Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
8 articles on this Page
Hide Articles List
8 articles on this Page
BEIRNIADAETH BERW.
News
Cite
Share
BEIRNIADAETH BERW. Csm yn y gystadleuaeth hon naw o ymgeiswyr, sef 'Owain Gwynedd,' 'Gartheryr,' 'ApGwerin,' 'Tannau'r Galon,' 'Gwynaseth, Kant y Mynydd, Canvr Ceiriog,' 4 Hywel Wyn,' a Sisial Ganu.' OWAIN GWYNEDD.—-Cyfansoddiad hollol ddiobaith ydjw hwn, tryfrith o wallau mewn iaith a chynghan- GARtfiliRfu.—Cynnwysa'r awdl hon nifer zo fawr o wendidaut er ei bod yn dra cblir oddi wrth wallilu 6ynghan?ddol. Nid dymitnol yw gwaith yr awdwr yn cyfeirio ttior fynych at Ceiriog fel ei 'destyn.' Yn ei iiftell gyfarohiadol i'r Awen ar ei dechrtsii — Dbs, dilyn dy destyn da,' fiid yWii swhio mor ddrwg. Ond y mae'n Bed bell o fod yn awenyddol mewn cyssylltiadau fel y rhai can- lynol Felly bu 'nhestyn astud, Mab y tant oedd yn mbob tnd.' Nid oedd ttafferth yn perlhyn—i'r bardd per, Jfi fu anhawsder anafai 'nhestyn.' Y mae'r gjstrawen mewn llinellau fel y rhai canlynol yti condemnio i han at unwaith :— Cafu gmg oedd Ceiriog graff.' 1 Gloewi byd fu Virgil bêr.' Ac y mae'r syniad o 'angori Salrti' yn hollol annatur- iol, ac yn arddangos cryn dditfyg barn:- Anwesol fah Parnasaws Angomi'i Salm yn NghaerSws.' Cawn gan yr awdwr hwn ddig-on o lewvrch ar ei Iwybfaii y mae pob cam o'i eiddo yn hollol glir a ptiipfiiiodoi; Itc y mae yn ei awdl, hefyd, lawef 0 ben- hillitth pur dda. Ond y mae rhyw lacrwydd arddull a dhyffredinedd poCnus yn rhedeg drwy'r gwaith. Yn fiicr ni cheir yma ddim o'r peth byw cyfareddol hwnw fýtÏd yn gaffiel ynom pan yn nghwmni'f wir awen. ,Ai> .GltERIN-Áwdl rwydd ac eglur iawn yw bon, a f heiriog y fiardd yn ganfyddadwy yn mthob adrail a börii. Cyhgbanedda'r awdWr yn rhwydd a naturiol iawn, er naS gellir dyWeyd fod ei gyngbaneddion un ameer yn gywrain, aa chwaith bob amser yn hollol newydd. Yr ydyill yn lied gvfarwydd, bellach, a thingc llinellau fel y rhai canlynol: — Vel Eden lawn o flodau.' Lie tyr bydrwyllt raiadrau.' iaitfa enaid yw, a'i thannau.' iTma'li pyngcio mae'n pencerdd.' '1t gwfidgoch, focbgoch fachgen.' 4 Y blodeu gwyneb-ledol.' I Êi Eden berffaith ydyw.' Yn galw ar eu gilydd.' Yn ei drysu o draserch.' I anrhydedd a rodiant. Ceir tnedd yn yr awdwr i or-fynychu'r defnyddiad o'r nn geiriau, neu ymadrodd, megys y geiriau 'newydd' ac eilun' yn y llinellau canlynol I A gwin awen yw 'r gaii newydd.' 'A'i wiwlon awen mal telyn newydd.' Cheery 'n hyawdl yn ei chywair newydd.' 0 dan huan bywyd newydd.' I Daji huatl bywyd newydd.' ÈiI nn ai1'ioî yw ¡ n si ara d.' Eilun hygar y telynegion.; 'EHun bro mae'i galon brudd.' I I ymboli am eilun.' Dyma englyn gwael a hollol annheilwng o le mewn awdl mor gymmharol lan ag ydyw hon Aethus gla' bu Alun Mabon—a chlwyf A chledd yn ei galon Ond alaw serch. 'e dal son, I'w enaid ddygai hinon.' Y mae rheol cyfnewidiad y cydeeiniad yn cael ei thori yn y llinell flaenaf, er mwyn y gynghanedd, a gwelir nad yw 'e dal sfn' yn y drydedd linell ond geiriau llanw yn nnig, er mwyn cynghanedd ac odl. TANNAU'R GALON.