Baner ac Amserau Cymru

byddat angen chwaneg o golegan yno cyn blr. Byddal raid i'r Gogledd, ar y Haw arall, fodd- Jonl, yn ol pob tebyg, ar Goleg Prifysgol Bangor; ac yr oedd y ffaith hon o gryn bwyø. igrwydd pan ystyrid y cynnygiad 1 wneyd i ffwrdd & choleg yr enwad yn y Bala. Yr oedd ef yn wrthwynebol I gynnygiad cyntaf Mr. David Daviea; ac er na fynal ddyweyd on gair yn erbyn dymuniad tenia caredig Llandinam, i'r rhai yr oedd y cyfundeb yn ddyledui lawn mewn mwy nag nn yatyr, etto I gyd, rhaid oadd lddo ddyweyd ei fod o gydwybod ya erbyn y cynnygiad dlweddaf hwa, hefyd. NI buaeai ef byth yn dwyn yr athrofa dduwin yddul i gyssylltiad Ag unrhyw an o'r Colegan Cenedlaethol. Gadawer i'w pobl leuninge gael addysg yn yr ysgolion canolraddol, ac yaa fyned i'r prifysgolioa i gymmeryd eu graddau ond, wedi hyny, boed Iddynt gymmeryd owrs o addysg yn yr Athrofa Ddnwlnyddol, ac ymbar- otol yaddi ar gyfer y gwaith mawr arbenig oedd o'u blaen (cym ), Yn y lie cyntaf, aylent Kael addysg gyffredinol, y :a specialising. Dyna ddoetbiii-^b y byd, a dyna, hefyd, ddoethtneb y Nefoedd. Yr oedd Duw yn galw dynion o'r byd mewn tnrefn i'w hanfon eilan i r byd. Aoioner y oobl ieuaingc i'r colegaa ar bob cyfrif, end ni ddyleat gael cwrs o addysg dduwinyddol nes y byddent yn barod i'w derbyn. A oedd yn deg aafoa eu gwelnldogioa dyfodol I gael en haddyegu gyda becbyn eraill, tra yn astudio duwiayddiaeth ? A oedd yn lawn iddynt ymgyfathrachu &g efrydwyr colegau eraiil yn y cyfnod hwn-dywader yn Aberystwyth? Pe y symicudid y Coleg Cyfon. debol i Aberystwyth, a fyddai cyssylltlad rhwng el efrydwyr ac efrydwyr y Coleg Cen- edlaethol? .N a. tyddai. 0 blegid pe felly, y perygl oedd i'w meddyUau gael en troi at y bel droed a phethau tebyg. Yn hytracb, dylid eu neillduo, modd y gallent gyssegru en holl amser i barotoi ar gyfer y weinidogaeth (cym ) Yr oedd y Bala yn He ideal I goleg duwinyddol yr efrydwyr ar wahSn i efrydwyr eraill. Yr oeddynt hwy fel gwelutdogion wedi bod ar wahsln yn y cyssylltiad hwn ae a oedd arnynt, o herwydd byny, ofn y byd ? Na atto Daw. Os anfocid Ooleg y Bala i Aberystwyth, yn mha le y caent ddysgyblaeth ? Os oedd sefydl iadan gwaddoliadol ya farw, ac yn esgeuluso, neu yn methn gwneyd en gwaith, yr oedd ef o blaid en newid; ond os oeddynt yn gwneyd en gwaith yr oedd ef o blaid en newid; ond os oeddynt yn gwneyd eu gwatth yn effeithlol, gwell oedd en gadael yn llonydd (cym ). Am- mhenal ef yn fawr a ddylid cyfnewid cwrs ac amcan gwaddoliadan yn erbyn ewjilys a theimiad y bobl a'u rhoddodd. Yna aeth Mr. Wheldon yn miaen I Biarad ei farn ar yr adeilad a gynnygid yn rhdid gan Mr. David Davies Byddai yn ofid o'r mwyat iddo ef weled y ooleg yn myned i Weatty y Cambria. Sylwodd nn slaradwr yn nghwra y dtatodaeth fod y pwyllgor yn gosod safon rhy nchel ynglyn a r coleg. Yn bytrach, yr oodd ei safon, yn ei farn ef, yn rhy Isel. Creb "YDodd Coleg Prif- ysgol Aberystwyth mewn gwestty, a daet. i brofedigaeth; ac, yn wlr, ticgaredd oedd eu Ilosgl (chwerthln). Cycbwyuodd Coleg Bangor, hefyd, mewn gwestby. Fe gosttodd 13,000p. i wneyd y He yn gyfaddas i'r efrydwyr a bath, attolwg, oedd y canlynlai ? Hyn-ciim Ilun ar y lie (ehwerthin). Os dechreuai Coleg Undebol y cyfnndeb mewn gwestty, ni byddai yn bossibl byth wneyd yr adeilad yn gyfaddas i'r amean. Trefnwyd y lie ar gyfer rhywteth arall. Wedi ewneyd y syiwadau hyn byddai el ysbryd yn dipyn iachacb (ehwerthin). Os yr elent i Aberystwyth fe elal el gydsynlad yntan f-yda'r corph, ond gobeithiai yn fawr nad elent heb roddi i'r mater ystyriaeth ddyladwy a difrifol. Byddei iddynt ddangos Halo frys, a mwy o feddylgarweh cyn dyfod t benderfyniad terfyn- 01 arno. Nid oedd efe yn siarad gymmalnt am yr undeb, ond am Aberystwyth a