Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

8 articles on this Page

BEIRNIADAETH BERW.

News
Cite
Share

BEIRNIADAETH BERW. Csm yn y gystadleuaeth hon naw o ymgeiswyr, sef 'Owain Gwynedd,' 'Gartheryr,' 'ApGwerin,' 'Tannau'r Galon,' 'Gwynaseth, Kant y Mynydd, Canvr Ceiriog,' 4 Hywel Wyn,' a Sisial Ganu.' OWAIN GWYNEDD.—-Cyfansoddiad hollol ddiobaith ydjw hwn, tryfrith o wallau mewn iaith a chynghan- GARtfiliRfu.—Cynnwysa'r awdl hon nifer zo fawr o wendidaut er ei bod yn dra cblir oddi wrth wallilu 6ynghan?ddol. Nid dymitnol yw gwaith yr awdwr yn cyfeirio ttior fynych at Ceiriog fel ei 'destyn.' Yn ei iiftell gyfarohiadol i'r Awen ar ei dechrtsii — Dbs, dilyn dy destyn da,' fiid yWii swhio mor ddrwg. Ond y mae'n Bed bell o fod yn awenyddol mewn cyssylltiadau fel y rhai can- lynol Felly bu 'nhestyn astud, Mab y tant oedd yn mbob tnd.' Nid oedd ttafferth yn perlhyn—i'r bardd per, Jfi fu anhawsder anafai 'nhestyn.' Y mae'r gjstrawen mewn llinellau fel y rhai canlynol yti condemnio i han at unwaith :— Cafu gmg oedd Ceiriog graff.' 1 Gloewi byd fu Virgil bêr.' Ac y mae'r syniad o 'angori Salrti' yn hollol annatur- iol, ac yn arddangos cryn dditfyg barn:- Anwesol fah Parnasaws Angomi'i Salm yn NghaerSws.' Cawn gan yr awdwr hwn ddig-on o lewvrch ar ei Iwybfaii y mae pob cam o'i eiddo yn hollol glir a ptiipfiiiodoi; Itc y mae yn ei awdl, hefyd, lawef 0 ben- hillitth pur dda. Ond y mae rhyw lacrwydd arddull a dhyffredinedd poCnus yn rhedeg drwy'r gwaith. Yn fiicr ni cheir yma ddim o'r peth byw cyfareddol hwnw fýtÏd yn gaffiel ynom pan yn nghwmni'f wir awen. ,Ai> .GltERIN-Áwdl rwydd ac eglur iawn yw bon, a f heiriog y fiardd yn ganfyddadwy yn mthob adrail a börii. Cyhgbanedda'r awdWr yn rhwydd a naturiol iawn, er naS gellir dyWeyd fod ei gyngbaneddion un ameer yn gywrain, aa chwaith bob amser yn hollol newydd. Yr ydyill yn lied gvfarwydd, bellach, a thingc llinellau fel y rhai canlynol: — Vel Eden lawn o flodau.' Lie tyr bydrwyllt raiadrau.' iaitfa enaid yw, a'i thannau.' iTma'li pyngcio mae'n pencerdd.' '1t gwfidgoch, focbgoch fachgen.' 4 Y blodeu gwyneb-ledol.' I Êi Eden berffaith ydyw.' Yn galw ar eu gilydd.' Yn ei drysu o draserch.' I anrhydedd a rodiant. Ceir tnedd yn yr awdwr i or-fynychu'r defnyddiad o'r nn geiriau, neu ymadrodd, megys y geiriau 'newydd' ac eilun' yn y llinellau canlynol I A gwin awen yw 'r gaii newydd.' 'A'i wiwlon awen mal telyn newydd.' Cheery 'n hyawdl yn ei chywair newydd.' 0 dan huan bywyd newydd.' I Daji huatl bywyd newydd.' ÈiI nn ai1'ioî yw ¡ n si ara d.' Eilun hygar y telynegion.; 'EHun bro mae'i galon brudd.' I I ymboli am eilun.' Dyma englyn gwael a hollol annheilwng o le mewn awdl mor gymmharol lan ag ydyw hon Aethus gla' bu Alun Mabon—a chlwyf A chledd yn ei galon Ond alaw serch. 'e dal son, I'w enaid ddygai hinon.' Y mae rheol cyfnewidiad y cydeeiniad yn cael ei thori yn y llinell flaenaf, er mwyn y gynghanedd, a gwelir nad yw 'e dal sfn' yn y drydedd linell ond geiriau llanw yn nnig, er mwyn cynghanedd ac odl. TANNAU'R GALON.