Baner ac Amserau Cymru

t blRWASGTAD PRESENNOL YN Y FiSNAOH LECHI. ABAETET BWYSIG YN MTJAHNAU FFESTINIOG GAN UN 0 ADEI ADWYR ivlWYAF Y BRIFDDIN AS. Nos lau dlwoddaf, o dan nawdd y 01 wb Rhyddfrydig, yn Ysgoldy y Gareg Ddu, Blaenan Ffestiniog, cafwyd trafodaeth bwyslg ar 'Gyflwr Presennol y Fasnach Lecht.' Llywyddwyd gan Mr. R. O. Jones, yr hwn a gyfeir- iodd at safle cchel Mr. Howell Jones Williams, yr hwn oedd I'w haseroh, fel gwr eyhoeddm, ac aelod o Gycghor Slrol Llondain, ac un o brif adeHadwjr y ddinaa hono. Yr oedd ganddo farn addfed a phroflad Sang fel adeiladydd; a gallal siarad oddi ar aylwadaeth personol ar yr argyfwng presennol ar y fasnsch leehl. Oafodd Mr. Howell Jonea Williams dderbyniad brwdfrydig pan gododd i siarad. Dywedodd fod yn hyfryd iawn ganddo gael cyfle i gyfarfod ei gyfeillion yn Ffestiniog, a dyweyd gair wrthynt yn Gymmeg, er yr ofnat nad oedd yn abl I starad yn ddigon rhwydd yn yr faith hono mewn cynnulliad mor bwyslg a hwnw. Aeth I Lundaln pan yn wyth oed, ac ar ymweliactau achlysorol yn unig y oaffai gyfle i glywed yr hen iaith, ac ymarfer ychydlg ynddi. Er hyny, ft oedd el galon yn curo yn gynnes gan serch at el wlad a't geoedl; a daeth i feddwl am y dlrwasgtad presennol yn y fasnach lechi drwy weled hanes v gostyngiadau yn nghyflogau y chwarelwyr drwy yr hollplad. Tynwyd ei sylw at y pwugc, hefyd, gan ei brofiad Sang fel adeiladydd, a'r eyfleusderan ddigwvddent yn eu masnach hwy eu honaln I ddefnyddlo llecht tramor, yn neilldnol thai Ffraingc. Gallal yr adelladydd logellu o ddeutu den- gain punt drwy Iddo ddefnyddlo Ilechi tramor yn lie rhat Prydeinig, a hyny wrth dot dim ond nn adellad I Llechl Prydeinig oeddynt bron yn ddieithriad yn cael en nodi ar y pennodlaethau (specifications), ac yn ystod y deng mlynedd ar hugain dtweddaf yr oedd mHoedd wedi myned drwy en dwylaw fel cwmnt o adeiladwyr, a cbodasant werth dros filiwn o bnncaa o adeiladau; ond ni welodd erioed gymmaint ag un pennodiaeth yn gofyn am lechi tramor i doi. Yr oedd yn ffaith, er hyny, fod mlloedd o dynelli o lechi tramor wedi en dadforio yn y wlad hon, gan fod adeiladwyr yn eu defnydrHo yn lie y rhal Prydelnlg Anfooodd at y prlf adeiladwyr drwy y wlad, ao yr oedd en llythyrau ganddo yn dadgao fod en profiad hwy, fel yr eiddo yntau, nad oeddynt wedi gweled llechi trtmor yn oael eu pennodlaethu gan yr archadelladwyr ynglln A'u oynllunian. Yn y fan hon rhoddodd Mr. Williams ffigyrau,-ydd- orol o'r Ltyfr Glds am v llechi; a darllenodd adran o'l iythyr at Mr. Aniten Chamberlain or y pwngc. Ni wnai diffrndolli y llechi tramor feddyglniaethu y