Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
2 articles on this Page
Hide Articles List
2 articles on this Page
Y CYNNWYSIAD, :
Detailed Lists, Results and Guides
Cite
Share
Y CYNNWYSIAD, t T Gyfraith 2 Llangefni 2 Gohebiaethau 2 Llanerfyl 2 Anerchiad wrth adael y Gadair yn Nghymcleithasfa Oakfield Road, Liverpool .„ I Deheudir Cymrn 4 Yma ac Acw 4 HenHan.gerDinbych. 4 Llythyr Llundain 5 Eisteddfod Genedlaethol Llangollen. 6 Yr Anrhydeddus Thomas Price, Prifweinideg Awa- tralia 5 Y'Senedd. 6 Yr Eglwye yn Nghymrn 6 Y Golofn Lenyddol 7 Oanada Ynte r Wladfa" 7 Marwola#th a Chladdedigaeth y Parch William Evans, Oilgeran, Penfro 7 Ciniaw Oymdeithas Gymreig Caergrawnt 7 Nevryddien Diweddaf 8 Digrwyddiadau 8 Prif Erthyglau 9 Newyddion Cymreig 10 Y Cynghorau Sirol 10 Sir Ddinbych 10 0 Ynys Enlli i Gifftan 10, Llansilin a'r Cyleh 10 Adolygiad y Wasg ..11 Heaur Dadsefydliad yr Eglwys yn Nghymru n. M&n Dyddynod 11 $T«di«n o Bethesda 11 ,t)morwig.II Dinbych 12 Ghrallgofdy Gogledd Cymru 12 Gffcen, ger Diubych 12 4kbergynolwyu 12 Nodiadau o Ganolbarth Ceredigion 12 Genedigaethau 12 Troseddau 13 M&rohnadoedd 13 Oyfarfodydd Misol 14' Castellnewydd Emlyn a'r Cylchoedd 14 Barddoniaeth 14 Rfeoallantrchrugog a'rOylchoedd 14 Ffestiniog 15 Llaaiymddyfri 15 Hysbysiadau en I, 2-16, 16 H" 11
,ANERCHIAD WRTH ADAEL Y-GADAIR,.
News
Cite
Share
ANERCHIAD WRTH ADAEL Y GADAIR, YN j NGHYMDEITHASFA OAKFIELD ROAD, LIVERPOOL. Gan, y Parch. John Williams, Brynsiencyn. AR amryw gyfrifon, y gorchwyl pwysic- af i gadeirydd y gymdeithasfa ydyw ei hanerch wrth adael y gadair. Mae ei orchwyl penaf ef, felly, yn dechreu pan y bydd ei waith wedi ei orphen. 0 leiaf, dyma fy mhrofiad i. Ychydig bryder baroddygwaitho lywyddu i mi; rhy jchydig, fel allai; a llai na hyny o dra- Serth gefais o herwydd anufudd-dod, neu afreoleidd-dra, neu ymgiprys neb o aelodau y gymdeithasfa, yn ystod ei gwa- hanol eisteddiadau. Mae'n wir i ni gael awelon rai gweithiau, yn ystod y flwydd-t yn, tra yn trafod rhai materion pwysig, ond awelon iachus oeddynt i gyd. Cyn-i nyrch ieehyd oeddynt, a chyn- nyrchu iechyd a wnaethant. Buasai gweled cynnulleidfa o Gymry yn trafocf y cyfryw faterion heb ddim gwres yn ddU gon i brofi nad oedd pob peth yn iawn. I Ond yr wyf wedi bod yn bur bryde-ruq ynglyn a gwybod pa beth i'w ddyweyd wrthych heno. Pryder yn cyfodi, yn urf peth, o anhawsder i wybod ar ba beth i ddyweyd. A phryder, drachefn, i wyf bod pa beth i'w ddyweyd ar ol penderl fynu y cyfeiriad; a phryder, hefyd, a| fod i'r hyn ddywedid yn atteb rhyw ddyl ben ymarferol, ac nid bod yn ddim ami gen na chydymffurfiad a'r arfer o ddyf weyd rhywbeth. Wrth edrych yn ol, a galw i gof y lliawi anerchiadau a wrandewais ar achlysut fel hyn, ac, hefyd, wedi