd hi ar ol dymchweliad y Toriaid bedair blvnedd yn ol. Ond, nid fel yn 1906 y bydd hi yn 1910. Y mwyaf awchus am gyfnewidiadau a'i caiff hwy pan ymgyferfydd yn mhen pythefnos.

Ac etto nid Ty newydd a fydd efe ar lawer ystyr. Nid annyddorol fydd sylwi ar absennolion yr ochr Ryddfrydig. Yn ffodus iawn, ni bydd neb ar y faingc Maenaf yn ngholl. I H'. 4-

Ffaith nodedig ydyw hon, a dwg dystiol- aeth gref i north personol teledau y Wein- yddiaeth. Ond yn mysg yr is swyddogion I n 0 y mae hanner dwsin o gwympedigion. 11/0 81

Yn senedd 1906 nid y neillduolrwydd lleiaf y y nifer fawr o wyr cym mharo? ie r,;ngc ag oeddynt wedi gwneu- thur en n v.m pan codd y blaid Ryddfryd- ig yn X iit yr Aipbt am fiynyddoedd. Er fod I er o'r rhai hyn yn dyfod yn eu holau, etto y mae ychydig yn mysg lladdedigion y rbyfel Yn eu plith gallem enwi Mr. P. W. Wilson, a Mr. Chiozza Money.

Un arall ydoedd Mr. G. P. Gooch. Gwleidydd purlan ac ysgolhaig trylen oedd efe. Gwiradwydd ar Gier Baddon iedd ei ftdael ef allan.

Sir Rhydychain, hefyd, a gollodd ddau nad oedd yn bossibl iddi gael, ac nas cafodd eu gwell. Cyfeirio yr ydym at Mr. Philip Morrell a Mr. E N. Bennett Ar flaen aden flaenaf Rhyddfrydiaetb y ceid bwy yn wastad.

Mr. Clement Edwards a Syr Francis Edwards oeddynt y ddau Gymro a gwymp- asant yn y frwydr. Ein hesboniad ni ar eu gorthrechiad ydyw—gormod o gwrw yn Ngwrecsam, a gormod o Saeson paganaidd yn sir Faesyfei. Heb law hyny, etholaeth- au anwadol ydyw y ddwy wedi arfer bod. e

Methodd Syr Godfrey Baring gadw meddiant yn Ynys Gwyth. Y syndod ydyw i Ryddfrydwr gael lIe mewn etbol. aeth mor 'fonbeddig' erioed. Cawsai yr angel Gabriel ei hun, ac efe o blaid cynnydd a diwygiad, drafferth yno.

Gresynus yw meddwl am Appleby yn gollwng ei gafael o Mr. Leif Jones. Am ei fod yn flaenor plaid Dirwest, y mae yn debyg. Ond, hi oedd ganddo ef wrth ei gefn yn 1906.

Mr. S. 0. Br.ckmaster a Mr. Arnold Herbert a gollasant y dydd yn swydd Buckingham. Ni chaiff Mr. H. D. Me'. Laren fod yn y Ty nowydd i gynnorthwyo Mr. Lloyd George. Ond, bydd ei dad a'i frawd ieuengaf yno. «

Areithiwr penaf y fintai ieuangc gwymp- edig, mae yn debyg, oedd Mr. Hamar Greenwood. Collodd ef ei sedd yn Nghaer- efrog. Yn Canada y gwe!odd efe oleu y djpdd gyntaf. Chwith ydyw meddwl fod Syr John Benn allan yn Llundain. A gwir yw hyn am Mr. James Rowlands, hefyd. Dartford, yn ffol, a'i gwrthododd ef. 1

Nid Mr. Causton yn unig a goilodd Llundain. Mr. Horniman, hefyd, yn Chel- sea. A Mr. Stopford Brooke yn y Bow a Bromley. Mr. B. Strauss yn Mile End; a Mr. James Branch yn Enfield.

Mr. Steadman a gollodd y dydd yn Nghanolbarth Finsbury. Colled ar ffigiwr arbenig eedd colli Mr. Will Crooks, yn Woolwich. Un o wyr goreu Plaid Llafar oedd ef.

Llawn mor drymed colled i'r blaid hono oedd colli Mr. Macpherson yn Preston. Aflwyddiannus fu Mr. Summerbell yn Sunderland y tro hwn. Cyfeiliornns tu hwnt a fu Sunderland yn yr etholiad hon.

Rhyfeddodd llawer i'r adnabyddus Mr. Pete Curran golli y dydd yn Jarrow. Mr. Maddison, gwr cryf, a drechwyd o ychydig yn Burnley. N, hydd Mr. "RichIrd Boll yn y Ty y tro nesaf, am ei fod wedi cyrn- meryd swydd dan y Llywodraeth.