-Awdl hollol glir ei syniadau, ac yn lIawn o'r testyn, sydd gan 'Tannau'r Galon' Fel awdl gymmhwys i Geiriog yn nnig y mae i'w mawr ganmawl. Cynghanedda'r awdwr yn gywir a di- draTerth iawn. Y mae ganddo, pi fodd bynag, 'd' yn atteb It' fwy nag unwa'tb, fel hyn:- Dawel doant wlad awen.' A'u donio hwynt wnai yntau.' Teimlir, hefyd, ei fod yn fynych fel pe'n adrodd banes, yn hytrach na barddoni, fel pan ddywed:— Tr F ANER ysgrifenydd—denol oedd, Doniol iawn ohebydd.' Ac y mae awenyddiaeth llinellau fel y rhai canlynol yn anamlwg iawn i mi: — Fel ar ei air troai 'r trên-rhyddieithol I ganu Tn wefrol hyd geinicn Hafren.' Medrai 'n bardd chwim drin y hyd—tragertbuF, Trin awen Dwyfns o'r tren wnai hefyd.' Ai 'r dwl wad nad priod le Athrylith yw y relwe ? Y bywiog Geiriog wiriodd Ei werth i bawb Nrtb eu bodd; Hyf hawliodd ef safle dda Hyd derfyn diwyd yrfa; Swyddog llygadog ydoedd— Yn Nghaeisws, clws binacl oedd.' Sawl anllvthrenog hogyn—o'r wyddor Yn raddol fu 'n csgyn ? Was da'i n6d am dd'od yn ddyn, A'i Geiriog yn ei goryn ?' Y mae yn yr awdl hon, er hyny, rai darnau pur dda, ar, ami i darawiad hapus yma ac acw, fel yr un can- lynol pin yn son am wendid cymmharol Ceiriog fel bardd cyngbaneddol • Pa Ddafydd sydd yng ngwisg Saul Ar y maes yn rymusol ?' GWYNASETH.—Awdl fer iawn, heb fod ond ychydig dros 250 o linellau, sydd gar,ddo ef. Ceir y bai trwm M ysgafn'—' dyn yn ocili a 'bryn'—yn ei englyn cyntaf, ac yn ymyl hyny wall cynghaneddol Nyni a'i carwn, coroner Oeiriog.' Nit gellir 'goddef' ond un 'n' wreiddgoll yn nechreu llinell. Ychydig yn mhellach yn mhen, hefyd, ceir gwall cynghaneddol arall Ei lais swynol eisoes yno.' A cleir yma enghreifftiau achlysurol o dor mesur :— 'Hyn yw clod- gweinio cledd—(6 sill). Ag uno De a GwyneJd '—(7 sill). Mae 'r aur yng Nghymru wen—(6) I'w tbywod yn wythien." (7). A'th ffs, ond nid o'th fodd,-(6). A'th ddeheulaw a dawodd '— (7). Gwelir, hefyd, y defnyddir yn y dyfyniad o'af y gyng- hanedd lusg i ddiweddu penniil o gywydd, a dyma enghraifft etto o'r un peth:- 9AC yn y Ilwyn givyn y gwynt Buan, anwel ei helynt.' Own y dadleuir droa gyfreithloni hyn ond liipa iawn raid fod unrhyw bennill cynghaneddol a ddiwedda gyda'r eiddilaf o'r cyngbaneddion. Cyfansoddiad bylchog ac anorphenol ydyw hwn — cyfansoddiad egwan ar y testyn, fel cyfanwaith, heb fod yn llawn na nianwl; ac er byred ydyw, gwelir ynddo duedd i grwydro yn nghyfeiriad yr ammherthynasol fwy nag nnwaith. Ceir yn mhwt awdl 'Gwynaaeth,' cr hyny, lai daman rhagorol iawn—cystal a dim. fe allai, yn y gystadleuaeth. Dymunol odiaeth ydyw llawer o'i llinellau, megys:- 'Tra pery blodeu, tra parabl adar.' NANT T MYNYDD. — Rhagflaenir yr awdl hon gan 'gynllnn; maith a manwl; a tharewir un wrth ei ddar lien y buasai'n gweddu yn well i draethawd bywgraph- yddol a, beirniadol nag i awdi awenyddol Ond wedi pyned i mewn i'r gan, gwelir fod ynddi rai darnau dymunol iawn, ac nad yw hi mor draethodol wed1'r cyfan, er fod y nodwedd hwnw yn ddigon canfyddad- wy, hefyd, mewn rhai manau, fel yn yr englyn canlyn- ol:— Torai a'i lym watwarem-lioll csgyll Ysgeitn pob fliloreg; Eangosai, dodai yn a eg Rymusawl burdeb moeseg.' Ychydig o hoen ieithyddol geir trwy'r cyfansoddiad. Musgrell iawn ydyw'r iaith mewn pennillion fel y rhai canlynol, lie y defnyddir cynnifer o ferfau cynnorthwyol i'w helpu'n miaen :— 'Orinu harnddsnoi a grym ddaw ini, Eu sibr-.vd hwylus [ wna 'n hysbrydoli;' En nwyddau enwog rydd newydd yni, Ac aur eu hanian wna'n byth goroni,' Ceiriog 'wriai'u gwerthfawrogi'—byd ei fedd; Oriau unigedd wna 'n llwyr enwogi. 'Nid ei banes wna 'n cadwyno'—ei waith Ef o hyd wna 'n hudo;' Swyn ei dirf syniâlauQ-ei bAr gan, A naws danian a wnant ein swyno.' Gwelir fod yma duedl gref, hefyd, i orfeichio'r brawddegau âg ansoddeiriau, megys:— Yr ieuan,,c lan&c, gwyl el wedd, Hwn arweinir o'i annedd Fynyddig, Mn, fwyn addien, I dclawn y wylit ddinas hen.' 