Baner ac Amserau Cymru

DIWEDD Y GAN III F A CHASGLIAD Y METBODISTIAID CALFINAIDD. FONEDDIGIOX, Yn Ionawr 2il ymddangosodd ysgrif o'm heiddo ar y testyn uchod ac yn MANER Ionawr 16eg wele Owen Davies, Wilton ^quwe, llundain, ac un arali a eilw ei hun yn Gohebydd, a chan bob un ei ysgrif gondemniol arnaf. Y peth cyntaf i dynu fy sylw yn ysgrif 0. Davies ydyw, ei fod am ddangot mat Llundeiniv/r ydyw, canys defnyddia air Haesneg lied fawr yn nechreu ei ysgrif; ac y mae cael cvfieithiad cyv.'ir o'r gair, fe allai, yn peri peth dyryswch i wla.dwr Cymreig ond cvmmeraf yn ganiataol fod rhwystrwr yn cyfleu rhyw syniad o r gair, a dywed O. Davies mai yn y goleu yna yr edrycha arnaf. Dioleii yn fawr i 0. Davies am awgrymu yn y frawddeg fod (jhwaneg nag un ffordd o edrych ar bethau a beth os ydyw eraill yn llawn mor gymmhwys i farnu drostynt eu hunain ag yntau yn meiddio edrych ar y mater o gyfeiriadau eraill? Diammheu y gwel O. Davies ysgrif gan un Purs Pyrs o flaen ei ysgrif ef. Ar ol darllen bono, fe allai y gwel fod mwy nag un yn edrych ar y mater o bo^ cyfeiriad. ac nad ydyw Ant'cus yn digwydd bod ei hunan. Dywed O. Davies fod yr ysgrif yn gam- arweiniol, a phriodola ef a Oohebydd y cwbl i mi yn bersonol, gan awgrymu fy mod yn rhoddi careg o flaen olwynion symmudiadau crefyddol. A fydd y ddau frawd gystal a darllen fy ysgrif etto ? Os gwtiant, dnt weled nad ysgrifenu yn bersonol yr oeddwn, ond darlunio ymddygiad ardaloedd, a thymmherau y casglwyr; ac os ydyw yr hyn a ysgrifenais i'w feio, beied y ddau frawd yr ardaloedd hyny, ac nid Amicus am nodi hyny. Peth arall a noda O. Davies ydyw, 4 fod eisieu arian, a bod y diafol yn cael ei filoedd bob bl wyddyn. Eithaf gwir, fiawd; ac nid oes neb yn gresynu mwy fod y diafol yn cael cymmaint, r;a nemawr neb yn rhoddi mor lleied i'w wasanaeth ag Amicus. Ond nid oes eisieu casglu arian yn gron- g feydd i'w rheoli gan bwyllgorau, a'r pwyllgorau hyny yn ddigon un-ochrog yn ami i'w rhanu, ac i'w rhoddi yn flwydd-daliadau, fel yn achos cyn-ysgrifenydd y Oymdeitbas Genhadol Dramor. Gellid meddwl, oddi wrth y darn nesaf o'i ysgrif, fod O. Davies am awgrymu nad ydyw Am-imis yn cyfranu dim at achosion crefyddol mewn bhvyddyn. Yn araf, frawd, nid oes ar Anvcus ofn ca.el ei gym- mbaru f- g undyn yn ei gyfraniadau crefyddol yn ol ei allu ond y mae yn ddigon hen i wybod nad ydyw pob arian a gesglir yn cael eu defnycldio yn y modd goreu. Er hyny, ni fynwn awgrymu fod yr oil felly. Dywed yn mhellach, na roddais fy mfs ar un enghraifft o fusgrellni mewn perthynas ar casgliad.' Peth a ddywed O. Davies am yr hyn a nodais o enau yr Arglwydd Iesu, Na wyped dy law aswy pa beth a wna dy law ddeheu yn ngwyneb yr hyn a ddyweda y casglwyr am y bwriad o gadw enwau y rhoddwyr o bunt ac uchod; ac er fod pythefaos er p:m ymddavigog- odd fy ysgrif, ac i mi geisio gan rai o'r casglwyr am nodi adnod lie yr argymmhella yr Arglwydd ar ddyniou i arfer haelioni cyn ei ennili etto, ni wnaeth neb hyny. Felly, gofynaf i O. Davies wneyd hyny, fel y gallo brofi yn ei lythyr nesaf ei fod yn well ysgrythyrwr cag ymresymwr. Mewn pertbyna-3 i ysgrif Oohebydd, y peth cyntaf a wna efe ydyw ceisio fy ngwneyd yn un bach,'ond yn fawr yn fy ngolwg fy hun.' Yn araf, frawd. Pa fodd y gwyddoch chwi beth ydwyf? A phe buasech chwi mewn ryfleusdra i ymgynghori a'r rhai sydd yn fy adwaen oreu, fe al'ai y cawsech ganddynt dystiolaoth wahanol. A glywsocb chwi y ddiareb bono, Drwg ei hun dybia arall.' Cymmhwyswch hon yna atoch eich hun, Air. Gohebydd. Yn nesaf dywed fy mod yn gwneyd camgymmer- iad herfeiddiol clrwy roddi yr enw' eronfa ar y casgliad mawr; ac y mae yn ddigon mawr yn ei olwg ei hun i ymgymmeryd + r gwaith o fy nghywiro ar y mater. Yn awr, Mr. Gohebydd, svlwch ar yr hyn a ganlYl1 —Dywedodd gweinidog blaenllaw mewn capel iled fa;wr wrth siarad am y casgliad, 'mai cronfa ar yr un cynllun a'r brodyr Wesleyaidd ydoedd i fod sef, rhoddi benthyg arian yn ddi-lAg i helpu talu dyledion capelau ar ammodau neill uol, fel y byddai yr eglwysi eu hunain yn gweithio, ac i dalu y benthyg yn ol o fewn amser a nodid, ac y buasai y corph ethodistaidd yn gofalii na ftsasai swm y gronfa yn myned ddim yn llai. Ond y Sabbath dilynol, yn yr un lie, yr oedd gweinidog arall blaenllaw fel casglwr yn dyweyd yn holiol wahanol. Felly, pwy sydd iw gredu? Yn awr, Afr. Gohebydd, cynghorwn chwi i fyned â'ch 'cywiro' a'ch eamgymmeriad herfeiddiol' at y gweinidog cyntaf a nodais, ac nid ataf fi. Ni wnaethum i ond ail adrodd yr hyn a ddywedodd ef. Yn nesaf, gwna wawd o'm syniad y dylai y cyfran. wyr gael ymgynghori a hwynt cyn cychwyn casgliad o'r fath, gan datlu en-yniad personol. Dywedaf etto, frawd, fod yr awgrym hwn yn berffaith deg ac y mae y Llywodraeth wladol yn cydnabod y peth a chredaf mai cyflelvb y teimla rhai