The Welsh Coast Pioneer and Review for North Cambria

DAN SYLW. RHAIB Y MOR. Cfhocddodd Bwrdd Alasnaeli, yr wythnos ddl voddai, adroddiad yn dangos y uifer o fywydau gollwyd drwy lortgddrylliadau, boddiadau, neu ddamwciniau ar y mor neu mewn afonydd a Dhorthladdcedd mewn llongau inarsiajidiol Prydeinig, ac a gofrestrwyd yn y Deyrnaa Gyf- unal. heb gynwvs xilescrfadau a Ucstri pyegcm. Dengys yr adroddiad fod ,rhif y marwolaethau wedi lleihau llawer er 1881, er fod y nifer a gyf- logir yn ng'lyn a r cyfryw wedi Cjji yti<lu yn ddir- fawr. Y flwyddyn ddiweddaf yr oedd 246,778 yn gyflogedi;,r, collodd 596 eu bywydau mewn llongddrylliadau, boddwyd 339 pan na niv.eid- iwyd y ila-tri, a choLwyd 246 o fywydau drwy ddaimwciniau eraill, y cyfamrif yji 1181. Oni bae am alaoastr difxifol y "Berlin" buasai nifer y teithwyr a goilasant eu bywydau drwy Jong- ddrylliad yn fach, ond gan i ddau a phedwar ugain golli eu bywydau ar yr ochlysur prudd- add hwnw, yr oedd eyfanrif y majwoLaothau o dan y penawd yn 105. t A a a

HEN ARFERION. Yn nhxciKiiiwi amser diflana ll-awea* hen arfer ft defod i ddifancoll, a rhyfedd y newid fu er pan oedd Bess yn teyrnasu. Coir rhai na raid gofidio fawr o'u colli, oanys nid oeddynt yn add- urn i fywvd, ouid mewn eraili ceid liawer o f&rddoniarth a dyddordeb, M nid dymunol eu colli. Yn mhiirh y cynltaf ocir Euaws o'r ffcir- iau gwagedd nad oeddynt amg-ei-i parhad o'r hen Wyhnab^-witau, a i ddiotta ac anferMiwch, ac yJ} mhlith yr olaf ceir y ffeiriau eyflogi pan geid x llafurwyr yn cyfarfod a chyfiogwyr, ao yn rboddi eu niedr yn y farciinad. Yn Egiwys- bach ffyna yr axfer hwn eto, er na4 yw mor boblogwdd ag y bu. Cyfarfyddid with y groea- ffordd, ac ar 01 pe.uu'jr cyflog am weithio yn y ovnhauaf ecid y naill yn ymrwymo i'r llaJ. Y mie'r ymfudo parhaus i'r parthau gweithfaol a"r trefi mawrion. a'r prinder gweithwyr amaeth. yddol o'r herwvdd, yn cyirii i .raddau am y di- xywiad yn y dull hwn o gjflogi; ac nid oes ond ychydig o Jcoedd yn estyn cyQe yn awr i ddwyn mciitr a gwcithiwr i gyfathrach gyda'r aincan hwn mewn golwg. 0

FFA RWELIO A DR. FRASER. Wrth gyfeiWo at y Gymdeitlias, y mae gan- ym i notli mai un o'r cyrddau mwyaI gwiWhog a Kaed oedd hwnw i ddyrnuno Duw jn rhwyd.d i'r meddyg j^oblogaidd -a"i ^riod ar eu myned i Fryniau (Jast-i i. Cyimer Mon, ac yn enwecii, Ltangefni, cldyddordeb mawr y,iid<lynt, ac aiii dy,aut,-liakic,i goreu y sir a'r drcsf gyda hwynt. Dew sold y meddyg ynnviadu (t inydd eui'Jl«wr i wynebi angji-ysuron ao :M- ba,, .-derau y Maes Cenhüclol, ac md <>e;, U5t- dy.-i na edmygi ymroddiad o'r fath. Bu'n gcaad da ar ian jxib moddio:n dyrchafol tra yn gweFl- yddu oi GwydJ o feddyg Sir Ga^rnarfon, a dang- oscdd mown ffoidd yraarfeirol maîr modd goreu i wneud <i; nion yn dda ydoedd riwy wneud dai- oni i ddyniaa. Cyfarfu a Jiaaws o rwy^truu, eirhr cyflavvn^dd ci ddylodswjdd yn uniawn, .1 eniliodd baroh ¡)XV,\ b y bu a wnelo a hwynt. » jI-

CENEDL YN MARW. Mewn cyfoesiolyn ceir y ?ylwadau tarawiadol & ganlvn: — Prudd jdyw t-diych ar ddyn yn marw. Mae cdrycJi ar genedl yn marw VL fwy l»lh_ >n«k«—peik i«ily yn cymery<i iie, «c iJeb' fod nsppell oddi wrfchym. Cenedl yn marw yd yw eonedl y Ffraneod. Er ei bod yn eeiyll ya Thenfi" flaenaf eenhedioedd y byd, ni fydd ya hir «yn disgyn yn ol i'r ail re tig; ao felly yn luhcJl- ach yn ol o hyd. Ni ddichcn cenedl farw mewn diwrnod, mc mown blwyddyn: cymer iddi hir sinc-er. Ond y mae wedi eu gwnead yn hyi>b\s ffeithiau a ddangosant ya cglur fed aiarwolaeilj yn gweithio yn weddol gyflvni yn .nghorph eon- ftli y Ffranc-od, oblegid y mae j/obioguetii y wI¡¡{} yn myn'd i lawr yn gyflym, nid am fod ei pli->bl yn ymfudo i wledydd eraill, ond am y rhc-mm ayinl fod ,u.;fer y rhai a enir yn liai na nifer y rhai a gleddir ynddi. Bum' anlyncdd yn ol yr 1 oedd nifer y genedigaethau yn fwy o 73,000 .na jiifer y marwolaethau; bedair blynecld yn ol nid oedd y g^vahamaetb yn ddim ond 57,000; dair Wynedd yn ol syrthiodd i lawr i 37,000; y flwyddyn cyn y ddiweddaf disgy.nodd i 27,000. Y Mynedd (1907) yr oedd y genedigaethau yn llai 0 20.000 na'r marwolaethau. GauwyJ 774,000, a. bu farw 794,000 yn ystoi y flwyddyn. GweLr 4Mldiwrth hyn fod ajigeu th gweiihio yn y gen- edl 'ti i I .Yii el -iriaJ<)l o g?7flviii a sicr. Riict d ni gynieryd y ffigyrau a rol't(-Iwvd ucho4 fel ar- ,VyddilD.n sic, fol didd Ffi,ainc 3?n niyri'd li-cibi<) yn fuan, a'i aos nesau. Nid yw yn perthyn i ni yn awr ymhoa yn nghyleh a manyJu ar yr aoboeion. Digon i'w dywedyd fod anfoesoldeb wrth wraidd y darfodedigaeih ccnedlaeuhoi ynw, A bod gaoi genl:edloedd eraili achoa i ystyried a oliymeryd addjsg a gWlli.

Llofruddiaeth Erch yn y De. TAD YN LLADD EI BLENTYN. Cyflawnwyd trosedd erchyll yn Llanelli ddydd Mercher pan fu i weithiwr or eaw Thomas John Lewis. yn byw yn Carubrian-street, dori gwddf ei ferch fach a chyllell, a bu'r fechan farw ar y ffordd i'r yspytty. Yn hwyrach acth Lewis i orsaf yr heddlu, a rhoddodd ei hun i fyny gan ddweud, "Yr ydwyf wedi dod i roi fy hun i fyny am roddi eyllell yn ngwddf fy merch." Dywedir ei fod ef a'i wraig wedi cweryla ac iddo yniosod arni. Yna taiiodd un o'r plant yn erbyn y grisiau, a gafaelodd yn Gertrude, yr hon oedd yn dair blwydd a haner oed, gan ei thrywanu yn ei gwddf. Yr oedd ei briod a'r tri phlentyn arall nie-n yslafell gyfagos adeg y llofruddiad. Dywedodd Mrs Lewis fod ei phriod, yr hwn sydd tua 30ain mlwydd oed, "edi bod allan yn yfed drwy y dydd, a daeth adicf mewn tymer gwerylgar. Dyjjwyd Lewis o flaen yr ynadon ddydd Iau ar y eyhuddiad o lofruddiaeth wirfoddol. Nid ymddangosai fel pe yn sylweddoli ei sefyllfa lifnadwy. "L. <-

Damwain ar y Rheilffordd yn Prestatyn. Yn oriau nian y boreu, -LldvJd -d' llg- wyddodd damwain ryfedd i dren nwyddau ar y irieilffordd ger gonsaf Prestatyn. Ymddengvs fod g%vagen i'w tiir<^i o'r neijklu, rhywfodd methodd y "iwini-s"' a gweithio yu briodol. Tybir fod y gwynt wedi eu gyru yn imhcilach ar ol iddi gael ei gudael ar v llin- ell, ac acth yn erbyn peiriant a Jckuai ya y I tyleiriad gwrtligyferbyniol. Maluriwyd y wagen, ac fe'i taflwyd otldiar v rlieEian. Ar y foment hono yr oedd rhan o drea nwyddau wedi pasio yr y^nio'yn, ao aeih y wage,a ddrylliedig yn erbyn yr adraa olaf o honi, gan ei dadgys- yl-ltu oddiwrth v gweddill. Yn fTo-Lius, iii anafwyd neb, o.nd oedwyd y draJriidiueth am rai oriau.