'A'r ddi-wenwyn fraich wan, ddinam.' qnd y mae syniad da yn dilyu y llinell hon, aef fod braieh egwan Arthur bach Yn weddi fyw am wddw 'i fa,m.' CARWR CEIBIOG.-Cynghanedda'r ymgeisydd bwn yn drst chywir, er nid yn gryf. Ymddengys, er hyny, ei fod wedi gollwng o'i law yn bwyllog ddigm y llin- ellau gwallus canty nol:— 'A gorau dannau Cariad-awenydd.' A 'g'lywi a'c' alawon.' 'G awoda.i 'r delyn, a'c' udai 'r dalaeth.' Ceir, hefyd, hen linellau yn ymwthio i'r golwg yma a thraw, megys :— I nyddu'r cynghaneddion.' 'Breuddwydiwr a bardd ydoedd.' 'Lie bu r gan yn llwybro gynt.' Ac heb law hyn, rhaid cwyno fod yr iaith dipyn yn garbwl weithiau, fel yn yr enghreifftiau canlynol A rhoi glftn enw ei hunan.' Cai natur lftn ei hunan.' Anrhegion wnaem fawrygu.' Dyma bennill a chryn gymmysgedd fBgyrol i'w gan. fod ynddo: — I wyl ei genedl brwd odlau ganodd- Y cawr edmygai y cryd a'i magodd; 0 burwyn hufen ei bronau yfodd, A i seigiau gorau drwy 'i oes fawr garold, I dir ei hengyl yn gynnar dringodd, A'i burlan glorian yno ddisgleiriodd; Hyd elor o'i thu daliodd—yn gryf dftr, Ac ar ei gwawdiwr miniog ergydiodd.' Er mwyn cyssondeb, 'mam,' ac nid 'cryd,' ddylasai'r fBgyr fod yn yr ail linell. Ac nid yw hanner olaf y penniil lawer mwy cvsson. Enwir awen yn y llinellau canlynol, ond credaf mai dyna'r holl gyssylltiad sydd rhyngddynt :— NAd ei awen ondd dewis-Ilithrig sain Felus a mirain, fel Lewis Morris.' Ond y mae yn yr awdl lion rai darsau canmoladwy dros ben. Y mae y rhan fwyaf o adran 2, er engbraifft, Canad Ceiriog at Natur,' yn dda. iawn, ac yn bur farddonol. HYWEL WYN.—sicrha'r ymgeisydd hwn ein sylw ar unwaith, a chyfyd ei linellau agoriadol ddisgwyliadau nchel ynom am bethau gwych i ddilyn :— Cei-heb ddim dal, fy nghalon, Rot dy lais yn yr awdl hon Cei adrodd pobpeth cydryw A dy fryd—a difyr yw Cael cyfrwng i d 'ollwng di Am unwaith fel y myni.' Ac ni siomir ni'n fawr yn ein disgwyliadau. Awen- ydd gwych ydyw 'Hywel Wyn.' Barddona'n afaelgar mewn cyngbaiaedd afaelgar. Gwêl, pa. fodd bynag, f >d y llinell wallus ganlynol wedi diangc ei sylw: I Draw, yr hen Gaclair enwog a i hudion.' Y mae'n ammheus genyf a ydyw yr ymgom' rhwng Gwalia a llhaglaniaeth, yn agos i'r dechreu, y cynllun mwyaf effeilhiol a barddonol a allesid ei fabwysiadu. Ond nid oes ammheuaeth nad yw yn dda, ac yn gosod allan ddyhead Gwalia am y 'gerdd lonai'i hysbryd,' ac addewid Rhagluniaetli y cyfleawid ei rhaid ar fyr- der, mewn llinellau rhwydd a didramgwydd iawn. Wedi crybwyll Rhes o feirdd medrus a fu Yn eu pryd yma 'n prydu.' Gofyna Gwalia:- Ond pwy a g&n yn l&n li' Awenol fy myw yni ? Pwy a gan fy nghamp i gyd ?— Rydd i mi gerddi 'mywyd ?' Ac ettyb Rhagluniaeth:— Wlad y gan, cei weled gwr A'th lona—di-feth luniwr Naturiol, awenol waith Per a hoff, pur ei effaith Un a wea ganeuon 0 liw a thardd gwawl a thôn- Caneuon o dingc newydd, I'th holl blant yn fwyniant fydd.' Ceir yn yr awdl hon lawer o ddarnau awenyddol dros ben. Y mae y disgrifiad o serch angerddol Ceiriog at ei wlad yn dda drwyddo: — Mynai chwithdod dd'od ami ddydd Am anwyl rug y mynydd, A'i adar man, a i drem ef, A thlysni y goeth lasnef, A r Nant,' yn holl loniant lli' Dry allan, gan ymdroelli. 