o'r casglwyr erbyn hyn; sef, y buasai yn well iddynt fod wedi ymgynghori a, rhai ardaloedd, a chael eu barn ar y mater, nag iddynt orfod myned drwy y cwrs a u taflodd i r tymmherau y buont ynddynt, Besh a iuasai yn fwy hcpns a di- dramgwydd pe buaaai y 'cychwynwyl";)"I gwneyd llawn benderfyniad ar y mater, yn ar"«rap!)u cylch- lythyr, a i anfon i bob eglwys, fet y caf/i pob eglwys gyfle i ddadgan barn o gyd ffurfiad, neu wfthodi-id, ar y mater? Ureclaf y cydnebydd pob (hn rhesymol fod hyn yn eithaf teg a rhesymol, a m^'idiaf ddyweyd wrth Oohebydd ac O. Davies mai ry wbevh or natur yma y rhaicl dyfod gyda phethrui o'r fath cyn hir. Darllened Gohtbyd-I, lythyr Pyr ;'y- s sydd o flaen yr eiddo ef, a chaifF fod eraill ya synio yn gyffelyb Astudied Oohebydd ychydig ar helyn't y Parch. W. 0' Jones, a chaiff weled fod y Nvct-I.n grefyddol yn dywey wrth yr arweinwyr nad ydynt am gymmeryd ei harwain mwy fel y gwelo yr arweinwyr yn dda. J Yn niwedd ei ysgrif dywed mai dyn wedi sun ydwyf. Nage, frawd, ond dyn wyf sydd yn ceisii dangos fel y mae rhediad yr oes i gyfeiriad Demo cratiaeth, neu Annifcyniaetb, a bod yn rhaid i'r werii gael eu llais mewn pethau crefycldol a gwladol; one y mae yr a,rweinwyr orefyddol yn gommedd cydna tod hyny, ac yn dyfod i wrthdarawiad. a r werin, fel 3 nodais yn fy llythyr o'r blaen. Ond pe buasent yr I' ymgynghori S, r werin yn gyntaf, diammheu genyf 3 cawsent eu parchu yn ol eu haeddiant. Gallwr feddwl, oddi wrth ysgrifau y ddau frawd hyn, eu boc hwythau yn perthyn, neu yn aelodau o D^ yi crefyddol hwn, gan eu fod mor frwd yr difrio y syniad o ymgynghoriad &'r bobl gyffredin. Nid ydyw y ddau wedi llwyddo i with- roil dim s ysgrifenais, ond y maent yn lied alluog i daflu ensyn- iadau personol. Gadawaf hwy ar hyn yn bresennol, gan ddisgwyl y bydd y ddau yn well ymresymwyi erbyn yr elont i ysgrifenu y tro nesaf nag oeddynt y tro hwn. Yr eiddoeh, &c., AMICUS.

LLANASA, SIR FFLINT. FONEDDIGION, Caniatewch le i mi ddyweyd gair neu ddau am yr heddynadaeth o fewn y plwyf hwn. Nid wyf yn myned i ddyweyd gair yn erbyn Mr. Hughes, Kinmel, fel arglwydd raglaw ein sir, yn pan- nodi "William (neu Waiter, nis gwn pa un) Bulcock, o Bits Gwespyr, yn ustus heddwch dros blwyf Llan- asa. 0 Saeson y plwyf, waeth genyf fi hwn mwy na rhyw un arail o honynt. Ond y mae yma Gymry yn medriu cymmhwysderau ir swydd neillduol hon na fedr hyd yn oed arglwydd raglaw Toriaidd fel Mr. Hughes mo'u gwadu am foment. IVJ i heriaf fi y rhai mwyaf rhagfarnllyd i'w gwadu. Y maent yn rhy amlwg. Yr wyf yn cyfeirio at amryw ond ni enwaf ddim ond un, sef y ParchedigEdward Pierce, Trilogan Hall. Y mae efe yn berson mor adnabyddus fel nad oes angen i mi fanylxi dim yn ei gyleh wrth neb yn y cylchoedd cyn. Y mae yn wr cylrifol, ac yn barchus gan bawb o honom. Bacbgen genedigol o r fro, ac yn anrhydedd iddi, ydyw. Trwy ei ddiwydrwydd a'i yni, y mae efe wedi dringo i sefyllfa o gyfrifoldeb neilldu- ol, a phawb yn ei barchu fel self ri, a ic man. Ond nid y pethau yna ydyw ei gymmhwysderau i fod yn ustus heddweb, wrth gwrs. Ei synwyr cyff- redin cryf, ei ddoethineb it i bwyll, ei wybodaeth am amgylchiadau ac anghonion y rhanbarth, y ffaith ei fod yn Gymro cywir-galon, yn deall ei gydgenedl yn drwyadl; ei hunan yn un or bobl, ac nid yn estron wedi dyfod i fyw yn eu canol, heb wybod dim am danynt, nac yn cydymdeimlo dim a hwy—dyma gym- mhwysderau nad oes ond Jfitaiig ynadon yn sir Fflint yn eu meddu, na neb meddu i raddau helaethach na'r gvv'r da a galliflj |P*ydwyf yn son am dano. Heb law hyny, y mae gan Mr. Pierce estate yn y sir sydd yn gorbwyso eiddo y rhan fwyaf o'r rhai sydd yn awr ar ei maingc. Ni byddai raid i r arglwydd raglaw betruso ei bennodi yn ynad ar y cyfrif hwn, hefyd. Ond ei brif gymmhwysder ydyw, ei fod yn un o farn a chynghor. Yn y cyfeiriari hwn y mae efe eisoes yn gwneyd llawer o waith heddynad. Odld yr ä diwrnod heibio heb i rywun, neu rhywrai, ddyfod ato am gynghor. Y mae cyfarfod misol sir Fflint wedi, ac yn cydnabod galluoedd Mr. Pierce fel ymgynghorydd yn barhaus, trwy ei osod ar ei brif bwyllgorau, ac yn enw- edig ei anfon i ymdrin â. materion dyrus, At hyn oil, chwaneger ei dueddfryd gymmwynasgar, ei haelioni at bob achos da, heb wahaniaeth credo crefyddol na pholiticaidd, ei garedigrwydd i'r tlawd, a i barodrwydd i roddi help i gymmydog mewn cyfyngder, a gwelir ar unwftith ei fod ef yn meddu holl anhebgorion ynad heddwch rhagorol. Dylwn ddyweyd nad oes y cyssylltiad lleiaf rhyng- wyf fi a &r. Pierce. Bychan a wyr efe am y llythyr hwn. Bydd yn fwy syn na neh pan ddaw y FA" ER i'w law. Yr hyn a barodd i mi ysgrifenu ydoedd eiddig- edd CymToaidd: gweled Saeson estronol yn cael eu eodi ar y faingc, a Chymry teilyngach ddengwaith yn cael eu troi o r neilldu. Ydwyf, &c., RADICAL CTMREIG.