-Awdl hollol glir ei syniadau, ac yn lIawn o'r testyn, sydd gan 'Tannau'r Galon' Fel awdl gymmhwys i Geiriog yn nnig y mae i'w mawr ganmawl. Cynghanedda'r awdwr yn gywir a di- draTerth iawn. Y mae ganddo, pi fodd bynag, 'd' yn atteb It' fwy nag unwa'tb, fel hyn:- Dawel doant wlad awen.' A'u donio hwynt wnai yntau.' Teimlir, hefyd, ei fod yn fynych fel pe'n adrodd banes, yn hytrach na barddoni, fel pan ddywed:— Tr F ANER ysgrifenydd—denol oedd, Doniol iawn ohebydd.' Ac y mae awenyddiaeth llinellau fel y rhai canlynol yn anamlwg iawn i mi: — Fel ar ei air troai 'r trên-rhyddieithol I ganu Tn wefrol hyd geinicn Hafren.' Medrai 'n bardd chwim drin y hyd—tragertbuF, Trin awen Dwyfns o'r tren wnai hefyd.' Ai 'r dwl wad nad priod le Athrylith yw y relwe ? Y bywiog Geiriog wiriodd Ei werth i bawb Nrtb eu bodd; Hyf hawliodd ef safle dda Hyd derfyn diwyd yrfa; Swyddog llygadog ydoedd— Yn Nghaeisws, clws binacl oedd.' Sawl anllvthrenog hogyn—o'r wyddor Yn raddol fu 'n csgyn ? Was da'i n6d am dd'od yn ddyn, A'i Geiriog yn ei goryn ?' Y mae yn yr awdl hon, er hyny, rai darnau pur dda, ar, ami i darawiad hapus yma ac acw, fel yr un can- lynol pin yn son am wendid cymmharol Ceiriog fel bardd cyngbaneddol • Pa Ddafydd sydd yng ngwisg Saul Ar y maes yn rymusol ?' GWYNASETH.—Awdl fer iawn, heb fod ond ychydig dros 250 o linellau, sydd gar,ddo ef. Ceir y bai trwm M ysgafn'—' dyn yn ocili a 'bryn'—yn ei englyn cyntaf, ac yn ymyl hyny wall cynghaneddol Nyni a'i carwn, coroner Oeiriog.' Nit gellir 'goddef' ond un 'n' wreiddgoll yn nechreu llinell. Ychydig yn mhellach yn mhen, hefyd, ceir gwall cynghaneddol arall Ei lais swynol eisoes yno.' A cleir yma enghreifftiau achlysurol o dor mesur :— 'Hyn yw clod- gweinio cledd—(6 sill). Ag uno De a GwyneJd '—(7 sill). Mae 'r aur yng Nghymru wen—(6) I'w tbywod yn wythien." (7). A'th ffs, ond nid o'th fodd,-(6). A'th ddeheulaw a dawodd '— (7). Gwelir, hefyd, y defnyddir yn y dyfyniad o'af y gyng- hanedd lusg i ddiweddu penniil o gywydd, a dyma enghraifft etto o'r un peth:- 9AC yn y Ilwyn givyn y gwynt Buan, anwel ei helynt.' Own y dadleuir droa gyfreithloni hyn ond liipa iawn raid fod unrhyw bennill cynghaneddol a ddiwedda gyda'r eiddilaf o'r cyngbaneddion. Cyfansoddiad bylchog ac anorphenol ydyw hwn — cyfansoddiad egwan ar y testyn, fel cyfanwaith, heb fod yn llawn na nianwl; ac er byred ydyw, gwelir ynddo duedd i grwydro yn nghyfeiriad yr ammherthynasol fwy nag nnwaith. Ceir yn mhwt awdl 'Gwynaaeth,' cr hyny, lai daman rhagorol iawn—cystal a dim. fe allai, yn y gystadleuaeth. Dymunol odiaeth ydyw llawer o'i llinellau, megys:- 'Tra pery blodeu, tra parabl adar.' NANT T MYNYDD. — Rhagflaenir yr awdl hon gan 'gynllnn; maith a manwl; a tharewir un wrth ei ddar lien y buasai'n gweddu yn well i draethawd bywgraph- yddol a, beirniadol nag i awdi awenyddol Ond wedi pyned i mewn i'r gan, gwelir fod ynddi rai darnau dymunol iawn, ac nad yw hi mor draethodol wed1'r cyfan, er fod y nodwedd hwnw yn ddigon canfyddad- wy, hefyd, mewn rhai manau, fel yn yr englyn canlyn- ol:— Torai a'i lym watwarem-lioll csgyll Ysgeitn pob fliloreg; Eangosai, dodai yn a eg Rymusawl burdeb moeseg.' Ychydig o hoen ieithyddol geir trwy'r cyfansoddiad. Musgrell iawn ydyw'r iaith mewn pennillion fel y rhai canlynol, lie y defnyddir cynnifer o ferfau cynnorthwyol i'w helpu'n miaen :— 'Orinu harnddsnoi a grym ddaw ini, Eu sibr-.vd hwylus [ wna 'n hysbrydoli;' En nwyddau enwog rydd newydd yni, Ac aur eu hanian wna'n byth goroni,' Ceiriog 'wriai'u gwerthfawrogi'—byd ei fedd; Oriau unigedd wna 'n llwyr enwogi. 