Baner ac Amserau Cymru

'CYMDK[THASE\c\. DINBVCH, 1840.' FOS'DDIQIOS, t J"i Á.J .)1 Dane oadd wrth bell tamed gidar mwaa molus fam i yn ei ddarllen rioud yn y FAN SB yr wanos o'r blaun. Enw patriarch oadd dano fo, ag yr ydw i n ei nabod o ers liawer blwuddua, ao yn dda. iawn gin i am dano fo yn wastad. Fy iaig amcaa yn sgrifenu hyn heiddiw ydi dieleh i Mistar Haws am i mheuthua. Daoon gwbod gymmint blesiodd o arna i-ao nid sina i yn unig o d ar gauodd o rai tebig 1 m!fydde fo ddim yn hir heb yrru tannd tebig etto. Fo ydi r dun gore am neud darna fel liun y gwn i am dano fo. Mi welis lawer yn trio; ond rwsnt doudd hi doim ynyn nhw, fel y man hi yn Mistar Huws. Man r ddawn gyno fo tu hwnt i neb adwaunis rioud. Dene r pethe rheini yn y Dry SOT J a fawr d'pin o amser yn oi, roudd o yn u galw nhw yn 'Adgonoa,' wsl dawn i buth yn sowldiwr, ddarllenes mou gwell nhw or siort onddan nhw rioud yn y mownd. Roudd&n nhw yn weith y Drysorfa I gyd ddwu waith drosodd, a chwaneg. Ac tondd pa.wb yn deud run pth am danyn nhw. Fel y deudis i, d!oloh i'r gwelnidog parchua o Lanelwu ydi famcan i n y llythur yma, a deud wrtho fo pe clywe fo ar i galon anfon tipin o hanea y saaiynau ar ol bono yn Ninbech y bydde liawer iawn blaw fi yn barod i dclownsio o lawenudd. Mi rydw i n bur aicir i fod o n mhob nn fu yn y dre yita buth er hynu, canus yn y cwmpasodd yma mae o wedi buw rhyd ramaer. Ac nid nn i golli easiwn a bithe o t'ewn i gyrhaudd o ydi Mistar Ben- jamin Huws, mi na. i 1w. Oua g-sbeth am u hanes nhw, tybed? Maddened rhen was ardderchog hwn i Grist am y mod i yn mund mor bv arno. Mau gin i ddau reswm eru dros fy hyfdra Y cynta. ydi mharcb i n wastad iddo fo Mi fudd yn dda gin i weld o yn y mhasio bob amser, a dalia i ddim deud cymmint a hynu am nob pregethwr. Y llall ydi y peth awgrymea 1 or blaun—gwbod mor falch fydde llav/er o ddarllen yr hanea. Gan ddymuno iddo gaul buw yn hir iawn etto i waaieuthu y pulpud a'r wasg, a chofio ato, Ydwuf, &c., Y G ROB s.

Ol-ysgrif. —Dene fudd y sgrifenwrs mawr yn galw y peth fyddD. nhw yn i sgrifenu ar ol y peth blaunorol, ynte? F ol ya..Tif i i gid y dl gofun i chi, fon'ddigion, tadde pob gwalle grammadeg a siilebiaeth ydech chi yn gaul yn y pethe rwuf yn u gyru i chi, a chithe yn gredig dsos ben yn u rboid nhw i fewn. Anghofio gofyn am y maddeuant yma wnes yn y llythur cynta. Wir, ai chfadde bi i gid, hdddiw y douth o i mhen i gyota y dlaswn ofun am dano fo. Raid i chi ddim traffeithu deud dim yn nghwt hwn. Mi gymra i n ganiataol jTcb bod chi yn gneud. Rydw i n ch nabod chi bellach yn no clda.- Y Grots. .c. --=-a

Y PEN BLAEKOR. FOSEDDIGION, Yr wyf yn teim!o i fesur yn -sylattid i ysgrifenu dim ynghyichygwfdahwn. Gxvrtra adnabyddua ydyw. Fe'i ceir yn mron yn rnhnb eglwts, Yn ngwyncb Uythyien y rhecl y mae yr holl flaenotiaid a ddewisir gan yr eglwya yn gyd-stad a chyd-radd o ran awdur- dod, hawl, a braint. 0 herwydd hyny, ni ddylai fod pen blaenor. Ond bod y mae efe. Myna bod. Gwthio e! hun. Hwyrach fod ei boced yn drvmacb. Neu, dichon mai ei wyneb sydd yn galetach. bier ydyw fod y lleill yn eiddil ac yn wasaidd. Am en bod hwv yn wlanenaidd yr aeth efe yn ben amynt. Y gwlanerseiddiwch hwn a alwenthwy yu 'garn feeddweh,' neu 'dim leiolo codi helynt.' Ni felddiant godi helrnt. Y mae ganddynt ormod o ofn. Pedechreoenfc ddai ar eu hawiiau nid hir y byddal efe c?n euro o danodd. Nid oes calon gref yn y pen b'asnor. Tra- hacs a haerllug ydyw. Nid dyn cryf. Ond er hyny, cryfach na'r fh&i gweiniaid o dano. Beth pe meiddjai y rbal gweiniaid ddyweyd yn ei wyneb y pethau a ddywedant yn ei gefn Yn el waith y mae gogoniant' mawr y psn blaenor. Yn ei law tf y cedwir liyfr cyhoeddiadau yr eglwys. Nid ymgynghora byth a'i gyd- thenoriaid i bwy i ofyn cyhoeddiad. Pa both a wyddant hwy pwy a ^ddvlai gael ei wahodd i lanw y pulpud, Digon o fraint iddyi t hwy vdyw gwrandaw yn ddistaw ar y neb y bydd efe wedi ei wahodd, fel y peohadnriaid eyffre, in eraill. Gyda hyn o wahasiaefcb, eu bod hwy—o ryfedd ras-yn cael gwneya hyny yn y eeS fawr. Yn ei law ef y mae liyfr y cyhoeddiadau er's blynyddoedd. Y mae yn iiawn hyd 1910, yegat fydd. Gud a. wyp y cyd-swyddogion mtn pwy sydd ynddo yn mlaen? Na wyddant L-y, yn ddim pellach na tberfyn y rhaglen am y flwyddyn hon. Dim pellach Ac o'i beo-arglwyddiaeth ef y maent yn cael oyrhaedd hyd yn hyny. Efe a anfonodd y rhestr i law y trefnwr. Ond heb ei dangMJ iddynt hwy. Yo yr argraph y gwelsant hwy hi gynfcaf. Bob tir neu bedair blynedd daw cyfaifod misol i gapel y pen blaenor. Hwvrach yr ymostynga efe i cfyn:—Twy gawn ni i bfegethu?' Ood ef«3 a ofala am ftysio dyweyd cyn i neb arall gael e! anadl a.to :—' Y rhai'n a? rhal'n oeddwn i yn feddwl, A iiyna ben ar y 'sgwrs, Y rhai byn fyddant. Yr un fath gyda chyfarfed pregethu. oa digwydda efe feddwl am gael un, Y pregethwr fydd yn