Drwg dynged fu i'r Ismaeliaid yn yr ym- gyrch diweddaf. Collodd Mr. Harold Cox yn Preston. Yr hen ssneddwr, Syr John Gorst, a gollodd yn yr un dreflan.

Rhaid i Mr. Arnold Lupton yn Slea- ford droi allan i bregethu yn erbyn y genhedlaeth wrthnysig hon. Yn Glou- cester taflwyd Mr. Russell Rea, un o am. ddiffynwyr galluocaf Masnach Rydd, allan. Yr Angbydffurfiwr godidog, Dr. John Massie, yn ogys-al, a adawyd yn yr oerfel.

Mr Robert Pearce ni chaiff ddadleu dros Oleii Dydd. Tri craill o ddynion defn- yddiol a gedwir allan. Y tri byny ydynt Mr. W. H. Lever, Dr. T. B. Napier, a Syr Charles Rose.

Cyfeillion yr India' ydynt wedi eu gadael allan. Ymladdodd Syr Henry Cotton yn galed yn Nottingham, a threch- wyd ef. Yr un mor galed, gyda thynged gyffelyb, yr ymladdodd Dr. Rutherford yn Brentford.

Yn Nwyreinbarth sir Renfrew, yn Ysgotland, taflwyd Syr Robert Laidlaw allan. Trwy ymneillduad collodd y Rhydd- frydwyr y ddau lenor, Mr. A. E. W. Mason a Mr. Herbert Paul. Oddi wrth hyn oil gwelir y bydd cyfnewidiadau lawer yn y Ty.

0 ddeutu ugain rnunyd i bedwar o'r gloch prydnawn Sadwrn rhuthrod { y ger- bydres o Brighton i Lundain oddi ar v rheiliau. Bu hyn yn Stoat's Nest, yn agos i Croydon. Lladdwyd saith o berson- au, ac anafwyd ugain eraill.

Ar y pryd rhedai y tfen yn ol y cyflym- der o ddeugain i hanner cant o fiildiroedd yn yr awr. Cynuwysai ddau adran, fel arfer gyda threnau prydnawn Sadwrn. Nid yw yr achos o'r ddamwain yn wybyddus etto.

Dyn ieuangc, a'i enw Jack Miller, ydoedd un o'r rhai cyntaf i ddyfod i'r fangre alaeth- us, ac yn y fan gwaredodd eneth ieuangc ag yr oedd ei dwyfron wedi ei dryllio. A'i llais ar ddarfod Ilwyddodd i ddyweyd, Rhowch i mi gusan cyn i mi farw, fel y gwypwyf fod rhywun yn fy ngharu?' Yntau a roddodd iddi gusan," ac yna a dorodd i lawr yn llwyr, gan gerdded ymaith dan wylo. III

Tra bo fyw y genedlaeth bresennol cofir y llifogydd presennol yn Pari". Da genym ddeall eu bod yn graddol ostwng. Gwnaed tua dau can mil o bobl yn ddigartref ganddynt.

Un o ddaearegwyr blaenaf y ddinas a ddywed mai yr achos o'r trychineb ydyw lleithiad arafaidd y tir o'r ddau tu i'r afon Seine am bellder mawr. Hyn, drachefn, a achoswyd gan wlawogydd hirbarhaol yr haf diweddaf. Ni chafwyd digon o heul- wen i fygdarthu y lleithder.

0 Feddygdy y Belle Vue, yn New York, wythtios yn ol, ceir hanesyn pur hynod. Hanes marwolaeth un o'r cleifion yn y Sefydliad ydyw. Boneddwr ieuangc o Brydain oedd y trangcedig.

Hyd oni fu efe farw gwrthodai ddyweyd dim am ei hanes ei hun. Am nad oedd gan. ddo arian, buasai ei gorph yn cael ci gladdu yn Maes y Crochenydd,' fel y gelwir ef. Yno y cleddir yr oil o'r tlodion o'r meddyg- dy hwn.

Wrth chwilio yn mysg ei eiddo, modd bynag, cafwyd cerdyn ymweliadol. Dang- osai hwn yn eglur pwy oedd efe Dangos ai ei fod yn fab i faraiandwr cyfoethog yn Manchester, wedi diange i'r America.