Gwestty y Cambr'a (acnel gym ). Y Proffeswr Ellis Edwards, Bala, a ddywed- odd mat y peth goreu iddo ef, fel un yn dal cyssyilfciad a Choleg y Bala, oedd peidio dadgan ei farn dros nae yn erbyn nno'r colegan ac nld i ddadgan el opiniwn ar y pwngc y daeth ef I'r gymdeithasfa, eithr, yo hytraeh, I bwyao ar y cyfarfod olwg arall ar y cwestiwn- Yr oedd rhbdd Mr. David Davies, mewn gwirionedd, yn creu argyfwng yn hanes y cyfnndeb, a gallai yr argyfwng hwn godi heb i boll sylweddoli y fifaith (cym ). A phan ddeavi mater pwysig o'r fabh yma ger bron, yr arfer bob amser oedd gofyn barn y gwahaooi gyfarfodydd mlool arno, a cbaniatan iddynt ddigon o amser i ffurfio barn aeddted o berthynas iddo. Gofynai Mr. Davits iddynt setlo y cwestiwn cyn diwedd Mehefio ond, gyda phob pareh, antnr iai ef ddyweyd nad oedd hyny yn ddigon o amser i'w ystyried. Gallai y rhai cedd yn gwybod teimlad y wlad ar y miter ddyweyd, gyda graddau o sicrwydd, na byddai un cyfar fod miaol, chwaith, yn ddigon i'w benderfynu (cym). BtL ef ya ewestiyn:) lliaws o bersoaau yn ei gylch, ac yn neilldnol i'r rhai B gofi It y ceisiadau a wnaed yn fiaenorol i uno'r colegan. Ar y ddan acblysur hyny yr oedd pawb o'r bron yn gynnss droa nno hyd nes y darfa I Dr. Hnghes, Caernarfon, ddyweyd na lwyddid byth 1 ddwyn hyny o amgylch. Gwelwyd cyn btr mai ef oedd yn lawn, er fod lliaws mawr ar y pryd yn selog droa yr undeb. Yn awr, modd bynag, pan oedd y cwestiwn o nno y Bala a Threfecea ger bron y wlad, nid sel dros hyny oedd y peth mwvaf amlwg. eithr agwedd ddi- daraw y bobl. Nid oedd neb yn gynnes iawn dros yr undeb, na neb, chwaith, yn gynnes lawn yn erbyn (cym. a chwarthin). Nls gallai ef gyfrif cynnifer o bersonaa yn Ngogtedd Cymru oedd yn selog droa nUl) ag oedd o fys- add ar ei law; o'r ocbr arall, attebal pob un y ba efe yn ymholi &g ef fel dyn oedd heb bwyeo y mater yn ddyladwy. Os felly, dyna reswm newydd dros ei gyflwyno i'r cyfarfodydd mlsol. a dylal pob un o aelodau y gymdelthasfa ddyweyd yno y rhesymau cryfaf oedd yn bos- gibl dros ei olygiad arno. Yr oedd ef yn galonog ya attegu cynnygiad y Parch. John Williams, ac iddynt, ar yr nn pryd, gydnabod haelioni ten a Llandinam, ynghyd a gofyn iddynt estyn yr amser i ystyrsed y cwestiwn byd ar ol diwedd Mehefin (cym ). Mr. Peter Roberts, Llmelwy, a ddywedodd iddo gael y fraint o gydwalthredu a Mr. Wheldon am bum mlynedd ar hugain, ae t gyttuna, Ag at ar bron bob cwestiwn, ond ar y mater o uno'r colegan, rhaid oedd iddo ang. uyttuno ag ef (clywch). Awgrymodd Mr. Wheldon el fod yn ddyn gwahanol yn awr i'r hyn oadd ugain mlynedd yn al; ond nid oedd ef (Mr. Roberts) yn teimlo felly (cym., a chwerthio). Ae os caiff Mr. Wheldoa tyw am ugain mlynedd arall, is gaiff amser i newid el farn ar y cwertUn mawr a phwysig hwa (cym., a cWweTtfeln adnewyddol). Nid mater newydd oedd hwn. Bn trafod arno lawer gwiitli o'r blaen, ond yr oedd anadcifedrwy .d y Oe nen'r Gogle id sn rhwyitr. Pan fyddal y naill dalaeth yn addia i, nid oedd y liail felly. Erbyn hyn yr oedd RhaglisGiaeth yn dangos iddynt fod Sr adec wedi dyfod i'r De a'r Gogledd ymano (cym.). Os edryebid ar y cyfundeb yn mhob evinod o'i hanes, ceid gweled ei fod wedi ei arwain gan Ysbryd Daw mewn pethaa fel hyn, ond na aylweddolwyd hyny nes yr oedd yr amser wedi myned he^.bio. Ond wele r eyfandeb yo awr mewn argyfwng, ac iddo ef ymddang arcrt yr amser fel wedi dyfod i nno y Bala Threfecca. Ni credai y caent y fath gynnygia etto; ao os gwrthodent hi ni haeddent un arall tebyg (cym). Wedl pwyso y ddwy ochr yn ofalns, credal ef mat dyledBwydd y D3 a r Gogledd oedd dyfod ynghyd; ac nid oedd dim a unai y cyfnndeb yn well na chael un coleg, a thrwy hyny ddwyn efrydwyr am y weinidog aeth at eu gilydd i'r an sefydliad (cym ) Bydd ai cael yr efrydwyr hyn at en gllydd fel hyn tra yn ieuaingc yn elfen o nerth yn eu cymmer- iadau. Yr oedd yn hen bryd gwneyd l ffwrdd a'r teimlad talaethol (clywch). Nld rJedd Cymru yn wlad fawr, ac nls gallai fforddfo ymranu Nid oedd gan y cyfnndeb, chwaith, gynnifer o broffeswyr fel y gallent fforddioeu rhann rhwng dan goleg. Gan hyny, uno oadd y goreu (cym.). Y Parch. Evan Jones, Caernarfon, a farnal y dylent ystyried y cwestiwn yn hollol ar el dellyngdod el hnn; hyny yw, y prlodoldeb o nno y colegan ar wahrn i bob peth arall-pe les a ddeiillai o honl, a pha effafth a dylanwad gaiff hyny ar y cyfandeb (cym.). Os bernid mat goren oedd nno, yna gellid ystyried y dull goren I ddwyn hyay o amgylch. Fel arall, fddd bynag, y tuedaid I wneyd, neu mewn gelrlan eraill, y dnedd oedd rhoi y drol o flaen y ceffyl. Carai ef i'r cwestiwn gael ei benderfynu yn annibynol ar Dde a Gogledd; heb gymmeryd i yatyriaeth o gwbl y telmladan Ileol a phereon- ol a godai ygg19n &g ef. Ynddlddidl, yr oedd yn nn o'r cwestiynau pwysicaf fu erioed o flaen y gymdelthasfa. Sylwodd rhai brodyr ya ystod yr ymdrafodaeth mai yn y Deheudir y ceid poblogaeth fawr Cymru mewn amser iddyfod— yn Mynwy, Morgaaw?, a gwaelod blr Gaer- fyrddtn-r,- dyma, yn ddlddadl, y lieoedd Ile ceid y boblogaeth. Gan hyny, yr oedd yn ddyled- swydd ar y cyfnndeb I geisto dylanwadu y bobl hyn. Yn bersonol, eredai ef mat yn Nehendir Cymrn y celd mwyaf o Fethodistlaid Calfinaidd y dyfodol; ond yr hyn a'i barawodd ef a syndod oedd hyn :—pan yn awyddn dylanwadu ar bobl, yr oeddynt yn fcrfer myned at y bobl; ond credai rbai fu yn siarad ar gwesbiwn y colegan mai y ffordd i ddylanwada fwyaf ar boblogaeth De Cyuiru oedd trwy symmnd y coleg ya mbell. ach oddl wrthynt (cym a ehwerthin). Dyna'r rheswm pa ham nas gallat ef gyttnno ft hwy. Safat Coleg Trefecca mewn lie hynod o gyfleus i siroedd Mynwy, Morganwg, Caerfyrddln, Brycheiniog, godren Trefaldwyn, a Henffordd, ac etto I gyd dadleuld dros ei symmud ymalth o gyrhaedd y siroedd hyn. Dlgon ar y pen yna i'r ddadl (ehwerthin). Peth arall a haeddai gryn ystyriaeth ydoedd hwn—a oedd moddlon y coleg pe sefydlid ef yn Aberystwyth yn debyg o gyfariod y gofynlon ? Yr oedd hw.n yn fater pwysig iawn. A oeddynt yn debyg o ddyfod I fyny a gofynion Theological Board y Brifysgol Gymreig? Os na aUent, yna dylent ystyried yr amgyichiadau (elyweh). A fyddent yn fwy tebyg o g/farfod gofynlon y Theological Board nag oeddynt yn awr? Na, ni chredat efe hyny. Wrth edryeh drosadroddiad y pwyllgor gwelal mai pump o athrawon y darperid ar eu cyfer yn yr amcangyfrlf-un prifathraw, a phedwar o is athrawon. Ond yr oedd yn y Bala bump o athrawon yn awr, a phedwar yn Trefecca a'r cwestiwn a godai oedd hwn-36 oeddynt yn fwy tabyg o ailu cyfarfod a gofynlon y Theological Board gyda phump o athrawon mewn nn coleg na chyda naw mewn dau (cym.)? Dichon y gallai rhywun ddyweyd mai gyda phnmp y bwriedid dechren y gwaith; os telly, otaai en bod yn can en llygaid ar bwysigrwydd y cweet iwn Yr oedd ar y Cyfandir liaws mawr o Theological Halls, yo mho. ral y Ilaforlai 10, 12, ac hyd yn oed 20 o athrawon, ac a oeddyct yn Nghymru yn credu y gallent bwy, gyd phnmp o athrawon gydymgeisio a'r selydliadau hyn ar y Cyfandit ? O,' meddai rhywun. « fe fydd genym Yagol Ragbarotoawl yn y Bala, ac nn arall yn Nbrefecca.' Ie, ond beth am yr hyn a ddywedodd Mr W. Venmore? A allent godl 1,000p. yn y flwyddyn yn chwaneg i'r dyben hwn? Na; bydded iddynt, cyn neidlo, edrych yn mhlle yr oeddynt yn debyg o ddisgyn!