Baner ac Amserau Cymru

TYSTEB HARRIS, LLECHRYD. FONEDDIGION, Beth sydd wedi dyfod o'r dysteb ucliod ? Pa ham na byddem yn clywed rhywbeth am dani gan rYWlln neu gilydd ? Y mae llawer wedi bod yn gofyn i mi pa beth a allai fod y rheswm dro3 na byadai y llyfrau casglu wedi cael eu hanfon allan i ofalrhywun yny gwahanol ddosbarthiadau polio drwy yr holl sir. Ai nid Mr. Morgan Evans, Oakford, a Mr. J. C. Jones, Llanarth, a gafodd eu happwyntio i weithredu fel trysorydd ac ysgrifenydd y mudiad teiiwng hwn ? Yr oeddym yn meddwl wrth glywed hwn a'r llall yn siarad yn y cyf- arfod Rhyddfrydig diweddaf yn Llanbedr, a hyny gyda'r fath frwdfrydedd, parth cyflwyno tysteb i Mr. Harris, fel arwydd o'n parch tnag ato, a'n gwerth- fawrogiad o'r gwasanacth ammhrisiadwy a wnaed ganddo ef i achos Rhyddfrydiaeth yn sir Aberteifi, yn gjTstal ag yn y siroedd cymmydogaethol—Penfro a Chaerfyrddin—y gwnaethid rhywbeth ar unwaith. Y mae teimlad anghyffredin yn mysg y tank cini file am i'r dysteb hon gael ei gwneyd, ac am iddi, hefyd, fod yn un deilwng o honynt hwy, yn gystal ag o Mr. Harris. -Yr ydym yn disgwyl i'r rhai yr ydym wedi arfer edrych arnynt fel ein harweinwyr politicaidd gymmeryd y blaen yn hyn; ac am iddynt gael eu meddiannu gan ysbryd penderfynol a diwyro i ddwyn hyn oddi amgylch. Galiwn ei sicrhau fod y bobl yn teimlo pob parodrwydd i gyfrana, yn ol eu gallu, at y dysteb hon. Os bydd i'r dysteb hon erthylu, ac i'r amcan fethu, meiddiaf ddyweyd ger gwydd y byd mai yr arweinwyr a fydd i'w da,l yn gyfrifol am hyny, ac nid neb arall. Nis gallaf ddyweyd pa un a ydyw y rhai a ddewis- wyd yn y cyfarfod yn Llanbedr i weithredu fel pwyll, gor 1 gario y cynllun hwn allan y rhai goreu. Y mae mwy nag y mae neb wedi ei ddychymygu mewn cael y dynion goreu—y dynion hyny ag y byddo pawb yn gwybod am dauynt eu bod yn ddynion a 'myn'd' ynddynt. Nid wyf am i neb feddwl am foment fy mod am aawybyd '.u a sa,tha,a y rhiÍ a etholwyd i fod ar y pwyllgor hwn. Nid wyf, mewn gwirionedd, yn gwybod pwy ydynt. Gallant f"d y dynion mwyaf cyrnmhwya at y gwaith y gellid meddwl am danynt o ran dim ar a wn i. Ond Lid hyn a'm cymmhellodd i ysgrifenu y pwt llythyr hwn. Yr hyn sydd arnaf ei eisicu ydyw, cael gweled fod pawb yn cael eu dwyn i gymmeryd dy- ddordeb yn y gwaith. Fel y dywedaii o'r blaen, y mae corph y blaid Ryddfrydig yn iTafriol iawn dros ddangos eu parch a'u hedmygedd o rtlr. Harris, fel un sydd wedi treulio oes gyfan i hyrwyddo yr achos Rhyddfrydig yn cin sir. J Bydded i bawb dderbyn yr oil wyf wedi ei ddyweyd yn yr ysbryd goreu. Ydwyf, &c., I Tsm.

L L A N N E F Y D D, Nos Fawrth, y 29ain o Orphenaf, cynmHwyd cyfarfod cystadleuol llwyddiannus mewn cyssylltiad &g Ysgol Sabbothol y M ethodistiaid Calfinaidd yn y lie uchod. Yn y prydnawn bu aelodau yr ysgol yn cyfranogi o de a bara brith rhagorol. Gwasanacthwyd wrth y byrddau gan Miss Williams, Crnglas Miss Williams, Simdde hir; Miss Jones, Ilesirvoir; fliiss Jones, P1&3 Pantwn; Miss Roberts, Derm, ac eraiil. Yn yr hwyr cafwyd cyfarfod cystadleuol, yn benaf i'r plant a'r bobl ieuaingc, a darfu iddynt ymdrechu yn rhagorol iawn. Llywydd, y Parch. W. Parry Jones. Wele restr o'r buddugwyr ar y gwahanol destynau: — Atteb cwestiynau o'r HhoJd Mam (i blant dan ddeg oed): cydradd oreu, Magrie Lloyd, GVfn Berain, a Laura, Roberts. Derm. Etto, dan 14og oed cydradd oreu, Sallie a May Jones, Garmonfa; Ellen Davies, Bryntill; a Catherine Lloyd, Cefn Berain; 2il, Maggie Lloyd, Am yr adroddiad goreu (i blant dan ddeg oed): laf, Maggie Lloyd, Oefn Bcrain; cydradd ail, Laura Roberts, Derm; K-sto a Kyflin Jones, 1'las Pantwn. Etto, dan lleg oed: goreu, Ellen Davies, Bryn till; 2il, May Jones. Garmonfa. Etto, pob oed, Miss Roberts, Derm. Unawa soprano: goreu, May Jones, Garmonfa. Deuawd: goreu, Laura Roberts, L'erm, a M. Roberts, FoeI. Yllawysgrif oreu: laf, Sallie Jones. Garmonfs; 211, Annie Jones, Penporchell ucbaf. Y dadieuwyr goreu oeddynt Sallie Jones a Catherine Lloyd, Cefn Berain; Miss Roberts, Derm; a Miss Roberts, Foel, yn gydradd. Y beirnlaid oeddynt:—Ar yr amrywiaeth, y Parch. P. Roberts (B.), a Mr. roulkes Jones, Liverpool. Y frerddoriaeth, Mr. John Hughes, Tý canol, a Mr. Ebenezer Davies, Pentre-du uchaf. Cafwyd gwasanaeth gwerthfawr y cor, o dan ar- weiniad medrus y cerddor galluog a'r Sol ifiivvr campus Mr. William Williams, Glan y gors. Y mae Mr. Williams wedi cyrbaedd safie anrhydeddua mewn cerddoriasth. Rhoddodd brawf diymwad o'i fedrut. rwydd yn y Sol-ffa wrth ganu y wers gyda'i gyfaill yn y cyfarfod. Diau pe gwyddai yr ardaloedd cylchynol am dano y gelwid am ei wasanaeth yn fynych fel beirniad cerddorol. GOHEBYDD.