ei gynnyg ef i swydd, neu i fviied i'r saeiwn, dyna y pregethwr I ofyn cyhoedd- iad iddo. Os na bydd pregethwr yn ei lyfrau ef ni chaiff sarigu pulpud Bethel yn dra.gywydd. Efe aydd yn bywhau, ac ere sydd yn marwbau. Efe fydd yn dewis y bugsil. Pan ddiflasa efe arao bydd yn rbywyr iddo fyn'd.' Ar hyd y blynyddoedd efe a fydd yn galw sr rai i$-a»fer moddicn.' Ere ydyw y pen meistr. Gweialon ydyw pawb eraiil. Nid oea gan ddynion c-ttrfdin ddim i'w wneyd oud ufuddhau, a chyfrif hyny yn fraint. A rheswm da pa ham ? Onid efe ydyw y pen blaenor ? Nid adnoi o'r Beibl, na gair o benriill, ydvw ei brofiad ef. Yn gryno lawn, profiad Robinson Crusce ydyw ei brofiad yntau :—'I'm monarch of all I survey.' Y mae tsrdd y pen biaenor yn hen-moT hen a dyddiau yr Apostoi loan. Enw tad yr urdd oedd Diotrephes. Ydwyf, &c., CYNIC.

DAFYDD JONES 0 GAIO. FONEDDIGION, Yn y rhifyn diweddaf o'ch newyddiadur poblogaidd a. chymmetadwy gwelaf fod Hoff o'r 11m Emynyddion yn ymholi am hanes y gwr ag y mae ei onw uwch ben y llythyr hwn. Diagynodd i fy rhan yn ystod ygauaf diweddaf i ddarllen papur o flaen y Gymdeitbaa Len- yddol ag yr ydwyf yn cael yr anthydedd o fod yn aelod di-YAbd o honi, ar Rai o hen Emynwyr Cymru,' yn ea plith DafydCi Jones o Gaia. Yn mbarotoad y papur gweddris ydyw dyweyd i mi fentbyca o bob ffynnoTieil oedd o fewn fy ngja^rhaedd—Emi'nwyr Cpmtu. SaneflLlenydctiarth Cyan u. Enw-gion Cpmru, Traethodau Dr. Edwards, &c„ fel nad oes dim vu wreiddiol yn y sylwadau a wnaed genyf. Wele yr byn oedd yn dwyn pertbynas a, Dafydd Jones yn dilyn, gan obeitbio y bydd yn foddhaol i Hoff o'r Hen Emynyddion, ac yn dderbyniol i'ch lliaws dar- llenwyr:— Dafydd Jones o Gaio.—Bardd cyasegredig enwog. Nid oes aicrwydd pendant am flwyddyn ei enedigaeth; ac y mae cymmaint o Bail dros yr amseriad a rodrlir yn I Llyfr Emynau y Mefchodistiaid Calfiuaidd sef 1711, a throa nnrhyw un arall. Bu fyw i fyned yn 66ain mlwydd oed; aef, hyd y flwyddyn 1777. Dychwolwyd ef drwy bregethiad un o'r enw Isaac Pfya, ao ymanodd a'r Annibynwyr yn Orugybar, lie y bu o wasanfteth diffawr i'r aohos goreu. Dywedlr ddarfod i'w ddvfod- lad i With crefyddwyr fod yn gafraeilad gwerthfawr yn yr oes erlirfgar hono, i(Rr. fod ei ddoniau a'i gyfoefch o fawr gymmhor'-h i'w frodyr gweiniaid pan yr oedd peirlau digofaint y gelynion yn boethion o'a ham- evloh. Yraddengya fod rhigymu yn all natur iddo a cbyn ei dioadigaeth yr oedd ei rigymau ya arddangos chwaeth isel, ond wedi e! ddychweliad defnyddiodd y ddawn a. fosal gyda hi yn gwaaanaefchu ffyliaid i ddy- benion uwch. Ar g",is gweinldcgion, ac eraill, ym- gymmerodd chySeithu Salrnau 0-]vi Dr. ^Vatty ir GymraeJ ac y mae ei gyfieitbiad o'r sal ma a a'r emynan hyn yu cynnwys, fe ddyweair gan rai cym- mhwya i farnu, o gant i gant a banner o'r pennillion melusaf ac ystwythaf ya yr ia'sth. Er enghiaifft, y pennillion hyny sydd ya dechreu—• Yr iachawdwriseth fawr yn Nghrist,' Gwaith hyfryd i&wn a melna yw," O am gael golwg hdf o'r wlad,' ac eraill. Ac am ei emynau gwreiddiol, tra yr addefir nad ydynt mor uweh>addol a'i gyfieithiadau, etto y mae rhai o honynt yn deilwng o dswysog yr emynwyr. "Wele rai o bonynt: Plant ydym etto dan ein hoed' (y pemiill cyntaf}, Wele oawsom y Messiah (y tri phennili), '0 Arglwydd, galw etto Perefia wy'a y byd (dau bentiill ag y byddaf yn synu na chenir mwy araynt), Mae, mae, Yr amser hyfryd yn resnau (y pum pennill). Y mae rh d wedi oeisfo rhoddi blaenotiaeth i Dafydd Jones ar Pantycelyn fel emynwr, ac ar yr Archddiacon Prys fel oyfieitbydd y Salmau. Mewn perthyoM i hyn dywed un na cbeir aall yn yr na f)'i ysgrifau i'w gybuddo o fod yn gyfaill i Fethodlstiaeth Calfinaidd :—'Tybiwn nas gall dim oud sei enwadol, a hono yn un led eithafol, ganfod yn Dafydd Jonea emynydd i'w gymmharu a Williams, Pantycelyn. Y mae yn wir ei fod wedi canu rhai emyaau tg y galiasrii y bardd o Bantycolyn genfigenn wrthynt. Ond yn eu rbif yn gystal a'u hanaawdd, a'u cymmeryd at eu gilydd, y mie eiddo Williams yn tra ragori ar emycau Dafydd "Jones. Am y cyfitiihiad o'r Salman digon ydvw dywedyd fed e'ddo Dafydd Jouea yn yat.yth&ch yn y cyffredin, ac yn bawddash w cariUs tra y mae Bdrnwnd Prys yn oyfieitbu jn fwy Hythyrepol ac yn fwy cynnwyafawr. Cyfiy'thiad o gyfieitbiad oedd yr elcido Dafydd Jones, tra yr oedd y" archddiacon yn ddigon o ysgolhaig i drot y testyn Hebi-aeg i iaith y (.') iriry.' Yn y cvesylltiad hwn, a chyda goJwg ar yr hyo y eyfeiriwvd Pto, y mae Gweirydd ap Rhys wedi ysgrifenu ge!riau y cyttuna p^wb synwyrol a hwy :— 'Mwy buddlol na chelsio pwyso a chymmharu y gwtr da hyn a fyddai i ni droi at ffynnonell pcb rboadiad daionua, a phob thodd wBithfawr, i ddiolch id.lo am fendithio ein cenedl a doniau a gwaaanaeth gwtr mor enwog, ac i ddeisyfu arco gyfodi lluoedd o'a oyffelyb yii ein myf,,g etto.' Ydwyf, he., LLOFFWK.