drwg, gan y byddai hyny yn gam yn ol I gyfelrlad eyfell- lornus. Yr oedd y til a godai y ffyrdd haiarn yn Mhrydaln am gludo y llechi Prydeinig yn anfantais fawr iawn l'r fasnach. Gellld oael llechi Ffcaingc o'r Pyrenees, ar draws Ffraingc, l'r Iwythfa (wharf) yn Llandain am o 7s. 6c. 8s, 6c. y dynell, tra y costiai cael y llechi o Ffestiniog 1r un fan 153 y dynell! Dylid oael piiaiau rhesymol gan y cwmnïau hyn, yn lie eu bod yn codl orogbrls am fiarlo nwyddaa cartrefol o'r caill fan l'r llall yn y deyroaa. Yr oedd y llechi Ffreogtg, o'r Pyrenees, yn ymddangoa yn rhai ardderchog, a rhyng- ddynt hwy a'r rhai Cymrelg yr oedd y gystadlenaeth mewn gwirionedd. Nld oedd dim I'w ofni oddi wrth lechi yr America. Yn awr, pa beth a ellld ei wneyd I gyfarfod &'r dir- wasgiad presennol yn y faanaoh lechi Gymreig? El farn ef ydoedd mai eu stampio a ddylld cymmhwyso Deddf Arnod Mftelladaeth Dramor (Foreign Merchan- dise Marks Act) at lechi trtmor fel at nwyddau tramorawl eraill. Yr oedd Madt in France,' Made in Germany,' &a., yn arnodl hyd yn oed y dillad a ddeuai o'r gwledydd hyny, er mwyn i'r prynwr ddeall nwyddau pa le oedd yn gael am el arlan. Gyda'r pethau hyny, nis gallat-st y masnachwr dwyllo y prynwr; ac oa nwyddau tramor ncu Brydeinlg oedd eiaieu. celd arnod ar y petban tramor er eu gwahan- iaethu. Dylal llechi tramor gael en hamodl yr un modd, nid yn y pentwr, ond bob llecbrn, fel naa gallai yr un adeiladydd, na gwerthwr, dwyllo y dyn sydd yn talu am danynt. Nid rhoddi toll arnynt ydoedd hyn, ond rhoddi n6d dignmayntol arnynt. Yr oedd hyn yn Mel el wneyd gyda'r boll goed a ddeuai l'r deyrnas hon. Nid nwyddau oral (raw) ydoedd llecbi, ond nwyddau gwneuthuredig, gan fod yn rbaid codl y graig, hollti a naddn y lleoht. Nid oedd eisleu deddfn I gael dodi yr arnod ar y llechi tramor, d m ond cym- mhwyso y ddeddf sydd yn bod eisoes atynt fel at bethau eraill cyffelyb Dylent fforfio dirprwyaeth gref, a myned at Fwrdd Masnach, a byddai y llywydd yno (Y Gwlr Anrhydeddus D. Lloyd George) yn sicr o wrandaw arnynt. Bydd efe yn foddlawn i ddwyn traul yddirprwyaeth hono (oymmeradwyaeth uchel) er mwyn macnaoh Oymru. Yr oadd efe yn dymuno pwyso ar gael yr am >d ar yr boll leabi tramor, er attal v twyll, a gerld yn mlaen gyda hwynt yn enw lleohi Prydeltilg. Peth arall ag y dymanai bwyao arno ydoedd gwneyd Deddf Oylafareddiad yn orfodol. Nld oedd reswm yn y byd dros fod un dyn fel Arglwydd Penihyn yn gallu cadw y mlloedd chwarelwyr allan o walth o herwydd mympwy personol I Dloddefodd y fasnach lechi Gym- reig yn ddirfawr o aohoa y aefyll allan hwnw, gan iddo