0 mae hoen nant y mynydd Loyw yn nhro'i ddarlun rhydJ.' Y mae Caneuon Ceiriog wedi eu gweithio i mewn yn fedrus a chwaethus iawn i'r gerdd 1 on. Y mae'n wir fod yma ambell bennill lied ryddieithol weithiau ond anhawdd ydyw osgoi hyny wrth ganu ar destyn fel hwn, sydd yn gofyn am ffyddlondeb i banes, ac felly'n naturiol yn cyfyngu ar y dychymyg. Fel enghraifft o hyn gellir dyfynu 'r englyn canlyuol :— Rhyw ho if yw 'r gwaith argraphu—i lawer, A'i luoedd sy'n gwenu Yn ei barcb; ond hwn ni bu I Geiriog waith i'w garu.' 11 Ond eithriadau anaml yw y pethau hyn. Y mae naturioldeb di-rodres, a swyn difyrus, llinellau fel y rhai canlynol yn fwy nodweddiadol o'r gwaith drwy- ddo:— 'Ceiriog eneiniodd Cariad i seinio i Dlysineb a'i deimlad; Ac i roi. drwy deg gread, Ei wir lun i'w oreu wlad.' Y mae'r awdwr yn hapus iawn, hefyd, pan yn cyf. eirio at ein hen alawon Rhoes Ceiriog i'w bywiogi 0 win ei ffres awen ffri. Rhedodd y dyn caradwv I roi tin i'w hysbryd hwy— Tan ysbryd bywyd, fydd byth I lu 'n dal eu hoen dilyth.' Awdl gyfiawn, reolaidd, destynol, a galluog iawn ydyw hon. SISIAL GANU. Gvvelir y gyngbanedd yn ei chryfder a'i hoennsrwydd penaf yn awdl I Sisial Ganu.' Ac yn chwanegol at hyn, ceir ynddi awenyddiaeth bur a gloyw. Ymdry r ymgeisydd gryn dipyn ar y dechreu yn nghysgod y Berwyn, gyda'r aelwyd ynMhen ybryn, rhyfeloedd y dyddiau fu, ac ysbryd Huw Morug. Ar un olwg, gellid ty'bied ei fod yn ymdroi gormed; ond y mae'r cyfan mor dda, a'r amcan mor amlwg yn y di- wedd, fel nad oes le o gwbl i ammlieu priocioldeb ei ymddygiad. Ofer y gwaith o chwilio am frychau llen- yddol yn y eyfansoddiad hwn ond y mae un peth ag ag sydd yn peri i mi gryn ddiflasdod ar ol dechreu sylwi arno, sef y defnydd parhaus a wneir o'r geiriau I arian ac aur.' Credaf yn sicr fod yma ormod o wastraff ar arian ac aur mewn ystyr ansoddeiriol, beth bynag. Ond y mae'r awdl hon, hefyd, yn disgleirio drwyddi gan einau awenyddol, ac ni chawn ormod o'r rhai' hyny- Y mae cynllun telynegol yr awdl swynol hon yn hollol yr hyri ddylai fod ar y testyn. Nid oes ammheuaeth yn y byd nad hi, hefyd, ydyw yr oreu o'r naw a dderbyniwyd. Y nue hi'n fwy barddonol o lawer na'r un o'r lleill, ac yn orlawn o natur. Credaf yn ddibetrus mai i Siaial Gann y perthyn anrhydedd y Gidair Genedlaethol y flwyddyn hon. BERW.
[No title]
News
Cite
Share
PARNASSUS, Nos Iau. M Clychan'r Hwyr.Clychau melus iawn ydyw y rhai hyn—felused a chlychau Iilanarmon, addisgrifiai bardd cadair Llangollen yn ei awdl benigamp. Gwnawn eich dymuniad, a bydd croesaw i'w tebyg bryd y mynoch. M.—'Eben o'r Mynydd.'—Cais lied dda, y drydedd linell yn walitis. Ail daflweb; gAnaethoch dair yn gywir, pa ham yr oil ? M—'E. Y. W.Oymmeradwy; ein cofion at yr henwr llafurus. M. Afarwy.Pennillion syml, darllenadwy; y I mae graen ar bobpeth a ddaw o'i law. Y mae llafar ei fro yn gyfrifol am ambell odl fel hon- 'Weinyddes dra enwog Mor hardd yw dy Ml Mae th harei ardderchog Yn llonder i' la.' Da a fyddai i lawer crefyddwr gofio, fel y dywed y bardd- Cana, chwaer, dy emyn, Nid yw Dnw yn drist, Swyn dy gerdd a erfvn Sylw Icsu Grist.'
OS WYT YN CARU'R IESU MAD.
News
Cite
Share
OS WYT YN CARU'R IESU MAD. Os wyt ti 'n earn 'r Iesu mâd, Ei enw, a'i rinweddau, Can mewn h^yl er mwyn ei Dad, Er gwaethaf temtasiynau, Gwisg yr Iesu ar dy fron, A chofia barchu ei ciriau. Os wyt blentyn hoff o'i waith Cwyd allor ar yr aelwyd, Cadw 'n Jân dy wisg a'th iaith Wrth beunydd fyw ei fywyd, Boed yn amlaf ar dy fin Gynnefln air y bywyd. Os wyt blentyn hoff o Dduw, A hoff o'i de nl sanctaidd, C.yrcba iddi tra bo'ch byw, Addola yno 'n wylaidd, Dysg ymostwng ger ei fron 'Run fath a'r llu angylaidd. L'annon, Ceredigion. lOAN IORWERTH.
'ADWEINIR EIN GWEITHREDOEDD.'