Aeth y Prifweinidog i'r Cyfandir wrtho ei hun. Aeth Cangtellydd y Trysorlys a Llywydd y Bwrdd Masnach yno gyda'u gilydd. Bwriada y ddau aros yno am wythnos, a'r Prifweinidog am o ddeutu deng niwrnod. L-A. a -os

Dros lawer o ranau o'r Deyrnas Gyfunol, dydd Sadwrn, bu ystorm erwin o eira yn ysgnbo. Yn y rhanau gogleddol o Loegr, ac yn Ysgotland a Chymru, a gogledd yr Iwerddon, yr oedd hi yn drom mewn gwir- ionedd. Gwnaed colled enbyd ar ddaoedd, ae attaliwyd cymmundeb ar hyd prif-ffyrdd a fJyrdd haiarn.

Yn Nebeubarth sir yr Amwythig a Maes. yfed yr oedd dyfnder mawr o eira. Mewn rbanau o sir Gaerefrog disgynodd trwch deunaw modfedd o hono. Peidiodd yr yctorm yn nghymmydogaeth Berwick, Northumberland, yn y prydnawn.

Defaid yn anerif a gollwyd. Cannoodd o ddynion, hefyd, a daflwyd allan o waith. Y lluwchfeydd yn y rhanau mwyaf agored ydynt enfawr 0 Hawick, prydnawn dydd Sadwrn, nid oedd yr un trên' yn gallu rhedeg. f

Y Parchedig Robert Hutton, clerig yn Eglwys Loegr, a gafwyd wedi marw ar y brif ffordd yn ardal Carrog, yn agos i Gor- wen. Yr oedd efe yn 80ain mlwydd oed. Cartrefu mewn neillduaeth gyda'i fab yr oedd efe.

Yn y boreu yr oedd y mab wedi syrthio ar y rhew, a thori ei dalcen. Yn y pryd- nawn cychwynodd y tad i Gorwen, pellder o bedair milldir, am feddyg. Cafwyd ef gan grwydryn tua hanner y fiordd.

Yn Mryniau y Cheviots y mae y lluwch- feydd yn bymtheg troedfedd o drweh. Yn un o ardaloedd y fro hon, cychwynodd negesydd pellebrol ar siwrnai o ddwy fill- dir ar bymtheg. Ni ddaeth yn ol.

Yn Droitwich, nos y polio —y Sadwrn— rhe lai y teimladau yn uchel. Ar hyd y dydd ymddangosai pawb mewn tymmer dda Ond, ar ol can y p6l, cynnhyrfwyd cefnogwyr Mr. Cecil Harmsworth, y gweith- wyr gan amlaf, gan waith y Toriaid yn lledaenu cardiau cofa.

Ymosodasant ar faelfa boliticaidd vno. Drylliasant y ffenestri, a gwnaethant rai o'r nwyddau yn deilchion. Yna aethant at Glwb y Toriaid, a drylliasant yr holl ffen- estri cyn i'r heddgeidwaid gyrhaedd i'r lie. — II

Gan ofni terfysg, aufonodd yr heddgeid- waid at arweinwyr y Blaid Ryddfrydig yn y dref. Daeth y rhai hyn yno, ac appel- iasant at eu cyfeillion i fod yn dawel. Llonyddwyd y cyffrawd.

Mewn iechydfa o'r enw Roggeneau, yn yr Almaen, y mae Dr. Cook, o JBegwn y Gogledd, .yn awr. G$yr yr awdurdodau pwy yw efe. Ond, ni chymmerant arnynt eu bod yn gwybod.

Nid oes ammheuaeth nad ydyw yr arwein- wyr Toriaidd yn bwriadu dwyn yn mlaen Fesur ar Ddiwygiad Ty yr Arglwyddi. Bydd hwn yn cael ei olygu fel ag i gystadlu yn erbyn Mesur y Llywodraeth ar Gwttog- iad eu Hawdurdod. Wrth gwrs, ni chyn- nygiant unrhyw ddiwygiad gwirioiieddol arno. '"<&

Bydd achos y Cyllid yn rhwym ofgael lie mawr yn y senedd newydd. Ceir yr hen Gyllideb heb newid nenjawr ddim arni. I Ond caiff Mr. Lloyd George drafferfch fawr gyda'r Gyllideb nesaf, am y bydd ganddo gryn ddiffyg i'w gyfarfod.'

Yn Birkenhead nos Lun traddododd y, Cadfridog Booth araeth yn yr hon y cym- j merai drem ar gynnydd Byddin yr Iach- awdwriaeth drwy y hyd. Y llywodraethau, meddai, ydynt yn awr yn dechreu cydna- bod y gallant hwy ddibynu ar yr hyn a I wneir ganddi.

