Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
3 articles on this Page
Hide Articles List
3 articles on this Page
DYDD MERCHER.
News
Cite
Share
DYDD MERCHER. CYFARFOD Y GWEINIDOGION A'B PREGETHWYR. Am naw o'r gloch y boren dechreuwyd y eyfarfod trwy ddarllen a gwedd'io gan y Patch. H. Bees, Begelli. Y mater pennodedlg I ym- ddiddan arno oedd, 4Dyledswydd gweinidogion mewn cyssylltiad a'r diwygiad presennol.' Y llywydd a sylwodd fod gwahanol farnau yn bod ar y mater a enwyd gyda golwg ar ddarparu athletics ac yn y bJaeo. Galwodd ar y Parch. Rees Davies, Talgarth, i osod ger bjon yr hyn oedd mewn golwg wrth ddewis y mater". Dywedai Mr. Davies mat yr amcan oedd cael gwybod pa fodd I yiiiwneyd A'r dychweledlgion, gan fod gwybodaeth rhal o honynt yn fychan lawn, a bod rhai eraill o honynt wedi en cael o ddyfnder llygredigseth. Yr oedd 11awer o honynt hwy (y gweinidogton) yn llawenhau yn fawr am en bod wedi cael byw i weled y fath amser ar y ddaear. Y Parch. W. Evans, Pembroke Dock, a olygai y dylid gofalu yn dda am y dyehweled igion, a rhoddi i bob un o honynt, hyd y geilid, rhywbeth i'w wneuthur. Yr oedd rhai o hon- ynt yn gallu darllen, eraill yn gallu gweddio, eraill yn gallu canu; a dar.fyddai rhoddis Lbob as waith yn cyfafcteb i'w ddawn. Pell oedd efe o feddwl fod yn ddyledswyddjar yr eglwysi ddarparu games iddynt, nac y byddai yn iawa ynddynt wneuthur y fath betb. Dr. John Pugh a ddywedai ei fod yn cofio y diweddar Barch. Thomas John, Cilgerian, yn adeg diwygiad 1859, yn dywedyd yn Llanfair Usereinion, ei fod yn diolch i Dduw am nad oedd yn uff ern ar y pryd, nac yn y nefoedd ehwaith, ond ar y ddaear. Nid oedd efe (Dr. Pngh) yn ei ddeall ynfdywedyd y fath beth yr amser hwnw, ond erbyn hyn yr oedd yn deall y cwbl, canys yr oedd yn awr yn teimlo yn gyffelyb ei hun. Nid oedd y diwygiad hyd yma ond prin wedi cyffwrdd âg ymylJgwisg ygenedl; oredai nad ydoedd i ddarfod yn fuan. Y Parch. Morris Morgan a farnai y dylai y gweinidogion ganiatau llawer o ryddid i'r bobl, ond na ddyient roddi i Jyny yr arweintad. Rhaid oedd gofaln am arwain. Yr oedd gradd- an o yabryd ymranu rhwng yr hen a'r ieuaingc; nid doeth yn yr hen fyddai aefyll yn rhy dyn am gael pob peth yn yr hen ddnll, ac yr oedd galwad arnynt i weddio yn fyrach. Siaradwyd yn dda gan lawer o-f rodyr eraill yn ystod y eyfarfod, ond elem yn rhy faith i gofnodi y sylwadan. Terfynwyd trwy weddi gan y Parch. E. P. Hughes, Abertawe. Y SEIAT GYFFREDINOL. Dechreuwyd am hanner awr wedi deg o'r glooh; Darllenwyd a gweddiwyd gan y Parch. D. P. Davies. Y mgter pennodedig oedd, Y diwygiad.' Agorwyd ef yn bwrpasol a dehenig gan y Parch. J. M. Sannders, A bertawe. Yn ganlynol siaradwyd ganTamryw frodyr, ac yn en plith y Parch. D. Lloyd Jones, ulan. dinam. Terfynwyd trwy weddi gan y Parch. James Lamb. OYFARFOD GYFFREDINOL Y GYMDEITHASFA. Am un o'r gloch dechreuwyd y eyfarfod hwn gan y Parch. W. Evans, Pembroke Dock. y Gymdtithasfi Nesaf. Yn unol a'r caia o Ogledd Aberteifl, pendei- fynwyd f^d y gymdeithasfa nesaf i'w chynnal yn Mhenygarn, nwch Jaw Aberystwyth, ar y dyddlan Mawrth, Mercher, ac Iau, Mehefin 20fed, 21ain, a'r 22ain, 1905. Y cyfarfod cynt af I ddechreu prydnawn dydd Mawrth, yn yr amser arferol. Y Parch. T. J. Morgan a roddodd wahoddiad cynnes i'r gymdeithasfa i Beaygarn. Ni fu oymdeithasfa yno erioed o'r blaen; ac yr oedd y bobl yn nchel eu;dlsgwyliad am gael pethau mawrion trwy y gymdeithasfa eleni. Annogai yr holl frodyr a allent i ddyfod iddi; yr oedd yn Mhenygarn ddigonedd o le a chalon i'w derbyn. Adroddiad Pwyllgor Addysg y Gymmanfa Gyffredinol. Cyflwynwyd yr adroddiad sydd yn canlyn- adroddiad sydd yn mynegn ei neges yn eglnr- oddi wrth Bwyllgor Addysg y Gymmanfa Gyffredinol PaBlwyd y penderfynladau canlynol mewn cynnadl- edd a alwyd 1'r Amwythig, Mawrth 24ain, 1905, gan yr aelodau aeneddol dros Gymru i ystyried pa beth sydd raid ei wneuthur 03 penderfyna y Llywodraeth lynu yn eu bygytbiad 1 roddi yr Education (Defaulting) Authorities) Act mewn gwelthrediad yn Meirion, a