Y MAE y Parch. George Phillips, fleer Gorlest&n, yn ymddangos fel pe mewn penbleth meddwl, ac yn inothu dyfalu pa beth y m<ie yr Anghydtfurfv/yr eiaieu ei gael. Garw na bydd&i i rywun ymgymmeryd a'r gwaith o geisio egluro i'r gwr parchedig hwn yr hyn sydd, yn ol pob ymddangosiad, yn gwestiwn ag y mae ef ei hun yn methu ei esbonio a'i ddadrys, a hyny mewa gei-iau plaen a di gamsyniol; sef, fod yr Anghydffurfwyr yn dadleu dros gael cydraddoldeb crefyddol hollol a di-ammodol, ac na bydd iddynt dderbyn dim llai na hyny. Nid ydynt yn foddlawn ar ymddaiostyngiad, tidogaeth, nea gydnabyddiaeth. Y mae y gwr parchedig yn ineddwl nad ces ond un Eglwys yn y deyrnas hon, ac nad ydyw yr eglwysi eraiil yn ddim amgen na chyfenwau, cyrph, pleidlau, Eg'wys-rwygwyr (schismatics), pan y ceir fod pedair o eglwysi gwahanol s-ef, Pabyddol, Esgobaethol, Pres- byteraidd, a Chynnulleiclfaol, heb i ni son dim am yr un Wesleyaidd. Ac i mi gael siarad yn bersonol, yr wyf yn gwrthdvstlo yn erbyn cael fy enwi, naill at fel Ymneillduwr neu Anghydffurfiwr. Yr hyn y mae yr Eglwysi Rhyddion yn ha.wl o ei gael fel eail i ad- gydiad (re-union), neu yn hytrach inter-communion, ydyw y mabwysiad ymarferol gan y clerigwyr o'u herthygl eu hunaia o grefydd, rhif 19eg:—'Y mae eglwys weledig Crist yn gyanul'.eidfa o ddynion ffydd- lawn, sobr, a chrefyddol, yn yr hon y mae Duw yn cael eu pragethu, a'r sacramentau yn cael eu gwein- yddu yn unol a gosoclia.d Crist el hua yn ei air.' Y mao yr Anghydffurfwyr yn protestio yn y modd cryfaf yn erbyn y ffarfiau a'r defodau wedi eu dwyn i mewn i'r Eglwys Wladol.

Ceir fod Mr. Ben Owen, y cadeir-fardd ieuangc o'r Rhondda, yr hwn sydd wedi gwella yn fawr o ran el lechyd yn ystod ei arosiad malth yn Neheubarth Affrica, wedi cyrhaedd adref o Kimberloy dydd Llun. Ofuai llawer I o'i gyfeillion mwyaf mynwesol eu bod yn cael yr olwg ddiweddaf arno yr adeg y cychwynodd oddi cirtrcf; ac felly nid rhyfedd GU bod yn teimlo yn orlavven arc! duyfodiad i'n plith unwaith yn rhagor. Ein dymuniad ydyw ar iddo gael iechyd cryf, a hir oes i wasanaethu el gyd-genedl.

Mewn eisteddfod a gynnaliwyd yn ddiweddar yn Scranton, Amricx, cerid y gweithrediadau yn mlaen mewn tair o ieithoodd gwahanol—Cymraeg, Saesneg, a'r Germanaeg Un o'r cyd-»eiswyr (competitors) llwyddiannus ydoedd Mr. E. R. Evans, Caernarfon, yr hwn a ennillodd y prif wobr am y newydd chwedl {novel) Gymreig oreu. Hon ydoedd y drydedd fuddugoliaeth a enuillwyd gan Mr. Evans mewn eisteddfodau mawrion a phwyslg yn yr America. Well done y Cymro hwn, er nad ydym yn ei adnabtd. Gall fod yn sicr yn ei feddwl mai newydd da ydyw gonym glywed am ei lwyddiant. Bydded iddo fyned yn mlaen ac ennill fresh laui ds etto yn y dyfodol.

Achoswyà oryn lawer o ddifyrwch yn nghyfarfod- ydd yr Annibynwyr Saesnig yn Sir Forgamvg, pan y gwnaeth y Pcirch. J. Willianig, wrth roddi croesaw gartref (welcome home) i'r brodyr Jenkim ar ol eu gwyliau yn yr America, y sylw fod yn dda iawn ganddo ddeall eu bod wedi diangc rhag, nid yn unig peryglon dyfnder yr eigicn, ond hefyd y peryglon mwyaf ar y tir. Yr oeddynt oill dan wedi dyiod yn ol heb dderbyn y 'D.D'S.' Amerlcsnaidd. Yr oedd yr ohebiaeih ag oedd wedi cymmcryd lie yn ddiweddar rhwng a'weinwyr jr Annibynwyr yn Llosgr, a'r cais am gael y teitlau trachwantus hyn, yn rhwym o fod yn meddwl Mr. Williams pan y gwnaeth y sylw hwn. Ychydig iawn, yn ddïau, y mae y boneddwr hwn yn ystyried y dy w gwerth y teit'au sydd yn dyfod drosodd i'r wla.d hon o'r America, ac nid ydyw ei syniad yn rhyw uchel iawn am y dosbarth hwnw o bregethwyr, perthynol i'r gwahanol enwadau, sydd mor benfeddal ag ymgeislo am danynt.