P RAWF-G- YNGHERDD. Cynnaliwyd y cyngherdd uchod nos Lun, yn 1 Gyhoeddus, Penycae Llywyddwyd gan Air. J. Jones, ac arweiniwyd gan y Parch Richard Wi Aberderfyn. A gorwyd gyda deuawd ar y cr<\r Miss R. Jones a Master Arthur Jones. A iadau gan y beirdd--daeth Air. Thomas Wi Groes, a Air. Lewis Evans. Y gystadleuaeth ydoedd unawd (tâwr), o ddewisiad yr ymgc Ymgeisiodd pymtheg. Goreu, Air. Hartley I Rhos, Ymgeisiodd naw ar yr nnawd (301 Adroddiad, Damwa,in mewn Chwarel.' Rh y wobr rhwng Miss Lizzie Jenkins, Johnstown, William Edwards, Delph. Dy farn wyd Mr. Edwards, Cefn, yn oren ar yr unawd (bar Cyfoiliwyd gan Aliss Nellie Ellis. Y beirniait —Cerddoriaeth, Mr. G. W. Hughes. Cefn MiV adroddiadan, Abon a'r Parch. K. Williams. C cyfarfod rhagorol, ond yn llawer rhy hir. Ci tro nesaf am feyur llawer byrach. I Owed J to. — Y mae yr ardal hon yn parhau gliniau. Cynnaliwyd cyfarfodydd gweddi'o u gan yr Anuibynwyr; ac y mae y Bedyddwyr ar hyd yr wythnos. P, eeth -Nos Ferchor bu y Parch. John Wi1 Prince s Road, Liverpool, yn traddodi pregeth Capel Mawr; ao er fod yma gyfarfodydd g\ mew n Ueoedd traill yr un noson, yr oedd y cap< yn llawn. Ar y diwedd cafwyd anerchiad byr. a gwresog, ganddo ar Drysorfa yr Ugeinfed Gan Anerchtadiu. Nos Wener diweddaf, ger Cymdeithas Ddiwylliadol Alynydd Seion, Pon traddodwyd anerchiad ar 'Ceiriog.' Llywy. gan y Parch. 0 J. Owen. Cafwyrl sylwadau orol^ yiv yr anerchiad Datganwyd pedwarawc getnau-ardderchog hyny o eiddo y bardd 1 !i wj beth ddywed fy righaloi, Igttil barti o'r lie Nos Sailwrn, traddodwyd anerchiad arall i deithas Ddiwylliadol Bethlehem a Salem, Parch. James Charles, Dinbych, ar Gristionc a'r Oes.' Yr oedd y darlithydd yn eu hwyliau a chaf wyd sylwadau nad anghofir hwy yn fuan. oes eisien geiriau canmoiiaeth i Air. Charles. i ei glodydd yn hysbys i bawb. Cafwyd gwleci dderchog GOHEBY

Y COFHJFIAD A'R ETHOLTAf LLE'«L- YN gymnsaiafc a bod y oofdiiad (census) yn cael gymmeryd ar y laf o Ebrill, darfu i Jfwrdd- Llywodraeth Leol roddi aichebiou alian 10 Fercber fod etholiadaa gwarcheidwaid., cypgbt wyr dinesig a dosbarthiwdoi, cyngborwyr plwj y rhai a fuasent yn cymmeryd lie y diwl'r' hwnw, i gael eu cynnal wythnos yn gynt. .\<!