News
Cite
Share
'ADWEINIR EIN GWEITHREDOEDD.' (Dat. xi. 1-7) SAITH seren yw 'r angylion, Saith lamp yw eglwysDduw, Adweinir ein gweithredoedd A'r modt) yr y'm yn byw; Ein llafur a'n hnmynedd, Ein nerth i drin y drwg, A phrofir annuwiolion Sy'n haeddu hythol wg. Ein grym i gynnal cystudd, Amynedd yn ei waith, Dwyn beichiau trwy fawr boenau Heb flinder ar y daith; Mawr fu dy gariad cyntaf, Ond heddyw mae yn Hai, Wel, cofia i ti syrthio, Diwygia am dy fai. Os amgen deuaf ataf, Edifarha i'r ne', Ac onid 6 symmudir Canwyllbren Duw o'i Ie; Cas genyt y Nicoliaid A'u ffftg athrawiaeth ff 1, Cas ydynt genyf finnau, Dyn doeth a dry yn ol. Ystyried pawb fedd glustinu Beth ddywed Ysbryd Dnw Yn eglur i'r eglwysi, A'r modd y dylent fyw I'r hwn sydd yn gorchfygu Y rhoddir dwyfol fraint, Caiff fwyd o bren y bywyd, Gardd Duw yw bwrdd y saint. Dolgellau. E. YLLTVR WILLIAMS.
* CLYCHAU'R HWYR.
News
Cite
Share
CLYCHAU'R HWYR. CAIN glychau 'r hwyr sy'n canu Mewn seiniau peraidd cu, Trwy borth yr hen addoldy llwyd Addolwyr ânt. yn llu Yn ebrwydd clywir lleisiau Yr hen a'r ieuangc glan, Tra cyfyd o galor.au twym Yr hyfryd hwyrol gán- Dirion Dad Ti 'n cedwaist ni Heddyw rhag peryglon lu; Gwrandaw, LAr, o'th nefol le- Moliant fo i Arglwydd ne' Yr organ 'Dawr sy'n seinio 0 fewn y sanctaidd le, A seinio trwy 'r addoldy wna Ei her gyngharedd gre': Mac 'n cyffwsdd a, pbob calon, Mor fwyn, mor nefol bur! Meddyl au hedd sy n llenwi 'r He Tra cana pawb yn glir- Dirion Dad 1 Ti 'n cedwaist ni Heddyw rhag peryglon lu Gwrandaw, I r, o'th nefo) Ie— Moliant fo i Arglwydd ne' Yn ddistaw mae 'r addoldy 'Does adsain yn y lie, Y dorf i geisio tawelhfln Sydd wedi myn'd i dre; Ond erys yn fy nghalon Fel cerddi Salem 14n, Mawreddog sain yr organ her, A'r taer erfyniol gân- I Dirion Dad Ti 'n cedwaist ni Heddyw rhag peryglon In; Gwrandaw, lor o'th nefol Jc- Moliant fo i Arglwydd ne' Bethesda, Arfon. EFEL (Glanceri).
. DAL I GANU.
News
Cite
Share
DAL I GANU. (Mewn Album' Cantores). Os mai canu fyni Rho dy oreu glân, Cana hyd nes synu Engyl a dy gan. Y maQ canu 'n ddwyfol, Duw rodd gerddgar dant, Cael datganu n swynol Ydyw braint ei blant. Cana, chwaer, dy emyn, Nid yw Duw yn drist, Swyn dy gerdd a eJ>iyn Sylw Iesu Grist.
Y GOBEITHLU.
News
Cite
Share
Y GOBEITHLU. FENDIGAID Obeithlu 1 Ieuangaidd dy oed, Mae th ddeiliaid yn caru Dy enwi erioed j. Fe gofir dy wersi Tra pery y pur, Tydi sy n prydferthu Cymmeriad y tir. Weinyddes dra enwog Mor hardd yw dy fri, Mae'th hanes ardderchog Yn llonder i lu; Cvhoeddir y gerddoriaeth gao Bayley a Fergueon, v G)a»go'iy. Mynedfa 'r rbinweddol A'r glftn ydwyt ti, Ac awel fendithiol Chwareua o'th du. Obeithla 'r dyfodol Mae grym yn dy lef, A'th neges fendithiol Dan ofal y nef Egwyddor dy galon Yw sobri y byd, A phnro arferion Dynolia^th i gyd. Feithrinfa urdùasol O'th fynwes (rj hael, Daw ini 'n wastadol Afonydd o fael; Ni raid iti wrido A'th fintai mor gref, Anrhydedd yn brwydro Drosburdebynef. Ardderchog genhades Bydd oesau y byd, Yn adrodd dy hanes Yn felus o hyd; Dy glodydd a genir Hyd rieiau yr oes, A'th waith a fawrygir Gan bleidwyr y G roes. Llanelli. G. E. WILLIAMS (Afarwy).