FONEDDIGIO.T, Gofyna un Hoff o'r Hen Emynyddion am fanylion am y gwr nchod. I aroa i rywun arall ddyfod â. mwy o'i hanea gwas. anaethed yr by a a gaolyn :— 'David ,/ones a anwyd yn 1711, mewn lie o'r enw Cwm Go?erddan, ya mhlwyf Caio, yn sir Gaerfyrddin; a bu yn byw wedi hyny yn Hafod Dafolog, yn mhhvyf Llanwrda, yn agos i Llanymddyfd, yn yr un air, lie yr oedd yn trin amaetbyddiaetb, ao yn masnacnu mewn anifeiliaid. Ei brif waith ydyw ei gyfieithlad o Salmau a Hymcau Waists. 0 ran ei dybiau cref- yddol yr oedd yn YmneilkUiwr, ao yn aeled o gym- deitbaa n i u eglwYB Annibynol. Bu fatw Awst 30ain, 1777, yn 6Ga.in mlwydd oad, a chladdwyd ef wrth gape! Crugybar.' Cvhoeddodd y llyfrau a ganlyn Difyrwch y Pererinion 1751 Etto 1763 Etto, yr ail ran 1761 Fd>mau Dafydd 17t6 Difyrwch y Pererinion, y drydedd ran 1770 Caniadau Dwyfol. 1771 Huranau a Gkaniadau Yibrydol 1775 Can Ddiviiol, pan D. Jones (gytit o Gaio) 1779 Pigion o Hymnau Dr. J. Walt?, ac eraiil, ynghyd a chwanegbd n&d oedd yn yr argraphiad cyntaf, 1791. Hamnau a Chaniadau Ynbrydol, yn dri liyfr, gan Dr. J. Watts. Ac a gyfieithwyd i'r Gymraeg gan David Jonea, Ofieithydd y Salmau, y trydydd ar graphiad yu 1794.—Allan o Williams' Eminent Welsh- men a Llyfrvddiaetk y Cymrv. Ydwyf, &c., O.

PELLEBYR LLANGADFAN. FONEDDIGION, Yn eich rhifyn o'r FANES am y 6ed o-yfiaol ym- ddangosodd llythyr gan un a eilw ei hun Sylwedydd Pen Bongcyn Cram,' nodweddion amlycaf pa un ydyw haerilugrwydd, cecfigen, hunanoldeb, a beidd- gHwch. ° Yn eich rhifyn diweddaf gwelaia el fod yn cael ei bwyso, a'i gael yn bdn, gan Langc o Erfyl. 0 herwydd arnryw gyÍeidadau gwawdiol oedd yn ei lythyr, yr ydym wedi cael aeUoa i syau na buaaai efe wedi caei ei glorianu gan rai o 'enwogion ysgriblyddo"' Nantyreira; ond, o ran hyny. y mao yn fwy na thebyg nad oedd yn eu plith glorianau digon rbydlyd a di- addcrn i osod y fath gmglwytb o huddugl a pha;ddn— hunanoldeb a chenfigen-ynùdynt. Yn ol yr hyn a ddeallwn, nid oes gan bobl y Nant un gWlthwynehlad i dalu treth tuag as y mudiad dan sylw; ac nid oea genym ninnau, gen mai i Cefncoch y byddwn ni yn cyfeiiio ein ca,mrau o ben y 'Sgwylfa yma; ond, er hyuy, gwelwn i gyfeiriad Llane tvl a'r Nant; ha y m&e pob! y Nant yn goifcd byw yn ddigon caled er ymfstyn corynau silk hits lords y Uan. A liawer gwaifch y meddunawyd ni gan chwerthin wrth weltd het ambell un o'r cyfryw yn fwy o weith na'i ben. Ai tybed mai a llatbeni 'r ment y meanrodd Sylio- edydd y pellder o Bont Dolwea i'r chwarel, pan y can-ddo ddeuta mil o latheai i dri clnnt? Daw yr awel i lawr o gyfeiriad y Nant, droa ben 'Sgwylfa yma, gydag ocheneidiau siomiant ar ei hedyn—fiomiant, y Jme yn debyg, am na dda'iasant ar y cyfleuadra i gael y mellt, neu'r 'Tylwyth Teg,' i gludo csryg at y bont, cyn i'r irellt fvned i Langadfan i gludo canadwriaeth- au 'hysteric idd' i'r meddyg; a. chyn i'r',Tylwyth Teg warchae ar Sylwedydd ar Fongcyn Craen; ac y mae yn amlwg, erbyn hyn, eu bod yn pwyso yn drwm arno, gan fod el syoiadau, yn ol ei lythyr diweddaf, yn drychfiiakld o gyfyng Ac oddi wrth ei waith yn dy- weyd mai pump a naw (5-s. 9c.) fyddai cynnyrcb treth oddimai yn y bunt, uwcu law po. t Dolwen, a'i gyf- attebiaeth o'r draul o godi'r ceryg, a chodi a cliynaal telegraph i'r ardal anghyabell hono sm ug in mlyiiadd,l gallwn benderfynu mai arncan y Tylwyth Teg yn ei warchae ydyw cael ei ben gwag ;yn gerbyd i gludo ceryg at y bont grybwylledig. Yn awr, y mae gobait'n am i'r bont gael ei chodi, gan fod gwedd y Tylwyth Teg yn myn'd &'r wagen geryg i fyny i gario yn rhad ac o ganlyniad y mae yn debyg y daw y trethi i 10wr o'r ardal gyfoethog hono i ohwyddo csntiau y silk hats am ysbaid etto. Dywed Sylwedydd fod llwyddiaut masnaohwyr a pbobi y silk hats yn dibynu ar eu hymdrech di ddarfod \n helpu eu hunain; ac yr ydym ninnau ar ben y 'SgwyJf;\ yma yn gwybod hyny, ae nid oea ammheu- aeth nad ydyw pobl y Nint, hefyd, yn gwybod hyay yn dda. Pa beth a feddylia Sylwedydd, tybed, pan y dywed en bod yn mwynbau mwy o egwyddoriou ?' Credwn y gwyr pobl Nantyreira pa beth ydyw bod ynegwydd- orol; ond pin y dyweJ fod 'ma.snachwyr a phobl y silk hats sydd yn byw yn ngwaelod y plwyf yma, yn mwynhsn mwy o egwyddorion,' nid ydym yn ei ddeall, 08 nad eu bod yn rhagori mewn gallu i dynu mei o ysgeibwd 'bwgan y dreth.' Good bye i Mr. Sylwedydd. Ac yn awr, chwi ei I gynnorthwywyr, cymmerweb rybadd, a pharotowch eich amddiffyniad. Liwythwch eich cyfiegrau & siwgr, a gofelwch gadw eu ffroenau o gyteiriad y 'Sgwylfa I yma, rhag mai o St. Helena'r golygydd y darlleawn eich hanea nesaf. Ydwyf, &o., GUN GBISWYDDKN,