Mesur y Blwydd-daliadau yn Nghymraeg1. Fel canlyniad i'r nifer mawr o ymgeiswyr am wy bodaeth yn aglyn a Mesur y Blwydd-daliadati i'r hen a'r aawybodaeth sy'n bodoli yn jiglya a de iadau y Me:3ur yn myfg y C?,,niry un- leit '?latc!r, cadeirydd rro?, ilia-e Mr Thoii,as Cyng-hor Dinesig Caergybi, wedi anfon gair at 'Mr Lloyd George y.n crybwyll y byddai i'r Mesur gael ei gylieithu i Gymraeg*, ac fod hyny i gaeil ei hysbysu yn yr ardaJoedd.

BYWGRAPHYDD GWILYM 1IIRAETHOG. Mae Mr L. J. Roberta, H.M.I, yn golygu Argraphiad newydd o fywyd a gweithiau Gwilym Hiraethog, yr hwn sydd i gael ei gryhoeddi gan y Mri Gee a'i Fab.

I Llith Die Jones. I YMWELIAD LLONGAU Rin FEL. Mae yn debyg fod hot! Gymru a Llanrwst wedi talu yniweliad a Llandudao yr wythnos ddiweddaf, yn cjiwcdig dydd C"ener a dydd Sadwrn—dydd Gwener i weled y iiongau rhy- fel a dydd Sadwrn i glywed prif ganwr Cymru, sef Mr lien. Davics, yn canu yn y Paliliwn. Ma nhw yn deyd tod yn agos i ugam mil o ddieithriaid wedi mynod i Landudno ddydd Gwonea- i weled y ddwy long ryfel. Mi rydw i yn gwybod i liloedd fynd gyda'r tram a'r trains o (Joiwyn Bay yma, 1 Landudno yr oedd pawb yn mynd; a bu rhaid i Mistar a Mrs Dio Jones tynod i ganlyn y dorf. Bobol anwyl, mi roedd y t.ren yn Uawn: flio jest iawn i ni fethu eael lie. Ond mi ddaru'n da.ro ar gwmni reit ddifyr; mi roedd Mistar Willias, ctrws nesa, heto ni, a mae o yn un doniol droa bon i fynd allan liefo fo. Dywed- odd Mistar Williaa fod o am gael sport hefo rhyw gre>adur oedd yn erbyn smocio. Rhoddodd Mistar Wiliias getyn yn ei gkg heb ím baco yno fo. a toe i ehi dyraa rhyw ddyn yn dwad i mown i'r un carriage, a dyna fo yn deydwrth Mistar Wiliias am beidio saiioeio, ond gwrth- ododd Mistar Wiliias dynu y oetyn o'i geg, a dyna y dyn yn myul i nol un o'r Iürtn5, ond mi welodd y poster nad oedd Mistar Wiliias ddim yn smocio: Wel i chi, wedi eyraedd Llandudno dyma ni yn ey-feirio ein camrau at Ian y mor, ao wedi eyrhaedd y Pi-omenade gwel- som y ddwy long yn y pellder. Mi ddywed- odd Mistar Hugh Edwards fod y llongau dros dair niilldir allaji yn y mor, ao y byddai yn rhaid i m fyned i ben y pier a mynd ar un o'r st/'&MHrH os oedda ni am eu gweled. Wn i ddim a oodd Mistar Hugh Edwards yn gwybod pwy oedda ni ai peidio, ond mi roedd wn ni yn ei adwacn o. Mac Mistar Edwards yn byw ar lan y mor, ac yn aelod o'r L'ynghor. Y fo fyd<i yn Raet,ltu pr fydd yna rea-cgfe,yddeyehod ,e, yn Lfindu(ino. el)' dyiiia iii ?n eyinc?i-?,d cynghor Mistar Edward, ac yn myned i ben y pier, ac wedi eyraedd dYIla. Captain Roberts a Mistar Parton yn dod ata ni ac yn ein croesawu Wir, mi roedd Mistar Rcb<nrtfl yn exlrych yn dda yn ei uniform hefo y botymau gloewon, y fo yw mistar y pier, a Mist.ar Parton sydd yn ,Ar ol y steani,(,r,?. -Vt* roed4.1 y ddau yn edrycli i I awyddua iawn am i Mari a fina fyned yn y fteamer i weled y llonguu rhyfel, ond gan ei bod hi dipyn yn stormus oefais waith garw }>erswadio Mari i ddwad, ond o'r diwedd dyma ni yn gweled un o steaiwr.s Mistar Part.oa a elwir "Y Wyddfa" ("Snowdon") yn dwad at y jiicr, a oh an fod gaa y steamer enw C'ymraeg pendeifynodd Mari fentro ei bywyd o'r diwedd, ac ai' fwrdd y steamer t ni. Pan yn aghau at y llong rhyfel sylwais fod amj-yw o hen ffrindia o Guuwy yno. Dyna lie ?vji -fyll yn iiglia-?iol y ro,dd M' t?tr lt4ogers llongwrs fol rhyw gapten mawr, ac yn ei ymyl o gwelais Mistar Higgins o'r Junction yn ed- r?-uli fei cadl3Tv?-?cl.(], a (Iiliyii 3,11 j)iitelluh gwel- a'.s fy beit g.1-fai'?l,Alist,ar 11OTb,,?rt Jones o iiwy yn t?owi-sio h-efo'r Ilong%?-rg. N\'ir, i-ni m g-ododd Mari ei chalon pan welodd hi gymaint u hon ffrindia ar fwrdd y Hong fawr, a dyna ni yn dringo i fyny or "Wyddfa" i'r ''Ex- mouth," a dyma. ddau o'r llongwrs yn mynd a ni o.gwmpaii y Hong ao yn dangos pob peth oedd yn werth ei wtHed i ni, y gynau, y clodd- yfan, y torpedoes, ac anitryw o betlia eraill nad ydw i ddim yn co^io enwau eu haner nhw. Wir 1 chi, mi gaw^oin olygfa ardderchog gweled yr holl betlia sydd wedi eu dyfoisio 1 !add bobol. Cefais sgwrs ddifyr iawn hefo aniryw o'r lloagwrs. WTedi aros ar yr "Exmouth" lun dros ddwy awr ac-t-hoiii i chwilio am y "Wyddfa" gael i ni fyned yn ol i'r lan, ond mi roedd y "Wyddfa" wedi symud i ft'wrdd Bu raid i ni ddychwelyd nol ar y "Rhos Colwyn." Wedi eyraedd y pier mi gawsom olygfa arall: gweled canoedd o'r llongwrs yn liarweho a phobol LlandudnOi, ae yn diolch am y eroesaw gawso nhw yn y dref. Yr oedd un seindorf ya Snvareu "Ymdaith (■ vvyr Harlech," ac un arall yn chwaron "Er mwyii 'rhen amser gynt." A phawb arall yn gwaeddi "Hwre" ac yn nghan- 01 y 1 wrw gadawodd y llongwrs y pier ar eu Ifordd yn ol i'r llongau rhyfel. Mi roedd Mari yn deohreu blino, a pan ffeindiodd hi b d hi wedi maeddu ei gown sidan newydd mi roodd hi bron a ehrio, achos mi roedd Mari yn gym- aint, o swel a,g unrhyw ladi ar y pier cyn iddi fyned ar y Hong rhyfel; ond rwan mi roedd ei gown hi yn fwy tebyg i sidan du na sidan glas, a'i gwallt yn bob shap; ond mi roedd ganddi un cysur—ei bod yn nos ao ya dywyll, fel aa fc-di-ai pawb ddim sylwi arai hi. Cnd, druaa o hoai, can gjnted ag y darfu i r .en longwrs yna gyraedd eu llongau dyna nhw yn dechreu gweiihio y -arclilifflitF, lies golcuo yr holl pier i fyny fel go Ion dydd, a mi roedd pawb yn troi i edrych ar own a gwallt Mari-ncu mi roruld hi yn meddwl felly, beth bynag, a toedd dim am dani hi ond eymeryd y tram eyntaf ad:ef.