darllen Ilawer d lionynt, y rhai a draddodwyd gan wyt enwoo, yn ystod y 50ain mlynedd dif weddaf, gwelaf mai arfer y tadau gynt; yn gystal a'r brodyr sydd yn aros gyda ni, fyddai cymmeryd trem ar ansawdd crefyddyn ei gwahanol agweddau, a chylchoedd, yn ein plith, gan nodi y manau cryf a gwan yn ein cyfundeb; a.chalonogi a rhybuddio, cymmhell a dysgu, yn ol y galw. Gwir i ambell un —eithriadau prinion iawn—ond dylid chwanegu, teilwng iawn, ddewis pwnge i draethu arno; ond y Hall yw y rheol amlwg; a chredwn mai dyna sydd agosaf i'w le fel yheol. A dyma y ffordd y pen- derfynais innau, o'r diwedd, ymlwybro, oreu y gallwn, ar hyd-ddi. Ga-dewch i ni edrych ar rai ffeithiau, It phwyntiau, yn hanes a sefyllfa eiu Cyf- j undeb; ac yna, os caniata amser, ar rai agweddau pwysig ar yr amseroedd y trefnwyd i ni ymddangos ynddynt, y dylem, yn fy marn ostyngedig i, fod yn fyw iawn iddynt. Y Cyfundeb ei hun, a'r Cyfundeb a'i amgylchoedd. 1. Y Cyfundeb ei hun. Credaf nad anfuddiol, ac,- yn sicr, nid annyddorol, fyddai ini, i ddechreu, gym. meryd trem frysiog ar hanes cynnydd ein Cyfundeb yn ystod yr hanner canrif ddiweddaf. Gwych yw dechreu yn y cywair lion, faint bynag o drawsgyweirio fydd cyn y diwedd. Cymmerwn, i ddechreu, rif ein haelod- au eglwysig ar ben pob deng mlynedd o'r cyfnod uchod. Ni roddaf ond y mil- oedd, rhag eich blino Yn 1858, rhifai ein haeledau egl- wyaig. 74,000 Yn 1868 91,000 Yn 1878" 116,000 Yn 1888 132,000 Yn 1898 153,000 Yn 1906 187,000 Diau y byddwn, yn niwedd y flwyddyn hon (1908), dros 190,000. Yr hyn sydd yn galonogol iawn ynglyn a'r cyfrif uchod yw, fod y cynnydd yn un sefydlog drwy gydol y cyfnod. Fel hyn:—Yn y 4eng mlynedd cyntaf cynnyddasom 17,000; yn yr ail, 25,000; yn y 3ydd, 16,000; yn y 4ydd, 21,000; ac yn y 5ed, tua 37,000. Y mae ein cynnydd, felly, er's hanner can' mlynedd, yn 116,000. Cynnyddasom yn y 30 mlynedd diwedd- af gymmaint union ag a wnaethom am y 116 mlynedd cyntaf o'n hanes. Gadeiwch i ni weled etto a fu i'n hael- ioni gynnyddu yn gyfartal i'n rhif. Cym- meraf y derbyniadau at y weinidogaeth fel safon, a diau y cydnebydd pawb mai hwn yw y safon cywiraf. Os bu i'n haelodau agos dreblu yn yr hanner can' mlynedd diweddaf, da genyf eich hys- bysu fod ein casgliadat y weinidogaeth wedi mwy na threblu ddwywaith. Yn 1858 nid oedd y casgliad hwn ond tua 20,000p.; yn awr y mae tua 124,000p., cynnydd o dros 100,000p. yn y flwyddyn. Yr unig golofn yn yr Ystadegau Cyff- redinol sydd yn peri i ni dristweh yw colofn yr Ysgol Sabbothol. Mae'n wir fod cynnydd yn hon o flwyddyn i flwydd- yn; ond dylid cofio mai cynnydd cyfar- tal i gynnydd yr aelodau yw y gwir gyn- nydd; ac os na bydd i fyny a hwnw, rhaid ei alw yn ddirywiad yn rhif yr ael- odau, beth