CERYG.Y-DRUIDION. FONEDDIGION, Gan mai at y wasg y daw y bar ld a'r lienor i ddyweyd eu c\vynion, erfyniaf innau am gongl fechan i fynegti yr hyn a'n blina ni yn y fro anghysbell ond llengar non. Byddem arfer a meddwl nad oedd neb ond pregethwyr mawr' yn euog o'r trosedd o dori cyhoeddiad;' ond erbyn hyn. ysywaeth, rhaid chwanegu atynt y 'beirniad a r cantwr mawr.' I brofi y gosodiad, gwasanaethed a ganlyn :— Mor bell yn ol a diwedd Ebrill, y flwyddyn ddi- weddaf, anfonwyd at Mr. J H. Edwards, Rhuthyn, am ei delerau i ddyfod i feirniadu y datganu ynngwyl lenyddol y Nadolig, ac wele yr attebiad :— 6, Clwyd Street, Ruthin, May 2nd, 1900. DEAR SIR, Yours to hand. My fee for singing and adjudicating at your meeting will be £ 3 3s. Kindly let me know if the terms are accepted, aa I have another letter in hand for the same date. Yours truly, J. H. EDWARDS. Ac mor business-liki ydyw y cerddor Anfonwyd yn ol nas gallai y pwyllgor gynnyg rhagor na dau gini, ac wele yr attebiad :— ü, Olwyd Street, Ruthin, May 9th, 1900. DEAR SIR. Yours to hand. As you wish me to come and adjudicate and sing for you, I will accept your offer. Yours faithfully, J. H. EDWARDS. A theimlem yn falch o gael rhoddi ei enw.ar restr y testynau, gan mor boblogaidd ydyw fel datganydd, ac ennynwyd disgwyliadau uchel am wledd o'r iawn ryw. Er mwyn i'r rhaglen am y dydd fod yn gyflawn, anfonwvd at Mr. Edwarda am deitlau y caneuon a fwriadai ganu a dyma a gafwyd :— 6, Clwyd Street, Ruthin, November 29:h, 1900. DEAR SIR, Yours to hand, the songs I intend singing on Tuesday are 'Yr Ornest' (W. Davies) and '"Honour and Arms' (Handel). Yours truly, J. H. EDWAHDS. Do, iawn ond ni cheir y,melus heb y chwerw ac er ein syndod, derbyniasom yr hyn a ganlyn Bhagfyr 20fed. 6, (Iwyd Street, Ruthin, December IHtJ;, 1900. DEAR SIR, I am writing on behalf of my brother, who is unwell, and wishes me to state that he will be unable to come on Christmas day as arranged, through bei.ng taken ill. Yours, &c., T. EDWARDS. Ond er fod Mr. Edwards yn wael, teimlai y fath ddyddordeb ynom fel yr anfonodd y wefreb hon Muhtin,December 21st. Shall I send you a first class substitute for Christmas day. Wire me soon. EDWARDS. Ond gan ei fod yn methu dyfod ei hunan, gwell oedd genym beidio ei drafferthu i ymorol am arall' yn ei Ie. Gwnaethom hyny ein hunain ac er fod yr amser yn fyr, llwyddwyd i gael beirniad o safle ac ymddiried, ac u:i hefyd a roddodd foddlonrwydd cyffredinol. I ba betb, ynte y grwgnachwn? Onid oedd Mr. Edwards yn wael? Oedd, yn ddiammheu, ya wael iawn, a thafiodd ei waelni ei gysg .dio:, dros ein Nadolig; ac yr oeddym yn cydymdeimlo ag ef wrth feddwl fod 'gwledd I<adolig wedi ei harlwyo ar ei gyfer, ac yntau yn ei saldra'n isel drem' heb archwaeth i'w mwynhau, Ond gwellhaodd yn gyfljm ryfeddol, o blegid ceir banes yn y Cambrian News ei fod yn cymmeryd rhan mewn cyngherdd yn Machynlleth, a hyny yr un adeg ag yr oedd yn rhwymedig i fod yn Ngherygydruidion Dywedir iddo ganu bedair gwaith, ac mewn hwyl ragorol, er yn rhy wael i ddyfod yma, A thybiem y gallai ei fod, wrth ddychwel yn ol, yn ymson rhy wbeth yn debyg i hyn :— e's le gwell am logeU lawn—a. dwbin' At gydwybod uniawn Ag irais a tbeg arawn, Nes daeth hi yn ystwyth iawn. I 0 gydwybod, gad heibiaw 'n—dwysbigo Nid oes bag-an di ddawn Droediai i Gaerydrudiawn Am fin bres. Ti wnest yn iawn.' Yr eiddoch yn bur, WILLIAM D. JOSES, Ysgriftnydd Geryl Lenydcl'd y Nadolig. Cerygydruidion. m m

EISTEDDFOD FLYNYDDOL NANTGLYN. FONEDDIGIOK, Yn y FANER am lonawr (Jed ymddangosodd dau lythyr, un gan Calcdfryn, a'r Hall gan Philadelphia. Y mae tipyn o gallineb yn llythyr Caledfryn, a byddai yn lies i Philadelphia ei ddarllen. Ond am lythyr Philadelphia, nid ydyw yn deilwng o'r enw. Ei brif bwynt ydyw fy nghyhuddo i o ddyweyd sylw- adau caledion am yr eisteddfod uchod, ond yn methu dyweyd bpth yuynt. Heriaf ef i ddyweyd pa beth ydydt? Y pethau a ddywedais i, mi a'u dywcdaf hwynt etto, os dewisa Philadelphia. Nid oeddwn yn disgwyl i r eisteddfod fod yn berffaith; ond yr oeddwn yn disgwyl iddi fod yn deilwng o'r enw A wyr Philadelphia ragor, tybed, rhwng eisteddfod a chyfar- fod llenyddol. Y mae ei lythyr yn dangos na #yr. Ni wnaethum i yn fy llythyr ond awgrymu ychydig o bethau a fyddent yn welliant ar gyfer y nesaf Pa ham y mae yn rhaid i Philadelphia fyned i ganmawl y llywyddj^i, yr arweinydd, y beirniad CctnU, a'r ysgrif- euydd? Nid oeddwn i wedi dyweyd yr un gair yn eu herbyn. Cydunaf ag ef i ddyweyd eu bod wedi gwneyd eu gwaith yn anrhydeddus. Ond yr oedd yuo bethau eraill ar o'l, oeddynt yn tymi enw yr eisteddfod i lawr i lefel cyfarfod llenyddol, pe na buasai am ddim ond y gwobrwyon. lawr i lefel cyfarfod llenyddol, pe na buasai am ddim ond y gwobrwyon. Cyfeiria, hefyd, fy mod wedi dyweyd gair am y bwyd bwyd oedd, yn. ol ei farn gul, a i wybodacth fechan ef, 'yn ddi-fai Aed y creadur bach am dro i leoedd a ystyrir yn ddruJ, fel trefydd glanau y mor- oedd, megys Rhyl, Colwyn Bay, a Llandudno, er mwyn iddo, am unwaith yn ei oes, gael gweled y to a gaiff am chwe cheiniog. Nid bara ac ymenyn yn fodfedd o dew Llangciau ffermwyr a glywais i yn cwyno fwyaf yn erbyn y bwyd, ac yn enwedig y merched Os ydyw Philadelphia, yn meddwl anfarwoli ei hun fel ysgrifenydd llythyrau i'r FAKE*, rhaid ir creadur bychan di-nod, a di-ddawn, we'ed ychydigchwaneg ar yr hen fyd yma, a throi yn mysg pobl, a myned i fwy o eisteddfodau, Ni bna'ai yn werth genyf ddyweyd dim chwaneg am y bwyd oni bac iddo ef gyfeirio ato, yn enwedig pan y dywed 'o dan yr amgylchiadau.' Ai rhywbeth annisgwyliadwy oedd yr eisteddfod? Onid oeddynt wedi cael blwyddyn i barotoi y bwyd? I ba beth? Gresyn na buasai Philadelphia wedi myned i Linsan- nan yr haf diweddaf, er mwyn iddo, am unwaith, gael gweled rbywbeth heb law bwrdd ei fam Yno, yr oedd bwyd gwerth i'w gael am y pris o chwe cheiniog yr un Ni welais i erioed o'r blaen dorth o fara brith ar y bwrdd, a hono wedi ei thori fel y torir maip i anifeiliaid. PwriÚ. Sivset oedd llangciau y ffermwyr yn ei galw. Ond, 'o dan yr amgylchiadau' fe allai ei fod yn ammheuthyu i Phi'adet¡.hif, druan Os ydyw Philadelphia am ysgrifenu chwancg bydded iddo sefyll at ei bwngc, yn lIe crwydro, a dewis enw mwy cydnaws a'i lythyr. A wyr ef, tybed, pa beth ydyw ystyr y gair 'Philadelphia?' -.Dewisid rhyw air Cymraeg o hyn allan y gwyr amcan pa beth ydyw ei ystyr, os nad ydyw yn gwybod pa beth y mae yn ei ysgrifeiiu ? Yr eiddoeh, & YILWELYDI).