Gwelanfc s chydnabyddant pa mor rad- lawn y mae hi yn gwneyd gwaith mawr. s Hyd yn oed ymofynant am ei help hi i j ddelio â chwestiynau cymdeithasol. A ch§nt ef, wrth gwrs. I

cByddaf fi yn dyweyd wrth y dargan- fyddwyr daearyddo' meddai, mai nyni fydd yn myned gyntaf i Begwn y Gogledd. Dywed y Dr. Cook a'r Cadben Peiry iddynt hwy fod yno. Na nyni fydd y rhai cyntaf i wir orchfygu Pegv/n. a

Dydd LInn yr oedd golygfa ryfedd i'w chael yn Chattanooga, Tennessee, Unol 'I Dalaethau yr 'America. Tua hanner blwyddyn yn ol methodd y Sirydd Shipp a gwrthwynebu digon ar y bobl wynion pan wedi ymroi i 'lynchio' negroaid. Cafodd ef ei hun ei anfon i garchar am dri mis.

Boreu ddydd Llun efe a ryddhawyd o'i benyd. Pan yn dyfod adref cyfarfyddwyd ef yn ngorsaf y ffordd haiarn gan ddeng mil o bobl. Y rhai byn a flaenorid gan seindyrf pres. 1!1

Yn ngbanol perffaith bandemoniwm hebryngwyd ef i'w gartref fel gwron. Traddodwyd areithiau cryfion ar bawl y bobl wynion i I lynchio' y bobl dduon. Gwrthdystiad yn erbyn gwaitb y LIywodr- aeth yn erlid y sirydd oedd yr arddangos- iad. j

Yn y Potteries, daechreu yr wythnos, sibrydid fod Mr. John Ward, yr aelod j LIaIur i gael swydd dan y Llywodraetb. A bod y Milwriad Seely i gael ei ddwyn allan fel ymgeisydd am y sedd yn ei le. Faint o wir sydd yn y sibrwd nis gwydd- om.

I Ycbydig fisoedd yn ol aeth Syr David Gamble, ar gais Llywodraeth y wlad hono, i Twrci. Ei neges benaf ydoedd ad drefnu y llynges Dyrcaidd. Mae ef wedi ymddi-! swyddo o herwydd gwaeledd iechyd.

Par hyn oficl cyffredinol. Eisoes, mewn byr amser, y mae efe wedi gwneyd gwaith sydd wedi ennill edmygedd pawb. Yn enw- edig ag ystyrie-^ y defnyddiau oedd gan- ddo i weithio arnynt.

Mewn hyrddwynt dychrynllyd o gryf yn yr Azores, ychydig ddyddiau yn oJ, cafodd Hong o Portugal ei suddo. Dog o'r criiv a foddwyd. Pump eraill a Iwyddasant i ddiangc yn eu bad. r .b

Y Milwriad Thomas H. Swope, miliwn- ydd dyngarol yn ninas Kansas, a fu farw yn sydyn, beth amser yn ol. Mewn canlyn- iad i ryw bethau a ddywedwyd ganddo am dano ef, y mae y Dr. Bennett Clarke Hyde wedi dwyn cynghaws am athrod yn erbyn cymmunweinyddwr yr eiddo. Cy- huddid y Dr. gan hwn o wenwyno y mil- iwnydd a'i nai, hwnw hefyd wedi marw yn sydyn. L

Cymmer yr achos wedd ddifrifol yn awr. Dywed y Dr. Hyde ei fod of yn cael ei gyhuddo o fuchfrechu y miliwnydd a'i nai, ac eraill o'r teulu, A I hadan' y clefyd typhoid. Modd bynag, yr hyn y bu Swope farw o hono ydoecld y gwenwyn strychnine. 0-

Percbenogion y glofeydd a'r glowyr yn Unol Dalaethau yr America ydynt un- waith yn rhagor yn ymgodymu ar bwngJ y cyflog. Os na ddeuir i gyd ddealltwriaeth bydd streic enfawr yn cymmeryd lie ar y dydd olaf o'r mis nesaf. Am fod pris byw wedi codi dadleua y glowyr y dylai eu cyflogiu hwythau godi, hefyd. ø

Nid ydyw y teitl Arglwyddes yr Eira yn briodol i Canada y gauaf hwn. Yn wir, y rhai hoff o chwareuyddiaethau gau- afol ydynt yn grwgnach yn dost o her- wydd cyfnewidioldeb yr hîn. Rhywbeth tebyg i dywydd y Pegwn a ddymunent hwy. Can lleied o eira sydd wedi disgyn, a'r bin sydd wedi bod mor dyner, fel mai ychydig yslerlo a thebogonio sydd wedi bod eleni o gwbl. Codwyd palas rhew yn Montreal; ond toddodd r

Mewn cyfarfod o'i 'dysgyblesau' yn Llundain ddechreu yr wythnos, dywedodd Mis. Pankhurst nad oedd y syffragetesau yn myned i ationyddu dim cbwaneg ar gyf- arfodydd cyhoeddus y Rhyddfrydwyr. Ymroddi i waith addysgol ar y pwngc a wnant. Yn benaf yn mysg eu chwiorydd.