ddlgwydd ar adeg brysur ar adelladu; a cbafodd y llechi tramor gyfle I dd'od I mewn 1 leoedd na fuasent byth ynoael d'ad pe heb y nefyll allan hwnw. Dylid gwneyd y fath beth yn ammhosslbl yn y deyrnas hon. Yr oedd Oymru yn awr wedi anfon plaid l'r senedd oeddynt yn uaol, er nad oedd ganddvnt arweinydd. Yr oedd y Gwyddelod yn unol, a chanddynt arwein- ydd; ao telly, yn gallu cael gwrandawfad i'w cwynion, a deddfau er mantala i'w gwlad. Diffygmawryblmid Gymreig ydoedd eu bod heb neb i'w harwain, ao felly ynblaid o fan ganghenau; seroh hyny, yr oedd yn blaid 6'i chalon yn llawn gwladgarwcb, ac awydd I wella Oymru yn ei masnach a'i chyflwr cymdelthaaol. Y mae arnom angen plaid fyddai yn unol, ac o dan arwelnlad an dyn. Hoffal, hefyd, weled Rhyddfrelniad Prydlesoedd. Gwelihati hyny aefyllfa chwarelwyr goneat a dlwyd Oymru yn ddirfawr; a rhoddat galondid ynddynt I ymdrtcbu yn fwy ymroddel gycla'u galwedigaeth (cym- meradwyaeth uohel). Yr oedd ymdrech yr aelodau Oymrelg dros Ddadgya- oylltii%d- yn -burfan vnd-uld oadd aefyllfa y gweithiwr yn gwella. Dylat y gweithiwr gael rhan o aylw eln aeneddwyr Gymreig bellaob. Ni chododd yr un o honynt ei lais droato hyd yn hyn i ddim pwrpav. DII- gwylid pethau mawzion oddi wrth y that oeddynt yn y aenedd yn awr. Y tri pheth y dymunal efe Iddynt gymmeryd aylw pennodol o honynt ydoedd:— 1. Arnodi y Lleabi Tramor. 2. Oylafareddiad Gorfodol. 1. Arnodi y Lleohi Tramor. 2. Oylafareddiad Gorfodol. 3. Pris rhesymol gan y ffyrdd haiarn am garlo y lleohi. r lJeohl. Hyderal efe y caent ymgom rydd yn ami ar y peth- an a nododd (oymmeradwyaeth nchel), Mr. W. E, Ailtwen Williams a ofynodd, 'Beth am y jerry builders I Dyna y tiles coohion, hefyd, beth ydoedd eu pris ? Yr oeddynt yn d'od 1 arferiad yn Nhrefrlw a Phort Sunlight; ac hyd yn oed yn nea i Ffestiniog na hyny. Mr. Williams a attebodd nad oedd modd rhwystro y j^rry builders, na'r rhai oeddynt yn pryna eu tal; ewyllys rydd ydoedd rhwng y naiil a'r llall. Am y tiles oeddynt yn dyfod I ambell ardal, ffaslwn oedd y owbl, a diau yr elai heibio oyn hir. Yr oedd ya tile. ya rhataoh na'r lleohi. Mr. Thomas Roberts, Aelybryn, prif glerc ohwarell Oakley, Beth am wahanol ohwareli y cyloh hwn (Ffestiniog), y llechi o'r rhai oeddynt mor wahanol o ran ansawdd a gwerth. Dylid cael tegweh ,'r wlad

The Original Cocoa., and a Speciality. CPPS'S Distinguished from all others by its invisorating nutritions qualities and delicious flavour. It contains all the substance of the choice: t Nit.3, and main- tains its leading position as COCOA the best form of OOCOa. itor "OrY-d%Y use.