'Nid ei banes wna 'n cadwyno'—ei waith Ef o hyd wna 'n hudo;' Swyn ei dirf syniâlauQ-ei bAr gan, A naws danian a wnant ein swyno.' Gwelir fod yma duedl gref, hefyd, i orfeichio'r brawddegau âg ansoddeiriau, megys:— Yr ieuan,,c lan&c, gwyl el wedd, Hwn arweinir o'i annedd Fynyddig, Mn, fwyn addien, I dclawn y wylit ddinas hen.' 'A'r ddi-wenwyn fraich wan, ddinam.' qnd y mae syniad da yn dilyu y llinell hon, aef fod braieh egwan Arthur bach Yn weddi fyw am wddw 'i fa,m.' CARWR CEIBIOG.-Cynghanedda'r ymgeisydd bwn yn drst chywir, er nid yn gryf. Ymddengys, er hyny, ei fod wedi gollwng o'i law yn bwyllog ddigm y llin- ellau gwallus canty nol:— 'A gorau dannau Cariad-awenydd.' A 'g'lywi a'c' alawon.' 'G awoda.i 'r delyn, a'c' udai 'r dalaeth.' Ceir, hefyd, hen linellau yn ymwthio i'r golwg yma a thraw, megys :— I nyddu'r cynghaneddion.' 'Breuddwydiwr a bardd ydoedd.' 'Lie bu r gan yn llwybro gynt.' Ac heb law hyn, rhaid cwyno fod yr iaith dipyn yn garbwl weithiau, fel yn yr enghreifftiau canlynol A rhoi glftn enw ei hunan.' Cai natur lftn ei hunan.' Anrhegion wnaem fawrygu.' Dyma bennill a chryn gymmysgedd fBgyrol i'w gan. fod ynddo: — I wyl ei genedl brwd odlau ganodd- Y cawr edmygai y cryd a'i magodd; 0 burwyn hufen ei bronau yfodd, A i seigiau gorau drwy 'i oes fawr garold, I dir ei hengyl yn gynnar dringodd, A'i burlan glorian yno ddisgleiriodd; Hyd elor o'i thu daliodd—yn gryf dftr, Ac ar ei gwawdiwr miniog ergydiodd.' Er mwyn cyssondeb, 'mam,' ac nid 'cryd,' ddylasai'r fBgyr fod yn yr ail linell. Ac nid yw hanner olaf y penniil lawer mwy cvsson. Enwir awen yn y llinellau canlynol, ond credaf mai dyna'r holl gyssylltiad sydd rhyngddynt :— NAd ei awen ondd dewis-Ilithrig sain Felus a mirain, fel Lewis Morris.' Ond y mae yn yr awdl lion rai darsau canmoladwy dros ben. Y mae y rhan fwyaf o adran 2, er engbraifft, Canad Ceiriog at Natur,' yn dda. iawn, ac yn bur farddonol. HYWEL WYN.—sicrha'r ymgeisydd hwn ein sylw ar unwaith, a chyfyd ei linellau agoriadol ddisgwyliadau nchel ynom am bethau gwych i ddilyn :— Cei-heb ddim dal, fy nghalon, Rot dy lais yn yr awdl hon Cei adrodd pobpeth cydryw A dy fryd—a difyr yw Cael cyfrwng i d 'ollwng di Am unwaith fel y myni.' Ac ni siomir ni'n fawr yn ein disgwyliadau. Awen- ydd gwych ydyw 'Hywel Wyn.' Barddona'n afaelgar mewn cyngbaiaedd afaelgar. Gwêl, pa. fodd bynag, f >d y llinell wallus ganlynol wedi diangc ei sylw: I Draw, yr hen Gaclair enwog a i hudion.' Y mae'n ammheus genyf a ydyw yr ymgom' rhwng Gwalia a llhaglaniaeth, yn agos i'r dechreu, y cynllun mwyaf effeilhiol a barddonol a allesid ei fabwysiadu. Ond nid oes ammheuaeth nad yw yn dda, ac yn gosod allan ddyhead Gwalia am y 'gerdd lonai'i hysbryd,' ac addewid Rhagluniaetli y cyfleawid ei rhaid ar fyr- der, mewn llinellau rhwydd a didramgwydd iawn. Wedi crybwyll Rhes o feirdd medrus a fu Yn eu pryd yma 'n prydu.' Gofyna Gwalia:- Ond pwy a g&n yn l&n li' Awenol fy myw yni ? Pwy a gan fy nghamp i gyd ?