bynag am ansawdd yr ysgol- ion. Am tua hanner y cyfnod dan sylw, cyn- nyddai yr Ysgol Sul yn gyflymach na'r aelodau eglwysig, fel hyn:—Cynnyddodd ein haelodau eglwysig yn hanner cyntaf y cyfnod 42,000; ond cynnyddodd yr Ysgol Sul 47,000. Yn yr hanner olaf cynnyddodd ein haelodau 71,000, tra na chynnyddodd yr Ysgol Sul ond 43,000. Mewn geiriau eraill, nid yw yr Ysgol Sabbothol yn cynnyddu yn ystod y 25ain mlynedd diweddaf ond hanner yr hyn gynnyddai yn y 25ain mlynedd blaenor- 01. Ond y mae gwadd lawer mwy trist ar bethau na hyn, pan y deuwn at gyfrif y Gogledd. Yn ystod y deng mlynedd diweddaf nid yw yr Ysgol Sul yn y Gogl- edd wedi cynnyddu ond 2,000, sef, 200 y flwyddyn ar gyfartaledd; tra mae ein haelodau eglwysig wedi cynnyddu dros 14,000. Yn y De, yn ystod y deng mlynedd diweddaf, y mae yr Ysgol Sul wedi cynnyddu dros 20,000, a'n haelod- au eglwysig yn ymyl 23,000. O'r 22,000 o gynnydd sydd yn yr Ysgol Sabbothol yn ystod y deng mlynedd diweddaf, y mae 20,000 o honynt o'r De, tra nad oes ond 2,000 o'r Gogledd. Chwi deimlwch. ar unwaith fod y ffaith hon yn galw am sylw arbenig genym. Y mae dyled ein cyfundeb yn drom iawn, a phriodol y galwyd sylw ati, a hyny yn effeithiol, ni gredwn, yn ystod y flwyddyn ddiweddaf. Y mae y swm ar ei ben ei hun yn peri i ni ddychrynu, o blegid cyrhaedda 611,578p.; ond y mae edrych ar yr hyn a wnaethom at ddyled ein capelau yn ystod y deng mlynedd di- weddaf yn symmud y dychryn, er, go- beithiwn, na symmuda y pryder, ac na bydd yn achles i ryfyg. Casglwyd gen- ym mewn deng mlynedd 697,181p.; mwy na'n holl ddyled bresennol o 86.000p. Un mater y dymunwn gyfeirio ato ydyw y Gynnrychiolaeth i'r Cymdeith- asfaoedd. Galwyd sylw at hyn y llyn- edd gan fy rhagflaenydd yn ei anerchiad ymadawol yntau,ac ni ddylid ei adael nes y ceir diwygiad. Y mae y drefn bresen- ol i anfon pawb yn ei dro i'r Sasiwn yn un blentynaidd a ffol. Pa synwyr sydd fod llys uchaf ein cyfundeb yn gorfod di- oddef oddi wrth rhyw ben-wendid fel hyn? Fe gymmerir mwy o ofal i enwi brodyr cymmhwys i fod yn gynnrychiol- wyr i'n cyfarfodydd ysgolion nag i'n cymdeithasfaoedd. Cofier, nid cym- mharu y brodyr yn y ddau gylch yr yd- wyf, ond y dull yn mha un y dewisir hwy, a'r farn a arferir wrth eu dewis. 1V w Mewn llawer o'r siroedd dibyna hyn ar bennodiad y cyfarfod dosbarth yn union- gyrchol neu yn anuniongyrchol. Clyw- ais am un o'r cyfarfodydd hyny yn ddi- weddar yn gwneyd y gwaith hwn. Chwe brawd oedd yno, dau weinidog a phedwar blaenor. Y peth a wnaethant oedd dewis eu gilydd, a neb arall. Nid beio arnynt yn gymmaint yr wyf, ond beio ar y trefniad oedd yn gwneyd y fath beth yn bossibl. Ar bob cyfrif, rhodder pob rhyddid ac annogaeth i ddewis brod- yr newyddion i'r gwaith