G 0 R M 0 D 0 SON AM DDADGVSSYLLTIA MAWR .yw'l' cablu sydd ar yr Ymneillduwyr am feiddio "son am Ddadg-yssylltiad a Dadwaddoliad yr Eglwys Wladol. Y gwir am dano yw, nid ydym yn son banner yr hyn ddylem. I Bydded i ganlynwyr Harri yr Wytbfed gynnal eu crefydd eu huuain, a thalu eu hesgobion, eu deoniaid, eu barcbddiaconiaid, a'u parsoniaid, heb ymyraeth & ni, a boddlawn fyddwn. Byddwu mor ddistnw a gwaddod ar y fath byngciau, so yn barod i ddyweyd, Boed rhyngoch a'ch gilydd.' Ond, gan ein bod yn cael ein gorfodi i dalu'r degwm er cynnal eu swyddogion mewn moethau a brasder, y mae genym berffaith bawl, nid yn unig i siarad. ysgrifenu, traethu, a phregethu yn erbyn y fath garawri, end, befyd, i ddemandio fod y fath orthrwm i gael ei symmud oddi ar ein cofuau. Beth pe bae yr Eglwys wyr yn cael eu gorfodi i synnal crefydd y gwahanol enwadau ? Breiiin Miwyl dyna le fuaaai yma Dryllieat y creigiau, chwalent y brynian, dyrnent y Inyn- yddoedd, a gosodsnt Tywi, Taifi, a Llya y Bala, ar dân. Ni roddeut hvia i'w hamrantau, gorphwys- fa i'w cyrph, na llouyddwch i'w heneidiau, nes siglo y baich oddi ar eu hysgwyddau. Hwynthwy i dalu at gynual crefydd y Meth- odistiaid, y Bedyddwyr, yr Annibynwyr, a'r Wesleyaid, na wnaent byth Cyn y buasai hyny yn cyinmervd lie, buasai bob Diao wedi troi yn wyn, pob mochyn yn hedfan, pob afon yn rhedeg yn ei gwrthol, a'r Wyddfa wedi tsyned am dn:p i America. Buasent yn ffieiddio y ineddylddrych o dalu at gynnaliaeth yr hen bregethwyr Ymneillduol. Carasent roddi cyn- northwy"»t ddiwalla angbeniou yr offeiriaid Pabaidd, ond wfft i'r hen bregethwyr Gan mai fel hyn y mae pethau yn bod, yn euw rheswm a dynoliaeth pa fodd y maent hwy yn disgwyl i ninnau rcddi ein harian at eu gwasan- aeth hwy—gwasanaeth sydd mor groes i'n credo a'n toimlad ? Nid ydym ni yn credu o gwbl yn y croesau, y darluniau, y seremonlan, y defodau, y dwfr sanctaidd, yr arogldarth, y gwisgoedd Pabyddol, ynghyd a'r holl ffal de rai sydd ganddynt. Os'ydynt am fyned i Rufain, pa ham nad aent yno bag and bagcfctge, ac na fydded iddynt adael gewin ar oi. Yr ydym ni yn cynnal ein gweinidog;on, ein colesau, ein Cymdeithasau Caftrefola Thramor, ac wedi adeiladu miloedd o gapeli ar ein traul ein hnnain-p1 ham na wnaent hwythau yr un peth ? Dynioit tlawd ydyw v rhan fwyaf o'r Ymneill- duwyr, ond y mae mawrion y wlad gan yr Eglwyswyr. Ganddynt hwy y mae y tywys- ogion, y duciaid, yr ieiril, yr arglwyddi, y rhag- lawiaid, y tirfeddiannwyr, ynghyd a phrif gyf- oethogion y genedl ac onid yw yn ofnadwy meddwl fod ftermwyr, siopwyr, cryddion, gofiaid, chwarelwyr, glowyr, seiri, a gwesthwyr y deyrnas, yn myued i gael eu gorfodi i gynnal ysfroliou yr Eglwyswyr cyfoethog hyn Yr ydym yn gwybod am rai o honynt ag ydynt yn ddigon egwyddorol i gynnoithwyo yr Ymneillduwyr yn eu gwahanol amcanion. Ben- dith y Nefoedd fyddo arnyut, a bydded iddynt gael eu lliosogi wrth y milivnau Yr ydym ninnau hefyd yn barod i'w cyn- noitbwyo hwythau, ganol nos fel ganol dydd Ond, y mae yn rhaid iddynt gofio, mai cyn- northwy gwirfodclcl ydyw i fod, ac nid cyn- northwy gorfodol. Nid ydyw gorfodiaeth yn ein cyffes ffydd ni o gwbl. Nid bod i gael ei yru ydyw dyn—mae yn rhy fawr ac urddasol at hyny. Y mae yn rhaid gyru mochyn, a gyru asyn, ond anoain dyn. Nid yw yr Arglwydd ei bun yu gyru ciyti-I Efe a,'m harwain ar hyd Uwybrau cyfiawnder.' Rhoddwr Uaiven y mae Du w yn ei garu, Gwn am ffermwr cyfrifol wedi talu ar hyd ei oes bymtheg cant o bunnau mewn degwm, ae na fu ei droed erioed tu fewn i bal- mant yr Eglwys Wladol A oes rhyw reswm mewn petlffel byn ? SÔrl am Ddadgyssylitiad, yn wir? Na, nid ydym yn son banner yr hyn ddylem. Y mae yn f-yn genyf fcd ein cenedl wedi bod mor ddistaw ar hyei y I lynyddoedd ? Yr ydy m wedi bod yn asynod ar li i d yr oesau i gario beicbiau na pherthynant i ni o gwbl. Dywed hen aduod fel hyn Canys pan ooddym gyda chwi, hyn a orchymynasom i chwi, os byddai neb na fynai weitbio, na chai fwyta shwaith.' Ond, arferiad