Dygwyd achos Tlotty Beducllly mewn cyssylltJad a'r gwaeanaeth crefyddol o flaen Ty y Cyffredln yr wythnos o'r blaeo. Gofynai Mr. Talbot, aelod Saesnig, 'i lywydd Bwrdd y Llywodracth Leol, a ydoedd ei sylw wedi cael ei alw at esgeulusdra Bwrdd y Gwarcheidwaid yn Bedwellty yn appwyntio caplan i'r tlotty yn unol a gofynion Deddf y Llywodraeth Leol, ac hefyd a oedd buddiannau j'sbrydol y lletty- wyr {inmates) i gael eu gadael yn Haw uudeb gweinid- ogion Ebbw Vale, pa rai nad ydynt yn cynnal gwas- anacth crefyddol ond yn aohlysurol yn y Tlotty. Yr oedd ef yn meddwl y dylai Bvvrdd y Llywodraeth Leol gymmeryd mcsurau er cymmhell v gyfraith, er mwyn i'r Uetfcywyr yn y Tlotty gael mwynhau gwasanacth crefyddol, fel y mae y gyfraith yn gofyn, Mr. Long a ddywedai, mewn attebiad, ei fod ef yn gwybod yr amgylchiadau y c.yfefrid atynt yn y paragraph cyntaf o'r gofyniad. Fe'm hysb-sir,' meddai. 'fod ficer Tredegar, neu un o'i giwradi&id, yn cynnal gwasanacth crefyddol yn y Tlotty unwaith yn yr wytbnos, a bod gweinidogion Anghydffurfiol Tredegar ac Ebbw Yale wedi gwneyd trefnladau ar gy fer cynnal gwasanaethau yn y Tlotty bob prydnawn Sabvath, a'u bodwc-dit-, nu allan restr o'r gwenndogion at yr amcan hwn." Y treflliant, fel y'm hysbyair, ydyw, 03 digwydd i'r gwcinidog a fyddo wedi cael ei appwyntio fethu gwneyd ei ddyledswydd, y bydd iddo geisio cael rhywun arall i fyned yno yn ei Ie; ond yr wyf yn deaD, hefyd, fod rhai o'r llettywyr yn cael canlatâd i fyned allan ar y Sabbath, ac i fynychu yr eglwys a'r capel. Nid ydyw yn ymddangos i mi ei ful yn angamheidiel i mi ymyryd o g\Y bl yn y mater hwn.' Eglur ydyw fod Mr. Long wedi profi oi hun yn ddyn doeth, a'i fod wodi gweithredu yn yr achos hwn yn union fel y dylai vneyd; ond pa ham yr oedd raid cael aelod Saesnig i godi y cyfrvw achos 0 flsen Tt v Cyffredin? J

Da gcnyf weled fod y Proffeswr John Young Evans, ° Coleg Trcfecca, wcdi hynodi ei hun unwaith otto drwy ennill y gradd o JUI, yr athrofa. Dy rn a ydoedd y waith gyntaf i arholi.d am y B.D. gymmeryd He gan yr athrofa hon ac yr oedd, fel y yn ua hynod anhyblyg (stÙf), fel y ceir n¡'1, ddarfu ond pump, allan o dri-ar- ddeg, ddyfod o honi yn ben-csmpwyr, ac yr oodd y Proffeswr Evans yn un o'r pump hyny. Y mao vu bleser genyrn weled y Cymry yn dal eu'tir, ac yn dyfod allan, y rhan amlaf, gydag anrhydedd.

Fel canlyniad i'r cynghaws am athrod a gymmorodd le cyd rhwng dau bregethwr yn Mrawdlys Liverpool y gwanwyn diweddaf. deallwn fod yr amddiffynydd- pregethwr lleol, y Parch. Owen Elian Owen (nid y Parch, O*ou Owen, gweinidog y Methodistiaid Calfin- aidd yn Anficld, Liverpool), wedicofrfstru ei eirchiad {petition) yn liys_ y methdalwyr. Yr unig ofynwr ydyw y Parch. W. O. Jones, ac nid ydyw y swm a hbnfr sydd yn ddyledus iddo of ond lG9p sef, costau y cynghaws. Gweli pobpeth ua gosod ein hunain yn nwylaw gwyr y CWilS.

Y mae pobl y Rhondda mewn tlpyn o benbleth meddwl ynghylch fod cynnifer o'u gwelnidcgion wedi cael eu cymmeryd yn glaf bron nr yr un amser, ac wcdi cael eu gorfodi i adael eu cartrefleoedd i chwilio am adferiad lochyd, Y mae tri o honynt; sef, y Parclm D. G. Morris, Pentre T. P. Thomas. Gyfeillioa; a James Davies, Cwmparc, yn gobeithio, yn ol yr arwyddion presenaol, y bydd iddynt allu ymgymmeryd t'r dyledswyddau bugeiliol a gwcinidogaethol cyu hir bollach. Y maent eill tri yn ddwfn yn serch a theimlad pobl eu gofal, ac yn teimlo yn dra diolchgar iddynt, un ac oil, am eu tynerweh a'u cydymdeimlad & hwy, ac a,'u teuluoedd, I yn ystod yr amser y cymmerwyd hwy yn glaf. I