hwn, ond gof aler- am fod brodyr eraill, gyda phrofiad o'r gwaith a medr i'w wneyd ganddynt, yn cael eu hanfon am dymmor llawer meithach. Y mae urddas, dylanwad, a gwaith eir. cymdeithasfa yn rhwym o ddioddef yn fawr oni cheir gwelliant yn hyn o beth. Carwn awgrymu i'r gymdeithasfa y pri- odoldeb o'i bod yn rhoddi sylw buan i'r pwngc hwn, ac yn tynu allan rhyw gyn- llun cyffredinol ag y gall yr holl gyfarfod- ydd misol weithredu yn ei ol. Gofynodd brawd o enwad arall i mi dro yn ol—' Pa ham,' meddai, nad ydych chwi, y Methodistiaid, yn gallu magu lleygwyr mor flaenllaw a dylan- wadol ag y byddech yn yr amser gynt?' Nid gofyn yr oedd y brawd a oedd hyn yn ffaith, ond ei chymmeryd yn gania- taol. Gwr craff a sylwedydd manwl, f. gwr pur gyfarwydd- yn ein hanes, ofynai y cwestiwn. A ydyw yr hyn dybiai ef yn wir, yn ffaith? Ofnwn ei bod. Yn sicr, ni chododd yr un enwad crefyddol yn Nghymru leygwyr hafal i'r Method- istiaid. Ni ddywedwn ddim am y preg- ethwyr, y mae gwahanol farnau am hyny, ond cydnebydd pawb, mi gredaf, fel y brawd y cyfeiriais ato, fod ein cyf- undeb ni wedi magu blaenoriaid anghyff- redin. Dynion o gymmeriad, gwybod- aeth, dawn, medr, a duwiolfrydedd, pur neillduol. Y mae ein dyled i'r brodyr hyn yn ddirfawr, ac y mae dyled ardal- oedd Cymru yn gystal a'r enwad yn fawr iddynt. Ofnaf nad yw y rhai hyn yn parhau yn eu rhif. Credaf fod yr aver- age yn mhlith ein blaenoriaid yn uwch nag y bu; y mae genym fwy o flaenor- iaid goialus, ffyddlawn, a distaw, gyda'r achosion cartrefol, yn fy syniad i, nag a fu erioed. Ond y mae blaenoriaid sasiwn yn myned yn brinach, a cholled ddirfawr yw hyny. Gwir fod llawer o bethau yn rhoddi cyfrif, i raddau, am hyn. Un peth yw y drefn annheilwng, fel y cyfeiriwyd eisoes, sydd genym i ddewis cynnrychiolwyr. Effaith hon yw, fod dynion goreu cyfarfodydd misol am flynyddoedd yn fynych heb eu hap- pwyntio i fyned i'r cymdeithasfaoedd. Peth arall yw prysurdeb yr oes: y mae llu o'n swyddogion nas gallant fforddio yr amser i fyned i'n cymdeithasfaoedd. Hefyd, y mae drysau pwysig eraill wedi agor i gylchoedd o wasanaeth ac an- rhydedd. Flynyddoedd yn ol, nid oedd ond y cyfarfod misol a'r sasiwn yn cyf- lwyno eu hunain fel meusydd i dalent a sel ein blaenoriaid aiddgar weithio yn- ddynt. Erbyn heddyw, y mae genym fyrddau a chynghorau a phwyllgorau ami a phwysig iawn. Peth poblogaidd mewn ambell gynnulleidfa yw dyweyd gair ysgafn a difriol am y cylchoedd pwysig hyn. Ond nid oes yr un dyn sobr ymostynga i wneyd y fath isel- waith. Y mae y cylchoedd hyn yn rhai tra phwysig, a dylai dynion goreu ein gwlad gymmeryd eu lie ynddynt; a llaw- enydd i mi yw gweled goreu-gwyr ein blaenoriaid (nid ein gweinidogion) yn dyfod yn amlwg ynddynt a