yr Eglwys Wladol yw mai y rbai a weitbiant leiaf sydd yn cael y t!11 goren. Y mae yr Eglwys wedi bod ar hyd yr oesau yn nythle i segurwyr, ynghyd a phob math o gymmeriadau. Yn inys-gy rhai wein- yddent yn ei chyssegr yr oedd y glwfch, y godin- ebwr, y tyngwr, y cribddeiiiwr, a'r meddwyn. Wrth gwrs, Did cymineriadau fel hyn ydyw ei swyddogion presennol. Y mae liawer o honynt yn ddyuion efengylaidd ac ymroddgar, ac yn ilawn o weithredoedd cIa. Ond yr un yw y degwm o hyd. Megys yr oedd yn y dechreu, y mae yr awr hon,' ond ni ddywedaf ragor. Onid yw yn ofnadwy fod y D'rprwywyr Eglwysig (pwy bynag yw y boneddigion hyn) yn pacedu ugain mil oddi ar Gymru yu flyiiyodol Nid rhyfedd fod Cymru yn dlawd a thlawd y bydd tra paro pethau yn y sefyllfa hon. Nid rbyfedd fod yr hen tfydd Gymreig It golwg mor lipa ami pan y maa cynnifer o hen feoywod Egiwvsig yn tynu ei pliluf. Os eir yn mlaen ycbydig rol hyn byddant wedi myned a'r pluf a'r corpws. Yr unig beth y gall Cymru ddis- gwyl fydd—y giblets. le, ugain mil yn flynyddol i'r Disprwywyr Eglwysig ugain mil i'r esgobion A pha faint o ugeiniau o filoedd i'r swyddogion eraill, nis gwn Ot-ict y cyhuddiad a ddygir yn ein herbyn ni gan yr Eglwyswyr yw, ein bod byth ac hefyd yn son "am y Dadgyssylltiad. Dywedaf nnnau etto, uad ydym yn sou hanner yr hyn a ddylem. Pe bae yr 4 Anwyl gariadus frodyr yn go-rfod dioddef y fath aoghyfiawnder, a chario y beichiau trymion sydd wedi bod ar ein cefnau er's liawer o flynyddoedd, gwaeddent mor uchel nes y byddai i drigoliou Georgum Sidus i'w el clywed. 'Yr ydym wedi bod yn cysgu, yn lied orwedd, yn plethu dwylaw, yn hepiao, ac yn breudd- wydio ar hyd yr oesau. Y mae genym gannoedd lawer o political parsons i'w cael, pa rai a ar- llwysant eu mellditbioa o'r pulpudau ar ben yr Ymneillduwyr, gan eu gaiw yn ymyrwyr,' hereticiaid,' terfysgwyr,' bradwyr,' ac 'an- ffyddwyr.' Ond, gallaf eich sicrhau fod pre- gethau gwleidyddol' o bulpudau Ymneillduol I gethau gwleidyddol' o bulpudau Ymneillduol yn hynod anaml. Yr ydwyf fi yn hollol groes i weinidogion satthu bwJedi o'r pulpudau at ben yr Eglwys Wladol. Y mae ganddynt well athrawiaeth o'r banner i'w thraethu i glyw marwolion. Ond, gwneler defnydd o bob cyfleusrlra ax byd yr wythnos i ddadleu ein bawliau. Yr ydym wedi bod yn rhy ddistaw o'r banner yn y gorphenol y mae yn llawn bryd i ni bellaeh ddyrchafu ein lleisiau fel udgyrn, a gweithio fel cewri, v Yn hen eglwys barchns L'anwenarth, yn sir Fynwy, yn amser yr enwog Francis Hiley, yr oedd yno hen ddiacon ffraeth iavvn, o'r enw S-tmi Shoo.' Yr oedd Sarni yn un o'r cytn- meriadau disgleiriaf yn y sir. Nid ofnai ddyweyd ei feddwl yn ddi-dderbyn-wyneb. Un boreu-Sabbath yr oedd dyn ieuangc o'r Gogledd yn pregethu yno. Ond, pregeth sych, ddiflas, a di-ddylanwad hollol oedd ganddo. Yr oedd y gynnulleidfa yn hynod farw, a Sami a'i ben i Jawr. O'r dlwedd dywedai y pregethwr, 'Y mae yn dda iawn genyf weled yr oes yn gwella. Y mae dynion yn dyfod yn fwy boneddigaidd bob dydd. Yr oedd yr hen wrandawyr yn hynod "ystwrbyd yn yr odfeuon gwaeddai un A men,' gwaeddai y llall Diolcb,' a'r trydydd waeddai I Haleliwia" Clywais am hen \Vr ystwrllyd genych chwithau, o'r enw Sami Shon y mae yntau wedi dysgu ychydig foesau erbyn hyn.' 'Ah,' ebe Sami yn ol, pe baet tithau yn y vice, yn cael dy scriwio, buaset tithau yn gwaeddi hefyd,' j Y mae yn syndod na fuasem ni fel Ymneill- duwyr yn gwaeddi mwy, o blegid yn y vice yr ydym wedi bod ar hyd yr oesau. Meddylier am y poeni, y dirwyo, yr alltadio, y carcharu, y crogi, a'r liosgi sydd wedi bod ar ein tadau. Yn y vise yr oeddynt yn treulio eu bywyd. Dyma m'snau yn Nghymru-yn y vice byth ac hefyd Cof am vreithrsdiadau ysgeler Llan- armon, y Mochdre, yr Eglwys weo, Llannefydd, yr Hendy gwyn ar Dâf, ac ugeioiau gyda hwy, He yr oedd piismyn, beilÜdd, arwerthwyr, a phrif ddyhirod y wlad, er gwneyd ymaith a meddiannau'r ffermwyr, er talu hlir swyddogion yr Eglwys Sefydledig. Cafwyd gwared o'r Dreth Eglwys am rhyw ysbaid ond mor wir a bod deuddeg ceiniog yn gwneyd swllt, dyma hi wedi cael adgyfodiad ar flurf y Gyfraith Addysg. Dyma'r vice greulonaf o'r cwbl—y mae ynddi fwy o ysgriwial1 nag a feddvlia neb. Y mae yn llawn bryd i ni waeddi, a dwyn yn mlaen ein gyrdd i ddryllio cadwynau gormes. D. OLIVER EDWARDS.