rhag llaw mewn rhanau eraill o Gymnl. I. (a). That this conference expresses its full appro- val of the decision of the Merioneth Educa- tion Committee not to accept responsibility for nqn-provided schools within the county In regard to which the conditions required by section 7 of the Eduoatlon Act, 1902, are not fulfilled. (b). It reiterates its unwavering adhesion to the policy which makes fuU public control, and the abandonment of teachers' teats, the essential condition of the application of rate aid for the maintenance of public elementary schools. (c). And that in the event of the Education (Defaulting Authorities) Act being put in operation in the county of Merioneth, or in any other area in Wales, this conference declares its determination to support the efforts which will be made to safeguard the educational Interests of the children in the struggle for the vindication of principles deemed to be vital to the best interests of the nation. II. (a). That this conferense recommends that a representative committee be Immediately appointed by ea.oh of the Nonconformist denominations in Wales for the purpose of « taking all necessary steps for obtaining the funds which may be required to carry to a successful issue the policy adopted by all the Welsh education authorities in refer- ence to the administration of the Education Act, 1902. (b). That it be a recommendation for the con. sideration of these committees that one of the first steps to be taken to meet the financial req drementa of the preliminary stages of a possible conflict should be an appeal to the Nonconformist churches throughout Wales and Monmouthshire by means of collections in such ways and means 81 may be deemed desirable by the churches. (c). That for the purpose of carrying out the foregoing resolutions, and pending the authoritative appointment of the com- mittees, provisional committees bl to-day appointed by this Conference representative of the Nonconformist denominations of Wales, with power to add to their number. Yn unol & II. c. o'r uchod ymffurfiodd yr oil o'r Methodlstiald Calfinaidd oeddynt yn bresennol ar y pryd yn Provisional Committee (gwel II, c.), o dan lywyddiaeth Mr. J. Herbert Roberts, A. s. Ar ol ychydlg drafodaeth penderfynwyd gofyn i Bwyllgor Addysg y Gymmanfa Gyffredinol ddwyn y penderfyn- ladau uohod i sylw y ddwy gymdeithajfa yn ddioed. Cydnabyddir mai i'r Gymmanfa Gyffredinol yn unig y mae y pwyllgor addysg yn gyfrifol. Etto, gan mai gwaith y pwyllgor hwn ydyw gwyllo pob symmudiad perthynol i addysg, a chan fod yr amgylchiadau yn eitbriadol, a'r amser bwyrach yn brio, penderfynodd y pwyllgor, Mawrth 27ain, 1905, gydsynlo Wr cais uohod. Felly, dymuna Pwyllgor Addysg y Gymmanfa Gyffredinol yn ostyngedlg gyflwyno I Gymdeithaefa y De, Bydd i ymgynnnll yn Llanfairmuallt, Ebrill lleg, 12fed, a'r 13eg, 1905, ao i Gymdeithasfa y Gogledd, sydd i ymgynnull yn Brymbo, Ebrill 12fed. 13eg, a'r 14eg, 1905, benderfynladau Cjmnadledd yr Amwythig, gan erfyn ar y naill gymdeithasfa a'r Hall i wneuthur y trefniadau a farna pob un yn oreu er calsio carlo y ayfryw allan, trwy nodi pwyllgor fel y gofynir, a gwneyd dairpariadau er cynnorthwyo y Methodlstiald Calfinaldd i wneyd eu rhan, yn gystal a'r anwadu Angkydffcsrfiol eraill, i gasglu yr hyn sydd yn angen- rheldiol er medru ymladd y frwydr o blald rhyddid cydwybod yn llwyddlannus. JAMES D. EVANS, Cynnullydd am y tro. Liverpool, Mawrth 29ain, 1905. Gan fod Mr. J. Herbert Roberts, A.S yn breaennol ar ran yr aelcdau dros Gymra, galw- odd y llywydd arno ef i siarad y blaenaf o bawb. Mr. Ji H. Roberts, yr hwn a dderbyniwyd gyda chymmeradwyaeth mawr, a ddywedodd ei fod yn teimlo yn ddiolcbgar i'r llywydd ac i'r gymdelthasfa am y cyflensdra rhagorol hwnw a roddid iddo i alw sylw ab y mater yr oedd a fyno yr adroddiad fig ef. Agorwyd drws iddo ef i allu bod yn bresennol yn Ngbymdeithasfa Llanfair Mnallt trwy i'r Gyllldeb basio mor rhwydd yn Nh £ y Cyff. redin. Yr oeddynt hwy yn y gymdeithaBfa ar y pryd yn