thrwyddynt. Gallant, ac y maent yn gwasanaethu Duw a dynion yn rhagorol yn y cylch- oedd yna. Ond gobeithio nad a cyfarfod misol a sasiwn yn annyddorol i'r brodyr da hyn. Y mae gan y cyfundeb eu hawliau Brnom fel 61 swyddogion, aphell fo'r dydd y byddo doniau a thalentau, ac amser ein blaenoriaid yn talu y dreth i alwadau cynghorau eu gwlad a'u teyrnas, ac yn esgeulus o hawliau uchel- lysoedd y cyfundeb sydd wrth wra-idd eu llwyddiant hyd yn oed yn y cynghorau hyny. Y maeein casgliadau cyfundebol ar y cyfan mewn gwecld iach a llewyrchus. Digon i brofi hyn ydyw y ffaith fed ein holl gasgliadau am y flwyddyn ddiwedd- af y mae genym gyfrif am dani, ar wa- han i gasgliad y weinidogaeth, yn 185,588p. Un o'n casgliadau yn unig sydd yn curio wrth edrych i'w hanes; sef, y casgliad at yr Achosion Saesnig. Diau fod hwn yn un o'n casgliadau pwysicaf, ac y mae ol y gwaith a wnaed drwyddo yn mhlith y pethau amlycaf yn hanes diweddar ein cyfundeb. Ac etto casgliad eiddil iawn ydyw; ac oni buasai am roddion haelionus y tywys- og a'r gwr mawr mewn haelioni a syrthiodd yn ddiweddar, anhawdd gwy- bod beth fuasai wedi dyfod o lawer o'r Achosion Saesnig. Ni wiw celu y ffaith mai cynnyddu y mae yr iaith Saesneg yn ein gwlad, a dylem ninnau ddarpar- ar gyfer y cynnydd hwn. Hwyrach, hefyd, y dylid dyweyd gair, pe gellid ei ddyweyd i bwrpas, o gadair ein llys uchaf ar y pwysigrwydd i ni ddal ein gaf- ael yn ein hiaith. I mi, rhaid cyfaddef, y mae yn ffaith brudd fod nifer fawr o blant ein swyddogion mwyaf blaenllaw, yn weinidogion a blaenoriaid, yn ymar- ferol wedi colli iaith eu tadau. Y mae hyn yn llacrwydd anesgusodol, ac y mae yn beth mor hurt ag ydyw o lac. Pa sawl mab a merch i bregethwr yn Nghymru sydd heddyw nas gallant ddeall yr un frawddeg o bregethau llaf- aredig neu gyhoeddedig eu tad. Dro yn ol, gwelais ferch i un o feirdd enwocaf n Cymru, a'r enwocaf un, fe allai, o'n beirdd diweddar, nas gallai ddeall yr un iinell o farddoniaeth felus a chain ei thad. Yr oedd rhyw reswm arbenig dros hyny .1 1 I I yn ei nacnos ni, o biegid bu larw ei tnaa pan yr oedd hi yn ieuangc iawn, a dyg- wyd hi i fyny mewn awyrgylch Saesnig. I Ond pa esgus, heb son am reswm, sydd I dros yr hyn a nodais ynglyn a phlant ein swyddogion? Nid wyf yn faddist ar y mater hwn, gwyddoch hyny. Ond yr wyf yn ddigon o Gymro i deimlo eiddig- edd a thosturi wrth weled y modd yr ymddygir at yr iatih Gymraeg mewn llu o'n teuluoedd. Mae yn digwydd mai mewn Sasiwn Saesneg yr wyf yn dyweyd hyn; damwain yw hyny. Digwyddiad, j hefyd, yw mai yn Liverpool yr wyf yn ei ddyweyd; ond er mai yn Liverpool y dywedaf of, nid wrth Gymry Liverpool yr wyf yn ei ddyweyd yn unig, nac yn benaf. Megir plant ar aelwydydd yn Liverpool sydd yn gystal