"BIG BEN" Y CYMRU. Eis drosodd i Landudno ar ben fy hunan nos -Nl'??tar 13??n yii canu k-'j,dwrn g]3NN(?dI yn y Pafiliwn. Mae enw lien Daviea yn ddig- on i lenwi unrhywr bafiliwn, ae felly roedd hi yn Llandudno nos Sadwrn. Mi ruedd y palil- twn ealig yn orlawn, a mi ..oedd Ben yn ei -y,liall g"rou -di cl?7Nvc.(l aiii !I" Ali rvda ni we "Iilg Lltixi(iiiii, cl-uc iiiawr ydd, ond heno toe«lda ni ddim yn gwrandaw ar Big Ben y Senodd yn taraw deuddeg; na, yr oedd y niiloedd pobol yn y Pafiiliwn wedi ymg-ynull yn Jighyd i wrandaw ar Big Bon y Cymry yn canu afavron melus, a mi reedd yna olwg hap- us iawn ar y gynulleidfa lawr. Yn eu canol sylwais ar Mistar Llewelyn Lloyd, hen orgun- ydJ Eglwys Gadciriol Llanelwy, yn mwynhau ei hun yn braf. Mewn rhaa arall o'r adeiiad yr oedd Maer Conw:, ac o fewa ychydig o seti i'r Maer eisteddai Ap C!wydfardd ai golw:g eis- tevldfodol iawn arno. Mew7n congl yn y gal- lery yr oedd Mistar Richard Davies, itil o gantorion blaenllaw Llandudno. To-odd o b\ t h yn blino euro ei ddwylaw ar ol pob can g in Be-n Davies. Pan ymddangosodd Ben Davies ar y llwyfan eafodd dderbyniad ardderchog. Mae rhai blynyddoedd ers pan welais i o o'r blaen, ond sylwais ei fod wedi cael byd da, yn rhywle, achos mi roedd golwg dda iawn arno. Mi roedd o am i bawb wybod bod o yn Gymro, a,C,11(?9 o 3,n g?vi,,goi i-nc*ri?' gw3-iiion fcl arN%Ydd e-i fod o,,3?n ddc-i ad o "lien l?lad y Mell,vg ('Yvnion. Oncl, vn rliyfedd ddi -?io(id ?lav,'O" I)roii 1>ob gwla4l fe g,- ond ei wlad ei hun, ac fe roodd wn yn teinxlo yn siomedig callu uii ga.i C,iiii-a(' iia f a!,a fo N? ci; ID nii roe(ld f ai,ii y b-?-dtiai ii an iawdd iawn curo '? Y?ig B.?n y Cymru" niewn canu alawon usrhyw wlad.

CERDDED TERFYNAU tONWY. Mae yn hen arferiad mewn rhai trefydd i ael- ottau y Cynghor g^rdded y terfynau—"Walking the Boundaries'' fel ei gelwir gan y Saon. Tydi Cynghor Conwy ddim wedi cerdded y ter- fynau ers blynyddoetid lawer, ond mae rhai o aelodau presonol y Council wedi bod yn tieio dod a'r hen arferiad i rym unwaith eto, ao i'r a mean Yllla. fe alwyJ y cynghorwyr yn nghyd un diwrnod i gychwyn ar y daith. Mae arna i .?di a-elotitu Cvnghor Con-,i-y ddim ?,n (-)fn nad hoff iawn o gerddod, achoe, allan o unarbym- theg o gynphorwyr ni ddaeth ond pedwar yn nghyd, sef Mister Oldman a Mistar Joiios o Deganwy a Mistar Porter a Mistar Fred Jones o Gonwy.

Oweithiau Newydd yn Sir Fflint. Dywedir, a hyny oddiar awdurdod, yn ngwyn- eb fod (,'yfraith Jireintebau wedi cael ei phasio, fod "ftirm" o law-waeuthurwyr o'r Almaen yn cario ymdrafodaeth a chyfreithiwr tirfeddianol yn sir F'flint gyda'r amean o bwreasu lianer cant o erwau o dir yn nghymydogaeth y Ddyfr- dwy fel lie i godi gweithiau eang. Y mae yr amodau wedi cael eu tvnu allan, a'r gwaith o bwreasu ar gael ei gwblhau. Bydd i'r gweith- iau, os cant eu sefy-dfu, ddarparu pyaith i fil o ddynion, a rhoddai hyny fywyd ac yni newydd yn y lie.

Dydd Mawrth eymerth angladd y Parch Tho- mas Lord, gweinidog Annibynol can' mlwydd oed, le yn Nghladdfa Horncastle. Yr oedd yr ymadawedig wedi dew is man ei feddrod wyth mlynedd yn gL

Newyddion Dyddorol. ARDDANGOSFA LLANBEDR. Cynhaliwyd arddang'-Oisfa fly.nydd Dyfli-yn Ir d nie,%N-ii tyw- Wnwy yn LA _bedr, ydd dyimuiiol. Y llywydd ydbedd Dr. R. A. Priohaird (Maer GonwyK a'r ysgrifenydd Mr Isaac Jones, Twhwnti'rgoru.

ARDDANGOSIAD UNDEBOL. Drwy gsniatn j caredig y Oountesis of Duadon- ald, cynih.olir arddango.sia<3 maw red-dog o Geid- wadwyr, Undebwyr RLyddfrydol, ac aelodau o Gynghrair y Frial'en yn nhiroedd Ca&tell Gwryoh, Abergsle, d<ly^^ Lljn, Medi 14eg. Lly- wvddir g,ii, y Mil. Mesham, llywydd Cyrndeitiia# Gttfaa&oddiadol Gorliewinbarth Sir Ddinbych, a. bN-(Id i'r siar,?l 3-r GiA,ir. AzirbN,d. Ar- -irair Diwvgiad IIN-ivv?!d ('v!!gl Toliawl, a M-t- Thoi-nii-(,n, yr ymgeis\7dd Und'boi a,P, Orlicwinbartili Sir Ddinbych.

CRONFA BYWYDFAD COLWYN BAY. Diweddwyd arddangoi iad Sadwrn y Bywydfad yn Colwyn Bay 'nawn ddydd Sadwrn, pan yr aet'i Seindorf Arian Colwyn, yn nghjxla'r byw- ydfad ar ei gerbyTd, a'r peiriant ta.n i lawr yn orymdaith at y tr-Lelh, lie y (.-4,ed amryw-iol ar- ddangosiadau. Aed a'r bywydfad i'r dwfr, a rhooùG-lld y peiriant taji arddangosiad o yaiar- feriad ar y Janfa. Cyflwynodd Mrs D. Gamble y g wo bra u yn nghy.stadjfcuaeth y oesty ll tyw od.

EISTEDDFOD MON. Yn n,,l ,yn ag E;.gtedkg.(.xi Moii, a gyiilmliiiyd yn ddivvc-ddar yn Llangefni, cyTiygiwvid gwobr o 25 g'ini am y eyfieithiod goreu o lyfr Dr. John H-jghea. Ujioliaptli y Beibl," i'r Sae»sneg. Meth- odd y bcir,niaid (Parch G. Ellis, M.A., a'r Athro T. Hudson Williami?, M.A.) orpben eu gwaith erbali yr Eisteddfod, giaa fod deg ya cystadlu. ilyebyeir yn awr mai enirydd y wobr ydyw Mr T. R. Jones, Llys Myfyr, Towyn, gyda-g "Adel- yn ail.

CANFOD CORPH. Yn mis Tachwedd diweddaf, diflanodd dyn o'r enw Mr Rosenbloom, o Windier, Pennsylvania, ac ni chlywyd dim o'i hanes hyd ychydig ddvdd- iau yn ol, pan y canfyddwyd ei gorph. Ym- ddengys i rai gael hyd i'w gorph, yr hwn oedd wedi ei guddio mewn trwnc. Darfu i Mrs Rosenbloom addef mai ei mhab Alexander a laddodd ei dad, oherwydd ei fod yn frwnt wrthynt gartref. Y mae Alexander Rosenbloom Avedi dianc, ac nid oes gwybodaeth i He y mae wedi ffoi.

LLOFRUDDIAETH SEVENOAKS. Nos Sul bysbyswyd fod amgylchiad arall wedi dyfod i'r amlwg yn njrlyn a llofruddiaeth Mrs Luard. Aeth yr Ucharolygydd Taylor i Dloty Penbury yn ystod y dydd i weled dyn, yr hwn sydd, meddir, wedi colli ei gof. Nis gall roddi unrhyw hvsbysiad am ei symudiadau yn ystod yr ychydig- ddyddiau diweddaf.

PAPYRAU AFLAN. Dydd Sul, yn Manceinion, pregethai Dr. Casar- telli, Esgob Pabyddol Salford, gerbron aelodau o Sefydliad y Newyddiaduron. Condemniai rhai papyrau wythnoeol sy'n eyhoeddi pethau aflan ac anfoesol o wythnos i wythnos.

MARW CYFREITHIWR CYMREIG. Boreu Gwener bu farw yn ei breswylfod, yn Mhorthaethwy, Mr Walter Jones, cyfreithiwr, yn yr oedran o 53 mlwydd oed. Y7n oedd ystad ei iechvd yn anfoddhaol er's tipyn o amser, ac oddeutu pymthegnos yn nl eafodd ei daraw yn waelach. Daliai y swydd o ddirprwy-drengholydd Mon, ac yr oedd hefyd yn aelod o Gynghor Porthaethwy."

LLONGDDRYLLIAD. Dywed brvsneges o Plymouth i'r llong Mount Lebanon adael Glasgow am Alexan- dria ddydd Mawrth, gyda dwy fil o dunelli o hvyth. C'yfarfyddodd ag ystormydd mawrion, a boreu ddvdd Sadwrn dechreuodd dwfr ddyfod i mewn iddi. Yr oedd ami dri ar hugain o ddwylaw, pa rai a achubw-yd oil cyn i'r llong suddo, ddeng niilldir a thriugain o Scilly. Dydd Sul dygwyd y criw i Plymouth gan y llong bya- gota Ffrengig "Marie Stella."