BYWYD 0 FEIR,W: NEU, HANES…
News
Cite
Share
BYWYD 0 FEIR,W: NEU, HANES RHAMANTUS A RHYFEDD AM DAFYDD JINKINS (Y MEDDWYN DiWYCIEOIC). PENNOD VIII. Wel, Mr. Phillips, mae genyf i-iewydd drwg i'w ddyweyd wrtliych, ac nis gwn pa fodd i'w ddyweyd. Mae yn hynod ddrwg genyf fod y peth wedi digwydd.' Allan ag ef, Jinkins; peidiwoh a chadw unrhyw beth yn guddiedig oddi wrthyf.' Ni chelaf ddim, ond buasai yn well genyf pe bae rhywun arall yn dyweyd newydd drwg wrthych.' 'Drwg neu dda, gadewolv eu clywed,' meddai yntau. Yr ydych yn myned yn ol yn y byd, a ihyny trwy fod eich eiddo yn cael eu lladrata.' Pa beth ? Fy eiddo yn cael eu lladrata ? Gan bwy, a pha )fodd?' A throdd ei wyneb- pryd fel Belsaser ar noswaith y wledd hono. Mae y peth yn rhy Vvir, fel mae gwaethaf y modù,' meddai y dyn ieuangc. Dyma y fantolen. Edrydhodd Phillips drosti, a dywedodd:— Deugain mil o ddoleri wedi ei lladrata.' le,' inieddai Jinkins, ond cymerwyd pum' mlynedd at y gwaith; ond ei fod wedi cael ei gario yn mlaen mewn modd mwy haerllug yn y flwyddyn ddiweddaf. Mae y gwaith wedi cael ei gario yn mlaen mewn modd pur glyfer.' Gofynai Mr. Phillips pa fodd yr oedd wedi dyfod o hyd i'r drwg, a'r archwilwyr wedi ei basio trwy y blynyddau. Dangosaf i chwi,' meddai Jinkins,' gan fyned at y llyfrau. A aethoch chwi trwy y llyfrau am y pum' imlynedd gyda'r manylwch yna?' 'Do, a dhwaneg,' meddai yntau; ond ni chefais ddim allan o'i le yn nes yn ol na phum' mlynedd. Yr ydych wedi cyflawni gwaith anhygoel, yn ymylu ar fod yn wyrth. Gwelaf eich bod wedi dyfod o hyd i'r lladron, sef, yr hen ys- grifenydd a'r goruchwyliwr. Ond fel y mae gwaethaf y modd, mae yr ysgrifenydd wedi myned i Ewrop. Yr oeddwn wedi sylwi fod ei flewyn yn gloywi er's tro. Ond am y gor- uchwyliwr, mae yr aderyn hwnw mewn llaw genyf. Yr oeddwn yn rhyfeddu pa fodd yr oedd y gwalch yn medru cael arian i adeiladu yr holl dai sydd ganddo yn y ddinas hon. Y mae ganddo ddigon o eiddo i dalu y deugain mil, a chwaneg, trwy fod pris y tai wedi codi cymmaint yn ddiweddar. Ysgrifenwcli yn fy enw a erchi y cyfreithiwr Roberts ddyfod yma, a dau heddgeidwad gydag ef.' I Dyma fo yn barod,' ebe fe. Edrychodd Phillips drosto, ac arwyddodd ef. Yn mhen tuag awr yr oedd y tri wyr wrth raid wedi dyfod. Dydd da, Mr. Phillips.' Dydd da, foneddigion/ meddai yntau. Pa beth sydd yn bod,' gofynai y swyddog- ion. Eglurodd Mr. Phillips y cyfan iddynt, yn nghyd a'r ffordd oreu iddynt weithredu tuag at iddo ef gael ei eiddo. Boddlonent hwythau i gario y cynllun allan yn ei holl adranau, os byddai yn bossibl. Tynwyd wrth y gloch, a daeth negesydd du i mewn. Dywedwcih wrth y goruchwyliwr am ddy- fod yma.' GwnaetJh y gwr du ei neges mewn ychydig funydau. Daeth y goruchwyliwr yn ol yr archiad. Yr oedd yn cerdded yn araf, dan chwibanu, a'i ddwy law ar ei gefn, gan blygu ar yn ol, fel pe bae am wneyd gorchest. Nid oedd ef, mwy na'i frawd Haman,' yr, mawr feddwl fod drygfyd wedi ei barotoi iddo, a'i fod mor agos. Daetlh i'r swyddfa, a Uaesodd gryn lawer ar ei wynebpryd pan ganfu y swyddogion yno. Yr oedd yr hen lwynog yn ymwybodol ei fod wedi Imlyned i'r fagl. Eisteddwch i lawr,' meddai Mr. Phillips, gan edrych yn swrth arno. Yna cododd y cyfreithiwr ar ei draed, gan ddarllen papur iddo, yn gofyn am ddeugain mil o ddoleri, pa rai oedd wedi eu lladrata o eiddo Mr. Phillips. Dechreuai wadu y C3rhuddiad. Ond dang- oswyd iddo yn bur fuan nad oedd ei waith yn gwadu o un lies iddo. A bod ei weithrediad- au wedi dyfod yn ormod i'r goleu. Ond mae genyf un cynnyg i'w roi i chwi dros Mr. Phillips; a dyma fe; sef, eich bod yn arwyddo archeb i Mr. Phillips ar eich eiddo am y deugain mil dywededig. Os Gwnewch ganiatau