Cymry a neb yn Nghymru; ond nid Israel, ysywaeth, yw pawb o Israel. Ond y mae anhawsder- au mawrion i wneyd hyn mewn dinas Saesneg fel hon. Ond am y wlad, nid oes cysgod o reswm, fel rheol, nac hyd yn oed esgus parchus drosto. Mae colli ein hiaith yn golled genedlaethol, len- yddol, a chrefyddol, a dylem roddi ys- tyriaeth ddwys i hyn. Mater arall y carwn ddyweyd gair arno, a hyny gyda phob gostyngeidd- rwydd, yw, Pregethu ein Cyfundeb. Dyma fan bywydol y oorph. '•'•Dibyna ein gwir nerth, ac felly ein gwir"W'erth, ar yr efengyl a bregethwn, a'r*f||h'yd yn mha un ei pregethir. Yr ydjm yn byw mewn cyfnod tra phwysig:llawer a gynniweiriant, a gwybodaeth<ar amlheir.' Mae cymmaint o syniadau, a dargan- fyddiadau, ac amcan-dybiau, au Cpiniyn- au; mae celf a gwyddor mor fyw^c eg- niol, a'r fath orchestion yn caef eu cyf- lawni ganddynt; a'r wasg yn lledaenu pob newydd a phob gwybodaeth mor gyf- lym a rhadlawn; a'r lliaws heb feddu hamdden na gallu, tueddfryd nac amyn- edd, i feddwl yn bwyllog uwch ben y cyfan, fel mai un canlyniad i'r berw mawr yw anhunedd, ansefydlogrwydd, a llacrwydd. Ofna llawer fod y seiliau yn cael eu dinystrio; ofna mwy eu bod yn siglo; cri eraill yw, Adluniwn ein credo;' tra y mae llu yn gohirio pender- fynu beth i'w ddyweyd, er fod eu hang- orion wedi gollwng eu gafael. Ond ni frysia yr hwn a gredo yn y cynnhwrf hwn, mwy na rhyw gynnhwrf arall—' yn ddiau yn llifeiriant dyfroedd mawrion, ni chant nesau ato ef.' Arwydd o wendid yw arswydo ac ofni. Croesawn bob ym- chwiliad gonest i wiiionedd \Tn mhob cylch, a pharchwn ddynion sydd yn medru meddwl yn gryf ac ymroddgar yn mhob cyfeiriad. Cadarn lor yw ein Duw, a'i wirionedd o'i amgvlch;' pelydr^ au o hono ei hun yw pob gwirionedd, iN bydd gwirioneddau crefydd ar eu man- tais o bob ymchwiliad yn y pen draw. Dyna ei hanes drwy yr oesoedd, a dyng; fydd ei hanes hyd ganiad yr udgorn. A fuoch chwi yn edrych ar ferw Llundain ambell dro? Do, mi wrantaf. Y gwau a'r gwibio, y dwndwr a'r dadwrdd# welir: yn nghalon y ddinas bob dydd. Mae pawb y 11 hela ei bry; pawb am ei faen i'r vval yn gyntaf; ant ar draws cynlluniau a theimladau eu gilydd; un Babel o ddy- ryswch ac annlirefn yw y cyfan. Nid oes yr un meddwl creedig fedr gymmer- yd i mewn y sefyllfa, a chyssoni y gweithrediadau. Ond daw'r nos yn y man; distawa'r twrf, cilia'r terfysg; ac erbyn meddwl, diwrnod yn hanøs prif ddinas y byd oedd y cwbl; ac er mai sain anhynod a roddai y dydd i'n clustiau ni, un o'r nodau yn ngherdd hanes Prydain ydoedd, neu un feisdon yn llanw cyn- nydd amser. Yr un modd, terfysg Babel glywn ni heddyw yn helyntion yr amseroedd; ond cofi wn mai teml gwir- ionedd Duw sydd yn cael ei hadeiladu, a llu o'r rhai a ystyriwn ni yn ein dylni a'n culni