DAMWAIN I DEITIIWYR. Bedwar o'r gloeh brydnawn Sadwrn gadawodd yr agerlong "Queen Victoria" eiddo (eiddo yr Isle of Man Steam Packet Co.), Douglas, gyda 1300 o deithwyr ar ei bwrdd. Wedi myncd am ugain milldir aeth i darawiad a rhyw goed yn nofio ar wyaeb y dwfr. Mcthodd fyned yn mhellach. Cynorthwywyd hi gan ddwy ager- long arall, I)ertb3-nOl i'r un cwtiini. CludwN7d y teltliwyr ?-n ol i Doug!,L- Ile V dadl%vn ?tliw3,d hwy dan bclvdrau ehwit-olou y iloiigau rh.)-fel oed(lynt ?-n y I)ortliladd. ?-'ycliNvNlnw-d am i-er- pwl gyda'r teithwyr ychydig cya haacr nos.

PEIRIANT LLADD ANIFElLIAID. I Yn fuan b-?-dd C'viiide'tlias Aitiet-icanal'dd er ,?t,al Creulonaeb at-n' I if(-Iiaid ,n givneud ar- brawf ar gyallua aewydd i ladd anifeiliaid. Mae y peiriant yn ddyfais ddiweddar, ac yn gynyrch weddwl wedi ei neillduo i'r gwaith. Y dyfcis- ydd ydyw Mr Henry Bergh, trysorydd a chyn- lywydd y gymdeithas. Math o fagnel awyrol ydyw, ac yn gweithio yn debyg i forthwyl yn cael ei weithio gan aNi N-r. Er's amser yn ol, cynygiodd y gymdeithas punt o wobr am gynliun gwell at ladd yr anifeiliaid, ac mae Mr Bergh yn meddwl fod ei ddyfais ef i fyny yn hollol a gofynion y gymdeithas. Os y ilwydda'r ddyfais ya ei hamcaa, yn ddios bydd yn cael ei chroesawu yn ddirfawr, ac nis gellir prisio gormod ami. Teilwng fydd y dyfeisydd o fendithion lawer.

DAMWAIN MEWN CIIWAREL. Boreu Llun bu damwain ofnadwy yn Chwarel Penyrorsedd, Nantlle. Yrmddengys fod dyn 34 mlwydd oed, o'r enw John Roberts, a drigai yn Rhosgadfan, yn symud y "clans," pan y taraw- odd plyg fon y "wire rope" gan roi ysgvtiad i'r wagen a thaflu Roberts o boni. Cwympodd ddeg troedfedd ar hugain, gan dori ei ddwy glun a'i fraich. Bu fyw am awr. Mao ei fam, sydd yn weddw, yn byw yn Felingerrig, Llanllyfni.

EISIEU EI BLENTYN. Yn Ynadlys Sirol Caernarfon, dydd Sadwrn, gwnaeth teiliwr yn byw yn Ebenezer gais at yr ynadon am ei gynorthwyo i gael ei blentyn vn ol. Dywedodd iddo ar farwolaeth ei wraig roddi un o'i blant allan i gael ei fagu, a thalodd i'r Gwarcheidwaid am hyny. Yn awr gwrth- odid dvchwelyd v xilentvn iddo. Cynghorwyd ef gan y Fainc i fyaed at gyfrcithiwr.

DIANGFA GYFYNG. Bu agos i ymwelydd o Rhiwabon foddi yn Abermaw, ddydd Sadwrn, wrth vnidrochi. Ym- ddcngys iddo fyned yn rhy bell i'r mor, ac er ei fod yn noliwr da cludwvd ef i'r mor. Gwaeddodd am help, ac aeth dyn o'r enw Hugh Davies i'w waredu. Bu y dyn yn anyimvybodol am beth amser.

DAMWAIN I LAFURWR. Fel yr oedd llafurwr o'r enw Evan Parry yn tori sylfaen eglwys yn Nhrcffynon, ddydd Sadwrn. disgynodd pridd ar ei gefn gan ei gladdu yn llwyr. Bu agos iddo gael ei fygu.

PROFIAD RIIYFEDD. Nos Iau cafodd Mr Charles Morton, Craig Derwen, Bettwsycoed, brofiad rhyfedd. Tra y cerddai ar hyd y ffordd fawr tua deg o'r gloeh, ar gyfer y Wiiloughby House, clywodd la-is, fel pe yn dod o erddi y Gwydr Hotel, yn dweyd "Good-bye." Edrychodd i fyny, a gwelodd ddwy goes ar y clawdd oedd wrth ei ben. Yn ddiweddaraeh elywodd Mr Morton dwrw rhyfedd yr ochr arall i'r clawdd. Aeth drosodd ar un- waith, a chafodd yno ddyn gyda chortyn am ei wddf a'r pen arall i'r cortyn wrth goeden. Wrth geisio tori y rhaff collodd Mr Morton ei gyllell, a gorfu iddo blygu y ganghen cyn iddo allu rhyddhau y rhaff oddiar wddf y dyn. Arthur Andrew yw ei enw. Y mae yn frodor o'r pentre, a bu yn y rhyfel yn South Africa. Pan rydd- hawyd y rhaff oddiain ei wddf yr oedd yn hollol anymwybodol ac yn las yn ei wyneb. Dydd Gwener cyliuddwyd ef o geisio eyflawni hunan- laddiad. Rhyddhawyd ef ar daliad y costau, a rhwymwyd ef drosodd i ddod i fyny i gael ddedfryd pan ehvid arno.

FFON FUGEILIOL TANYMARIAN. Yn y cyfarfodydd a gynlialiwyd i sefydlu y Parch R. E. Davies, gynt o Dinas Mawddwy, yn fugail eglwysi Annibynol Carmel, Llanllechid, a Bethlehem, Talybont, mae yn debyg mai un o'r digwyddiadau mwyaf tarawiadol oedd y cyflwyn- iad a wnawd gan Mr W. J. Parry, Coetmor Hall, Bethesda, yr hwn lywyddai, o hen ffon fugeiliol y diweddar Barch Edward Stephens (Tanymar- ian), yr hwn fu yn weinidog ar yr eglwysi am lawer blwyddyn, i'r gweinidog newydd. Wedi marw Tanymarian rhoddwvd y ffon i Mr W. J. Parry, yr hwn a'i cyflwynodd i olynydd Tany- marian (y diweddar Barch T. Dennis Jones), a rhoddodd Mrs Jones hi i Mr Parry i'w rhoddi i'r Parch R. E. Dayien,

EWYLLYS GWR 0 LANDUDNO. Gadawodd Mr Thomas Owen Milton Lodge, Llandudno, adeiladydd am fwy na 30 mlynedd ac yn bartner gy(la' I frawd, Mr John Owen (henadur Cyaghor Sirol Arfon), ao aelod o (henadur Cynghor Sirol ArIon), a.o a.eloù 0 Gynghor Dosbarth Dincsig, a blaenol" adna- byddus yn eg'lwys y l\lethodistiaid CaUinaidd yno, 5182p, o ba un y mae 3954p yn eiddo personol.

DAMWAIN YN GWRECSAM. Nos SadN?,rn tarawvd dvn o'r eniv Thon,.as Parrv i lawr ,,an d?en N--n Ngwi-cesam, a tlior- 'I drac-d yn-iaith Nln Ilwyr.. .yd iin o'

TEITIIIO HEB DOCYN. Yn Ileddlys Dinbyc'h ddydd Gwener oyhudd- wyd Char]os Sayer, lx?rpw 1, a drigai yn y Nook, Llanelwyr, am deijiiio hob dalifl ei gludiad ar y 23ain o Fehefin. Erlynid dros Keiiliordd Llnn- dain a Gogledd (Vmm gan Mr Gamlin, a dy- wedodd fod y dittynydd wedi detnyddio yr un tocyn o Dinbych i Lerpwl ar ddau achlysur, ao JT oedd y tocyn a gynygiwyd i'r arolygydd yn Ninbyoh wedi ei nodi gyda'r Llythyren "R," yr hyn a ddangosai fod y toeyn wedi ei ddangos yn Rock Ferry. Pan ofynwyd i'r diffynydd, dywedodd "Ni ddefnyddiais ef o'r bla-n." Yn hwyraoh dywedodd wrth gudd-swyddog yn Nghaer ed fod wedi defnyddio. y tocyn o'r blaen. Ymddangoeai Mr Vinoont Johnson, R-huthyn, drcs y dlffynyddi "a dy-wedodd ei fod wedi gwneud camgymeriad, ac nad oedd yn bwriadu twyllo y rheilffordd. Nid ymddangos- odd y diffynydd yn bersonol, a dirwywyd ef i 3p 3.s 6c, yn eynwys y oostau.