(cym a ehwerthin). Yr oedd efe yn cam y gair undeb, o letaf, mewn rhai cyssylltiadau; ond nid oedd yn giybod am un enwad, mawr na bach, nad oedd ganddo fwy nag un coleg. Yr Undodwyr oedd yr enwad lleiaf yn y wlad, ond cadwodd ei lygaid yn agored i'r pwysigrwydd o gael mwy nag un coleg. Heb law Coleg Man- cheater, yr oedd ganddynt un arall yn Nghaer- fyrddin. Yr oedd gan yr Annibynwyr ar Wesleyald liaws o golegan; ae am yr Eglwys. wyr, meddent, heb law Coleg Llanbedr, Yøgol Sb. Michael yn Aberdfir, ao nn arall yn Mangor. Y dnedd yn y dyddlau hyn oedd lliosogi coleg. au, nid eu lleihau, a'i bersonol ef yloedd y cint dalr o brifysgolion yn Nghymru cyn hlr, 09 symmadid Colegan y Bala a T hrefecca i Aberystwyth, byddai hyny ya rhwym o gren eiddigedd yn y Coleg Cenedlaethol trwy dynn efrydwyr oddi yno. Heb law hyn, yr oedd Aberystwyth yn un o'r trefydd mwyaf anghys- bell yn Nghymru, gyda'r mor yn el gwvnebu, Mawnog Tregaron ar un llaw, a Chors Fachno ar y Ilail (eym., a chwerthin). Yroedd ganddo ef gryn ffydd yn Mr. David Davies. Yr oedd ynddo beth impulse, a gwyn fyd na busai yr nn peth mewn chwaneg o honom. Yr oedd Mr. Davies wedi rhoi ei fryd ar wneyd rhywbeth t'r Hen Gorph le, ond y cwestiwn i'w ystyried oedd, a ellid gwneyd adeilad yr Hotel Cambria yn gartref cyfaddas i goleg. Nid oedd ef, fel eraill, am redeg gwestfiai i lawr (ehwerthin), ond rha d cofio nid oedd yn perthyn i'r adetlad hwn gymmaint a modfedd o dir. Terfynid ef gan yatryd ar un law, ac ystryd ar y liall, a bron oas gellid dyweyd fo 1 ystryd yn el gefn (ehwerthin). Peth annoeth fuasai cyrameryd cole i le o'r fath. Cyn settlo y cwestiwn, rhodder iddo yr ystyriaeth oren. Yr oedd y Bala yn anwyl gan filoedd o Fethodistlaid, a Threfecca helyd (cym ). Mr. J. R. Davies (Treborth) a ddywedodd fed yr adgofion am Goleg y Bala yn anwyl iawn iddo ef. Cymmerodd ei daid ran flajbnllaw yn ei sefydliad ond wedi'r cwbl, nid oedd efe yn barod i aberthn lies y cyfnndeb er mwyn y teimlad hwn (cym.). Pe bnasai y teimladau a ddaiganwyd glJo Mr. Wheldon a Mr. Evao Jones yn rheoli pethau dan yr hen oruchwyl- iaefch, ni bussai Abraham erioed wedi codi ei babell a chychwyn tua Gwlad yr Adctewid (cym a ehwerthin). Yn wir, nodweddid areithiau y ddan Ir parchedig &I yebryd ceidwadaeth (chwerthin), a synai mewn gwirionedd fOci MI. Wheldon a Mr. Evan Jones o bawb yn cefnogi yr elfen geidwadol yn hanes y oyfundeb (cym., a ehwerthin adnewyddol). Yn ysted yr ymdrafodaeth gwnaed rhat sylwadan beirn- iadol o gryn bwys. Er enghraifft, cododd Mr. Venmore i sylw y cwestiwn o dranl ynglyn coleg nndebol. Yr atteb i hyn oedd hwn :-Oa oedd Dnw wedi codi tenlu Llandinam ar gyfer y cyfnod hwn yo hanes y cyfnndeb, ac 011 oedd en cariad at yr achos wedi en harwain i gynnyg y rhodd iddo, ai tybed, os yr uaid y colegan, y byddai Iddynt beidlo cymmeryd dyddordeb pellach ynddo? (cym ). Credai ef fod y ffaith ddarfod i'r tenia anrhydeddus wneyd y cyn- nygiad oedd yn awr dan ystyriaeth yn ernes ddigonol y parhaent I gymmeryd dyddordeb yn y coleg, a hyny i raddm helaethach fel yr at amser heibio (cym.). Sylwodd y Parch. Evan Jones y byddai angen rhai miloedd o bunnau yn chwanegol er carlo allan y cynllun a awgrymid. Os felly, bydded iddynt godi y swm angenrheidiol, ac ni byddat neb yo lalob- aeh nag ef, osyn angenrheidiol, I osod ei enw ar ben rhestr y tanysgrifiadau (clywch). Na fydded Iddynt ganiatan i bethan dibwys rwyatro symmudiad mawr yn haaes y cyfun- deb. Dro yn ol fa gasglodd y cyfnndeb 100,000p. at amcanlon neilldnol mewn amser cymmharol tyr ac os oedd angen swm cyffelyb at un o'r colegau, hawdd fyddai eu cisgiu. Os cyflwynodd y mater hwn i'r cyfarfodydd misol, hyderat ef y eedwfd dyfodol gwelnidog aeth y cyfundeb mewn golwg, ao yr anghofii pethau dibwys. Mewn blynyddoedd a Beth^nt heiblo teimlad cyffredinol y cyfnndeb oedd eefydlu nn coleg, ond fel arall y bn. Drwg ganddo ef ddarfod 1 Mr. Wheldon fibn am y gwestty (hotel) mewn dnll mor