LLITHEICH EWVRTH TOMOS FONEDDIGION, Y mae eich Ewyrth Tomos, gyda chaniatad, yn myned i ysgrifenu i r FANEB yn awr ac eilchwyl, am y pethau a glyw gan mwyaf. A dyma i chwi dde- chreu. Clywed fod perchenogion dwy hwch fagu wedi cael eu 'ffeinio' yn Abergele i bum swllt yr un, a phedwar swilt yr un o gostau, am fyned o'r rhochesau i'r ffordd ger llaw y ty i chwilio am fes Talu deunaw swllt ai e, dros y ddwy. Sicrheir fi na 'ffeinlr' mo' perchen- ogionar gownt yr hychod hyn etto. Y maent, erbvn hyn, wedi eu dedfrydu i farwolaoth. Clywed i ddyn am feddwi gael ei 'ffeinio' i hanner coron yr un adeg (morally w/ong), Berchenogion hychod cyffiniau Abergele gwyliwch adael iddynt fyned i'r ffordd fawr i. hel mes. Gwell ydyw i ehwi eich hunatn feddwi yn chwildrwst, o herwydd cewch dalu llai Ai mwy anfad, debygech chwi, ydyw hel mes gan greaduriaid di-reswm nag i greadur rhe- symol feddwi? Clywais i fechgyn o Lysfaen gael eu 'ffeinio' yn lew am feddwi, ac am afreoleidd-dra ar y Sabbath wrth ddyfod o Lanfair Talbaiarn. Ond (iyna sydd yn od— yn od iawn hefyd—a on iwyd yr un gair, yn ol a, glyw- ais i, am y bobt hyny a roddodd ddiod iddynt Na, nid fel yna chwaith, frodyr. Oni ddylid gwneyd ymohwiliad teg i faterion fel hyn ? Pwy sydd yn gyfrifol am rhyw ddarnau o ymchwiliadau fel hyn ? Clywais fod ceidwad helwriaeth Castell y Gwrych, yr hwn a fu farw noswaith dychveiiad Arglwydd Dundonald, wedi ei gladdu heb raithchwiliad. Ai gwir hyn, nis gwn i. Y gwir ydyw i mi ei glywed. Y mae cich ewyrth yn gwybod ei bod yn gyfreith- lawn cynnal cwêst ar bob un a fyddo wedi marw yn ddisyfyd, fel y dywedir y bu farw y ceidwad hwn. Ond, pwy sydd yn gyfrifol am yr esgeulusdra, os bu esgeulusdra hefyd ? Carwn wybod. Clywed fod llythyr Pwyllgor Liverpool o berthynas i Mr. W. 0 Jones wedi diffodd v tan yn enbyd yr wythnosau yma a llythyr lied lipa, hefyd, yn ol barn eich Ewyrth Tomos, ydyw llythyr ei dwrnai. Nid oes dim ynddo yn tori y pwyllgor i lawi. Burn yn rhy- feddu at eglwysi a chyfarfodydd misol yn 'busncsa' o gwbl a'r mater, pryd y dylasent feddu digoa o gam- mon sense i weled mai appSl oddi wrth Mr. W, O. Jones sydd yn eisieu, a dim byd arall. Ni hoffwn i Mr W, 0. Jones gael un gronyn o gam ac ni chaiff gam chwaith, rwy'n siwr Ond ofnwyf ei fod wedi methu ychydig drwy godi y fath gynnhwrf yn lie appelio ar unwaith, a chael pwyllgor di-duedd. Yn wir, y mae yn anhawdd iddo gael pwyllgor di-duedd bellach, am ei fod ef ei hun wedi awgrymu cystal nad oes gan yr Hen Gorph neb y buasai efl; yn 'trystio' ei achos iddo Clywais fod Beriah yn ei gragen yn lan Y mae pawb yn ymosod arno, drua.n ? Yr wyf fi yn meddwl yn gryf mai y llyfr mwyaf camsyniol a gyhoeddwyd y gam if ddiweddaf ydyw ei lyfr ef Clywed fod y cyfarfodydd gweddio a phregethu wedi bod yn llwyddiant mawr ddechreu y flwyddyn yma mewn amryw ardaloedd. Cerdd yn mlaen nefol dan Cymmer yma feddiant gli\.n.' Yr eiddoeh, &o., EICH EWYBTII TOM^S

C EN IIA DAETH YR EGLWYSI EHYDDION EFENGYLAIDD YN NINBYCH. F-.)J«P.DDTGIOY, Yr wythnos ddiweddaf, o dan nawod Pwyllgor yr Eglwysi Rhyddion, cynnaliwyd cenhadaeth arhenig yn nhref Dinbych Pregetbwyd bob DOS, a ehafwyd cynnulleidfaoedd lliosog bob tro. Y mae hyn yn dangos fad gan bregetnu yr efengyl afael gref ar y dref au liamgylchoedd, er mor uchel ei ben ydyw annuwioldeb yn ein plith. Y cyfarfodydd gweddio, hefyd, oeddynt yn lliosog, er yn cael eu cynnal am hanner awr wedi chwech o'r gloch. Y canu yn ogystal ydoedd yn rhagorol, yn enwedig y canu ar rai or hen donau mwyaf arferedig mewn cynnulleidfaoedd o'r holl enwadau yr.ghyd. Ymunodd amryw o'r newydd i'r gwahanol eglwysi. Nid cymmaint ag