LLOFEUDDIAETH MBRCH YN EBB EX. BOREU ddydd Sadwrn daethpwyd o hyd i gorph Maud Garrett, tua 18 mhvydd oed, o Alfred Road, Brent-woo.d, yn gorwedd mewn twll ar Warley Gap, yn agosi Brentford, Essex. Yr oedd yiia archoli dychrynHyd ar y wyneb, ac yr oedd rhai o'i danneddwedi cael eu envoi mewn. Y dybiaeth ydoedd fod y fercll wedi cael ei llof- rnddio. Yr oedd yn amlwg fod v niweidiau wedi cael eu gwneyd gydag erfyn miniog. Gwneir ymchwiliad i'r mater gan yr heddgeid- waid. Cymmerwyd milwr o luesttai Warley i fyny ar ddrwgdybiaeth fod ganddo law yn yr anfadwaith.

CYFARFOD MISOL NEW YORK YN ERBYN TORI CYSSYLLTIAD A'R CY FE1STEDDF0D YN LIVERPOOL. Dyma fel yr ysgrifena W. Ap Rees, yr ys.'rifenydd, i'r Drych •— NEW YaHK, Mai 5ei.— Ar y daflen a ddan fonwyd i'n dwylaw gan y Bwrdd Cenhadol yn y wlad hon, yr ydym ya gweled nas gallwn gynnal cenhadwr neu gechadaeth annibynol yn India am lai na phum mil 0 ddoleri yn flynyd iol; ac mewn tretn i gynnal ein cenhadaeth gartreful, fel yr ydym v. e 1 i aifer gwneyd, byddai yn rhaid casglu yn flynyddol ddwy fit arall, yr hyn a wnai y casgliad yn 7,000 o ddoleri bob blwyddyn fleb law hyn, y mae eglwya ]Sew York wedi arfer casglu at y Genhadaeth Dramor er's dros ddeugain mlynedd; ac nid ydvw yn hawdd, nac yn ddewisol, ganddidori ei chyssylltiad â'r gwaith yn India. Gan ein bod yr un eyfundeb jn y dawy wlad, a ehan fod y Geuhadaeth Dramor yn perthyn i ni yn y wlad boa fel i'r than arall o'r cyfundeb yn yr Hen Wiad. ymddengys i nim-n ynfydrwydd ydyw y eyniad, hyd yn oed pe yn ein gallu, i sefydlu cenhadaeth annibynol yn y maes a berthyn iddynt hwy ac yuen hymyl. Yr ydym yn deall mai nid Cyf "istiyldfod Gweitbiol y Genhadaeth yn Liverpool sydd am dori yr undebsyfd rhyngoma'n gilydd; caraut h » y i ni barhau yn yr undeb, eithr anesmwyth der Dr. Jone" ein cenbadwr, a t wrthdaf awi Hi er's blynyddoedd a'r Cyieistsddfod. Dylai y wlad hon gael gwyborl y gwir achos o'r drafod aeth hon, a bod y rhai a fu yn Liverpool yn edrych i mewa i'r achos yn argyhoeddedig ei fod wedi cael yr un chwareu teg a'r un caredig- rwydd. os nad mwy, gan y Cyfeiateddfod a'r eenhadon eraill sydd ar y rnaea Yn ngwyneb yr ystyriaethan hyn pasiodd Cyfarfod Misol New York, yn ei eisteddiad am Ebri 1 27ain, y neaderfyniadan canlynol 1. Ein bod yn anghyminera-lwyo y syniadau a ymddengys ar y datlen o dan y penau 1, 2 a 3 2. Ein bod yn anghymmeradwyo yn arbenig i dori ein cyssyllfciad a'n brodyr yn Nghymru, nac i anfon cenhadwr neu penhadon alian dan uawdd Presbyteriaid y wlad h-,n, am y rheswm y byddai i'r naill neu y Hail ddinystrio ein 'Cenhadaeth Gartrefol. 3. Ein hod yn butTaith foddlawn, 0" cyd. synia y Cyfeisteddfod yn Liverpool, i anion Dr. Jones, os dewisa, yn oi i India ar yr un telerau ag o'r blaen, ac i nnrhyw ran. o r mass yno ag y gwelir yn ddoeth ei anfon iddo.