Nos Sabbath, ynnghapel y Methodistiaid Calfinaidd, yn Ahcrtiifi., I cyflwynwyd tysteb i'r Parch. J. G. Maclwyu Hughes, bugail yr eglwys, ar ei ddychweliad yn ol o Athrofa Leipzic, lie y bu yn sefyll arholiad am y gradd o PH.D.' Natur y dysteb oedd cheque, yn cynnwys swm anrhydedius o aur melyn, wedi cael eu tan. ysgrifio gan aelodau yr eglwys. Gwnaed y cyflwyniad, ar ran yr eglwys, gan yr Henadur Ceredig Evans a'r Ilenadar J. U. Roberta. Credir nas gellir gweled mewn un rhanbarth o Gymru well a rhagoracb undeb, a chydweithrediad rhwng bugail ac eglwys nag sydd yn bodoli rhwng Dr. Hcghes ac eglwys y Tabemacl, Aberteifi. Y mas ef, nid yn unig ya ysgolor o'r dos- barth blaenaf, ond y mae, hefyd, yn un o'r dynion. ieuaingc mwyaf addawol fel pregethwr yn Nghymru, heb eithrio yr ua enwad Ymnelllduoi. Y niac yn meddu ar ddoniau siarad rhydd a rhwydd.

Y mae ei Fawrhydi y Brenin wedi rhoddi amlygiad o'i gydymdeimlad mewn modd ysiiarfeiol tuag at yr Ynineillduvoyr a'u gwaith cyn yn awr. Y mae genym brawfion dlweddar o'r dyddordeb parhaus y mae et yn ei gym- meryd mewn pob achoi da. Y dydd o'r blaen rhodd- odd ganiatad i Fyddia yr lachawdwriaeth gynoal cymmanfa. greiyddol ar grounds Palas Osborne, ac anfonodd y swm o lOp. i Mr. Caiae er cynnorthwyo trysorfa adeiladu y Neuadd Genhadol (Mission Ron, pa un y mae Mr. Caine yn awr yn ei chodi yn Clapham. Nid wyf fi fy hua erioed wedi ca>el yr anrhydedd o gael ychydig o ymgom Kg Iorwerth VII. yr wyf wedi darllen cymmaint am dano, a hyny gan wahanol fathau o ddynion, fel mai yr aigraph ar fy meldwl i am dano yd.yw, ei fod yn un o'r boneddwyr mwyaf tyner-gjlon a fu erioed yn eistedd or orsedd Prydain Fawr. Nid wyf am ddyweyd ei fod yn berffaith; ac yn wir, pwy sydd yn bei fiaith yn y byd hwn ? Y mae yn meddu ar ddyuoliaeth o'r fath oreu. Bydded iddo gael ei fendithio a hir ces ac iechyd cryf, fel y tyddo iddo aliu gwneyd llawer iawiJ. o ddaloni i'w bobl a'i deyrnas. O3 gwna ef ddi'ya camrau ei fam, a byw fel y darfu iddi hi wneyd, bydd pob peth yn dda.

Fel y canlyn yr ysgrifenodd Mr. Augustca Brigstolce, n:ab y diweddar Mr. W. O. Brigstoke, Pare y dorse, at olygydd y Welsh, Gazette, yr wythnos ddi- weddaf:— 'Syr—Galwyd fy sylw at adawiad allan unrhyw grybwylliad yn y wasg Gymrei? ynghylch Mr. Yaughan Davie?, A. s., dros sir Aberteili, mown cysaylltiad a'r gwasgiad {pressure) a ddygwyd i weithredu ar F- rtld y Llywodraeth or cael ganddynt awdurdodi y treul- iadau fel y pasiwyd hwy gan Gynghorau Sirol siroedd Caertyrddin, Aberteifi, a Phenfro, o blaid i'rffermwyr gael myned ar ymweilad a'r Iwerddon yn vstcd yr hydref hwn. Y mae y gadawiad allan (ommÜsÙm) hwn, er yn hollol ddamweiniol, yn un anbapns iawn, gan fy mod i mewn sefyllfa i ddyweyd a baem dchrfod i Mr. Yaughan Davies, ar gaia Mr. Nugent Hart, ysgrifenydd Cyrodeithas Drefniadol yr Amaethwyr, fod nid yn unig y cyntaf i symmud yn y mater, ond hefyd iddo fod o'r dechreu i'r diwedd yr un mwyaf gweithgar i gario y mater drwodd i ddiwcdd (issue) llwyddiannus.' Y mae y boneddwr parchus a plioblogaidd uchod (Mr. Brigstoke) yn dyvveyd na ddylai neb geisio anwybyddu Mr. Vaugban Davies me-ii cvssylltiad a'r mater, pan, mewn gwirionedd, tfe, yn ol tystiolaetli Mr. Brigstoke, oedd wedi gwneyd y rhan fwyaf, a'r rhan mwyaf pwysig o'r gwaith. Meiddiwn ddyweyd hyn am Mr, Davits, nad oes o fewn muriau y Cyffredin yr un aelod seneddol ag sydd bob amser yn fwy parod nag ef i wneyd unrhyw beth a fyddo o fewn ei allu i hyrwyddo buddiannau ei etholwyr yn mhob dull a modd ac yr wyf yn mcddwl y gallaf ddyweyd na ddarfu i'r un a fu yn cynnrychioli Ceredigion yn senedd ein gwlad wneyd mwy, cs cymmaint, nag y mae efe wedi ei wneyd er pan etholwyd (f, mewn gwahanol ffyrdd, gartref ac oddi cartref. Teimlwn yn dradiokhgar i Mr. Brigstoke am ddyfod allan fel y gwnaeth, a rhoddi esboniad goieu a di-gamsyniol ar y, mater hwn, yn enwedig pan y ceir fod rhai personau yn ceisio ein camarwain a'n hud ddenu i feddwl am ein cynurychiolydd nad ydoedd yn cymmeryd y dyddordeb llelaf yn achosion y tir-ddeiliaid yn y sir hon. Llanbedr. GOHEEYDO.