ddiraddiol. N.d oedd angen am hyny, o blegid yr oedd Crietlon ogaeth ei boo wedl el gent mewn yettbl- (cym.); ao os cychwynid y coleg undebol mewn gwestty, nid oedd byny yn golygu y byddai raid iddynt aros yno yn hir, Dylid cadw mewn cof fod y pwyllgor a bennodwyd I ystyried y mater hwn wedi portreadu iddyab eu hunain yr hyn a ellid el alw yn ideal college, gydi phf)b cyfleusderau y gellid Hychymygu am danynt; i'r hwn y gallai yr efrydwyr ymgasglu dan yr amgyichiadau mwyaf gogoneddus (chwert,hin). Ond amcan tealn Llandinam oe id ad-gynnyrchu mewn an coleg fantelsion y ddwy athrofa bresennol, a darparn I'r efrydwyr y cyflausder- au a fwyubetd ganddynt ya awr, ond dan am gylchiadau gvvahsaol (cym ). Yr argraph ar feddwl Mr. Davies oedd fod yr ystafelloadd yn yr adeilad ya Aberystwyth gystal, os nad gwell na'r rhal a ddefnyddid yn awr gan yr efrydwyr. Ac os oedd y cyfnndeb yn aeddfed i'r nndeb, bydded iddyat foa yn foddlawn ar ychydig i gychwyn. Mewn amser i ddyfod diau fe gaent rywbeth gwell (ocbel gym ) Y Parch. Owen Owens (Liverpool) a ddywed- odd nad oedd efe yn bwriada myned i deilyng- dod y cweBtiwn ar yr un pryd, yr oedd yn awyddus at fod iddynt symmnd gvdaln gilydd fel cyfundeb o berthynas lddo. Fe fyddai yr ymdrafodaeth hon-nen o leiaf fe ddylal fod- ynarweiniad i'r cyfarfodydd misol; ar yr nni pryd, yr oedd yn amlwg nad oedl y gymdelth- asfa yn unfryd unfarn ar y ewsstiwa. Nid oedd o unrhyw ftidd symmad yn y mater os na symmudent gyda'n gilydd; Be am hyny. cyn nygiai ef, fel gwelliant, fod iddynt ohtrto yr y n drafodaeth byd y gymdelthasfa nesaf Eiliwyd y gweihaat gan y Parch. Daniel Rowlands, Bangor. Yr oedd llawer I'w ddyweyd ar y cwestiwn o bob achr; ac yn y cyf. amser fe geld cyfle i ystyried y pwyntlan a ddygwyd i sylw gan Mr. VeDmore. Y Parch. John Williams (Brynsiencyn) — Mae'n ymddangos I mi mai peth hollol annhep tuag at y wlad fydd Parch. Evan Jones (Caernatfou).-I Mae Mr. Williams wedi siarad o'r blaen ac os sieryd pf Otto, pa bryd y ceir terfyn ar y ddadl?' (ehwerthin). Y Parch. John Williams.—' Mae genyf bawl I atteb.' Wedi chwaneg o siarad, a chan fod amryw eraill yn awyddus i draethn en barn ar y mater, penderfynwyd gohirior ymdrafodaeth hyd ar ol t. Wedi ail ymgynnull aeth y gymdeithaefa yn mlaen i ystyried y mater yn mhellach rinn lywyddiaeth y Parch. William Jones, PorI h Dinorwic. Sylwodd y Parch Isiac Jones, Nantglyn, fod amryw o'r dyb y dylai y gymdesthasfa ddafie in barn o ryw fath ar y cwestiwn er mantais i'r cyfarfodydd misol. Y llywydd-f Gallant gymmeryd yr areith- iau a draddodwyd yma beddyw fel moddion ar weiniad.' Y Parch. R. Charlei Jones, Porthaethwy, a ofynai beth oedd yn gvnnwysedig mewn cyf Iwyno'r mater i'r cyfarfodydd misol A oedd yn golygu derbyniad rhftdd Mr. David Davies yn gystal ag nniad y eolegau ? Yr ysgrlfenydd.—'Buaswn yn earn i'r llyw- ydd i gael barn y gymdelthasfa. yn gyntaf ar y cwestiwn a ddylal y mater gael at gyflwyno I'r cyfarfodydd mlsal. Yaa, os bernir felly, gellir penderfynu yn mha ffnrf y mae i gael ei gyflwyno. Y Pareh. J. Pryce Davies, wedl eyfeirlo at syiwadau Mr. Venmore, aofynodd ooedd rhyw aelod o'r pwyllgor allal ddyweyd pa un at 400p., ai l.OOOp fyddal cyfrifoldeb y gymdelthasfa os gwneid y cyfoewidiad Y Parch H. Barrow Williams a ddadlenai mai y cwrs goren i'w fabwysladu fvddai anfon y mater yn ei agwedd gyffredinol i'r cyfarfod- ydd misol; hyny yw, y dymunoldeb, a possibilrwydd yr undeb, a derbyniad Thodi Mr. D. Davies. Yr oedd dau adroddUd yn awr ger bron—nn wedi ei barotoi can bwyllgor y gym- delthasfa, a'r Hall gan architect arall oedd yn rhoddi gweid arall-i'r holl gwesttwn. Y llywydd—"Rwyn credu fod gan y Parch. John Williams benderfyniad i'w gynnyg ar y mater.' Yna cynnygiodd y