ANFFAWD YN LLANDUDNO. Pan oedd y "La Marguerite" yn glanio yn Llandudno bUml) o'r gloeh prydnawn ddydd Iau syrthiodd un o'r criw i'r mor. Taflwyd rhaff iddo ac achubwyd ef yn fuan yn nghanol cryn gyffro ar y lanfa a'r agerlong. Achosodd y gwlaw mawr a gaod nos Iau a dydd Gwener i r afon Gonwy o Bettwsyocod i lawr orlifo ei glanau. Mae ararvw gaeau g-wen- ith dan ddwfr a llawor o'r gweaiit-h oedd wedi ei dori yn nofio ar ei wyneb. Bu farw v Parch W. M. Watkin, rheithor Llanddiewi, ddydd Mawrth mewn oodran teg. Bu Syr George Barclay Bruce, y peirianydd enwog, farw nos Fawrth, wedi maith waeledd. Yr oedd yn ddisgybl i Robert Stephenson. Gadawodd Mr Lloyd George Lundain, ddydd Iau, am Gymru—ar ymweliad a Syr Hudson Kearley. Yr wythnos hon bydd yn yr Eistedd- fod, ac -ar ol hyny bwriada ymwcled a Mr Carnegie yn yr Alban. Mae anhawsderau newyddion yn cyfodi yn Ne- heudir Affrica yn nglyn a phwnc yr iaith ag sydd i'w defnyddio yn yr ysgolion. Y'n Bloemfontein mabwysiadwyd cyfaddawd yn ol pa un y ceir dewis iaith, ond mae Llywodraeth y Penrhyn wccll gwrthod rhoddi y cyfryw gyfaddawd.

Nodion o Glip y Gop. (G&n W ii y GweithJwr). GWAENYSGOR. AgorrK1d yr Y/1IgÜ'1 NewydJ.-D}dd i\v hir gofio yn y r£wyf hwn fydd dycki Sadwr.n di- weddaf. Cafodd pawb eu diwallu o wledd ragqrol, a chynhahwyd cyfarfod a.nryv.iaetliol yn yr ihwyr i longyfiaroh eu gilydd ar agoriad yr ysgol newydd. Yni mvsg y dyeithriaid a ddaeth yno gwelid ein haelod Seaoddol, Mr Herbert Lewis, a chafwvd anefrcliiad ganddo ar yr aohh-sur. Myaegwyd gaa Mr Lew is na bydd y draul o'i badei'la/Ju yn g<orphwy<5 ar ysgwydd- au y ii:efh<lahvyr, fdly bydd h,xn yn newydd CYSUTUS i laweroedd.

GWAELEDD IECIIYD. Teimlir y,n ofidus yn v owiapa-ocxld hya mai parhau yn wael ei iechyd a wna ein cy'faill ages, Mr Thomas MiacDoaald, Shop Uo'haf. Fel dyn qyffredin, nid oes neb braidd yn fwy hysbys nag of ya y cyffinitiu hyn na neb yn iwy ei baroh yn aiyisg ]»b dosbaxth. Bu yn gefn da, i achos y Wealeyaid y lie hwn a ai flyn^ddoedd meutliion, a dygodd bwys gwies y dydd ya ddirwgnach. Dyinuniodau goreu pa.wb ydyw iddo gael ad- gyfncrthiad bua.a, fel v c-affo aiiymaflyd yn ei ddvledswyddau fet oynt.

TRELOGAN. Heddyw (dydd Mawrth) a^orir ysgol newydd y lie hwn, a dywedxlr fod yr adeiiad yn adlew- jj ohu clod ar y oynllunydd, Mr S. Evans, yn gvstal ac ar yr adeiiadvod, Mr E. Williams.

IIANESYN TARAWIADOL. Y.n ddamweiniol, daetli Mr Fiddler, y prif- athraw newydd, i gvfarfod amryw o blant bych- ain y gyiuydogaeth hon, pa rai nas gwyildent pwy- ydoedd. "Ydyoh chwi yn ai fer mynyohu yr y&gd ddyddiol, nvhlant i?" ebai Mr Fiddler. "Ydym, svr," nieddaat hwythau. "Pa ysgol ydyw honoV" ychwanegai. "Ysgol Llanasa," ew, ilinvytliati, "hyd nes b: ddi.gol Trelogan yn barod." "Folly, a gai tinua ddyfod gyda chwi i hono?" gofynai Mr Fiddler. Ar hyny edi-ychai y plant yn fyn ar eu gMydd am foment, ond gvdug ua llais atebisaat: "Cewc-h. syr, am a wyddom ni, ond bydd yn rhaid i chwi ofyn i'n w I ineistr newydd, ac os eewoh gaii.(I(io ef bydd yn rhaid i ehwi actio yn gocd boy." Prin y rhaid adrodd i Mj- Fiddler ferhu peidio g'wenu ar hyny. Pe byddai llawer o honom ninau yn gweithredu ar gynghor v plant hyn a gofya i'n mois.tr ao actio yn !y:111 buan y delai y byd i well trefn. Ni chojlodd ufudxl-dod erioed yn niy.sg plant ii-a phobl.

YSGOLDY TALACRE. Dydd Iau diweddaf oynhaliwyd cyngherdd 'i,id yii y Ile yiiia. Y ctd-irvdd -vdoe4cl,,l pol" .g ArglwN?d,,t Vaux, ?:r liwn a kl-,Iywe,(fod(i 'ei f,,?,l ,vn falcih ei fcA o clard(liad ('Yiiireig. Yr oedd ei dad, meddai, yn un o deulu y Mostyniaid, ac edrychai ar By I* Pyere Mostyn fel eu pen. Di- olchwyd yn gynhes i ba.wb a gymerodd ran yn y cyngherdd gan Syr Pyers, a theirnlai fel Cyniro ya falch fod y fath gantorion i'w cael yn Prestatvn, Gwespyr, a Gronant. Gall amser it,i Svr P3-orR, orid riis dre?p,I,L) y.vi nilaen, m.?4-1d, gallaf fi nae Arglwyddes Mo-,ti-ii b--th anghotio care(ii.v?-wy.d,d yr ).]I o lionoob t?eLZ, 'atoi-n.

TRIP YR YSGOL SABBOTHOL. Yr wythnos o'r blaen acth aelodau Ysgol Sul OlpeJ We,-Iei-,aid Gweepyr ar eu pleserdaith i Golwyn BaN, a chlywson-i aiyiryw fu viio ,n '?aw,? -iuu vii well datgan Tia o .iiit erioed eii ar eu trip. Ebai dau neu dri ar unw-aith: Bvdd ai yn worth i tithau, Wil, fyned yno i weolcd y ewelLiantau a wnaed yn y lie yn ,ngorff y blyn- vddoedd diweddaf. Mi gaet dy fawr ynu, Wil, med<lant. Mae yno le prydferth, iachu?, a chysurus, a digon o le i ddif.Mru pawb cddi- gel-th ambelll i grsano nad oes dim y.n y nefoedd uoliod nac ar y ddaoar isod wrt.h fodd ei galoa. rielIN-, boys. Colwyn Bay ai pia hi am drip os ooeliwoh fec^hclyn a. merohed Gwespyr.

Ymgais at Hunan-laddiad. Mown heddlys arbenig yn Mettwsyooed, ddyqd Ia-u, cyhuddwyd dyn leuano or onw Arthur An- dlrew, Pentredu, o geisio eyfLlw.1H hunaidaddiad drwy ymgrogi ar goeden yn njjardd v Gwydyr Hotel, y nŒon flaenorol. Ty.stiai Ciiarles Morton, Craigderweiij ei fod yn cerdded ar hyd y brif-ffordd tua deg o'r gloeii y oIHkon cy lit, ac iddo glywed llais yn gwacddi "Gooclbye," ac Tddo edryoh d-o.sodd., a gwelodd y carc-haror yno, vr oedd ei g'orph yn cyifwrdd y liawr. Cei.siodd dori y cor-.yn, ond llithrodd y yJlcU Q'i law, ac w>di livity plygodd y gangen nes y llwyddo<ld i gael y oortyn oddiam ei wJdf. Cymerwyd ef i'r orsaf hoddgeidw adol, so wedi Haw T o ymdrech ar ran y iaeddyg, daeth y caroharor ato'i hunan. Tyistiai Dr. Pritohard iddo gael ei alw at. y careh-ai-or tua deg o'r gloeh y not-on flaenoroj; a chafodd of mewn Kewvg ac yn gylfrous awij, ojid nid oedd mewn died. Bu'r oyhuddedS' yn gwasanactJiu yn y rhyfel yn Xc Aff riZ. Taflwyd yr achos allan ar daliad y eoj.au, a rhwymwyd mam y carciiaror i ofalu am da no, ao vui-au oi hunan yn y swm o pu.nt, i ddyfod i fyny am ddedfryd os golwid aano.

Ffrwydriad yn Mhenmaenmawr. ANAFU DAU—UN YN FARWOL. Oddeutu pump o'r gloeh brydnawn Mercher fel yr oeddis yn gosod powdwr mewn twll yn Chwarel y Mri Darbishire yn Mhenmaenmawr, ffrwydrodd yn annisgwyliadw y. Anafwyd dau ddyn—un o honynt- yn farwol, y farwolaeth yn cyinervd lie dranoeth yn Ysbytty Mon ac Arfon, i'r hwn to y symudwrd y dyn anffodu3. Enw hwn ydoedd Edward Jones, yn byw yn Cymlas. Gedy weddw a dau blentyn. Robert Jones, Tre- foris, oedd y dyn arall anafwyd, ac fe'i cludwvd an( _%I_ I I i Ysbytty B ,?or. G e'nyddwid ar v ddau gan Dr. J. R. Williams. Yr oeddis wedi tanio y twll yn flaenorol, ond yn aflwyddianus. Acbosodd y ddamwain gyffro poenus yn y dref.