Dygwyd cyhuddiad yn Hys yr ynadon yn Abe's tawe, ddydd Gwener, yn erbyn John Do- herfy, teiliwr, 282, Carmarthen Road, o'r dref hono, o fod yn feddw ac afreosus, ac o ymosod ar yr Heddgeidwad Skiner. Dywedodd y cadeir. ydd en bod yn bendeifynol o roddi ymotodiadau ar heddgeidwaid i lawr ac felly, anfonatant y diffynydd i garchar am iis. Dydd Sadwrn claddwyd Mr. Thomas Lewis Richards, Gaerllys Ball Terrace, Aberdar, pregethwr lleygol gyda'r Bedyddwyr, yn Ngbladdfa Gyhoeddus y dref uchod. Yr oedd yn 85ain mlwydd oed. Yr oedd yn hanu o deulu y bardd emvog Lewis Glyn Cothi, ac yr oedd yn berfchyaas i'r diweddar Mr. Henry Richard, yr aeiod seneddol pros Mertbyr, ar yr ochr arall. C ynnaliodd cape! Hendre, sir Gaerfyrddin, en cyfarfod pregethu blynyddol y Sabbath di- weddaf, pryd y gwasanaethwyd gan y Parchn. W. Moses Davies a D. IvL Phillips. Cafwyd pregethau grymus ac adeiladol, ac yr oedd y capel eang ya orlawrt yn yr hwyr. Oliriodd yr eglwys hon ddyled eu capsi, yr hwn a gostiodd dros 1,600p., mewn un rnia ar bym- I theg. Yn awr, bwriada wneyd neuadd a dar- llenfa o'r hen gapel.

GENE ktU, HUGI-ms-Mal 20fed, priod Mr. William Hughes, erwynwr, Mlllward'a Terrace, 31, Henllan Street, Diubych, ar fab. HUGHES-Mai 20fed, piiod Mr. Evan Hugbea, Beacon's Hill (llytixyrgludydd, Bylchau), Dinbych), ar feroh. JOZIES—Mai 2 tain, priod Mr. Robert Jones, Uafarwr, 94 Henllan Street, Dinbych, ar ferch. PEIODASAU- ACSTIH-—RICHARDS— Mai loeg, yn Swyddta'r Cof- reatrydd, yn Nghonven, gan Mr. D. P. Daviea, Mr. Oadwaladr Austin, PantymSl, a Misa Mary Richards, Rhydgaled—y ddau o'r Bettwa, BDWAEPS—LKWTS—Mai 19eg. yo. nghstpel Methodist. iaid Oaifinaidd Reboboth, Prestatyn, dewy clrwydd- ed, gan y Parch Ezra Jonea, gweinidog, Mr. Tnomaa Edwards, Ty coch, Rhiwabon, a, Miss Sarah Lewis, Nant, Munsilia, Oroeaoawallt. EVANS—DAVIE^—Mai 15fed, yn ngbapel y Methodiat- iaid Calfinaidd, ya Ngwyddelwern, gan y Parch. Clement Evans, yn mbreaannoldeb Mr. D. P. Davies, cofreatrydd, Mr. David Evans, Pant-tywyll, Carrog, a Misa Gwea Dorcas Davies, Ease and Crown Inn, Gwyddelwerri. EVAKS—IEVAKS—Mai 15fed, yn ngbapel y Methodist" iaid Calfinaidd, ya Ngwyddelwern, gan y Parch. Clement Evans, yn cael ei gynnorthwyo gan y Parch. Edward Kva.r:s, o Goleg y Bala, Mr Thomas Evans, Hendre-ddwy-faen, Llangwra, a Miss Kate Evans, unig fercb. Mr. a Mrs. William Evans, Per,- tre Coch Gwyddelwerri. EVANS-PIUC!J-!vlai 16eg, yn Swyddf¡Ù Cofreatrydd, yn Nghorweo, gan Mr. D. P. Davies, Mr. Francis Evans, a Miss Sarah Pjioo-y ddau o Maescadw, Bettws. HUGHES—EVAKS—Mai 13eg, yn nghapel Methodiatiaid Calfinaidd Bfyoeglwys, gan y Parchn. J. Alan Lloyd, Bcyneglwys, a J. Tonka Hashes, Bwlch. gwyn, jHr. John Hughes (All Tej-l*), fferm Pen. y-stryd, Llandegia, & Mary Elizabeth, meich hynaf Mr. Evan Evans, Cae Madog Ucbaf, Bryneghvys, ger Corwen. RowrjA3SD3— Pabuy — Ma! 1ge9, yn ngbapel Tegid (PiL C) gan y Parch, J. Howell Hughes, yn cael ei gynnortbwyo gan y Parch. J. F. Jonea, Glynceiriog, y Parch. John Rowlands, Six Bells; At ertileri, Casnewydd-ar-Wysg, a Miss Anne Parry, 46 Mount Street, Bala. MAEWOLAETEAU. DAVISS—Mai 15fed, yn 44ain mlwydd ced, Mr. Pierce Davies (Ap CUdwen), Pentre, Gwythecin. EVANS — Mai ISfed. yn Y&bytty y Clefydon, yn Ngwrecam, Mr. John Evans, Bryn, Rhiwabon. KINS—Mai 8fed, yn 72afn mlwydd oed, Mr. Evan Jenkitia, Giyncam, Cilcenin, ar ol dim oud byr gys- taddo ddau cidtwrnod yn unig. Dydd Llun aeth at y meddyg ei bunito, ac yr oedd allan dydd Mawrth. Boren ddydd Meroher atosodd yn ei wely, a ch'ifodd gystudd caled dydd a noa lau; ond boreu ddydd Gwener efe a ymadawodd ft'i gystnddiaa oil. Cafodd gladdedigaeth barcbus iawn y dydd Mercher dilynol. Darllenwyd yn y t^ gan Mr. Davies, y dilynol. Darllenwyd yn y tý gan Mr. Davies, y ficer. Rhoddwyd emynallan wrth godi y coiph gan Mr. Evans, ficer, Pencareg (flof, mab chwaer i'r ym- adawedig), yr hwn, hefyd, a ddarlienodd yn yr eglwys, ac ar l%n y bedd; a phregethodd Mr. Davies, y ficer, yn yr egtwys. Yr oedd Mr. Evan Jenkins yn adnabyddua lawn yn inhell ac ngos. Un (j btant Pantyfallen ydoedd. Rhagflaenodd ei briod ef o ddeutu dwy flynedd yn ol ac yr oedd yn byw wrtho ei bun ar ol hyny, a'r forch, yr hon aydd yn byw yn Caegarn, yn gofalti am dano Gorphwysed yn dawel hyd forea y cod!; a thaened Duw ei adea glyd droa ei unig feroh, a'r teniu oil, a'r perthyn- asau lliosog sydd yn eu galar. jE>KiNs—Mai laf, yn 76aiu mlwydd