cynnrychioli corph Mathodistiaid Calfinaldd Cymru ac yr oedd Ymneilldaaeth Cymru wedi bod o fendith ammhisladwy i'r wlad. Yr oedd Deddf Addysg 1902 wedi ei phasio i'r amcan o barhau addysg enwadol, yn groes i syniad y bobl ac yr oadd y Ddeddt Orfodogol a basiwyd i'w chyfnerthu wedi peri i Gymrn delmlo ei bod yn ddeddf nad ellid ei charlo i weithrediad. Ai peth i'w ryfeddu oedd ddarfod dewis air Feirionydd y gyntaf i wneuthur ymoaodiad'arni? Nag e It yr oedd yn amlwg o'r cychwyn y byd Jai i'r sir hono wrfihsefyll y mesurau gorfodogol a osodid ami. Yr oedd i air Feirionydd ei hanes; ao nid oedd unrhyw air arall yn ailuocach o ran dewrder ac argyhooddiad i ddwyn y frwydr hon i faddug- oliaeth. Yr oedd sir Feirionydd yn medda cymmhwysderaa i'r gwaith, ac yn gwbl barod i wneathur ei rhan. Mewn cyfarfod mieol a gynnaliwyd dydd Llun diweddaf pasiwyd pendertyniad i ddwyn yn mJaen yr ymgyrch i'r pen draw. Yr oedd trefniadaa yn cael en gwnenthur I gael cynnadledd yn y Bala yn mis Mai, o dan gysgod cofadail Tom Ellis; ac yr oedd hyny yn meddwl rhywbeth. Ond yr oedd hwn yn gwestiwn nid i Feirionydd yn unig, ond i'r oil o Gymrn. Nid cwestiwn slrol nac enwad. ol mo hono, eithr cwestiwn cenedlaethol. Cyfariuasant hwy yn yr Amwythig i'r amcan o fyddino en galluoedd, ac yr oedd yn credu y oyddai y penderfynladau a basiwyd yn help effeithiol i gario yn mlaen yr ymgyrch. Gobeithi i y byddai i'r gymdeithasfa gadarnhau yr hyn a basiwyd yn yr Amwythig; ae y byddai iddynt hafyd yn y cyfarfodydd misol gymmhell yr eglwysi 1 wnenthur casgliadau i gyfarfod y draul. Nid oeddynt yn ymladd am faterion politicaidd, ond am rhyw beth llawer mwy na hyny-dyrehafn addysg goruwch ym. ryson politicaidd, rhyddhau yr athrawon oddi. wita gyfeiliornad prawflwon enwadcl, a sefydlu cyfnndrefn o addysg genedlaethol briodol a thrwyadl, yn c&el ei llywodraethu gan Fwrdd Addysg Cymrn. Yr oedd yr amcan yn weith aberthu er ei fwyn. Gwyddai fod yr eglwysi dan fetchiau o bryd i bryd i gynnal yr achos crefyddol; ond credai y byddai y Methodistiaid yn barod i wnenthnr ea rhan yn yr achos hwn hefyd, a chyfranu yn helaeth tnag at gael yr hyn oedd angeorheidiol i ddwyn yr ymgyrch i derfyniad llwyddiannus (cymmeradwyaeth). Y Parch. J. Morgan Jones a gynnygiodd fod y eyfarfod hwn yn cydnabod pwysigrwydd yr argyfwng oedd wedi ei achosi trwy benaerfyn iad y L ywodraeth i osod Deddf Addysg (Delaulting Authorities) mewn gweithrediad yn sir Feirionydd, ae yn cymmeradwyo y pender fyniadau a basiwyd gan y Gynaadledd ar Addysg yn yr Amwythig. Ei fod yn cadarn hau yr annogaeth fod appel dioed yn cael ei wnenthur at yr eglwysi perthynol i'r cyfundeb am gasgiiadan i'r drysorfa fydd yn angen- rheidiol tuag at gario allan y polisi addysgol yr ydys eisoes wedi penderfynu arno, yr hwn y mae galluoedd nnol a brwdfrydig Yraneilldu- wyr Cymrn yn gefn iddo, Yn mhellach, i gtfnogiyr appêl hwn, fod y gy udeithasfa yn cymmhell y cyfarfodydd misol i fabwysiadn y mesurau a farnont hwy yn oren i sicrhau llwyddiant y casgliad, a phwyllgor i gael el bennodi i gynnrychioli y gymdeithasfa mewn cyssylltiad a'r madiad, a threfnu, mewn cys- sylltiad a'r cyfarfod misol, yr oil sydd yn angenrheidiol tuag at gario allan y penderfyn. la4 hwn. Da ganddo oedd gweled Mr. J. H. Roberts yn bresennol. Telmlai yn falch o'n cynnrychiolwyr yn Nbk y Cyffredin. Yr oeddym o bryd i bryd wedi pasio llawer o benderfyoiadau, nad oeddynt wedi coatio dim i ni; ond y mae hwn yn sicr o gostio ychydig. Byddai yn gywUydd ganddo i'r' gymdeithasfa beidlo sytthio i mewn a r hyn oedd yn cael ei gynnyg. Yr oedd y cyfundeb Methodistaidd wedi arfer bod ar y blaen gyda symmadiadau o'r fath, ac yn enwog os byddai arian yn y cwestiwn (chwerthin). Yr oedd y eyfnndebau eraill yn myned i ymgno a ni; heb gael cyflens- dra yr oeddynt etto i ddadgan en teimlad. Enwyd pwyllgor ar unwaith i gynnrychioli y gymdeithasta, yn cynnwys y llywydd, y Parch. W. Evans, Pembroke Dock; Dr. Davies, ac eraill, a bod un yn chwanegol i gael ei enwl gan bob cyfarfod misol. Da, os