yr uchod, bydd iddo yntau eich rhoi yn rhydd o afael y gyfraith. Ond os gwrthodwch, bydd i chwi gael o leiaf ugain mlynedd mewn penyd wasanaeth, a chaiff eich holl eiddo ei werthu er mwyn talu i Mr. Phillips. Dyna eich dewisiad i chwi, a chewch bum' munyd o amser i wneyd eich meddwl i fyny.' Yna dywedodd ei fod yn derbyn cynnyg .Mr. Phillips, a bod yn bur ddrwg ganddo ei fod wedi cymmeryd yr eiddo. Mae yn hynod ddrwg genych eich bod wedi eich dal ydych yn ei feddwl,' meddai y cyfreithiwr. Byddwch cystal a thynu yr archeb, Mr. Roberts, gael 'iddo ef ei harwyddo,' meddai Mr. Phillips.. 1 Tynwyd yr archeb, a chafodd ei harwyddo. Cedwch yr archeb,' Mr. Roberts, a gwnewch frys i gasglu yr arian i mi; awnewdh hyny yn eich ffordd eich, hun. Bydd y costau yn syrthio arno ef.' Ar frys gadawodd y goruchwyliwr y gym- mydogaeth mewn gwarth. Yn mhen tuag wyiihnos wedi y digwyddiad- au ucliod, derbyniodd Jinkins lythyr aingau- edig oddi wrthi ei feistr, yn darllen fel y can- lyn At Arthur Jinkins. Gyfaill ieuangc,—Yr wyf dan rwymau mawr i fod yn ddiolchgar i chwi am eich vmdrech a'ch llafur dirfawr a ddangosasoch yn y mis- oedd diweddaf, a hyny trwy ddaii4os y ffydd- londeb mwyaf diffuant tuag ataf, i gael allan y lladrad oedd yn cynvmeryd lie yn fy mas- nachdy, er's cymmaint o flynyddau. Ac fel cydnabyddiaeth wan o'r unrhyw wasanaetli yr wyf yn amgau archeb i chwi am fil o ddol-' eri, yn anrheg Nadolig. Hefyd, y mae Mrs. Phillips yn cyflwyno blwch yn cynnwys or- iawr aur i chwi. Hefyd, yr wyf yn eich rhyddhau o fy ngwasanaeth am chwech wyth- nos, er mwyn i chwi adfeddiannu eich nerth. ar ol eich dirfawr lafur. Ydwyf, yr eiddoch. C. A. Phillips.' Pan dderbyniodd y dyn ieuangc y llythyr, a chanfod yr anrhegion, yr oedd wedi "synu, fel na wyddai pa beth i'w ddyweyd, nac i'w wneyd Teimlai yn ddyledswydd arno i ddi- olch air., y rhoddion; ond teimiai nas gallai wneyd hyny i foddloni ei hun. Ond ceisiai wneyd hyny yn y modd a ganlyn At Mr. a Mrs. Phillips. Foneddigion,-Derbyniais eich llythyr car- eàig, ynghyd a'r anrhegion gwerthfawr, am ba rai nid oes genyf ddigon o ddawn i ar- ddangos y dioleihgarwch a'r teimlad sydd yn fy meddiaht tuag atoch. Nid oeddwn yn dis- gwyl anrhegion oddi ar eich llaw, o blegid yr oeddych yn talu digon o gyflog i imi am un- rhyw wasanaeth a wnaethum i chwi. Nid oedd yr hyn y cyfeiriwch ato yn eich llythyr ond dyledswydd unrhyw was i'w feistr- llawer mwy yr oedd yn ddyledswydd arnaf 11 tuag atoch chwi, sydd wedi bod yn feistr mor dda i mi er (pan wyf wedi bod vn eich gwas- anaeth. Derljyuiwch chwi a Mrs. Phillips fy niolchgarwch^ mwyaf diffuant a diragrith. Ydwyf, eich ufudd was, Arthur Jinkins.' iranoeth, wele Arthur yn cliwyrnellu gyda r gerbydres am Columbus, i edrych am ei fam a'i frodyr. Yr oedd golwg llwyd a theneu arno, ar ol yr holl lafur ac o'r braidd yr oedd ei fam a'i frodyr yn ei adwaen. Ond yr oedd ei galon mor ysgafn a'r eoa yn Nghalanmai. '= & Wrth ei weled yn edrych mor ddrwg, ofnai ei fam ei fod wedi colli ei iechyd, neu ei fod wedi troi yn fachgen drwg, neu fod rhyw aflwvdd wedi dyfod iddo, nad oedd yn hoffi ei ddadguddio iddi hi. Nis gallai Arthur ddal i edrych ar ei an- wj 1 fam y n gofidio o i achos ef. Ac er mwyn bcddloni ei chwilfrydedd, ac esmwythau ei meddwl, tynodd allan lythyr ei feistr, oedd J11 cynnwys yr anrhegion, gan ei estyn i'w fam,^ a dywedodd wrthi am ei ddarllen, ac y cae fwy Yllddo i'w boddloni na dim a fedrai ef ddyweyd wrthi. Ymaflodd ei fam yn awyddus yn y llythyr, er mwyn cael gwybod ei gynnwysiad. Ac eisteddai yntau ar esmwyth-faingc, a'i ddwy- law ar ei wvneb, a c'han edrych rhwng ei fyts- edd ar wyneb yr hen foneddiges, er mwyn cael gweled