Parch, John Williams benderfyniad i'r perwyl fod adroddiad y pwyll- gor i'w dderbyn gan y gymdelthasfa, ac i'w anfon i'r cyfarfodydd misol i'w cynnorthwyo i baaio barn ar y mater; a'n bod yo gofyn t'r cyfarfod. ydd misol i'w gymmeryd dan ystyriaeth heb ymdrot, ac anfon ffrwyth en hysfcyriaeth I gym deithasfa Awst Yr oedd yo ymddaagos iddo ef fod yn rhaid i'r adroddi%d fyned i'r eyfarfo,t ydd misol, gan nad beth wnai y gymdelthasfa. Dywedai yr architect a gyflogwyd gan y pwyll gor nad oedd lie yn yr adeilad ond i 31 o efryd- wyr, ond yr oedd architect ara l o'r farn y gellid gwneyd lie ynddo i 60. Gan hyny, teg oedd anfon adroddiad y pwyllgor i'r cyfarfod- ydd misol yn hollol fel y safai, heb add nac es- bonlad (cym ). Y Parch. Aethwy Jones a dyblai nad oedd Bylw digonal wedt ei roddl yn ystod yr ymdra- fodaeth i un agwedd arbenig i'r cwestiwn; hyny yw, mai coleg i barotoi dynion ieuaingc ar gyfer y weinidogaeth oedd y coleg i fod. Dyna, yn ei farn ef, oedd prit amcan y colegau cyfundebol. Rhoddat rhai, ac yn onwedig felly Mr. Llewelyn Edwards, bwys neilldnol ar fod colegan y cyfundeb yn cynoyrchu ysgolorion a fyddenti yn specialists; ond ni thybiai ef mai prif amcan y cyfundeb yn sefydliad el golegan oedd cynnyrchu ysgolorion a specialists (cym.) Yn hytrach, yr amcaa oedd cynnyrchu pre eth wyr a gweinidogion, a'u cyfaddasu i lanw ea lleoedd yn briodot yn y pnlpndau (clywch) Yr oedd o bwys neilidnol cadw mewn golwg y cwestiwn, a oedd Aberystwyth yn lie pricdol i efrydwyr astudio ynddo. Cydnabyddid yn lied gyffredin mai y ffordd I ddysgu pregebhu oedd trwy ymarfer pregethtt ac os coliai un ran o dair o'n hefrydwyr y cyfleusira o bre- gethu o herwydd symmudiad y coleg i Aber- ystwyth, yna fe gollld yr amcan mawr mewn golwg yn mharotoid efrydwyr ar gyfer y weinidogaeth (clywch). Fe wyddid yn eith&f da fod llawer o gyfleutderau i'w cael yn y Bala lbregetha ar y Sabbath, am flld lliaws o gylch- cedd y cyfarfodydd mitol o fewn cyrhaedd y coleg, ond nls gellid dyweyi hyny am Absl- ystwytb o biegtd yr oedd yn y coleg cenedl- aethol ar hyn o bryd ddigon o efrydwyr i gyfarfod yr holl gyfleusderau pregetbu ellid ea cael o'r coleg. Beth pe yr anfonid 60 o efryd wyr eraill yno? Yn mha le y caffal y rhal hyny gyfle i bregethu? (cym ). Ac os na chaent arfer pregethu, fe a'i pulpud y Metbodistlald yn debyg i bnipud Eglwys Loegr-ysgolorion da, hwyracb, ond heb fedru pregethu. Nid oedd yn Aberystwyth gyfleusderau pregethu, ac fe fyddai hyn yn rhwym o gael effaitb ar weinidogaeth y eyfundeb yn ydyfodol (clywch). Amlygodd y Parch T. G. Owen, Liverpool, el foddbad o herwydd i Mr Aethwy Jones godi yr agwedd weinldogaethol o'r mater i sylw. Ya y dyddian byn yr oedd llawer o eglwyal yn galw bngellisid, a phregathai y rhai hyn mor fynych yn yr ezlwyni hyny fel nad oedd cyfle i neb arall wneyd hyny oddi eithr yn yatod gwyliau y gweioidog. Gan fod achosion o'r math yma yn lliosogi, pa sot yr oedd pregeth- wyr ieuiingo i gael eyflensderau I arfer pre- gethu ? (cym.). Credai ef yn gryf yn yr angen- iheidrwydd o gadw yr efrydydd gyda'i walth ?n y coleg, yn hytraeh nag lddo golll amser 1 yned ar deithiau pregethwrol (cym.). Cadwer yr efrydydd cyhyd ag y gellid yn y coleg i efrydn ar gyfer gwaith mawr ei fywyd, a rhoer cyfle lddo i bregethu yn ystod y gwyliau A siarsd oddi ar brofiid, nid oedd efe yn meddwl fod unrhyw fantals i'w gael trwy i'r efrydydd gychwyn ar el daith dydd Sadwrn, pregethu dair gwaith ar y Sal, a dychwelyd dydd L!nn Ni byddai gan y cyfryw un nemawr o chwaeth gweithio wedi cyrhaedd y coleg dydd Mawrth. Credaf ef, fodd bymg, y byddai yn ddoeth iddynt dderbyn cynnygiad Mr. David Davies, suddo pob min bethan i dragwyddoldeb,' ac nno ar y pethau mawr (oym.). Y Parch. William