yn bossibl, fyddai i'r pwyllgor hwn gyfarfod yn Abertawe, am ei fod yn lie canolog. Y Parehi J. M. Saunders i fod yn gynnullydd Eiliwyd y cynnyglad gan y Parch. V. Evans, a chefnogwyd ef gan y Parchn. Moriis Morgan a David Oliver, a phasiwyd ef yn irwd- frydig. Ar gynnygiad y Parch. J. M. Jones, yn cael ei gefnogi gan y Parch. W. Jenkins, pasiwyd pleidlais o ddiolchgarwch i Mr. J. H. Roberts am ddyfod i'r gymdeithasfa i egluro sefyllfa pethan. Cydnabyddodd yntau V bleidlais ar fyr elriau. Adroddiad Trysorfa y Gweinidogion. Cyflwynwyd adroddiad blynyddol Trysorfa y G weinidogion gan yr ysgrlfenydd, y Parch. T. E. Roberta, Aberystwyth. Dywedai fod chwech o'r aelodau wedi marw yn ystod y flwyddyn o'r blaen, a bod cynnydd ya nifer y { rhai oedd yn ymuno a hi. Yr oedd y derbyn- iadan am y flwyddyn yn 1,091p. 12s. 3c. Y gweddill yn Haw y trysorydd ar ol talu pob gofynion yw 206p. 8s. Cynnyaiodd fod yr adroddiad yn cael ei dderbyn, elliwyd y cyn- nygiad gan y Parch. W. D. Williams,sGowerton, a mabwysiadwyd ef. A droddiad Gyfarfod y Blaenoriaid. Darllenwyd yr adroddiad gan yr ysgrifen* ydd, Mr. Enoch Thomas, Port Talbot, yn hysbysu enwan y brodyr sydd i gael en hor- deinio yn Nghymdeithasfa Awst, ac yn adnew- yddn y cais am gael materion cyfarfod y blaenoriaid yn argraphedtg ar y rhaglen. Eglurodd ysgrlfenydd y gymdeithasfa fod hyny wedi cael ei benderfyou, ac mai amryfos- edd o i du ef a fu na faasent wedi cael eu gosod ar y rhaglen y waith hon. Llyfrau Newyddion. Y Parch. Parry Williams, Pontypridd, a hysbysodd fod niter mawr o adroddiad y gyn- nadledd Saesnig arTlaw heb ei werthu; ae 03 na cheid prynwyr i'r gweddill y bydd y pwyll gor ar ei golled o'i gyhoeddi, Y Prifathraw Prys a alwodd sylw at Ddar lith Davies, I Spiritual life the Goal of Nature,' gan y Parch. William James, AberdSr, sydd newydd ddyfod allan o'r wasg. Rhoddodd gan moliaebh uchel i'r ddarlitb, ac annogodd bawb fedrent ddeall Saesneg i brynu y llyfr. Llyir newydd ar bwngc newydd. Y Diwygiad. Ar gynnygiad y Parch. William Jenkins, yn cael ei gefnogi gan y Parch. Morris Morgan, am- lygwyd tsimlad o'n rhwymedigaeth i ddiolch i Dduw am y diwygiad pressnnci, yr hwn y mae efe yn ei drugaredd a'i rls wedi ei roddi i ni trwy offerynoliaeth Mr. Evan Roberts a'i gydlafurwyr. Hanes yr Achos Grefyddol. Darllenwyd ystadegau eyfarfod miaol Brychem iog, i'r hwn y parthyn eglwysi sir Fae yfed befyd. am y flwyddyn 1904, gan y Parch. D. Rhys, Defynog. Eglwysi, 51 capeli, 58 gweinidogion, 26; pregethwyr, 3 blaenoriaid, 154 cymmun wyr, 3 330: plant, 1,881. Cyfanswm y oasgliad au at bob achos, 4,625p. Is. 7c. Dyled presennol ar yr eiddo, 4,COOp. Y Parch. Rees Evans, Llanwrbyd, yn ei sdrodd iad am yr achos yn ei wedd ysbrydol, a ddywed odd fod yr eiddigedd rhwng y Cymry a'r Saeson yn nghyfarfod misol Brycheiniog wedi llwyr ddar fod. Yr oeddynt yn uchel mewn cariad brawdo), yn earn ea gilydd o galon bnr yn helaeth. Nid oedd ganddynt lawer o'r hyn a elwir gwaith yn y oyfarfod misol, ac o herwydd hyny yr oeddynt yn galla rhoddi llawer o'r amser i bethau yabrydol. Ceid wyth o brøgethau, fel rheol, ya mhob eyfar- fod misol a gynneiid ganddynt. Yr oedd cyflaas- dra yn eu plith hwy i bob un weithio. Yn araf yr oeddynt yn symmud, ond pan symmadent yr oedd- ynt yn sior o fod yn synmud bob amser i'r cyfeir iad lawn. Gyda golwg ar y casgliadau, gan mat amaethwyr oeddynt gan mwyaf, unwaith ya y flwyddyn y byddent yn cneifio eu deiaid, 80 nid cwbl ewyllysgar oeddynt i gymmeryd en cneitio eu hunain yn amlach na hyny (chwerthin) Y r oedd ynt yn beadithio Duw am y diwygiad, er nad oeddynt wedi profi petohau mor anghyffredia o nerthol ag oeddynt wedi cael eu profi yn sir For ganwg, a rhanau o siroedd eraill lie yr oedd y gweithfeydd. Yr oedd cyfrit am tua 700 o ddy, chweledigion wedi eu chwanega at yr eglwysi. Y Prifathraw Pr's a ddywedai nad ydyw yr eglwysi Saesnig yn Ilawn mor wresog a'r eglwysi Oymreig. Ac yr oedd y diwygiad wedi dyfod i'r eglwysi Siesnig yn gwbl trwy offerynoliaeth yr efrydwyr. Nid