hon a oeddid am arnodi llechi pob chwarel yma 1 Gallasal lleohnt ymddangos yn dda, ond heb fod felly mewn gwirlonedd Mr. Willisims.-Y mae gan yr adeiladwyr ddirnad aeth lied dda o ba le y daw y litcbi 0<1 oedd y naill chwa-et yn Nghymru yn drvgu nn IOraIi, dylid c»h1 tradl mark er attal hyny. Ha?'dd iawn fyddal arnodi pob Uficben. Y mae y c mmerwr yn cymmeryd y peth rbatat a all gael i godt yr adell&ii; a cban fod y lieohl tramor yo rhatach, naturiol ydoedd iddo gym- meryd y rhal hyny, Mr. Jofcn i,7&d-&Iadr, Ysgol Maenofferen.-Os dcdir yr arnod ar bob llechen, out chyfyd byny bris gwneyd y llechl. ao felly yn y diwedd effeithio ar gyflog y gweithiwr ? Mr. Williams.-Na wnal. Gellid dodi yr arnod ar bob llechen wrth ei naddu. Nid mater i ni ydyw y g6st yn yr aohos hwn, ond mrte- f'r tremorwr a phe codl y pris byddai hyny yn degwch I gyfarfcd 4'r cyf- log byohan a dalant am welthio; a byddat yn hawdd- aoh I ninn4u gystadlu ft hwynt gvda'n lleohi. Mr. G. G. Davies, llinell y Great Western, a ddy- wedodd ei fod yn cofio mai 'brethyn cartref ydoedd pobpeth er's talm; ond daeth y trimmings Saesnlg I lawr I orphen pethau i fyny. Y mae y llechi a'r tiles fel trimmings ar hot, mater o ohwaeth ydyw y naill a'r llall. Cofiai ar un aobljscir fod vn Nottingham, a chlywodd gondemni > ar leciii P^rthmsdog; ond wrth edrytfh arnynt gwelodd mat nid ceryg Porthmadog oeddynt. Y pwngo ydoedd pa sot i wyhod i slcrwydd ceryg o ba le aedd y rbat a wertbid. Am y tiles, yr oedd oanmawl mawr arnynt fel pethau gwell at yr haf na'r lleohi, am eu bod yn oeracb. ao yn gynhesach yn y gauaf. A oedd hyn yn gywlr ? Am y o gludo lleohi gyda'r ffyrdd haiarn, gellid cael tynell o lechl o Ffeatintog t'r llwythfa yn Lhllldtln am 7s. 6«., yr un fath .'r rhai Ffrengig. Perchenoglon ffyrdd haiarn Llundain oeddynt wrth wraidd y drwg o godi y printau am gludo y lleohi. Mr. Henry Gray Parry, prif ysgrifenydd Chwarel y Graig Ddu, a ddywedodd mat yr anbawsder gyda gwerthn lleohi yn ngwyneb y gystadlenaeth dramor ydoedd yr hyn a delmlent hwy, yn enwedig yn yr Iwerddon ac nid oedd liechi Ffrainsc yn dyfod yno. Am arnodi v lieohl, onl wnaed prawf ar hyny yn Ohwareli Oakleya ? William Owen -D i, Y pwngo oedd a ddaliai y llecbi i'w harnodi Efe a garseaf bwyso am arnedl y llechi tramor; ond ofnal y byddal hyny yn protection. Mr. Griffith Roberts, adeiladydd, a ddymunai ofyn dftu gwestiwn ayml. Yr oeddynt wedi clywed am lechi Pyrenees a oedd y that byny gy stal a'r rba Gymreig? Yu mhellaoh, oni allai ? masnachwr (nier* chant) gamarwain y prynwyr wtth weithu y gwahanol I lechl Mr. Williama -Y mae y llechi hyn yn ymddangos lawn oyttal a'r that Cymreig; ond amrer a ddengys eu gwerth. Mr. Lewis Jenkins a ddywedodd el fod yn gweled yr arnodi yn beth teg ond (lnld oedd perygl i wled>dd tramor ein gorfodi ni i arnodi hefyd ? Mr Willfamio.-Y peth goreu yo bossibl I ni fyddat arnodi ein nwyddau. Mr. Wiliam Owen, prif ornchwyliwr Chwarel y Lleohwedd, a ddywedodd nad vdoedd efe yn cydweled A Mr. Williams ar arnodi lleohl. Gwnaed hyny o'r blaen ond nllwvddodd Paelwyd pleidlais o ddioloh cvunes I Mr. Williams am el anerchlad dyddorol, a'r dyddordeb a gymmer yn llwydd ei gydwladwyr. Mr. Williams a g dnabyddodd y bleidlais, a dywed- odd mai el amcan mawr ydoeddi codi y pwnge i sylw er mwyn cael trafodaeth arno yn y dyfodol. GOHEBYDD.