Thomas, Llanrwst, a adgof- iodd y Gymdeithaafa am aohlysur blaenor <1 y bu y mater dan sytw. Y pryd hwnw, dan ar weiniad person neilldnol, tybid y buasai y De a'r Gogledd wedi dyfod yn an, ond ni ddigwyddodd pethau felly. Yn yr amgylchiad hwnw, yr oedd y miter o uno y colegau yn cael ei drafod mewn oysaylltiad 3, pherson neilldaol ya gyntttf oil; a pheth anffodus mewn rhyw ystyr ydoedd fod y owestlwn wedi codi yn awr mewn cyssyilfciad i rh6di ardderchog teulu Llandinam. Y owestiwn mewn gwirionedd oedd—nid derbyn neu wrthod y rhdid hon—ond a oedd yn ddoeth iddynt ul)o'r colegaa (cym ). Y gwyn yn erbyn colegaa ar y dechreu oedd eu bod yn dinystrio naturloldeb y pregethwr. Dyna'r gwyo yn amser Dr. Edwards —hyny yw, ei fod yn gwneyd y pregethwyr ieu- aingo yn rhy debyg i'w gilydd Dywedid fod cryn wabaniaeth rhwng yr hen bregethwyr, ond fod pregetbwyr ieuaingo y coleg oil yn debyg gorm)d o debygrwydd, yn wir, ac nad oedd hyny vn tueddu i gadw i fyny ddylanwad y weinidog asth (oym.) Cydnabyddid yn lied gyffredinol foi cryn wahaniaeth rhwng y De a'r Gogledd yn hye o beth. Gwabaniaetbai eu pregethwyr yn en dull o feddwl a llefaru ao yr oedd hyny yn dda, ond os sefydlid un coleg i'r ddwy dalaetb, fe gollid oryn lawer o'r gwahaoiaeth hwn. Gresyn fyddai hyny (cym). Pa ham yr oedd Cymrn ya safyll i fyny dros en C-snedlaetholdeb? Wei, am y rheswm syml fod nodweddion yn eu oymmer iadau a barai ymuniad I chereiloedrl eraill ar awsr o bsthau yn ammhoaaibl. Gan hyny,bydded ddynt gaiw i fyny y gwabaniaeth rhwng p egeth wyr y De a'r Gogledd. Yr oeddynt yn werti eu cadw (clywch). Peth arall. Nid oedd dau goleg un amser yn drych ar gwestiynau yn yr un goleuni. Oeid enghraifft o hyny yn mhritysgolion Rhyd- vehain a Chaergrawnt; a pha ham, attolwg, naa gallai Msthodistiaid Cymru gadw dwy athrofa ac -.Irveh ar dduwinyddiaeth o wahanol safbwynt"ai:? Byddai hyny yn fantais fawr iddynt. Ei gred jfydwyb sdol ef oedd y byddai iddynt golli llawer )'r hyn oedd ya werth oi gadw 08 unid y colegan (olywoh). Cydoabyddai pawb fod y ddau goleg m gwneyd gwaith rharorol ac etto i gyd,siaradai rhai dros roddi i fyny yr hyn oedd ganddynt am yr hyn oadd yn ansicr o Iwyddiant, a thalu 1,OOOp vn y flwyddyn, bwyrafh, yn y fargen. Etto, ai t irbed mai mantais fyddai symmud y colegau i rtref lie yr oedd coleg pwyølg arall eisoes? Os gwneid hyny gellid bod yn Iled sicr mai fel sefydliad ail- raddol yredryohid ar Goleg y Cyfundeb. Gwel- odd yr Annibynwyr a'r Presbyteriad eu bod wedi gwneyd camgymmeriad trwy fyned S'u colegan i Rydychain. Nid oedd y cyfryw yn ciel eu cyd- nabod yno fel y dylasent, ao edrychld i lawr arn- ynt hyd yn oed. DvIid edrych ar y cwestiwn yn yr holl agweddau hyn cyn ei benderfynu yn der- fynol (oym.). Sylwodd Mr 0 Robyns Owens nad oedd hwn yn gweatiwn newydd, o blegid bn ger bron y cymdeithasfaoedd yo 1836 yn Nghaernarfon a Phontynridd yn 1856, yn 1886, 8C yn ddiwedda oU yn 1901. Cael un coleg oedd syniad oyntaf y cyfnndeb, a phasiwyd penderfyniad i'r perwyl hwnw fwy nag unwaith; ac yr oedd hyd yn oed Cyfeisteddfod Coleg y Bala ei hun wedi paaio penderfyniad o blaid nno os geUid mewn rhyw fodd ddwyn hyny o amgyloh. Yn wir, cael nn ooleg oedd dyhead y eyfandeb i raddau pell. Un corph oeddynt, ai un genedl; ord yn anffodns, y foment y denai y cwestiwn o nno ger bron, codai y teimladau tal-tethol gan lesteirio y aymmudiad. Credai ef yn gryf y byddai un coleg duwinyddol yn fantais fawr i'r eyfandeb (oym.). Yr oedd y teimlad talaethol a ddangosid ynglyn a'r mater yo anghysson, a Christionogaeth, a goreu po gyntaf l'r cyfnndeb sylweddoli hyny. Da fyddai i'r cwelt- iwn. bellach, fyned o flaen y wlad i gael ei drafod yn bwyllog, heb unrhyw 81 brys yn yr ystyriaeth hono (cym.) Yr