oedd un egJwys heb gael ei ben. dithio, i raddau mwy neu lai, ag ysbryd adfywiad Yn Nhrefecoa yr oedd pob mab a merch yn oym rneryd rhan gyhoeddus yn y cyfarfodydd Odd) ar y diwygiad cyntaf ni theimlodd yr eglwys yn Alpha (Capel Llanfair) oddi wrth un diwygiad arall hyd yr un presensaol Yn y diwygiad hwn yr oedd cynnifer a 35 wedi eu chwanega at yr eglwys. Casgliad y Ganrif. Y Parch, T. J. Morgan a ddywedodd ei fod yn teimlo yn d'ra siomedig o herwydd nad oedd yn alluog i ddywedyd yn y gymdeithasfa hon fod y casgliad wedi ei gwbl orpheD. Yr oedd ychydig etto heb ddyfod i law y trvsorydd cyffredinol o ra! o'r cyfarfodydd misol. Da fyddai brysio cael yr oil i mewn erbyn diwedd y mis hwn, fel y gell. id cael amser i wneuthur y cyfrifon erbyn y gym manfa gyffredinol. Dylid rhoddi ar ddeall yo mhob cyfarfod misol sydd ar ol nad ydyw dydd gris i barhau ar ol y gymmanfa gyffredinol y flwyddyn hon. Coffhdd am frodyr ymadawedig, Yr oedd amryw o frodyr yn y weiniiogaeth wedi ymadael a'r fuchedd hon oddi arygymdeith asia o'r blaen, a choffbawyd yn dyner am danynt yn y drefn a ganlyn ;— Am y Parchn. T. E Edwards, Cwmaton, a T. Davies, Abertawe, gan y Parch. W. Jenkins, Abertawe. Am y Parch. T. Mortimer Green, Aberystwyth, gan y Parch. T. J. Morgan, Bow street. Am y Parch. Dr. D. Rees, Bronnant, gan Mr. E. Evans, Rhydlwyd. Am Mr. Cledanydd Evans, pregethwr ieaangc yn Bethania, gan Mr. William Thomas, Cei- newydd. Amy Paroh. James Harries, Glarbesion Road, gan y Parch. William Evans, Pembroke Dock. Gosodwyd ar yr ysgrifenydd i ddanfon llythyr ar ran y gymmanfa at berthynasan agosaf pob un o honynt. Brodyr Cystuddiol a Thrallodedig. Enwyd y rhai oanlynol i ddanfon cofion y gym- deithasfa atynt:—Y Parchn. Dr. T, Rees, Oefn William Lewis, Capel Neuadd D. Thorne Evans, Abertawe; George Williams, Llys Brân; P. H. Griffiths, Llundain; Daniel Williams, Llwyn- j hendy. Adroddiad y Pwyllgor Dirwestol. Cyflwynwyd yr adroddiad gan y Parch. D. P. Morse, Casblaidd. Dyma rai o'r penderfynlad- au;:— 1. Fod y Parch. Rees Evans i bregethu ar ddir" i west yn y gymdeithasfa nesaf. 2. Dadganwyd llawenydd o herwydd deall am y Usihad sydd wedi cymmeryd lie mewn yfed dïod. ydd meddwol. 3. Ein bod yn galw ar yr holl aelodau vn ein heglwysi nad ydynt yn llwyrymattalwyr i fod ya gyfryw, er mwyn y dychwelodlgion diweddar. 4. Ein bod yn annog defnyddio gwin anteddwol yn y eymmun yn mhob eglwys. 5. Fod y gymdeithasfa hon, yn yr olwg ar ddyfodiad yr etholiad oyffredinol, ao oddi ar ar. gyhoeddiad dwfn o bwysigrwydd y owestiwn dir- westol, yn gwasga ar yr holl aelodau seneddol Rhyddfrydig dros Gymra am adnewyddiad o'u hymrwymiad i gefnogi yr alwad o Gymru am fesur helaeth o lywodraeth i'r bobl ar y fasnach mewn diodydd meddwol, dlddymiad darpariaethau 61- fynedol Daddf Trwyddedau 1904, a gwellhid Deddf Cau ar y Sal, ar linellau mesur Mr. J. H. Roberts. Mabwysiadwyd yr oil. Diotch i Gyjeillion y lie. Arwyddwyd pleidlais o ddiolchgarwch i'r oyf- eillion yn Llanfair Muallt, o bob enwad orefyddol, am eu serohogrwydd a'u caredigrwydd ynKiya a chynnal y gymdeibhaafa a gosodwyd ar y Parch. Rees Evana i gyflwyno y dlolohgarwoh hwn yn yr oedfa Saesneg boreu ddydd Iau, ao ar y Paroh, J. Morgan Jones i wneuthur yr un modd yn yr oedfa Gymraeg. Terfynwyd trwy weddi gan y llywydd. Y MODDION CYHOEDDUS. Nos FAWRTH. Yn nghapel Alpha.—Cyfarfod dirwestol. DYDD MERCHER. Yn nghapel Alpha, am dri o'r glooh, pregeth- wyd gan y Parchn. J. L. Jenkins, Aberdar, a J. M. Saunders, Abertawe. Etto, am 6 30, cyfarfod diwygiadol. DVDD IAU. Yn Alpha, am 8.30, pregethwyd gan y Parch. Dr. J. Pnh, Am 10 30, pregethwyd gan y Parcbn. Wyna Thomas, Aberystwyth, a W. Evans, Doc Penfro. Am 2 30, pregethwyd gan y Parchn. Parry Williams, Pontypridd, a R. R. Ro berts, Caerdydd. Am 6.30, oyfarfod diwygladol. Yn nghapel yr Annibynwyr, am 10 30, pregeth- wyd (yn Gymraeg) gan y Parchn. J. M Jones, Caerdydd, a D. Lloyd Jones, Llaadinam. Am 2.30. pregethwyd gan y Parobn. W. Jenkins, Abertawe, a T. J. Edwards, Merthyr.