YSBYTTY YSTWYTII. Nos Sadwrn, A wst 2il, cyanaliwyd cyngherdd rhagorol yn nghapel y We^Ieyaid, Ponfirhydy- groes, gan Miss Kosina Davies, yr efengyles, ac erai!]. Llywydwjd gan Mr. VV, Davies, cyfreithiwr, Aberystwyth. Y Sabbath, yn yr nil He, pregethodd Mis Davies a'r Parch, il. Garret Huberts, i gYI;. nulleidfaoedd mawrion, ac yr oedd eu gweinf idogaeth ya effeithiol, a'i dylanwad yn amlvvg ar y gwrandawyr. Y mae dydd yr eisteddfod yn Ysbytty yn agoshau, sef Awst 15fed, ac y mae rhagolyg< n am eisteddfod boblogaidd, a chystadleuaeth dda. Cynnygir gwobr o ddeg punt am y prif ddarn corawl, ac y mae araryw gorau ar y maes yn parotoi, a'r brwdfrydedd mewn can lyniad yn rhedeg yn uchel —Gohebydd.

A B E R G Y N O L W Y N Mancolaeth a Ch:addediga»th Miss Eda Evans, Manchester.—Tarawyd yr ardal a dychryn a ayn. dod ar dderbyniad y ntwydd trist am farwolaetb y forch ieuangc boa mor sydyn ac anniagwyliadwy, yn 27*in inlwydd oed, Merch oedd i'r diweddar Mr. Thomas a Margaret Evans, Water Street, Abergynolwyn. Yr oedd ei thad yn un o'r rhai hyny ag y bydd pawb yn eu h&dwaea trwy gya- sylltiad eu hen wan a, lie eu gcoedigasth, ao fel Thomas y Rhiwlas yr oedd pawb bron yn ei adwaen yntau. Cafodd gystadd maith, a bu farw rhyw ychydig flynyddoedd yn ol. Yr oedd Mrs. Evans, hitb.au wedi ei hanalhiogi yn llwyr i ddyfod o'i gwely gan y crydcymmalaa, ar ol marwolaeth Mr. Evans, Am fod dau o'r plant yn Manchester— Tern Evans yn faeaachydd, a Miss Anny Evaoa yu ysgolfaistres yr, y fan hono-pcnderfynodd y fa.m aQacb,|a'r ferch, Miss Ada. E. I F v a r, s, symmud yno at y plant, am fod y naill a'r llall yn senzi a ai-gartrat. Yr oedd Mins Ada. Evans wedi ei dwyn i fyny yn grefyddol o'i mebyd, ac yn aelod selog a. gweitbgar ya eglwys Jerusalem (M. 0), ynia. A c wcdi symmud i Manchester ymadod odd yn eglwys^Gymreig y Methodistiaid, a bu yn ffyddlawn iawn hyd nes i angau ei theri i lawr mor sydyn yr 22am cynfisol. Ei hafiech yd oedd y pneumonia plurisy. Claddwvd hi y dydd Sad- wrn eanlynol, yn y Gladdfa. Ddeheaol, Manchester. Daeth lliaws mawr o Gymry a Baeson parchus i'w hanfon i df ei hir gartref y dydd hwnw. Bu farw yn dawel a di-efn. El gsiriau olaf oeddynt, Rhaid i mi fyned, y mae fy lihad a mam wodi dyfod i fy ymofyn ac felly ehedodd ei hytbryd ymaith i wlad yr hedd, a'r iecbyd tragwyddo1. Oydymdeimlir yn fawr a'r brawd a'r chwaer sydd wedi eu gadiel yn amddifaid mewn tref. eatronol. Y mae yn rSJcr y toinslant hwy y gollcd yn favrr am un oedi yn oadvv cartret iddynt er pan y claddwyd ea hanwyi fam. Rhodded y Naf gvm. mhorth iddynt i roddi eu holl bwya a'u hvmddir ied yn yr hwn sydd wedi addaw bod lyn Did i'r amddifaid, 80 yn gymmhorth i'r gofidus a'r tra lIodedig,- Hen Idtis.

GWRECSAM, Arwerihiadau y Mri Frank Lloyi a'i Feilion.— Gynnaliwyd yr arwerthiadau hyn yn Ngwrecsam. ar y dyddiau Mawrth, Mercher, ac lau, Gorphenaf 29ain, 30ain, a'r Slain, pan y gwerthwyd dros chwe chant o geffylau. Yr oedd nifer liosog o brynwyr }D bres- ennol bab dydd, a cha.ed busnea hynod o fy,y;oj, a phriBiau uchel. Yr oedd y nifer o geffylau troliau a werthwyd dydd lau yn fwy nag ar unrhyw aehlysur blaenorol. Enaillwyd fcor-gwpaa Gcgledd Cymru am I y gaaeg neu farch dysbadd goreu at walth trefol gan Mr. Ewaon Ley, Croft. Llwyddodd amr-yw eraiil i ennill gwobrwyou da am wahauol fathau o geffylau.