oedd lies y cyfundeb, ao effeith- iolrwydd y weinidogaeth, yn galw am uno, a hyderai ef yn fawr mai hyny wneld (clywch). Ofnai y Parch. Owen Owens, Liverpool, nad oedd amcangyfrif y pwyllgor yn un ddiogel lawn ar bob pwynt. Er enghraifft, metbai ef yn JâD a chredu fod 5s. 3c. yn yr wythnos yn ddigon i gyfarfod âg angbenion cylla efrydydd (cym. a ohwarthin). Dylai fod ya berffaith ddealledlg nad oedd y Gymdeithasfa, wrth dderbyn adroddUd y pwyllgor, yn oadarnhau pob peth oedd yoddo. Peth digon hawdd oedd oredn y byddai symmud yr efrydwyr i un lie yn foddion 1 uno De a Gogledd, ond camgymmeriad oedd hyny. Beth bynag wneid fe fyddai De a Gogledd yn bod. N Is gellid dinystrio hyn. Digon possibl y byddai en. iad y ooleg yn fwy o rwystr i undeb na phe heb- ddo ao o herwydd hyn, a phethau eraill, dylai y mater gael ei osod o flaea y cyfarfodydd misol yn hynoi o glir. Siaradwyd yn mbeUach ar y cwestiwn gan y Parch John Williams, Brynsienoyn, a Mr. H. Lewis, Bangor ac vna oodwyd 1 aylw y ffaith fod y pwyllgor wedi dwyn i mewn cbWaneg nag un adroddiad ar y cwestiwn. | Yna cyttanwyd yn unfrydol fod yr adroddiad oedd yn awr ger bron y Gymdelthasfa (gydag adroddiad yr architect), a'r adroddiad a gyflwyn- wyd i Gymdeithaefevdd Llanrhaiadr yn-Mochnant a Brymbo, i gael enoyflwyno fel yr oeddynt i ystyriaeth y ovfatfodyde misol- Ar gynnygiad y Parch. Ellis James Jones, ac eiliad y Parch. J. Pryce Davies, Caerlleon, pendertynwyd gofyn i Mr. David Davies estyn yr amser i settio y cwestiwn hyd rhyw dro ar ol diwedd Menefin. Dygodd hyn y ddadl i derfyniad. Ceisiadau am Ordeinio. Cododd dadl ar y cenadwriaethau o gyfarfod- ydd misol Fflint a Liverpool o blaid ordeinio Mr. J. Lias Davies, Acrefair, a Mr. R. Parry Jones, Mil om. 0 berthynas i'r cyntaf, dywedodd y Parch. R. Lewis, Crewe, ei fed yn ysgolor gwych, yn ddyn o gymmeriad rhagorol, ac wedi parotoi lliaws o ddynion ieuaingc ar gyfer y weinidogaeth. Gweithiai yn rhagorol ynglyn a'r eglwysi yn Aertfair. Er yn anhawdd ganddo ddyweyd dim yn erbyn y cais, sylwodd y Parch. Evan Jones Caernarfon ei fod er hyny yn credu y dylai y gymdeithasfa gadw un peth mewn cof. Yr oedd Trysorfa y Gwelnidogion mewn bod, fel y gwyddent, a phob gweinidog yn syr t hio a rni mewn achosion neiUduol. Bu rhai o honynt yn Ilafurio yn galed gyda'r drysorfa am flynyddoedd, ac etto i gyd wele eraill yn awr yn argymmhell derbyniad dyn gwael ei iechyd i'r -weinidogaeth heb arholiad, ac i ddyfod i bwyso ar y drysorfa rhag blaen. Ni chredai ef y dylai neb fyned ar y drysorfa heb fyned dan archwiliad meddygol (cym). Nid oedd ganddo un gair i'w ddyweyd yn erbyn Mr. Lias Davies, ond os na chymmerid cryn ofal f« fyddai i r drysorfa ddioddef, a myned i lawr. Y Parch. J. Pryce Davies a eglurodd nadoedd appel mewn unrhyw fodd wedl dyfod oddi wrth Mr. Davies ei hun, eithr yn hytrach oddi wrth yr eglwysi y gwasanaethai arnynt. Nid oedd ammheuaeth am ei ysgolheigdod, na'i allu, Er yn cyttuno ar y pwynt a godwyd gan Mr. Evan Jones, cefnogia y cais gan Mr. Peter Roberts, yr hwn a ddywedodd fod Pwyllgor y Symmudiad Ymcsodol wedi methu cael dyn i lafuri) yn y cylch nes y cydsyniodd Mr. Davies i fyned yno. Yr oedd yn ffafriol i ordeinio Mr. Davies. Y Parch. Isaac Jones. Ar yr ammod fod iddo fyned drwy yr arholiad pan ddaw efe yn well tcym. a chwerthin). Eglurodd y Parch. Lewis Ellis, Rhyl, mai oddi wrth fath o neroous prostration y dioddef- odd Mr. Lias Davies adeg yr arholiad. Yr oedd ei iecbyd cyffredinol yn eithaf boddhaol yn wir, yr oedd yn berffaith iach. Wedi chwa-neg o siarad pasiwyd i ganiatau. y cais. Wedi myned i bleidlais pasiwyd yr un modd gyda golwg ar Mr. Parry Jones, Millom; ond awgrymwyd fod i'r ddau fyned dan yr arholiad mor fuan ag y caniataai eu hiechyd.