CYNGHRAIR EGLWYSIj RHYDDION…
News
Cite
Share
CYNGHRAIR EGLWYSI RHYDDION GOGLEDD CYMRU. CREFYDD YN YR YSGOLXON. GWRTHRYFEL MEIRIONYDD. CYNNALIWYD cyfarfod bUnyddol Cynghrair Cynghorau Eglwysi Rhyddion Gogledd Cymru yn Abergele, ddydd Mercher. Noson flaenorol traddodwyd pregethan mown cyssylltiad a'r gynnadledd gan y Parch. Thomas Law, Llundain; a'r Parch. Griffith Ellis, Bootle. CYNNADLEDD Y BOREU. Llywyddid y gynnadledd hon pan Mr. J. Herbert Roberts, A.S. Dywedodd mat rhyw eiliw o beth oedd TY y Cyffredin yn awr. Nis geilid dyweyd fod meddwl y senedd heddyw yn feddwl y genedl (eym.). Er na chaniatawvd tddo ef gael llawer iawn o brofud or di w yghd mawr, yr oedd yn llawenychn ynddo, ac yr oedd yn teimlo fod yna gyfaewidiad mawlr ac arosol, llawn o fendith i fywvd Cymru, wed dyfod dros y wla 1 yn ystod yr ychydig fisoedd dtweddat (cym. Wrth droi at y sefyllfa Y11 Nghymru a grëwyd trwy ymosodiad y Bwrdd Addysg ar sir Feirionydd, dywedodd Mr. Robert ei fod yn liawn sylweddoli pwysig rwydd yr argyfwng, ac yr oedd, mewn cyd weithrediad a'i gydaelodau, wedi gwneyd yr hyn a allai i oehel gwrthdarawjad annedwydd. Byddent yn barod i groesawu unrhyw ffordd i ddyfod allan o'r anhawsder, ond i hyny gael ei ddwyn oddi amgylch heb iddynt ab-rthu eu hegwj d<iorion. Ond yr oedd yna ymosodiad wedi cael ei wneyd ar air Feirionydd, a gallii ymosodiad Mael ei wneyd unrhyw ddiwrnod ar stroedd eraill; ac yr oedd vnt yn darparu yn galonog ar gyfer brwydr oedd yn ymddangos yn anochel- adwy. Gwneld y tretuiadau terfynol ar gvfer yr ymgyrch yn y gymadledd fawr ar yr 2il o Fai, yn y Bala, o dan gysgod cofadail Tom Ellis (cym.) Byddai yn ofynol cael arian, ac nid oedd Cymru am gilio yn ot oddi wrth yr alwad arni i wneyd yr aberth angenrheidiol, tra yr oeddynt wedi cael addewid am gyn- northwy haelfrydlg oddi wrth en cyfeilllon Saesnig (cym.). Byddai yo angenrheidiol idd- yut, hefyd, y mae'n debyg, i alw am amser a tbalentau y rhai oedd yn aHaog I ddysgu, a chydymdaimlad pawb oedd yn gyfrifol am Lyatio yn mlaen yr enwadan Ymnellldaol yn Nghymra (cym.) ADDYSG YN YR YSGOLION. Cafwyd anerchiad gan Mr. Fred Llewelyn Jones, Wyddgrug, ar y Gyfraith Addysg, a pha fodd y gelhd ei diwygio, er mantais i bobl Cymru. Dywedodd nad oedd neb yn gyfrifol am y golygladau a allni efe eu traetha ond efe el hun. Dywedodd y byddai y cyttnndeb a brgymmhellid yn rhedeg ar linellau rhaglen hen fwrdd ysgolton Llundain, yr hwn oedd yn cael el gydnabod gan Gyfraith Addysg :1870. Yr oedd efe yn mentro meddwl y bydnal i'r cyfryw gynllnn er dysgu y Betbl foddloni unrhyw leygwr Protestanaidd (cym.). Oud yr oedd yna ddau ddosbarbi. na cbydsynient ag addysg grefyddo1 o'r nodwedd yma. Yn gyntaf, byddai i'r Pabyddion sefyll dros eu hawl i gyfranu addysg grefyddol bennodol yn eu hysgolion, tra y byddai i addysg grefyddol gael ei roddi o gwbl yn ysgelion effenol y wlad. Tra yr oedd Protestauiaid Y mnetIlduol yn gofyn am i'w hargyhoeddindau hwy gael ea parchu, yr oeddynt yn rhwym o barchu argyhoeddiad au y Pabyddion, ac enwadau eraill (cym.). Felly, tra y byddai addysg grefyddol yn ffarfio rhan o raglen yr ysgol, yr oeddynt yn rbwym o ganiatau i ysgolion y Paby idton barhau, nen yr oedd yn rhatd gwneyd darparlaetb i gyfra nu addysg grefyddol i blanfc Pabyddioa a fyddai yn toddhaol iddynt hwy. Yr oedd llawer o bersonau yn ammheus iawn gyda golwg ar rtdoethineb nen gyfiawnder cwrsfyddai yn cyn- nwys y cytryw ganlyniad; o blegidi byddai yn golygu tod y Llywodraeth yn talu at ddyagn credo eglwys neillduol. Yr oedd ganddo ef ofn nas gellid dyfod i gyttundeb, banner y ffordd, ao i hwnw fod yn un terfynol, ar y llinellau oedd efe newydd ddisgrlfio. GWDeid ceisladau par baus i all agor y mater. Yr oedd yna hen ddywediad cyfreithlol mal mantais i'r Llyw. odraeth fyddai cael terfyn ar ymgyfreithio. Geilid eymmhwyso hyn ab y