PARNASSUS, rawr, 3Lr:her, S—Myfyrdod bo^eu-godwr.—Pennillion yn dangos llawer o allu meddyliol, a medr i gyfleu e! syniadau yn rheolaidd a barddonol. Y mae y pennillion hyn yn deilwng o ganIDoliadh uchel yn mhob ystyr. Gwa- hoddwn y bardd yma yn fuan etto. S—Ap CJediven.—Englynion a geir i un o'r englyn- wyr goreu a fedd Cymru. Y mae y bardd yn ei nodi allan fel gwerthwr le, bardd, hen langc; yna dyrnuna ei lwyddialit, I hawlio aur i'w law wen Drwy fywyd ei dirf awen.' S—Can, Yr olyjfa 0 Bont Llandysid.—Can odidog ydyw hon. Y mae yr awen mewn nwyftant yn ym- roddi i ddisgrifio y golygfeydd sydd yn yma gor ger ei bron yn ngororau^Llandysul; a pba le a geid yn fwy llawn o dlysni na'r gororau byn. Deifiol a gwywol ydyw y gauaf yno, yn ol y bardd, fel y mae yma; ond pan y daw y gwanwyn, newidia wyneb anian drwyddi. Melus, moes mwy. B—Er eof am Mary Evans, Hafodivddyn, Peneadcr. —Disgrifia y bardd y ferch ieuangc hon yn fedrus iawn, ac y mae cryn lawer o allu yn cael ei ddangos gan ei awen i wneyd ei gwaith yn lan a barddonol. S—PenniPion coffa am y diweddar Mr. Joteph Lloyd, Tanrhiwiau, Llanmnnan.—Y mae y bardd yn gwneyd gwaith na raid iddo gywilyddio am dano. Cana yn rhs <!a.idd, a chyda chryn fesur o naws deil- wng o'r gwrthddrych, a'r amgylohiad pruddaiad. Bu raid i ni ail bobi rhai rhauau, ond yr un ydyw y syniadau. f.

LLED Y BYD, GWELAIS sylw yn y FANEK, Sylw pur, mor wir a'r Pader, Fod lied y byd rhwng dau o ddynion, 0 'r fath tellder, fy nghyf eillion. 'Rwyf finnau 'n eilio y dywodiad, Ac yn rhoddi peth ehwanegiad, Fod lied y byd, a'i hyd ef hefyd, lttlwng y ddau, 'nol barn yr hollfyd. E. M.

BARA. 0 LAW Duw yn hylaw daeth—ein bara Yn beraidd gymialiaeth; iawn fodd, y pena' faeth, A dawn, olw dynoliaeth. Y DELYN. MwYNBER a bardd offeryn—a seiniau Gor3wynol yw'r delyn; Nwyf hynod ynof enyn Tonau tor y tannau tyn. BYRDER EINIOES. BRAU yw einioes, bur enyd—'n dra eglur A dreigla i'r oilfyd; Bèr red fa i bair adfyd, Neu gin o fawl mewn gwyn fyd. Pent cjoelas. G L VN TWLLAST.

I Y GWANWYN. Y GWAKWM sydd lawn o gynydd—anian Sy'n heini' a newydd; Eu gogoniant ddwg gwaenydd, Dan awyr Duw, yn n6r dydd. Dymunol ydyw y mynych—liwiau A loewant bob gwrthddrych; Y gwanwyn a rydd geinwych Ddelw a graen ar ddail gwrych. Y gwanwyn, tyrnmor eging-u-ydyw, A nodcdig ilodau; A dwg hwn, yn adeg hau, Ei hudol fwyn gawodau. Ar lanerch yn haid, y defaid dofion, Yn wych eu dygiad, gawll uwch eu digon; A'r wyn hyd laswellt yn chware 'fi dlysion Eu tro diniwed, a'u traed yn hocwon; Adar yn nythu'n llu llon--mewn tlysni, A llawn o gerddi yw'r lhvyni gwyrddion. Y gelltydd, dan flodau gwyHtion—IIiwdpg, Ddilledir yn dlysion; Bryn a mynydd à brwyn meinion-wisga Y rhai 'n a gara yr oenig wirion. Duw a digon, yn cJroni-daear A diwall haelioni; Drwy ei hynod dirioni— Duw yw nawdd ein bywyd ni. Pcnmachno. PEIITHOG. tt

I EISTEDDFOD GADEIUIOL GOSEN, BLAENCLYDACH, GROGL1TH, 1902. IYAISON HEROD.' GORCHUDDIODD mantelI nos wlad Palestina, A nos cydwybod euog ddu dowycha. Pa ham y llysg y weithrcd fy ymenydd ? Waeth nos na dydd, mae cnofa genyf beunydd Nis gallaf gyfiawEhau fy hun, er ceisio. Mae storm cydwybod euog bron fy nryllio Aed cyfiawnhad i ffwrdd parbaed pleser, Gweithredu yn ol barn fy hun bob amser. Yr wyf yn rhydd-pwy ddichon fy nedfrydu ? Mae 'r gyfraith yn fy llaw i'w chain v; einyadu. Er bod yn rhydd, mwy ydwyf o garcharor- Rhydd i wneyd drwg, ond caeth i'w gospau didor Pa ham llwfrhAf fel hyn ? Ai marw Herod ? Na, fel fy nhad chwenychaf waed fel diod Ond, Ow Pa beth ar len dychymyg ddyrcho ? Fy Bglini&u gryna 'nghyd Fy enaid ofna Yflpïaf-Ha, ha! llangces ieuangc dùawnsia; BA'i mhedrus ddawns chwaeth pendefigion foddia* Mor fyw i'm cof, y wledd, y ddawns, a'r rhian Fel gelod glynant oil am danaf weithian. Pen y Bedyddiwr rhyfedd wnes ferthyru; Ar odreu 'r lien sydd megys drych gwrthuni! Ha ïe, pen y beiddgar, gonest hwnw.! Mwy byw er hyn yw ef i mi, er marw ? Herodirs lidiog & nodwyddau blaenllym Fwynheir i'w fratbu 'n wyllt, a'i bralch ddirym Ei Hid fantsisiodd y cyhuddwr goirwir, I Dihawl ocdd of i'n gwncyd yn odinebwyr.' 'O! na chawn gysgu, bellach, mown llonyddv/ch— Cael llonydd gan yr oil, llofruddiaeth a thrythyll- wch 'I C Caued fy amrantau; ciliwch, olygfeydd, Chwim ddiflaned pob cysgodion dychrynfeydd.' I Pangfeydd cyclwybod euog wedi croni- Gadewch im' gysgu, bellach—gwnewch dawelu.' "Does hun na gorphwys irn'-myfi'r Hofruddiog Bsuoli trymaf bywyd yw cydwybod euog Fe gyfyd Haul uwch bryuiau Palestina, Ond nos cuogtwydd Herod ni ddiflana. Pa beth yw hyn ? Rhyfeddol Wr llawn nertbocdff- 0 gylch y wlad gwisjara ei weithrcdoedd. Barn Duw, yn wir, yw hyn? ynfydais ganwaith! Nid rhydd yn awr o dynion balfau 'r gyfraith r Fe erya Gyfraith Duw byth i'm condemnio Gwn beth a wnawn pe cawn ond tr cmiad arno Diddadl yw, 'mai yr lean' wedi codi O farw 'n fyw yw hwn Na aliwn gredu Yn amgenach; d'iau gwnai hyn liniaru Cmiteydd cydwybod; gwna'i chyhuddion dewl. Ond ofer nodwedd ei gymmeriad etto 1'r hwn lofruddiodd beunydd sydd yn tyatio Ammheus yw genyf godl neb o feirw— Nt chredwn gynt, ond credaf hyny lisddyw Dywedaf wrth fy ngweision, er llonyddwch, Mai hwn yw hen Bregothwr Edifoirwch Ac 0 chant hwy wybodaeth gywir, sicracn- Naill lleddfa 'r boen, neu gyr fy.ing yn ddyfnach. I Chwennychwn wel'd y prophwyd rhyfedd yma; Ond beth, 03 loan ydyw, fe'm dychrynn Fe wyddiu 'r Ceidwad gwyn, ffiidd i'r diffaethwcl*, A'r teyrn, fel angel coll, yn nghol tywyllwch Salem, Coeirvff&dd. ABBAtt JOSES;