a ddisgwylid, modd bynag. Nid cymmaint oil ag a welwyd mewn un odfa yn unig yn amser y diweddar Barchedig Richard Owen. Yn yr ystyr hon, methiant a fu y genhadaeth Ni waeth cyfaddef y gwir, a galw pethau ar eu henwan pri- ed ol. I ba beth yr ydys i briodoli hyn? Yr ydwyf yn credu na enniliwn ni ddim wrth geisio celu yr achos; a dyma fe:-nhy IV ddau neu dri o'r rhai a wahoddwyd i gario y genhadaeth yn mlaen yn ei phregethu oedd yn ad das i weinyddu ar aehlysur neillduol o'r fath o gwbl. Nid wyf yn dyweyd nad oedd y lleill yn burion ar gyfer odfeuon cyffredin, ac yn en capeli eu hunain. Ond cyfarfodydd arbenig ydoedd y rhai hyn a plire- gethwyr wedi eu donio yn arbenig a ddylesid eu cael iddynt Nid gallu i gyfansoddi traethodau manwl, ac i wneyd sylwadau cvwrain sydd eisieu mewn cyfar- fodydd o'r fath Y pregethwr a fedr ddyfod i lawr yn ddigon agos at y bob], a'u gwahodd yn daer, yn ngwres teimlad ei galon ei hun, ydyw y pregcthwr at achlysur fel hwn. Ni ddylai y pregethwr na fedr wneyd hyny dderbyn gwahoddiad (na'i gad) i ddyfod i weini mewn cyfarfod o'r fath Deehreuodd y genhadaeth yn rhagorol nos Lun, yn nghapel y Hcdyddwyr, Stryt Henllan, a chapel y Methodistiaid Calfmaidd y Fron, yn nghxvr arall y dref. Yr oedd y Parch. Robert Richards, Rhyl, yn y blaenaf, yn felus odiaeth, a phawb yn myned allan dan ganmawl yr 'hen, hen hauea,'yn ei symledd. Yr un modd y Parch. T. Isfryn Hughes, Bethesda, jrn y Fron, ac yn Seion 1103 dranoeth Feily, hofytCy Parch. Robert Roberts, y Rhos, y noson olaf (110s Sadwrn), yn y Capel Mawr. Ond Mi33 Rosina Davies, yr efengyles adnabyddus o Gwm Rhondda, oedd perl y cyfa rfodydd hyn, heb os nac oni bae. Hwn ydoedd Sadwrn), yn y Capel Mawr. Ond Miss Rosina Davies, yr efengyles adnabyddus o Gwm Rhondda, oedd perl y cyfarfodydd hyn, heb os nac oni bae. Hwn ydoedd ei thrydydd ymweliad iin tret Byth nid anghofir ei hymweliad presennol gan gannoedd Jawer. Hir fyd j Y Slm am bregethau 'Y Gwr gofidus a chynnefin a dolur,'ac Wele, yr wyf yn sefyll wrth y drws, ac yn euro,' a'i chanu gor-swynol. Nid ei llais melusber yn unig oedd yn swyno, ond ei happeliadau taerion hefyd. Addefaf yn rhwydd ei bod hi yn deall yn well na'r oil o'r lleill pa beth sydd yn gwneyd y tro mewn cyfarfodydd o'r natur yma. Maddened y lleill i mi, dyma fy argvhoeddiad goncst. Nid beimiadu yn goeg, ac nid rhagymadvoddi yn hir, yr oedd hi. Na, pregethu—a phregethu o'r dechreu i'r diwedd—dim ond pregethu. Nid cywreina na liollti blewyn nid dangos faint oedd hi wedi ei ddar- llen ar iarddoniaeth ac athvoniaeth Saesneg. Na, dim ond pregethu A hwnw y pregethu symlaf; ac am hyny y pregethu gorcu. Hefyd, or mai merch egwan ydyw hi, gofalai am wneyd i bawb ei chlywed, hyd yn oed yn y Capel Mawr ac nid cadw pymtheg cant o bobl am dri ch warter awr heb fod eu banner yn clywed hanner dwsin o frawddegau yn ddigon clir i'w deal!. Ymddangosai y pregethwr ei hun yn eithaf liapus. Nid adrodd ystoriau gwaelion am dani ei hun yr oedd Miss Davies chwaith, a'u ha.drodd yn salw a di-fedr yn y fargen. Na, pregethu Crist yn Geidwad. A phan y dywedai hi ystori o gwbl, byddai yr ystori hono yn sier o fod yn 'taraw yr hoel yn ei phen,' ac yn cael ei hadrodd dan gamp. Nid wyf fi yn barod i ddyweyd 'y dylai merched gael pregethu,' fel rheol; ond ni phetrusaf ddyweyd y dylai Miss Davies. Fy mhrofiad fy hun yr wyf yn ei dracthu yn y llythyr hwn. Nis gwn, ac nis gwaeth genyf, a oes rhywun arall yn coleddu yr ua syniadau a mi. Wrth derfynu, dywedaf, os oes ceuhadaeth arbenig fel hon i fod etto, bydded yr arweinwyr yn ofalus pwy i'w gwahodd i gario y gwaith yn mlaen i'r eiddoeh ya gytrir, GSVR SYML.