ddadl hon. Yr oedd yn amser i'r henanghydwelediad hwn gael ei ddwyn i derfyniad ac os nad oedd y pleid- lan yn barod i gyttnno ar delerau a wnal ffnrfio sylfaen cyttundeb parhaas, yr oedd efe yn gorfod dyfod I'r penderfyntad y byddai yn rhaid iddynt fynu cael cynllun cenedlaethol o addysg, un hollol fydol (clywch, clyweh). Teimlai yn ofidus ei fod wedi cael ei orfodi i gredu fel hyn, ond yr oedd efe yn ofni mai dyma yr unig ffordd iddynt allu Bicrhaa hedd- web parhans a chydgordiad yn y cyfunnrefn addysg (clywch, clywch). Os denai Ymneilldu- wyr Cymtn i'r penderfynlad nad oedd addysg grefyddol i ffutfio un ran o raglen yr addysg yn yr ysgohon elfenol, arweinid hwy i weled nad oedd un plentyn yn gorfod dioddef o herwydd hyny (cym.). Cyhuddid hwy o fod mewn cynghrair a'r Rhyddfeddylwyr a'r Anffyddwyr, edliwld iddynt eu bod yn dadleu dros addysg heb Dduw ynddii Ond yr oedd banes Ymneill- duaeth yn attebfad i hyny (cym.). Yr oedd Ymneillduwyr Cymru am ddwy ganrif wedi bod yn gwneyd aberthan mawrion er lledaenn egwydiorion crefyedd yn mysg pobl y tlr, byddai i'r capeli a'r ysgo'dal mewn cyssylltiad a'r capelt yn y trefydd a'r pentref- ydd ddangos y geilid yn ddiogel ymddiried addysg grefyddol plant Cymru i ymdrechion gwirfoddol y rhai oedd heddyw, heb nnrhyw gynnorthwy oddi wrth y Llywodraeth, yn athrawon crefyddol, ao yn arweinwyr y bobl. Nid oedd ganddo ef nnrhyw ofnan o gwbl ar y pen hwn (cym.), Y cadeirydd, tra yn proffeeu el fod yn cydweled a Mr. Llewelyn Jones yn mron yn mhob peth, a ddywedodd nad oedd yn credu y byddai i'r Gwestiwn crefyddol gael el beuderfynu yn 40 hollol yn ol yr amllnelllad oedd Mr. Jones wedi el osod ger bron y gynnadledd (clywch). Y FRWYDR YN MEIRIONYDD. Y Parch. T. Mardy Rees a gynnygiodd y penderfynlsd cbnlynol Fod y gynnadledd hon yn ail ddadgan ei hawl am gyfnndrefn genedlaethol o addysg, gan oaod el holl gangenau o dan reolaeth gyhoedd. us, ac yn hollol rydd oddi wrth brawfiw-on duw- inyddol ac eglwysig, ac oddi wrth addysg sect- aiaidd; hydera, o dan y trefniadau hyn, y bydd i'r cyfryw ddarpariaeth gael ei gwneyd fel ag i beidlo arcbolli nnrhyw gydwybod, ac y dygai oddi amgylch heddwch parhaus; ac yr oedd yn dadganel chydymdeimlad mwyaf calonog, & dinaswyr sir Feirionydd yn eu hymdrech a'r Bwrdd Addysg.' Dywedai Mr. Rees yr oil oedd efe am ofyn i'r Cymry ei wneyd yn yr argyfwng hwn ydoedd, bod yn wrol a chalonog, er nad oedd angen iddo wneyd hynv, o blegld y Celtiaid heddyw oedd gorafiaetbwyr (optimists) Ewrop (cym.). Yn absennoldeb y Parch. H. B. Williams, Llandndno, cefnogwyd y penderfyniadgan Dr. Evans, Bangor, yr hwn a ddywedodd ei fod yn meddwl na ddylai fod yna un Anhawoder I godi yr holl drysorfeydd angenrheidiol ynNghymru ar gyfer yr ymgyrch cenedlaethol. Yr oedd yn hollol gyttuno a'r sylwadau a draethwyd yn y papar oedd newydd gael ei ddarllen. Y Parch. T Gaequoine, Bangor, a ddywed odd el fod wedi dyfod i'r penderfyniad, er's llawer o amser, nad oedd yn bossibl cael addysg grefyddol rydd, syml, i'r plant, nes y gadawai y Llywodraeth y mater hwnw yn llonydd. LLOEGR A'R DDAU GWESTIWN. Y Parch. Thomas Law, ysgrlfenydd cyffred- inol y Cynghor Cenedlaethol o Eglwysi Rhydd Elengylaldd, a ddywedodd fod aelodan yr Eglwysi Rhyddion yn Lloegr yn cyssylltu ea hunala yn dtwyadl a Chymruyn y frwydr am ryddtd crefyddol (cym.). Un o'r rheayman am hyny ydoedd, fod Cymru yn ymladd eu brwydr hwy; ac am y rheswm hwnw, yr oedd efe yn ddrwgdybus o drefnladau addysgol arbentg ar gyfer Cymru o blegtd byddai hyny yn golygu colled o nerth i Loegr ymladd. Nid oedd efe am ddyweyd nad oedd addysg tydol I ddyfod; ond os deuai, gadawer i'r Eglwyswyr a'r Pab- ydlon ei ddwyn oddi amgylch, ac nid hwy eu hunatn (cym.). Ni wnat cynllun o addysg fydol lawer o wahaniaeth yn Nghymru, lie yr oedd yr eglwysi wedi cael gafael ar bob plentyn yn mron yn