Y TRENGHOLIAD. Cynhaliodd Mr J. Pentir Williams, y trenghol- ydd dros Ogleddbarth Arfon, drengholiad nos Wener yn nglyn a marwolaeth Edward Jones. Dangosai y dystiolaeth fod ffrwydriad wedi di- gwydd mewn twll a wneid er mwyn saethu. Pasiwyd dedfryd Q Farwolaeth ddainweinioL"

Eisteddfod '58. -—— ADCOFION DYDDOROL. Mae htncr can' mlynedd yn amser n.aith yn hanes yr Ekteddfod, ac mae n ddyddorol 1 daflu cipdrem yn ol er gweled beth ootid sefyilfa yr hen sefydhad yn 185S, pan fu ar ymw-eljad a Llangollen o'r blaen, er mwyn ei chydmaru a'r un a gynhelir yn yr un dref yn IbrtJd. Erbyn hyn, mae arweinwyr eistoddfodol yr oes hono wedi cilio i'r fIN?n, a 'do--?, ond a.nanil i un o'r r.ha? gyinera.a.rit ran flaenllaw yn Ng-,vyl '58 a f- ,Vdda,nt 3?n vil yr El.,it-eddfod Genedl- fn,ild yn )7r i-in ardal yr wythnos nesaf. Rho(i? ',r cr%?ii lawor o I)aiieis "Eisteddfod Fawr Llangollen" yn "Taliesin"eyboedd;ad a gychwymvyd yn Maj, 1859, tan olygiaeth "Ab Ithel," ao a orffcnod.d ei yrfa yn Chwefror, 1861.

Y TREFNIADAU. Yn y rhifyn eyntaf o'r cykhgrawn hwn ed- rydd "Ab Itr.e!" (mae'n debyg) hanes yr Wyl, ac mae'n ddyddorol sylwi ar rai o arferion y oyfnod yn nglva a'r fath gyfarfodydd. Dyliia fel y dywed am ei diechreuad.- — Yr oedd enyd o amser wedi myned heibio heb i un Eisteddfod wladol neu dak-ithiol gael ei chynal yn ein plith, ac oherwydd methiant rhai Bangor a Dolgellau, o eisiau ilvwydd, nid oedd tebygolrwydd y caem un arall ar fyrder. Yr oedd Cymru megys wedi fferu yn hyn o b?th, a,O 3n cels'O_gwneud y dit'vg i fvnu t)i-eii v al gyda chillarfodydd lieol; pryd y nio(id-Iiodd Ab Ithei am geisio C(Kli tin niew-n dull gi?a-han- ol i'r arferitd g\,ffi-edin, h,%Inv vw, hk?b yrnorol am yn gyntaf; ?,ii fawreddo,- e,,i rhivysg, a clian belled ag y gellid yn 01 yr hen ddefod. Siaradodd a chyfaill yn nghyleh v peth—ysgrif- enodd lythvj paratoawl i'r "Herald Gymraeg," a rhoddodd gyhoeddiad prydlawn a dyladwy o r Eisteddfod vn Llaagolion. Yingyfarfyddodd Carn Ingli, Mor MeiriO'n, ao Ab lthel wedi hyny yn nhy yr ola.f i vstyried y testvnau a'r gwobran. Gyda. golwg ar y teltynau- pender- fynasant y dylent fod o nodweddiad midwad,], llasol, a gwladgarol: a be-rnid y byddai gwob- rw yon iled had yn dcbyg o ddwyn gwyr o ddawn a rnedr i'r macs. Dewiswyd" Maes Bosworth" fel testn y gadair. i'r dyben o droi sylw ein cydwladwyr at ffait-h ag y maent yn rhy ohwanog oi hanghofio, sef mai fel csnddrychiol- ydd yr hen linae'n Gymraeg, a adferwyd yn mherson Harri Y1I., y mae ein frasusaf Fren- hines yn awr yn livwio teyrnwia-len Prydain. Tra, y oofia y C'ymry hyn nid oes modd iddynt fod yn anffvddion i'r goron. 0 nodweddiad ceidwadol yr oedd "Barddas," y ''Diarebion," a'r "Alawon" Cymraeg. Y mae y rhai nawel- ant ddim gwerth mewn hen bethau fel hyn yn dangos yn eglur nad yw anrhydedd hynafiaeth- ol a ihanesiol eu oeinedl yn ddim yn eu golwg. Gyda'r cyfryw nid oes genyTm y cydymdeinilad lleiaf.

NODWEDDION YR WYL. Ond lic-b qvlvN-i vn nihellac-.h ar nat-ur v tect-vn- a.u, y rhai f-el ag y giN-?-r ein cvdwladNN, r oc?,ti? y ent oll a thuedd -nddynt i <idvrchalu iiodwedd- l ad ein cened), ao .,rwy(ido y colf-d(ii'dau ?-n i i hy nwy)aw y C,iiirv, no(ii,n ral or #n?a,%?.;derau a ddigwyddodd ar ifordd y gwy r a ymgymeras- ant a'r gwaith o sefydlu. yr Eisteddfod. Tybient ar y d-c-?,hreu y btia--ai y w.ad yn at(,b v 11 Ik-tl ha,elionus. i'w c-nvgiad, ond ohc%rNN-3-d4,i rl)y,.v ae-hos nou' gily,<Id*si?om%y?ld hwynt yn b,?vii. ild-eiii- a.,3ant yn 1,-]''r fae,3 a ch?tel Deb i -Ac' 'hrodu fel ysgrifenyddion, a gorfu ar Carn Ingli ac Ab Itliel gyj-?ieryd v s"d(i ea liu?-iain, 3-n groes ilw ac 'I'w 6Nvriaci c-vntkafig. -.?N-letha.,3ant tk- -r 3-i-,A-n eh? .1 ond vn tirijg un ll<y,)I, ni withr-edai heb sionvye'd na fyddai yn" atebol am ddim o'r gost, a gorfu ar Garn Ingli, Mor Mcirkxn, ac Ab lthel ymgoxphoroli yn bwyllgor eu hunain. Wedi hyny yniunodd I'^styn a hwynr o'i fodd, pob parch id(k>, a bu yn hynod "o'r diwyd a gwasanaethgar. Yn awr, dyma yr holl atebolrwpdd yn di.sgyn ar bedwar gwr, neu hwyracii yn ol y gvfraith ar yr ysgrifenydd yr oedd ei onw gyntaf wrth y papyrau. Ond both bynag, Awli unwaith roi oil dwyknr aryraradr, ni fynent, edrych yn oj, deucd a duel. Yr oedd rhyw ofn ar LobI ddyfod yn mlaen i'w cefnogi. Ni fynai rhai o'r YllInellduwyr ddim a wnelent a'r Eisteddfod, ohorwvdd bcxi eu sylfaenwyr vn Eglwys.wyr; ni fynai llawer o'r oneiriaid ddina, i ddweyd wrthi, oherwydd v tybient bod yr Es- gobion yn wrthwynobol id^h. Ymgadwai llawer o'r boneddwyr draw am yr ofnent v Dyddai "poh- ties yn oaei eu t.rafod yn v cyfarfod. Y canlyn- iad oedd mai gw ae) iawn arycvfan oedd tanys- grifiad y cyhoedd. Gan fod Mor Meirion yn WT ncwl, ac felly jti pen dyohry n i rai pobl barchwa, cyaygiodd ar i ni wneud Jonah ohono. ond gwrth- ododd Ab lthel dderbyn ei "resignation." Nid oedd dim ond mynoed ymlaen mewn flydd, a dis- gyvyl am gyfarfod da; a daya wir yr oedd yn rhaid iddo fod er ateb y owtau oedd yn tyau at til o bunau !Wel,daeth y diwrnod a daeth y" gwlaw oxi<l da.(,tit .1 L-K)bl hef-d, a I)Iieriderfyn&-?-.jit fod w--tli (-ti bo4id; a dt n,, is, ,,?s'w,-tnt tr d<ti%e(ld yr E' teddfod drwy cu ba-nllefau, eu cy ineradwyaeth hoi.Iol o fwriad Ab lthel, Carn Ingli, Mor Meir ion, ac Esty.n. Dyma has y wlad yn coroni eu hymdrechiyi; ac yn wobr ddigonol iddynt am eu holl lafur, a'u pryder, a'u colli cysgu. Ond beth am vr arian? Awyddus iawa'ywybobi na. i.Jianysgirifiasanjt ddimai goch i wybod hyn. Wol, bydded hysby.s iddynt na welir I)io,r ped- war o/le.riad tu fewn i garciiar RhutIn'M; y maont yn disgwy l y oant ddigon i da'u eu dyled- ioin, ond iddynt fod yn ol o'r hyn a waria.sant hwy eu huaia. Buagent yn dyamno gallu rhoddi rhyw gyda-byddiaeth i'r beirniaid. a'r pwy!.Igor lleol; a tiialu rhywfaint o draul y b,-irid tlcdion ac eraill; ond yn hvn o beth rhaid OJ mer;yd yr ewyflys am y weithred, oe na. wel y wlad yu dda. (L,dyfo-Li va iiilaei-i i gniiortliwvo. -Irn ii;?lyii a iiod-(kiioit a'rlx-n,L' vr li-isiM(I- f,cki hci?,? 1),e ii,-Ie rfv ZINN 1-(! )-it rghyi t-af i ail g??cil- wc wyii ),r art?-,i-iad o g%,iwl Coreedd, a ell.N-flAviio gra,ld,t,,i i?r bci,-(il ?ii cl yr lien a??fcKf?-tu. Gwnaed y cyfan "yn ngwyneb haul ao yn llygiad eroleuai." Yn ail. caed gwisgoedd arbenig i'r bcirdd am y tro cyntaf, a dynodid pob gradd—y bardd, yr ofydd, a'r Derw y<! :l—a'i linv nei'lduot ei hun. Yn nesaf gwnaed prawf "a eJJid cy.nal EHedd- fod heb ddewis llywydd yn mlaen llaw?" a llwyddwyd. Cyngihcr Ab lthel, r.r ol hyn, ydoedd, "Na hidier em lywydd: fe ddaw'r bobl i'r Eistedd- fod, a bydd yno ddigoa o gyfle l ddewis caaeir- ydd, o dewiser Cyairo lx>th by.nag!" Peth araJl neiilduol i'r Eisteddfod hon oedd yingadw rhag' pob pci,h o liodwedd eectyddol a iJioliticaidd. Ac yn lolaf.metJul Ab ItJld, üff:.dth arall a ddeilliodd o Eisteddfod Llangollen ydyw, g-rwg- rwiohrwydd ar ran rhai o'r Cymr; ac y mae hyn yn gymaint o anrhydedd iddi a. dim, oherwydd ei fod yn dangos fod y cyfryw bobl yn teiinlo ei gallu i'r byw! Awdl y gadair yn yr wyl hon oedd, "Brwydr Maes Bosworch.Y" beirniaid oeddynt Gwilym Iliraethog,, Nicandor, a Caledfryn. Dyfar.nwyd awkil Eben Fardd yn goreu gan Hiraethog a Nieander, ond yr oedd Caledfryn yn ffafrlol i awdl arall. Cywydd i "TTf?er.n:" GoTeu, Mr Owen (Meurig Wyn o Wyuedd), Pent.refuel'as. liedd-argrafT, "LLewelyn:" Y goreu oedd cyf- aris»ddiad o eiddo Islwvn. Can, "Bedd fy mam:" Goreu, Miss Catherine Hughes, Belgrade Square, L'uudai.u. RhiangVirdd, "Myfaawy FychanGoreu. J. .,r og ITtigh(x,; ail orcu, Dvwed--dd c v i?i.rttiaid am wa?,h Ceiriog, "Dyma -aTi na bydd farw;" ac 1lI eu geiriâu "n wir heddyw ag oetldynt can' mlynedd yn oJ. Pryddeot, "Y Gwaawyn:" Mr Jl. M. Prvddest ar "Gyiaeriad Hhllfain Goreu, Nieander. Nid oes amli3uaeth na oliaod rhai or cynyrch- ion goreu yn Eisteddfod '58,a'r holiad cyffred- i.no'l yw, a jwyddir yn Eisteddfod 1908 i gy tooth- r-i ein Henyddi'ietJi i'r un gmd<lau? Cynvrchion i>enaf y;r adran knyddol oedd "Barddas" gan Ab lthel ei huu, a "Madoc"'—y traethawd hynod a ysgrifenwyd gan Mr Taos. Stephens, o Fen hyr; ond nis gwobrwywyd ef. (till "nad ydoet'd ar y testyn," meddai -all o ar- W("11\d(1Ï"n 'r wvl.