BEIRNiADAETHAU EISTEDDFOD ¡ GENEQLAETHOL LIVERPOOL. FONEDDIGION, Caniatewch i mi alw sylw at un o ddiffygion yr eisteddfod uch >d. Er's amser yn ol anfonodd rhyw cmebydd (nis gwn pwy ydoedd) gais, trwy gyfrwng y FANER, at ysgrifenydd yr eisteddfod am gyhoeddi y beirniadaethau. Yr oedd hyn yn eithaf naturiol, yn enwedig os oedd y gohebydd yn gystadleuydd yn yr eisteddfod; ac yn wir, onid oes gan y genedl hawl i ofyn am feirniadaethau ar gynnyrchion yr hyn a elwir yn Eisteddfod Genedlaethol ? Ond hyd yn hyn nid oes un gatr wedi ymddangosyn mhrif newyddiadur y genedl. A gwaeth na hyny, y mae yr ysgrifenydd wedi llwyr anwybyddu y cais a wnaed ato, fel nad ydyw wedi atteh o gwbl. Dywedodd rhywun on gw)r blaenaf y golygid i'r eisteddfod fod yn gyfrwng addysg i'r cystadleuwyr.' Tueddir ni i ofyn pa addysg a geir os cuddir y beirniadaethau, ac os cedwir hwynt am'flynyddoedd yn fwyd lIygod ? Onid oes tuedd yn y dull hwn o ymddwyn i leihau nifer y cystadleuwyr, ac i wanychu eu ffydd yn union- deh y gweithrediadau. Ni cha' cm awgrymu fod dim camwri wedi bod yngtyn a'r beirniadaethau a'r dyfarniadau mewn unrhyw fodd; ond gofvnwn, Paham na chyhoeddir hwyut? A all fod rhyw achos i ofni eu cyhooddi? Pe ymddygid yn fwy agored a chenedlgarol trwy gyflwyno eiddo y genedl i'r gened], byddai ffydd y genedl yn llawer cryfach yn y beirniaid a, r pwyllgorau, a byddai yr eisteddfod yn wirioneddol genedlaethol. Gan gofio, nid ydyw helynt y rhiangerdd wedi dyrchafn syniad y wlad am yr wyl genedlaethol a'i gweithrediadau, gan i'r rheol 9fed—' Attelir y wobr oni bydd yr ymgeisydd buddugol yn bresennol, neu oni bydd yr enw priodol wedi ei anfon o dan sol i'r ysgrifenydd,' gael ei thori trwy gyfrwysdra yr awdwr buddugol. Yn lie enw priodol, ffug-enw arall a roddodd ef, a gwobrwywyd ef. Os dilyna cystadleu- wyr eraill yr eisteddfod yr esamp1 hon o eiddo Dyfed, ni chaiff ysgrifenydd eisteddfod Merthyr enw priodol neb—dim ond pentwr o enwau a chyfeiriadau ftugiol. Y gofyniad naturiol a ofynir fydd, Paham y rhaid i mi roddi fy enw iawn yn fwy na. Dyfed? I mi, o leiaf, y ma8 hyd yn oed moesoldeb yr eisteddfod mewnperygl gyda ffTig-gyfeiriadau, &c., fel hyn. A gif fi ofyn etto i ysgrifenydd eisteddfod Liverpool am g/hoeddi v beirniadaethau ya y FANER yu fuan, bellach ? Yr eiddoeh, &?.. LLYWARCII.

CYFARFOD CYST A DLEUOL. CYSKALIVVTD y cyntaf o'r math hyn o gyfarfodydd mown cysaylitiad a, Ohymdoithas Lenyddol a Cherdd- orol Pouybont, yr hon a ffurfiwyd yn ddiweddar, nos Sadwrn diweddaf, yn Ysgoldy Ebenezer (B.), Cefn Mawr. Llywyddwyd gan Afr. J W. Bishop (goruch- wyliwr), llywydd y gymdeithas, ac arweiniwycl gan Mr. Benjamin Williams. Wele y dyfarniadan:- Unawd (.-oprano), Neges y Blodeuyn; laf, Miss Emily Thomas. Unawd (i fecbgyn dau IGeg oed); lWdl you, meet me goreu, Richard M. Jones. Am y tri phennill goreu i De Y*ret;' goreu, Mr. Tal Jones. ac un arall, yn gyfartal. Adroddiad, 'vhar jeor the Light Brigade;' goreu, Mr. John Evans. Fron. Air- graph mewn pren o 'Cymdeithas Lenyddol a, Gherdd- orol Penybont;' goreu, Mr. E. D Lloyd, gwaith Trefynant; a rhodrlwyd gwobr arbenig i Air. Jonathan Powell, o'r un lie Unawd ar y be'doneg, The Chinese J.ï!MC,!¡;' goreu, Aliss Kathleen Gilman. Un- awd (tenor neu baritone), 'Bedd y dyn tlawd;' goreu, Air. Maurice Thomas. Pedwarawd Gwrywaidd, Ar hyd glanau afon Ddyfrdwy;' goreu, Parti Air. John Wright. Y cyfeilydd oedd Air. Joseph Davies a gwasanaethwyd fel beirniaid gan y llywydd, y Mri. William Parry, Acerfair; A. E. Jones, Arthur Davies, Cefnydd, a'r Parch. Air Jones, Barry Dock. Cafwyd cyfarfod da,

YSGOL SABBOTHOL EGLWYS GYNNULLEID- FAOL RHIWABON. Dydd Liun diweddaf cynnaliodd yr eglwys uchod ei Gwyl De fiynyddoL Gofalwyd am y byrddau gan chwiorydd caredig y lie. Yn yr hwyr cynnaliwyd cyfarfod cyhoeddus, o dan lywyddiaeth Mr Moorish, arolygwr yr Ysgol Sabbotliol. Yn absennoldeb yr ysgrifenydd (larlleiiodd Air Kvan Griffiths y fautolen am y flwyddyn, yr hon a ddangosai weddill mewn llaw o bum punt AGerchwyd y cyfarfod gan y llywydd, y Alri. R. A Jones, Charles Davies, a Mr. Jenkins. Cafwyd adioddiadau gan Mabel Wyatt, Daisy Cotton, Clant Riberts, Eiiza. Roberts, Agnes Jones, Polly Jones, Flossie Rowlands, a John Lewis Jones Can- wyd 'Nazareth,' gan saiss E. E. Davies; a deuawd gan y Alisses Owen a Richards; 'Good-night Dolly,' gan barti o enethod; a'r 'Fisher Gii l'- gan barti arall _e- o enethod. Cyflwynwyd liyfrau i'r rhai a gas dros bum swllt tuag at Uudcb Cynnulleidfao; edd Cymru.' Cafodd y rhai eanlynol lyf Douglas Moorish, Eliza Roberts, Bertie R Herbert Williams, Teddy Roberts, Arthur R a Polly Jones. Yna, traddodwyd anerchiad g gan y Parch. E. M. Edmunds, Llundain, ( wcinidog.