CEFN BERAIN. Nos Lan diweddaf cyflwynodd eglwys Cefn Beraio i Mr. John Jones, Llechryd, anrheg o Writing des&' li*rdd. a liiaws o bethau defn- yddioi eraill, fel amlvgiad o'r gwertb a roddid ar ei chwe blynedd ar huitain o wasanaeth fel ysgriienydd yr eglwy. ryfl^ynwyd yr an. tbolz, ar ran yr eglwys, gan y gweinidog, y Parch W. Parry Jooel; « dlolcbodd Mr Jones am y rhodd, ac am y teimiadau cynnes oedd o'r tu ol iddi. Y mae chwiorydd yr eglwys yn haeddn clod am y m dd deheuler y dar'n tddynt gario al an y gorchwyl hwa.—Gohebydd

All etholwyd Mr. A. Ford yn padeirydd Cynghor Dosbarth Dinesig y Drefnewydd.

BABAN HOENUS o GWRECSAM, I IBABAN HOENDS I 1 (Baehgen Mr, Lloyd Jones, Owreosam) a ddygwyd i fyny AR ROBINSON'S PATENT BARLEY. Tystiolaeth neillduol gan Mr. Lloyd Jomes 50, Rhooddu Road, Gwreoaam. Ionawr 12fed, 1905. I'r MRL KEEN, ROBINSON, and CO., LTD., LLUNDAIN. "Parch i'r hwn y mae parch yn ddyledw." Foneddigion, Yr wyf yn cymmeryd arnaf fy hunan y ■ rhyddid o anfon darlun o fy maebgea bach i chwi, ao i ddyweyd wrthych mai trwy eich Patent Barley chwi y mae efe yn brlf gysur a thrysor i ni heddyw.. Teimlaf yn ddyledawydd I gydnabod y Ilea a ddeilliodd oddi with eich bwyd, nid yn unig am eich bod wedi arbed bywyd fy machgen bach, ond gwnaethoch ei fam a mlnnan y cwpl hapuaaf yn Ngwreosam heddyw. El oedran yw:pedwar mis, acy mae yn parhau i tcryfhau. H Gallaf chwanegu mal gobaith gwan oedd genyf yn bersonol ddau lis yn ol y gallem byth ei fagu, ond diolch Ir Nefoedd, argymhellwyd Itich bwyd chwi 1 mi yn hollol mewn pryd. Ar ol iddo ddechreu ei gymmeryd canfyddaia gyf- newidiad yn mhen pedair-awr-ar-hugain. Nia gallwn gredu j buasai y fath gyfnewidiad yn bossibl oni bai i mi ei weled fy hunan. Gan obeithio y derbyniweh y darlun hwn o fy machgen bach, ac yn dymuno bob llwyddlant i chwi. Ydwyf, Foneddigion v Yr elddoch yn ffyddlftrn, T. LLOYD JONES. newidiad yn mhen pedair-awr-ar-hugain. Nia gallwn gredu y buasai y fath gyfnewidiad yn bossibl oni bai i mi ei weled fy hunan. Gan obeithio y derbyniwch y darlun hwn o fy machgen bach, ac yn dymuno bob llwyddlant i chwi. Ydwyf, Foneddigion v Yr elddoch yn ffyddlftrn, T. LLOYD JONES. I I í I A% A!f THE TUB PtRTM TABLE 77 Satin Walnut i. W. hippendal 1419 nott. Th. Vork'jj j III Birch ia/6, polished liny One Chair, Solid jKF T«.fc43 li § C«lour. In Oak i0/6. Walnut Q* Oak ehrcughout or polished any cotour at Mahogany go/. mtt. ether Wood u«d)f with 1319 nott. P and 00 96 195 6d n tt. -tilpd;THE GIANT TME CHESTER OVERMANTEL OVERMANTE I HORL'REDIT "Cl 41 4;. 1- Chippend.1*, or FOR OP R SPECIAL a British PA.LK 29/6 nett. CREDIT TERM5 W.In Ok F-. 341. nott. -WHICH-ARE-UNIQUE- 4ft. Tn 8,1.1 h Plate nd Plintft w Front AST SINE lined with Ith (1,-) A-,end Ught. L-"k. wde <B4 iTs. GOODS < M, THE SETTLER'S IDEAL HOME | f NEW IMj~zzgr-~ Arrangements have been made with the Shaw, Savill & Albion Co., The U!.