GENEDIGAETHAU. DA vms -Gorpbenaf SOain, priod Mr. David Davies., crwynwr, 61 Hen'lan Street, Dinbycb, ar fab. DAVIES — Gorphenaf 22ain, priod Mr. W. Lloyd1. Davies, yr Emporium, Rhos, ar ferch. HUGHES — Gorphenaf 28ain, psiod Mr. Thomas. Hughes, Pengnrem Square, Llangollen, ar ferch— marw-anedig. MABTIS — Gorphenaf 20fed, yn 4 Railway Terrace, Corwen, priod Illr. Martin, goods' cleric, G. W.E. (a. merch y Parch, James Jones, Bala)3 ar fab—cyntaf- anedig, PItlCR:-Gorphenaf 28ain, priod* Mr. Evan Price, 100 Rodney Street, Birkenhead, ar ferch. PISNNY—Gorphenaf 20fed, priod Mr. Thomas Penny, Neuadd Ddu, Blaenau Ffestiniog, ar ferch, FlULUrs—Gorpheuaf 24ain, priod Mr. M. E. Phillips, Xsgol Uwcbraddol y Bechgyn, Blaenau Ffestiniog, ar fab. WILL.IA.JIS—Gorpbenaf 28ain, priod Mr. William Wil- liams, tciliwr, Mumforth Street, Filint, ar fab. PRIOD ASAU. EVANS—OWEN—Gorpbenaf 30ain, yn ngLapcl Meth- odistiaid Calfinaidd Talybont, ger y Bala, gan y Parch. J. Howell Hughes, Bala., Mr. John Evans, 82 Wern Street, Clydach Vale, a Miss Jane Jones Owen, Ty Newydd, Talybont, ger Bsla. MOSG.VK—SPSNOSB—Gorphenaf 30ain, yn Eglwys Cadeiiiol St. Saviour's, Pietcrmarifczburg, Natal, gan y Parch. E. H. Holden, Mr. William Powell Morgan, mab JHr. E. Morgan Clive Road, Caerdydd, ac i-i-arolygwr swyddfa'r Prif Ymchwiliwr, Llyw- odraeth Natal, a, Miss Sarah Jane Spencer, pedwar- edd ferch y diweddar Mr. William Spencer, Pieter. maritzburg. JONES—EVA^S—Awst 7fed, yn ngliapel yr Annibyn* wyr, yn Lon Swan, Dinbycb, gan y Parch. James. Charles, y gweinidog, yn mbresennoldeb Sir. E.. Mills, cofrestrydd, Mr. T. Gwilym Jones, mab Mr. William Jones, Swine Market, 3, Miss Hettie Evans. merch Mrs. Evans, confectioner, Vale Street — y ddau o Ddinbych. REKs—HuCHKS — Gorphenaf 29ain, yn ngbapel yr Annibynwyr Saesnig, yn No]gellau, gan yPa.rch. H. A. Henderson, yn cael ei gynnorthwyo gan y Parch. W: Parri Huws, Dolgellau, Mr. David Rees, o Ysgol y Sir, Rhyl, a Miss Ada Hughes, pedwaredd ferch yr IIenadur William Hughes, Mervinon House, Dolgellau. PlERCE—ROBERTS—GorpheRaf Slain, yn nghapel y Wesleyaid, Pendref, Dlnbycli, gan y Parch. M. E. Jones, gweinidog, yn naliresennodeb Mr. Edward Mills, cofrestrydd, Mr. David Pierce, teiliwr (mab Mr. a Mrs. Thomas Pierce), 4 VrdcJView Cottages, Water Street, a Miss Ellen Roberts, o Gwynfa—y ddau o Ddinbych. PUGII—EVANS—Gorphenaf Slain, yn nghapel y Meth- odiatiud Calfinaidd, yn Mhentre Celyn, Rhuthyn, gan y Parch. Pierce Owen, Rehoboth, Llanberis, yn cael oi gynnorthwyo gan y Parch. W. Mason, Pwll- glas, Mr. Robert Pugh, Bryncoch, â Miss iLizaio Evam, morch Mr. John Evais, Llain Wen, Pentre Oelyn-y ddau o Ruthyn. WILLIAMS—LLOYD—Gorphenaf 29ain, yn nghapel y Methodistiaid Calfinaidd, yn Warren Head, H hyJ, gan y Parch. W. E. Williams, Tremeirchion, Mr, John Williams, fferyllydd, Finsbury Park, Llun. dain, a Miss Mary Winifred Lloyd, merch hynaf Mr. Robert Lloyd, Ty coch, Green, Dinbycb. MA EWO LAETH AU. CATHERALL—Gorphenaf 25ain, yn 7uaia rnlwydd oed, Mr. William Catherall, Rhuol Isaf, Wyddgrug. Claddwyd hi yn mynwent Bwcle, y dydd Llun dilynol. CBOFr—Gorphenaf 22aln, yn 66ain mlwÿdd oed, Mr. Francis Croft, railway guard, Wood nink Terrace, Corwen. EDwkRDs-Gorphenaf 28ain, yn 70ain oed, Jane, r.n- wyl briod Mr. William Edwards, Rama Terrace, L'anddcrfel. EDWARDS—Awst 2il, Mrs. Edwards, Con: tlaud House, Merthyr Tydfil, gweddw y diweddar Mr. William Edwards, fferyllydd. High Street, Dinbych, yn 87ahimlwyddoed. Bu farw yn lJbt ei mab, Mr. William Edwards, arholydd yr ysgolion dyddiol yn Neheudir Cymru. Yr oedd yr ymadawedig, yn ddiau, yn un o ragorolion y ddaear. 0 ran cym- meriad yr oedd yn un o'r rhai puraf. Meddai synwyr cryf, a duwioldeb diammheuol. Am flynyddoedd lawer bu yn aclod ffyddlawn a dichlynaidd yn eglwys y Methodistiaid yn y Capel Mawr; a phan yr ymadawodd, amryw o flynyddoedd yn ol, at ei phlant yn Merthyr, yr oedd y chwithdod yu fawr ar ei hoi. Wedi i hen ddyddiau ei dal, Lu gofal a charcdigrwydd mawr yu cael eu dangos tuag atf, fel y cafodd fwynhau hwyrddydd einloea yn dawel a chysurus. A ph au ddaeth y diwedd, wele 'pob pcth oedd barod,' a hi a t'leth i dangnefedd.' Dydd Mercher diweddaf dygwyd ei chorph i Ddin- bych i'w gladdu, yn mynwcnt yr Eglwys Won, yn yr un bedd a'i phriod. HUMPHIIBTS—Gorphenaf 24ain, yn 74ain rnlwydd ocd, Mr. David Humphreys, Bridge Street, Drefnew- vdd. JONES—Gorphenaf 24ain, yn 78ain mlwydd oed, Mr. William donca, Llanereh, gor L'.angernyw. Bu yr ymadawedig yn aelod ffyddiawa gyda'r Bedyddwyr am lawer o flynyddoedd. Claddwyd ef ya mynwent plwyf Llangernyw, Gorphenaf 2Siin. Wrth y ty, cyn cychwyn, gvveinyddodd Mr. Davies, y ficer, ao yn yr eglwys hefyd, yn hynod o briodoJ. JONES—Gorphenaf Slain, yn SCain rnlwydd oed, Mr. Jones, Ty Uchaf, Llangernyw, Claddwyd ef yn y fynwenfc (Hangernyw), lie y bu yn cymmeryd gofal agor beddau am flynyddau, Awst 2il. Yr oedd ef yn aelod yn eglwys el hi wyf. Gweinyddwyd wrth y tý-, yn yr eglwys, ac wrth y bedd, gan Mr. Davies, y ficer. JONRG-Gorphenaf 23ain, yn 83a.in mlwydd oed, Mr. Edmund Jones, Fiildirgeryg, Bala. OWENS—Gorphenaf 28ain, yn 93ain mlwydd oed, yn Tros-yr-afon, St. George's Road, Wallasey, Liver- pool, Mary, gweddw Mr. David Owens, Aberffraw, sir F611. Claddwyd hi yn mynwent Wallasey. ROBEAT5—Gorphenaf 22ain, yn 59ain mlwydd oed, Mr. Edward Roberts, Tanygaer, Corwen. Rc BEETS—Gorphenaf 23ain, yn G3 Herttord Road, Bootle, Liverpool (preswylfod ei merch). Elizabeth, gweddw Mr. iiobert Roberts, adeiladydd, Everton Valley, Kirkdale, Liverpool.