oed, y Cadben John Jenkins, Neuadd Lwyd, ger Aberaeron. Y dydd Mercher canlynol hebryngwyd ei weddillion i dý ei hir gartref, yn nghladdfa yr addoldy ger lhtw, gan dyrfa liosog a galarua. Yn yr annedd-dy car- iwyd y gwasanaeth crefyddol, yn mIa-en gan Mr. Morgan Evans, Rhydgwlnllanau, Dechreuwyd y cyfarfod gan y Parch. J. Howell, Llwyncelyn, yn yr addoldy a phregethwyd gan y Parch. Owen Jones, Ffosffia; a gorphenwyd drwy weddl gan y Parch. T. Gwilym Evans, Aberaeron. Yr oedd yr ymadaw- edig yn aelod ffyddlawn o'i febyd o'r hen eglwys barchus a ymgyferfydd yn Ffosffin. Treuliodd ei oea ar y mor; ond byddai yn wastad yn nhy yr Ar- glwydd pan y caffai gyfleusdra; a gadawodd dyst- lolaeth dda ar ei ol ei fod wedi cad' gwreidclyn y mater: Amddiffyn y Nef a'fyddo dros y weddw yn ei hnnigedd, y ferch a'i tbeulu, a'r peithynasau oil. JOJ?E8—Mai lleg, yn 68ain mlwydd oe.i, wedi cystudd maith a cbaled, Mrs. Anne Jorie, Union, LJanddewj. Uaddodd Mrs. Jones ei phriod lawer o flpnvddoedd yn ol, pan oedd y plant yn ieuaingc: ond llwyddodd i'w dwyn i fyny yn aelodau defnyddiol o gymdeith- as, ac yn deulu crefyddol. Nid yn ami y bu gwraig weddw mo, llwyddiannus yn y cylch teolualdd; ond yr oedd Mrs .Jones yn cario yn mlaen ar un adeg fasnach Iwyddlannus. Nid oedd gan neb ammheu- aeth chwaith am nodwedd grefyddol y fam weitbgar a ffyddlawn hon yu Seion. Aelod ydoedd gyda'r T. efnyddion Calfinaidd yn Llanddewi Aberartb, ger Aberaeron a gtdawodd le amlwg :yn wag ar ei hymadawiad. Claddwyd hi yn nghladdfa Pgtwys y plwyf, He yr oedd amryw o'r tenlu o'i hlaen. De- chreuwyd y gwasanaeth yn y ty gan Mr. Morgan Evans. Oakford; a phregethwyd gan y Parch, T. Jenkins, Talybont. Yn yr eglwys a'r gladdfa gweinyddwyd gan y Parchn. Evans, ficer, a Jones, curad, Duw y fam a fyddo yn Ddnw i'r teulu oil. JONES—Mai 23ain, yn Slain mlwydd oed, Mr. Isaac Jones, Swan Lane, Dinbych, Yr oedd yn amlwg aino er's mlsoerid ei fed yn graddol lesghau, er pob gofjl ca-edlg a thyner o elddo ei fe; ch—Miss Jones, gyn t Mad-milliner yn masnachdy eang Mr. T. J. Williams, d-apcr. Yr oodd yr y madawedig yn wr tawel, a hoffas gan bawb, ac yn aelod ffyddlawn a dichlynaidd gyda'r Methodiatiaid Calfinaidd yn y Capel Mawr. Heb law Miss Jones gadawodd ferch ardi, yr hon sydd yn briod. ac yn byw yn Nghrlc- cieth. yn Eifionydd. Mab iddo ef, hefyd, ydyw Mr. William Jones, y masnachwr adnabyddus yn nhref Caernarfon, ac un o flaenoriaid eglwys y Methodiatiaid Oilfinaidd yn Engedi. Mab arall iddo ydoedd y pregethwr gwltthog, y diweddar Barch. Edward Jones, Runcorn, yr hwn a'i rbagflaenodd o ddentu pymtheng mlyriedd yn ol, Ehagfiaenwyd ef gan ei anwyI hriod o ddeutu chwe blynedd yn ol. Cymmer ei glsddedigaeth le yn mynwent yr Eglwys Wen yfory (ddydd Ian), dan y drefn newydd. A bwriedir cychwyn oddi wrth y ty am ddau o'r gloch. y prydaawn. LLEWELYN —- Mai Ged, yn 48aln mlwydd oed, Mr. Wil iam Llewelyn, Red Lion, Mydroilyn, Llanarth, sir Aberteifi. Y dydd LInn canlynol ihoddwyd yr hyn oedd farwol o hono yn nghladdfa yr addoldy Annibynol yn y He, pryd y darlleawyd ihan o Air yr Arglwydd, ac y gweddiwyd ya y tf gan Mr. Morgan Evans, Oakford. Yn yr addoldy gwaBan- aethwyd gan y Parch. J. Howell, y gweinidog. Nodded Rhagltmiaeih a fyddo dros y weddw a'r amddifaid yn eu galar. LLOYD—Mai lOfed, yn 84ain mlwydd oed, Mrs. Rachel Lloyd, Cofniriaeslla-o, Lhnurth (gynt o Pentycefa), sir Abeiteili. Dydd lau daeth tyrfa liosog ynghyd o 1 erthynaaau a cbydnabod i'w hebrwng i gladdfa Pencae. Cymmerwyd rhan yn y gwasanaeth yn y ty cyn cychwyn gan Mr. Morgan Evans, Rhydgwin- lianan, a'r Parch. J. M. Prytherch, Lhnarth: ac yn yr addoldy a'r gladdfa gan y Parch. Williams, Capel Ficer. Aelod gyda'r Wesleyaid yn Capel Ficer ydoedd yr ymadawedig er's liawer o flynydd- oedd. Gadawodd yr ymadawedig nifer o blant ac wyrion yn eu galar ar ei hoi. LLOYD—Mai 14eg, yn 78ain mlwydd ood, yn Anglesea House, Llanrwat, Elizabeth, gweddw Mr. Richard Lloyd. MILLS—Mai 18ied, yn 57ain mlwydd oed, Mr. Richard Mills, a graphydd, &o., Hall Street, Rhos. PBIOE—Mai 19eg, yn 66ain mlwydd oed, Mr. Rice Price, Llwyn mawr iaa, Pare, ger y Bala. PRITCHABD -Mai 2!ain) yn 61ain mlwydd oed, Eliza- beth, merch hynaf y diweddar Mr.Thomaa Pritchard, Tyddya uchaf, Llaagybl, ger Pwllheli, ar ol cystudd maith, yr bwn a ddiaddefodd yn dawel a hynod am- yneddgar. Yr oedd y chwacr ymadawedig h 'n yn meddu ar gynneddfau crynon, a'i rhodiad yn dra