— Rydd i mi gerddi 'mywyd ?' Ac ettyb Rhagluniaeth:— Wlad y gan, cei weled gwr A'th lona—di-feth luniwr Naturiol, awenol waith Per a hoff, pur ei effaith Un a wea ganeuon 0 liw a thardd gwawl a thôn- Caneuon o dingc newydd, I'th holl blant yn fwyniant fydd.' Ceir yn yr awdl hon lawer o ddarnau awenyddol dros ben. Y mae y disgrifiad o serch angerddol Ceiriog at ei wlad yn dda drwyddo: — Mynai chwithdod dd'od ami ddydd Am anwyl rug y mynydd, A'i adar man, a i drem ef, A thlysni y goeth lasnef, A r Nant,' yn holl loniant lli' Dry allan, gan ymdroelli. 0 mae hoen nant y mynydd Loyw yn nhro'i ddarlun rhydJ.' Y mae Caneuon Ceiriog wedi eu gweithio i mewn yn fedrus a chwaethus iawn i'r gerdd 1 on. Y mae'n wir fod yma ambell bennill lied ryddieithol weithiau ond anhawdd ydyw osgoi hyny wrth ganu ar destyn fel hwn, sydd yn gofyn am ffyddlondeb i banes, ac felly'n naturiol yn cyfyngu ar y dychymyg. Fel enghraifft o hyn gellir dyfynu 'r englyn canlyuol :— Rhyw ho if yw 'r gwaith argraphu—i lawer, A'i luoedd sy'n gwenu Yn ei barcb; ond hwn ni bu I Geiriog waith i'w garu.' 11 Ond eithriadau anaml yw y pethau hyn. Y mae naturioldeb di-rodres, a swyn difyrus, llinellau fel y rhai canlynol yn fwy nodweddiadol o'r gwaith drwy- ddo:— 'Ceiriog eneiniodd Cariad i seinio i Dlysineb a'i deimlad; Ac i roi. drwy deg gread, Ei wir lun i'w oreu wlad.' Y mae'r awdwr yn hapus iawn, hefyd, pan yn cyf. eirio at ein hen alawon Rhoes Ceiriog i'w bywiogi 0 win ei ffres awen ffri. Rhedodd y dyn caradwv I roi tin i'w hysbryd hwy— Tan ysbryd bywyd, fydd byth I lu 'n dal eu hoen dilyth.' Awdl gyfiawn, reolaidd, destynol, a galluog iawn ydyw hon. SISIAL GANU. Gvvelir y gyngbanedd yn ei chryfder a'i hoennsrwydd penaf yn awdl I Sisial Ganu.' Ac yn chwanegol at hyn, ceir ynddi awenyddiaeth bur a gloyw. Ymdry r ymgeisydd gryn dipyn ar y dechreu yn nghysgod y Berwyn, gyda'r aelwyd ynMhen ybryn, rhyfeloedd y dyddiau fu, ac ysbryd Huw Morug. Ar un olwg, gellid ty'bied ei fod yn ymdroi gormed; ond y mae'r cyfan mor dda, a'r amcan mor amlwg yn y di- wedd, fel nad oes le o gwbl i ammlieu priocioldeb ei ymddygiad. Ofer y gwaith o chwilio am frychau llen- yddol yn y eyfansoddiad hwn ond y mae un peth ag ag sydd yn peri i mi gryn ddiflasdod ar ol dechreu sylwi arno, sef y defnydd parhaus a wneir o'r geiriau I arian ac aur.' Credaf yn sicr fod yma ormod o wastraff ar arian ac aur mewn ystyr ansoddeiriol, beth bynag. Ond y mae'r awdl hon, hefyd, yn disgleirio drwyddi gan einau awenyddol, ac ni chawn ormod o'r rhai' hyny- Y mae cynllun telynegol yr awdl swynol hon yn hollol yr hyri ddylai fod ar y testyn. Nid oes ammheuaeth yn y byd nad hi, hefyd, ydyw yr oreu o'r naw a dderbyniwyd. Y nue hi'n fwy barddonol o lawer na'r un o'r lleill, ac yn orlawn o natur. Credaf yn ddibetrus mai i Siaial Gann y perthyn anrhydedd y Gidair Genedlaethol y flwyddyn hon. BERW.

[No title]

OS WYT YN CARU'R IESU MAD.

'ADWEINIR EIN GWEITHREDOEDD.'

* CLYCHAU'R HWYR.

. DAL I GANU.

Y GOBEITHLU.

BYWYD 0 FEIR,W: NEU, HANES…