LLADRAD 0 BERLLAN. ddyad Sadwrn, (I*rw?:m,yd EIward Y.n Rli, I Hughes, 5, Greenlield-street, pel droediwr ad- nabyddus, 1U< am- ladratta o bexllan, a dirwy- wyd Thomas Davies yn gyffelyb. MARWOLAETH YNQTD O SIR"FFLINT. Foreti Sul bu farw. yn ei gartref yn Sir Fflint, Mr H. W. Bowen. Yr ocdd yr ymadawedig yn ynad y fwrdeisdref, ac yr oedd yn aelod gwerth- fawr o'r Cynghor Trefol rai blynyddoedd yn ol. Am tua 30 mlynedd bu yn cario yn m!aen fusnes yn y dref fel ehwegnwyddwr a phobydd. Perchid ef yn fawr. A 41d. botlle makes a* 2 gallons of dellolous home-made IE*i Lemonade, illel rl*aith In every &ip, refreshment In evorv drop. Tiower Lemonade

PENMACHNO A'R CWM. ENILL.—Yn arwest farddonol Glan Geirion- ydd enillwyd y wobr am hir-a-thoddaid i'r diwedd- ar Mr Mclntvre gan Mr John Thomas (Perthog). PROFI'R WENITHFAF:N.—Yr wythnos ddi- wc-ddaf, ail ddeohreuwyd y gwaith o brofi'r wenithfaen ar dir Rhiwfachno. Dechreuir mewn lie arall y tro hwn yn agoa i Lyn Penrhiw. YSGOL Y CWM. Ymwelo-dd yr arholydd mewn gwybodaeth Ysgr^thyrol a'r ysgol uchod Mai 29ain. Mae ei adroddiad fel y canlyn "Yniwelais a'r ysgol uchod prydnawn Mai 29ain, 1903, ac arholwyd yr holl blant yn y gwahanol adranau. Rhoddodd y canu a'r adroddiadau ar graff ddofn arnaf; yr oeddynt yn nodedig o dda. Yr oedd atebion y plant yn gyffredinol ac yn gywir. Yr oeddynt yn vmddangos eu bod wedi eu gwreiddio yn rhagorol yn y gwahanol uestyn- 0 au, ac yr oeddynt yn adlewyrchu clod mawr i'r prifathraw. a'r athrawon cynorthwvol. Cymerad- wyir y rhai canlynol am dystysgrifau :—1. Infants David Lloyd Jones, Evan M. Hughes, Willie Hughes, John Robcits, R. Lloyd Davies, Lizzie Hughes, Margaret Edwards, Jennie Jones, D. L. Edwards, Alice Lloyd. 2. Standard I. Evan Morris, Thomas Hughes, Jeremiah Davies, Mar- garet 1'. Edwards, Annie Hughes, Kate Williams, Dilys Hughes, Mary Williams, Minnie Jones, Jennie Owen, David Jones. 3. Group II. Bessie Edwards, Jane Lloyd, Catherine Jane Evans, Alice May Hughes, Emlyn Davies. Thomas Llewelyn Jones, Evan Jones, Bessie Roberts, Richard Jones, Winnie Williams, Annie Davies, Griffith Williams, Lizzie Morris, Annie Jones, Evan Hughes, Loura C. Erans. 4. Group III.: Arthur LJoyd Roberts, Llewelyn Jones, Myfanwy Jones, Margaret Evans, Ellen Williams, Maud Williams, D. T. Edwards. John Jones, Ellen Jones Roberts, Kate Jones Williams, Ann P. Hughes, Gladys Jones. Sallv Hughes." NEWYDD PRUDD.—Dydd Mawrth derbvn- iwyd y newydd prudd gyda'r pellebr fod Mr Row- land Hughes, mab y diweddar Mr Owen Hughes, a Mrs Jones, Machno-terrace, Cwm, wedi cyfar- fod a damwain angeuoj yn Porth, Deheudir Cymru. Cymerodd y ddamwain le ddeg o'r glooh nos Lun, a bu'r truan farw am ddau o'r gloch boreu Mawrth. Ychydig ddyddiau'n ol yr oedd y cyfaill hawddgar yn ein mysg yn treulio ei wyliau. Yr un dydd ac y derbyniwyd y newydd am ei farwolaeth yr oedd tri o bersonau yn der- byn llythyrau oddiwrtho, y rhai oedd wedi eu postio ychydig oriau cyn y ddamwain. Yn un o'r llythyrau yr oedd yn dweyd ei fwriad o gael treulio wythnos yn Eisteddfod Llangollen. Ond wele mo:' ddisymwth y daeth y diwedd. Bythef- noa i dydd Gwener diweddaf aeth yn ol i'r De gan ddwevd wrth ei fam na ddeuai gartref wedyn am flwyddyn os na fyddai raid. Dydd Gwener yr oedd yn 26ain mlwydd oed. Cludwvd yr hyn oedd farwol o hono yn ystod nos Iau i'w gladdu yn mynwent eglwys y plwyf nawn Gwener, a daeth tyrfa fawr yn nghyd i dalu y gymwyTias olaf iddo. Mae evdymdeimlad mawr a'r teulu oil, yn neiilduol felly ei fam, yr hon sydd yn eithriadol o wan o ran iechyd i ddal profedigaetb mor fawr ac annisgwyliadwy.