Yn y cyfamser hyderant y bydd mesur yn cael ei ddwyn ar eu pwngc. Os cania. ta y Llywodraeth chwareu teg ynglyn ag In af ni fydd angen am chwaneg o ( ryfela.' In y Da iawn ydyw cael yr arwydd hwn fod y merched byn yn dyfod yn ol i'w synwyr- au. ,„ e „„

Prysur dreio y mae lianw mawr y llifog- ydd yn Pans. Prysur sugnir y dyfroedd o I selervdd tai a swyddfeydd. Ac oddi ar linellau tanddaearol y ffyrdd haiarn.

Ar y cyntaf barnid na byddai y colledioa a achoswyd yn werth Ilai na deugain miliwn o bunnau. Erbyn hyn bernir y bydd yn llawer mwy. Cytrenir cardodau ac elusen* au ar y raddfa eangaf.

Nid ydyw y codiad yn mhrisiau bwyd- ydd, trwy drugaredd, wedi bod yn uchel. Nifer y gweithwyr allan o waith, fel y gallesid disgwyl, sydd enfawr. Ond, o herwydd yr anihaith a wnaed gan y llifeir- iant, y mae rhagolwg am ddigonedd o waith yn y man.

Prydera y Llywodraeth yn awr rhag i y n glefydon dori allan yn fwy nag am allu lleddfu y dioddefiadau. Gelwir ar ber- cbenogion tai i w dadbeintio gyda phob brys. Pwy bynag a esgeuluso wnayd hyn a elwir i gyfrif. y t

L!adron Dyhirogod y ddinas a gym- merant fantais helaeth ar v trychineb ofcadwy i gario eu dyhirwaith yn mlaen, Yn eu badau cludant y bobl trwy yr heol- ydd dyfrllyd, ac ysbeiliant hwynt.

Disgwylir pethau mawrion oddi wrth I Gyfnewidfeydd Llafur' y Llywodraeth. Dydd Mawrth yr oedd tri a phedwar ugain yn cael eu hagor. Dwy o'r rbai hyn oeddynt yn Ng-ymru, sef, yn Nghaerdydd ac Abertawe.

Yr ydym yn llongyfarch Miss Mary y C, Wiiiiams, merch y diweddar Barch. John Williams, gweinidog y Methodistiaid yn Aberystwyth, ar ei Ilwyddiant rhyfeddol yn ei haddysg. Yr ydys i adnabod y ferch ieuange athrylithlawn o hyn allan fel Dr. Mary Williams. Hi yw y Gymraea gyntaf, y mae yn dbbyg, i ddringo mor uchel.

N os Sul diweddaf, yn un o gapelau dinas Caerlleon, bu cyffro anarferol. Ffrwydrodd y wifren drydanol a oleuai yr addoldy, gan ei lanw a rrnvg. Diangodd pawb allan, ac yn ffodus ni chafodd neb niwed.

Etholiad terfysgus oedd yn Ngorllewin Cork dydd Llun. Lluchiai y pleidiau wyau goillyd a hen benwaig y naill at y ilall, Meddyliodd un ochr gael y seindorf bres allan i groesawu ei shymgeisydd, ond, yr ochr arall a gipiodd eu hoffer-cerdd oddi arnynt, gan eu taflu i'r mor.

Aeth gwr dro3 drigain mlwydd oed, a'i enw Isaac Morgan, teithydd masnachol wedi ymneillduo, allan o'i dy i ymweled a chyf- aill. Yn ol pob gol wg efe a lithrodd ar y rhew yn y buarth yri nghefn ei dy, ac yno y bu ar hyd y nos, a'i deulu yn meddwl mai yn nhJt ei gyfaill yr oedd efe. Boreu dranoeth caed ef wedi rhevvi i far wo! aeth.

Galarnad v tirfeddiannwr 1 A hwnw yn neb amgen nag Arglwydd Ridley, un o elynion mwyaf diymmod y Gyllideb. Rhaid i'r Eglwys beidio disgwyl cael cym- maint ganddynt yn y dyfodol.

Wrth ddyweyd hyn dydd Llun mewn cyfarfod Eglwysig yn Newcastle rhoes t gynghor rhagorol i'r esgob a'r clerigwyr oedd yn gwrandaw. 'Trowoh fwy am