pa argraph oedd v llvthyr yn ei gael arni. Cyn pen ychydig eiliadau ar ol dechreu ei ddarllen, gwelai y llythyr yn cael ei droi o'r neilldu, a chan gyrchu napcyn poced i svehu ei dagrau, gwnaet'h lawer cynnyg ar ei ddar- lIen. A chyn diweddu, llefodd allan yn or- loleddus Os llofruddiwyd fy mhriod, mae y nefoedd yn gofalu am danaf fi a'm plant.' Pa beth sydd yn bod, mam ?' llefai Gweir- ydd,ei hail fab. Estynodd hithau v llythyr iddo. < °l ei ddarllen, dywedai Gweirvdd :— nel, Arthur, pe byddech chwi yn cael an- rhegion fel hyn ar bob Nadolig, a'chael Nad- olig bob dydd, byddech wedi gwneyd eich t ffortiwii yn fuan.' Buasai fy mam yn ei gwneyd yn gynt,' meddai Arthur, gan dynu ymiI doleri o'i logell, i'w cyflwyno iddo." A dywedodd :— Nadolig llawen i ni gyda'n gilydd.' Yr wyf yn teimlo yn lhwen wrth dderbyn y fath rodd o law fy mab hynaf,' meddai ei lam. Ond cred fi, Arthur bach, yr wvf yn teimlo yn llawer mwy dedwydd am dy fod ti vn fachgen mor dda fel y gwelodd dy feistr di yn deilwng o'r fath anrheg. T.reu-lwy(' y Nadolig yn llawen yn nliy Mrs. Jinkins y fam yn dangos anrhegion ei mab 91 i'w chyfeillion. Teimlai Arthur yn rhy wyl- aidd i wisgo ei oriawr aur yn ei hen gartref; ond yr oedd yr hen foneddiges vn cael pleser wrth ei dangos i bawb bron a ddelai i'r fy. Hefyd, yn nhy Mr. Phillips treuliwyd y Gwyl- ia.u yn fwy dedwydd nag arferol." Yr oedd yno lawer o'i gynideithion urddasol wedi talu ymweliad ag ef. Ac, hefyd, yr oedd eu hunig fercli a u hetifeddes newydd ddychwelvd adref o Ewrop, ar ol bod yn absennol am rai 0 blynyddau. Yn y parlwr mawr, lie yr ymddifyrai y gwyddfodolion, a phob un yn dyweyd ei ystori neu ramant yn eu tro, Mr. Phillips sydd i'w difyru yn nessf, gydag xmrhyw beth a fyddo ar ei feddwl. A rheddwvd iddo ef a'i briod dair banllef o lawenydd, am eu bod wedi derbyn eu merch adref yn iach a siriol, a'u bod hwythau wedi cael eu hanrhydeddu o gael dyfod i gyd-lawenhau a hwy ar yr achlvsur. Gyda'r moesgyfarchiad arferol, dywedai Mr. Phillips ei fod yn dra diolchgar iddynt am ddyfod yuo, ac am y teimladau da oedd- ynt yn ei arddangos tuag atynt fel teulu. Dywedai nad oedd ganddo ddim neillduol i ddyweyd wrthynt er eu difyru. Ond gallaf ddyweyd wrthych fod un o'r masnachwyr mwyaf yn y ddinas bron cael ei ddinystrio yn ei fasnach ond deuwyd o hyd i'r drwg imewn pryd, er rhagflaenu y dinystr. Yr oedd dyfalu mawr yn eu plith pwy a allasai y'masnachwr fed. Nid oedd hanes am y lladrad yn masnachdy Mr. Phillips wedi ei gyhoeddi, am eu bod wedi penderfynu ei gadw yn guddiedig dros amser neillduol. Nid oedd hedclwch i wr y ty, am na ddywed- ai pwy oedd y masnachwr hwnw a gafodd y fath brofedigaeth. A phan v dywedodd mai efe ei hun ydoedd, yr oeddynt oil wedi myn- ed yn fud, gan edrych y naill ar y llall mewn syndod. AVedi i Mr. Phillips adrodd wrthynt yr holl amgylchiadau vnglyn a'r lladrad, ynghyd a'r modd y denv/yd o hyd iddo, codcdd un o'r gwyddfodolion ar ei draed, a dywedodd:— Gwelaf ein bod wedi dyfod yma i longyfarch Mr. Phillips a'i deulu Yn eu llwyddiant aim beth oedd yn ddianvvbod i ni hyd yn awr.' Fv road.' meddai Ropa, pa le y mae y dvn ieu.ins:c hwnw y soniwcli cymmaint am da.no? A dywedwch mai iddo ef y mae i chwi ddiolch am ddiogela eich masnach. Al efe oedd y llangc ieuangc oedd yn y llythyr- dy, yr hwn a ddaeth yma o Columbus, pan aethum oddi yma at fy modryb i Paris, o ddeutu pedair blynedd yn ol?' Attebodd ei thad yn gadarnhaol. Yn wir, nhad, dylasecli ei g'roesawu i'n plith ni yTM heddyw. Efe a ddylasai fod eich arwr yn y wledd yma.' Ond rhoddodd ei thad ar ddeall iddi mai ei ddewisiad ef oedd cael myned i edrych am j ei fain a'i frodyr i Columbus. (I'w barhau).