yn ddienwaededig ac aflan. a zn mewn gwirionedd, yn gymmynni-yr- coed a gwehynwyr dwfr yn adeiladwaith: Seion. Ond beth ddylid ei bregethu? Mae pawb yn barod i atteb mai yr efengyl* Ond beth yw yr efengyl? Un attebiad a roddir i'r cwestiwn hwn-ac y mae yn attebiad pur gyffredin a da-yw, mai dysgeidiaeth yr Arglwydd Iesu ar y ZD I modd i fyw yn deilwng ydyw. Yn gys- son a'r attebiad hwn baich gweinidog- c' aeth llaweroedd yw moesoldeb Cristion- Ii ogaeth. Ethical preaching sydd n mewn bri yn awr. Am hyn y geilw yr oes; bywyd pur, meddai, sy n bwysig, nid credo cywir; anbawdd gwybod pa beth i'w gredu; ond y mae y ffordd i fyw yn eithaf clir. ^Diau fod 4 demand yr oes yn cynnyrchu y supply,' y peth eilw y eynnulleidfaoedd am dano, fel rheol, yw yr hyn a gant. I ba raddau yr ydym" i ufuddhau i alwad yr oes sydd yn gwest- iwn ag y mae eisieu gofal mawr pa fodd i'w atteb. Ar y naill law, ni ddylem fod yn ddiystyr o alwad yr oes, ond, yn hytrach, ei hystyried yn ofalus fel yr astudia meddyg medrus y claf. Ar y llaw arall, ni ddylem gymmeryd ein har- wain yn hollol gan gri yr amseroedd, fel ag I, bregethu yn y dull y gofynant hwy am dano. Mae urddas yr efengyl yn colli drwy hyny, a grym cymmeriad y pregethwr yn dirywio. Nid oes yr un pregethwr edv argraph ddofn ar ei oes n In os bydd yn cymmeryd 2i arwain ganddi; dros amser v bydd ei ddylanwad, ac ar- wynebol fydd yr effaith. Dylid pregethu gwersi y bregeth ar y mynydd; mae eis- ieu gosod bywyd glan yr Arglwydd Iesu fel patrwm y gwir Gristion. Ond dylid cofio, wrth wneyd hyn oil, mai nid y rhinweddau y rhoes Crist y fath fri ar- nynt, ac nid hyd yn oed y gwirionedd- au aruchel a gwerthfawr a ddysgodd mewn llawer dull a modd ydyw enewyll. yn yr efengyl. Un o ameanion mawr yr efengyl, yn ddiau, yw cynnyrehu y rhin- weddau hyn, a rhoddi dadguddiad goleu a newydd ar wirioneddau pwysig. Ond y mae yr efengyl ei hun yn rhywbeth mwy na dysgeidiaeth na dadguddiad. Byd pechadurus yw y byd, a byd colled- ig, o ganlyniad. Nid anwybodaeth yw. ei bla dyfnaf; nid tlodi yw ei glefyd per- yclaf; nid gorthrwm a thrais yw yr haint benaf sydd yn rhodio yn ei dywyllweK* Mae y pethau hyn i gyd yn wir, ond y "mae yr achos mawr tu ol, effeithiau ydynt hwy. Ei bechod yw ei glwy; ei ailwiredd yw ei glefyd anaele. Nid pechodau ddywedwn, ond pechod; gwreichion yr eirias yw y pechodau—y lava yn ymdori allan yw v llygredig- aethau; y mae eisteddle y drwg yn ddyfna-ch. A byddai mor anhawdd i chwi ladd pechod drwywella gwlad oddi wrth ei phechodau anfad agafydd- ai i chwi ddiffodd llosgfynydd drwy osod attalfeydd ar lwybrau yr ufel ddylifa o hono. Carthw7yd lefain eilunaddoliaeth o breswylfeydd yr hen genedl gynt, Ond er ei glanhau oddi wrth gancr yr afiech*