Yn V el ten. yr Ala;aen, rhoddodd Mrs. Brumar gusan i'w phlentyn marw. Gwenwynwyd hi, a threngodd hithau.

fTN BLWCH 0 BELENAU B. 41 CLAKKB ) stwarantirifeddygmiaethupob ymdywailt- i iiiau o'r Organau Troetpfaol, y Grarel, a Phoenan fa y cefn, Nid. oes merchyr ynddo. Ar werth mewn blychau, a mm is. 6c. yr nn, gan bob Fferyllydd, a gwerf/owr CyfferiaH Brefhtebol; neu anfonir un

ER C O F Am MISS MARY JANE LEWIS, Erivbarfe, Ponterwyd, yr hon a fu farw Ebrill 4ydi, 11)02, yn IBeg rnlwydd oed. Ieuangc iawn, cyn nawn cinioes, Ar bcr awr, bore ei hoea, Daeth terfyn, daeth gelyn gau, Daeth ing, Ow do, dacth angaa. Mary y' mysg y meirwon !-Oh y gair j by'n rhwyg-o fy nghalon Cudd yw ei awyrudi dirion Dan y gwys, lwys eneth Ion. Wylwn ni ar ddaearen—o hiraeth Am ein Mary drylen Y siriol ieuangc seren Wnai foddhau y Nefoedd wen. I oror sanctaidd eirlan—ii'i mown hwyl I'r mwynhsd perffeithlan; Wele'r deg eneth wiwlan Fawl ei Duw newn nefol dan. Pontcrivyd. R. LLOYD JONES.