| fflr// New Zealand Shipping Co., and the Federal Steam Navigation Co., for \UvI W REDUCED FARES |* &, for 2nd and 3rd Class Passages to persons possessing small capital and ap- I J (ASigf. £ proved by the High Commissioner for the Colony. Passages at the reduced rates will be granted to Navvies (pick-and-shovel men) without the Iff fZ |H "capital qualification, and to Farm Labourers and Domestic Servants W yl^ — 'S,J! (Single Women) taking £ 5 only with them. For application forms j| further information apply to the High Commissioner for gf i New Zealand, 13, Victoria Street, London, or the Agents in the 1 r -• United Kingdom of the above Shipping Companies. | '!MMII n m ■■■■! !!■■» j lend ns your name and address and ynu will receive by return, Free, Post Paid, oar BIG AJ&T SS&JBBim ;hc finest ever published, which is n £ interest to every ri-tpr. This Book contains large liindsoir.e Photo including "beautiful courtnr Boene1?. and describes eTcry detail of the manufacture of a hif,rb- K/\wS& crade Bicycle, with aH th" latest 190G improvements; it shows you the difference between high-class work BFREE TO ALL CYCLiSTS. and cheap construction. You ranrint afford in your own interest to be without it. MflTEJ TUC CSJCC R DT V >'on will receivc the most liberal and marvei'om Bicycle offer Willi lilt rstfct Hit I OuUlx ever made by any cycle manufacturer or deaJer, explaining how we are able to send you a cycle, guaranteed six years, paTcked tree and carriage paid direct from the factory for vour inapectlon and approval without one penny deposit; how we can sell tJe hiehest (trade Coventry cvcles direct from the factory at less than manufacturers prices; how we are able to let you ride the cvcie Ten Days and give it every trial and test you wish before your pureh^ l^oiMa binding—all are fully explained in our latest proposition, which will he sent you free, post paid. Whether yon are a cyclist or not, it will interest you. Write or call to-day. Open evenings till 8. ra & Yf2S.E Denta 74a Liverpool;91, Faradim St. JLon&on: 13, Charing Crou Zd. Glasgow: W8. Buchanan St. Dublin: 187, Brtinetcick SU Manchester; 163, Deanegaic. m.¿' I'Taith y Pererin,' I Gan JOHN BUNYAN. 8 Pris ls», v; idi ei rwymo mewn Hianj yn rhad trwy y 1 Post, Is. lie. I Alkgori yn dangos ymdaith y Cristion o't Byd Hwn i'r Ddinas I Nefol. Hwn ydyw y cyfieithiad goreu o'r Llyfr rhagorol yma, ac | y mae o famtioH cyfleas ifr llogcll; a dymimwn ci gyflwyno i | sylw arbenig Cymdeithasau Llenyddol a Chystadlcuol, Cyfarfodydd | Darllen, Dosbarthiadau Sabbothol, &c., &C» B Gee a'i Fab, Gyf., Cyhoeddwyr, Dinbych. 1 Pris Is., v; idi ei rwymo mewn Hianj yn rhad trwy y 1 Post, IS. fic'. I Alkgori yn dangos ymdaith y Cristion o'r Byd Hwn i'r Ddinas I Nefol. Hwn ydyw y cyfieithiad goreu o'r Llyfr rhagorol yma, ac | y mae o famtioH cyfleas ifr llogcll; a dymimwn ci gyflwyno i | sylw arbenig Cymdeithasau Llenyddol a Chystadlcuol, Cyfarfodydd | Darllen, Dosbarthiadau Sabbothol, &c., &c. B Gee a'i Fab, Cyf., Cyhoeddwyr, Dinbych. 1 =