yr Yagol Sabbothol. Cafodd y penderfyniad el gario yn unfryd- ol. CYFARFOD Y PRYDNAWN. DADSEFYDLIAD. Llywyddid y gynnadledd hon gan y Parchi Dr. Abel J Parry, Rhyl. Traddododd :y Parch. Thomas Hughes, gwelnldog Wesleyaidd, Liverpool, anerchiad ar I Ddadsefydliad.' Dywedodd tod y ffaith ddarfod i Eglwys Loegr, yn ystod y tair blyn. edd diweddaf, lwyddo i gael cyfrelthiau gan y Weinyddiaeth bresennol oedd yn gosod gormes chwanegol ar Ymneillduwyr, yn hawlio i sylw adnewyddol gael ei dalu i'r cwestiwn o ddi- ddymn y cyssylltld niweldioJ a fodolai rhwng yr Eglwys a'r Llywodraeth. Yn mhellach, hwyrach y gellid cael cynnorthwy i'r symmnd- iad hwnw gan adranau eithafol o Eglwys Loegr; ac yr oedd yn barnn hyny yn ngwyneb cyf- newidlad agwedd y Tad Adderley, Arglwydd Hngh Cecil, ac eraill, ar un llaw, a'r arwein- wyr blaenllaw yn mysg y blaid efengylaidd ar y llaw arall. BATHODYNAU YR YSGOL SABBOTHOL. Y Parch. Dr. Oliver, Treffynnon, yr ysgrif- enydd, a ddywedodd fod 77 o ymgeiswyr am y bathodynau a gynnygid gan Miss Gee, Dinbych, i aelodau hynaf yn Ysgolion Sabbothol yr Eglwysi Rhyddion; ac yr oedd yn ammod nad oedd un ymgeisyda i fod yn Ilai na thrigain oed. A ganlyn oedd yr ennillwyrAnn Roberts, Wyddgrug, 88ain mlwydd oed; Henry Davies, Ty'nyffrltb, Saron, Dinbych, 87ain mlwydd oed; William Williams, 86ain mlwydd oed; S. Evans, 86aln mlwydd oed; Robert Thomas, 89ain mlwydd oed; R Roberte, 91aln mlwydd; a Richard Lloyd, Bethesda, 91 mlwydd oed; a William Bellis, VE yddgrug, 89aln mlwydd oed. Cyflwynwyd y bathodynau i amryw o'r enntllwyr gan Miss Gee. Pasiwyd penderfyniad o ddiolchgarwch i Mr. Evan Roberts, ac arweinwyr eraill y diwygiad, am y gwaith ragorol y buont hwy yo offerynau i'w gario allan. Talwyd diolchgarwch, hefyd, i'r newyndiadnron oedd wedi talu gym. maint o sylw i'r cyfarfodydd diwygiadol. LLYWYDD Y FLWYDDYN NESAF. Llywyddid cyfarfod blynyddol y cynarych. iolwyr gan y Parch. Dr. Abel J Parry. Cyflwynodd y Parch. Dr. Oliver adroddiad blynyddol, ac yr oedd y cytrif arianol yn untra boddhaol. Etholwyd y Parch. Griffith Ellis, Booble, yn llywydd y flwyddyn hon; y Parch. Dr. Oliver yn ysgrifenydd; a Mr H. Owen, Llandudno, yn drysorydd anrhydeddus. Y CYFARFOD CYHOEDDUS. Llywyddid y cyfarfod cyhoeddus yn yr hwyr gan Mr. Samuel Smith, A.S Siaradodd Mr. Herbert Lewis, A.s., a'r Parchi Thomas Law ar y diwygiad. Rhoddodd y diweddaf hanes dyddorol o'i brofiad ei hnn yn Neheudir Cymru a Illeoedd eraill Dadganodd el werthfawroglad o lafur Mr. Evan Roberts, a'i ofid o herwydd yr ymosodiad Uwfraidd a chreulawn wnaed arno.
MR. EVAN ROBERTS YN LIVERPOOL.
News
Cite
Share
MR. EVAN ROBERTS YN LIVERPOOL. Cynnaliwyd y cyfarfod nos Lun vn nghapel W esley*id Saesnig Brunswick, Price Street- adeilad digon eang I gynnwys deudaeg cant o bobl. Yr oedd y capel yn orlawn yn union yn mron ar ot, t'r drysan gael eu hagor. Am ban. ner awr wedi ichwech trefnwyd cyfarfod gorianw yn nghapel yr Annibynwyr Cymreig, lie y pregethal y Parch. W. J. Nicholson, Porbhaethwy. Yr cedd y cyfarfod nos Lun yn cael el gario yn mlaen yn debyg i arfer, ond tarawyd nodyn newydd ynddo gan Dr. M'Afee, yr hwn, yn nghwrsgweddi daer, a ddiolchodd 1 Ddnw am y gwasanaeth mawr oedd y wasg wedi ei wneyd i wasgaru Galr Duw, ac am y modd caredig yr oeddynt wedi ymddwyn tuag at y cenhadwr. Tua banner awr wedi salth safodd Evan Roberts yn y putpud, ae ymddangofiai yn hynod o fywiog. Cafwyd yr anerchiad feithaf a draddododd yn ystod y genhadaeth yn Liver- pool. Yn gyntaf, ceryddodd ran o'r gynnull. eidfa am nad oeddynt yn ymuno yn y canu, am slslal, ac yagafnder. Yr oedd rhai wedi dyfod yno a'n piseri yn weigion, rhai yn hanner gweig- ion, rhai yn llawn, a diolch ;i Dduw, yr oedd Ifestri rhai yn tori drosodd. Boed iddynt sylweddoli fod Dnw yn llenwl yr adeilad, yn gweled ac yn earn pawb, ac yn disgwyl addol*