SMYRNA, PijAS MARL. CYNNALIWYD cyngherdd yn ylle uchod. nos Ionawr 17eg, pryd y-cafwyd datganiad o'r c., enwog 'Bethlehem,' o waith y Parch. H. I (Penccrdd Maelor), gan gor Smyrna. Agorw cyngherdd gan Madame Kate Morgan trwy g..nu was Despised (Handel) yn arddcrchog a chyii wyd rhan yn yr unawdau, &c., gan y rhai canlyn Y Mri. P. J. Rees, T. Griffiths, H. Jones, a Thomas, Miss AI. M. Thomas, a Aladame Kate Mo Y 11a aethpwyd trwy y rhan amrywiol yn y ganlynol:—Can, Mr. G. Charles. C hi, Madame ¡ Alorgan. Deuawd, Air. T. Griffiths a Aliss A Thomas. Vm, P. J. Rees. Cm, Mr. G. Ch CIFI, Aliss M. M. Thomas. Triawd, y lViri. Rees Thomas Griffiths, ao II. Jtines. Cln, Ala Kate Alorgan. Yna, diweddwydy cyfarfod trwy lien Wlad fy Nliadau gan Madame Kate Mo a'r dorf yn ymuno yn y cydgan. Rhaid oeddcydr fod y c r wedi gwneyd gwaith da, ac yn ha canmoiiaeth. Teimla y gwrandawyr ei fod yn ei cor bach y modd yr aethant trwy eu gwaith, c arweiniad Air D. Thomas. Cyfeiliwyd gan y Thomas Jones a D. J. Thomas. Llywyddwyd Air. Rees Hopkins. GOHBBTI

L L A N R W S T BAWL AM AD-DALIAD 0 DAN GYFRAITH AD-5 A LI AD I WEITHW YN llya v mlu-ddyledion, yn y lie uchod, c Gwener, ger bron y Barnwr Syr Horatio LL hawliai Mr. J. Joma Morns, Porthmadog, ar Mra. Margaret Thornsa, Penmaahno, a'i pbec plentyn, y swm o If15p., yr hyn oedd yn gi am lawn dair blyncd i i'w ^wr, Rohert Tho chwarelwr, odd ar Hugh Jones, Station R Llanrwst, adeiladydd a contractor, odan Gytr Ad-daliad i Weithwyr. I Dywedodd Mr. Jones Morria fod yr atteb yn ade-ladu tai yn Betbwsycoed, ac iddo gy Robert Th omas fel cbwarelwr, i gaal ceryg a yn y tir amgauedig, neu goeJwig, yn Pentra Bettwsycoed. Yr oedd Pendre du ar ystS Gwydr; ac^yr oedd yn arferiad i gaiiiata bersonau oedd yn eyninietyd tir i adeiladu t ar yr ystori hono i gael ceryg o'r goedwig. PI cawa Mai laf, aeth '[."nonis.? i'r goedwig i ceryg; a'r boieu Cirdyuol cafodd ei fa.b ei gc marw, wedi ei lurgynio yn ddycbrynllyd, ngwaelod clogwyn, 30 troedfedd o uchder. oedd y rheithwyr, mewn trengholiad, wedi fod Thomas wedi cyfarfod a'i' farwolaeth t 0 dim wain ond ni amlygwyd biru pa fod cafodd ei i1 <«d, Modd bynag, cafwyd trosol V: ei oct:-r, a ch&ed a: fan eraill ar ben y clogwyOt mai y casgliad naturiol ydoedd fed Thomas gwneyd ymgais i aymmud darn o'r graig syd( ben y clogwyn, er myned i lawr at y gwerithf, Yr oedd yr attebydd wedi yswirio yn erbyn d weiciaa i'w ddycion gyda Chwtnni Yswltiol Lancasster, y rhai oedd yo dadleu yr hawl ar y wedáw a'r teulu 1 tijciuangosodd Dr. A. P. Thomas (yn cao gyfiirwyddo gan y Mri. Rodway, Barrell, a W insr-n, Liverpool) dros yr attebydd ac wrth erch y llys, dadleoai nad cedd y lie yr o Thomas yn gweithio ar yr adeg'yn chwan Jewrs ystyr Cyfraith y Ghwareli, a bod yn auji ^rhesdiol i ddamwain ddigwydd mewn chwars fewu ystyr y gyfraith cyn y geliid cael unrb ad-daliad gan y meistr, Yr oedd yn ddrwg g ddo dros y weddw ond nis gellid galw He ] oedd dim ond c/ufaea {boulder.?) n unig yn c ei gyasmeryd allan o hojjo yn ehwarel. Yr 01 y elogwya y cyfeiriwyd ato yu uu naturiol; Hid wedi cael ei gyenyrehu trwy fod yo". ohws yn cael ei chario yn mlaen yno. Ni ddadleuw tod yna, uurhyw waith yn cael ei gario yu ml, yn y goe;iwig hon, a wnai y lie hwn yn ohware tewn ystyr Cyfraith Mwogloddiau xhtelJ Uhwareli, ac nid oedd un arolygwr yn arfer y wsled a'r lie. Daaleuai y cyfroiihiwr, hefyd, r oedd yr at'ebydd yr-, gyfrifol oddi eithr ei fod berchencg y chwarM. Mr. Jones Morris a ddadleuai fod y He chwarel o fewn ystvr y gyfraith, er nad oedd agored i arolygiaeth. Y barnwr a syiwodd y byddai iddo ef rot dyfarniad i'r un cedd yn gwneyd y rais yn ca y gyfraith yn llawer pellajh nag a fwriadw eiioed. Da fuasai ganddo ps gallasai ddal arall. Nis gallasai, fel mater o ffaith, roddi ddyfarniad fod hon yn chwarel o fewn ystyi gyfraith. Dywedodd y dadleuydd nad oodd ei 'glieiit' yn gwneyd caid am y caatau.