BLAENAU FFESTINIOG CYNGIIERDDAU.—Nos Iau, yn y Ncuadd Gynull, cynhaliwyd cyngherdd er budd Mr Benjamin Jonee, Trefeini. Llywyddwyd gan Mr Owen Jones, Dolawel, tra yr arweiniai y Parch R. Siiyn Roberta, M.A. Tanvgrisiau. —Nos Wener, cynhaliwyd cyngherdd mawiedd- og er cynorrhwyo Seindorf 1 reiniol Oakeley i fynod i gystadieuaethau Belle Vue a Llan- gollen. Cymerwyd rhan gan Mi-ss Alicia M. Cove, Bristol (soprano), Mr John De\onald (baritone), Mr L. O. Morris \ciarionottist), Mr Tom Bryant, A.R.C.M. (relynor), a Prof. Rich- ard Howell (cyfeilydd). Yr ootid yr arweinydd Bryfdir yn ei hwyliau gorev.. Yr unig beth oedd i'w deimlo yn y cyng-herdd ocdd ateenol- dob anorfo-d y seindyrf. gan eu bod hwy y diwr- nod hwnw yn gw asanaethu yT; ijlandudi;o, er croesawu yr "Atlantic Fleet." LLW ^DDIANT. Bu aairyw o'r ardal yn llwyddianus yn arddangosfeydd Criocieth a Llan Ffobiiniog, scf Mr Hugh Davies, Dm as- road, yn enill yr aii a'r dry dydd wobr gyda'i Welsh terrier; Mr John Evan Jonee, Lord- street, yr ail a'r drydydd wobr gyda ieir: a Sergt. Owe*! yn enill y eyntaf amryw weith- iau gyda'i Welsh terrier, yn Nghiiccieth; Mri Ebenezox Owen, Dolgarregddu; Evan Parry, Penyhryn; Ll. Jone.s, bhop-yr-Iiall; Hugh Parry Rob-arts, Tyddyngwyn-road; John Jen- kins, Bethania; E. A. Williams, Isfryn; Hum- phrey Humphreys, Dolgarregddu; W. Morris Williams, Caeclvd; Cadwaladr Monis, Manod- r.ud; W m. Thomas, 126, Manod-road; a Mrs 1 Morris Jones, High-street, yn Ffestiniog, gyd¡¡.'¡ biodau. TE PARTI. Prydnawn Sadwrn cafwyd gwlodd o de a bar a brith yn Nghapel Tiberias, Cwmorthin. Yn yr hwyr cynhaliwyd cyfarfod am-ywiaethol. CLADDEDIGAETII. Prydnawn Sadwrn, hcbryngwyd i fynwent Bethesda gan dyrfa It)- osog, yn cael eu blaenori gan athrawon ac ath- rawesa-u ysgolion dvddiol y cyich, weddillioo Miss Annie Owen, n.ercli Io^:oiigaf Mr a Mrs John Owen, Bryndinas, bryfdir, yn yr oedran o 29 mlwydd o.-d. Gwasaa- aethwyd gan y Parch Thomas Hughes, B.A., Rhiw. Bu yr ymadawedig yn athrawes ffydd- lon yn yr Ysgol Sul, ac yr oedd felly yn y.ol ddyddiol yn athrawe9 rhagorol. DOD ADREF.—Prydnawn Llun, cyrhacddodd Miss Laura Davies, inorch i Mr a Mrs l3avid Davics, Pen-y-garth, adref wedi bed yn yr Amerioa am aiaser. SEINDORF FRENIIINOL OAKELEY. — Aeth y seindorf yn nghyd a ohanoedd erai:I o drigolion yr ardal i I^andudno dydd Gw ener di- weddaf,—y naill i wasanaetiiU a'r 11-eill i wo:cd y llongau rhyfel. CYFARFOD YSGOLION. -Y Sabboth di- weddaf, cynhaliwyd cyfarfod ysgolion yn Ngha- pel Annibynol Bethania. Llywyddwyd cvfar- fod y boreu gan Mr Joseph Jones, Bee flive. Yr oedd cyfarfod y prydnawn yn fwyaf arbenig ar gyfer y plant. Cafwyd cyfarfodydd rhagor- ol yn ystod y dydd. MANION.— -\«h iigeiniap oddi yma i Ar- ddangosfa Arddwrol Ffestiniog. Yr oedd Dr. Owen Evans, Llundain, yn gwasanaethu y Sab- both diweddaf yn Nghapol Jerusalem.—Y mae Cor Meibion v Moelwvn wedi eu cvflogi i was- anacthu yn y Sun Hall, Lerpwl, diwedd mis Ilydref.—Yr oedd Seindorf Arian Llan Ffesti- niog y Sadwrn diweddaf allan yn g\yasanaethu yn yr arddangosfa. Y mae cynifer a 22p n,ewn lJaw ar ol talu treuliau arddangosfa y Llun- gwyn.

ROEWEN. CLYWEDION.—Fod E-Lob Durhann a'i deulu wedi dod i'r Gorswen eleni eto fel a-rfer.—Fod y syniid o tldarllenfa a go>rsaf jtewydd yn ych waneeru at urddas a dvddordeb y lie, a* boed i gvnydd ymwoJwyr eleni fod yn brophwyd- oliaet.h a^os o hyny.—Fod arddangosfa Ij.anbedr yn i!w\ Ictiaat. Y Roeweniaid oedd arwvr v chwareucn.—W. E. Davies, Groesffordd, enillodd plieswyr rjrofi.K.'oi.—Yr un modd J. W. Jones, Groesffof.-dd, enillodd vntau ar yr ymdreciifeydd mewn cerdded a neidio. Well done, hogia'r [wlad; nid eiddo'r dry.- liawryfon oil; ewoh yn mlaen.—Fod Dyfo.og Male Yoioe wedi cael y IIw fan idd-c. ei "hun nos Sadwrn, ac wedi rhoddi boddlo.r_rw.ydd i ba.wb dan ganu, yr un i modd x datganw r Llundeinig, Eos Glan Dafolog, a'i liw.,ier a(Ititb N-ddus; Tattie Griffitlis. G we-l- ir ifod Roewen yn dyfod yn eawog yn inyd caji, eerdded, Me<lcf, a neidio. =

Ymweliad yr Esgob Oluwole a Gwynedd. Unwaith eto y mae yr "Esgob Du" ar ym- weliad a'r Gogledd. Bydd Mrs Oluwole gydag ef y waith hon. Bydd i'r ddau anerch cyfarfod- ydd mewn amryw fanau. IVele rai o'r lleoedd hyn Penmaenmawr, Medi 8fed. Cadeirydd. Syr H. Ellis-Nanney, Barwn. Medi 9fed, Glyngarth Palace, Bangor. Cadeir- ydd, yr Esgob. Bydd hwn yn "gvfarfod undeb- ol" ar ran y G.G.E. a Chymdeithas y Prif Athro- feydd. Medi lOfed, "Drawing-Room Meeting," gan Mrs H. Carter, Caernarfon. Medi lOfed, am saith, Llanfairisgaer. Medi 6ed, pregetha'r Esgob ddwy waith yn Eglwys Llanfairfechan. Medi 7fed, trwy garedigrwydd yr Arglwyddes Augusta Mostyn, cynhelir "Garden Meeting" yn y Gloddacth. llefyd, ymwelir a rhai o'r lle- oedd uchod, a lleoedd eraill, gan y Parch A. H. Bowman, cenhadwr i'r G.G.E. yn Calcutta, a bydd yr Arehddiacon HodgsoD, diweddar o Zan- zibar, yn Glyngarth.

Ymgais at Hunan-laddiad yn Llandudno. Boreu ddydd Gwener bu i Mary Ellen Doyley, gwraig briod, gerdded i'r mor yn Llandudno. Syrthiodd ar nifer o gerig ac anafodd. Tynwyd hi allan gan ddyn o'r enw Evan Jones. Cyhudd- wyd y wraig, yr hon sydd yn byw yn Alexandra- road, yn yr heddlys o geisio boddi ei hun. Pen- derfynwyd myned a hi i'r Uotty er cael chwilio i ftefyUift oi meddwl, s-

1 JNO. L. HUNT, Pharmaceutical Chemist and Optician, Conway d., colwyn Bay Depot for Photographic Requisites. Dark Room for use of Amateurs. Sight Testing Daily by Appointment AGENT FOR Henry Lawrance's Celebrated SPECTACLES 0 EYEGLASSES. Nkkel Plated, Gold Filled, and Gold Frames. Telephone 0197 COLWYN BAY. D. A lien So?is Cabinet Manufacturers, Upholsterers, AND COMPLETE House Furnisher.9, 6&7, STATION ROAD FUNERAL FURNISHERS. LARGEST STOCK OF Furniture, Carpets, Linoleum, Be& steads, &c., in N. Wales. 8759 V SAMUEL BOND & SONS, JoiBbrs, Builders and Contractors, SHOP & OFFICE FITTERS, AND General Repairers ot Property* GREENHOUSE MAKERS, MIDDLETON VILLA, Belgraye Road, Colwyn Bay. ESTIMATES FREE J aUGaES & BURROSIS, AGRICULTURAL IMPLEMENT MERCHANTS. MANCHESTER HOUSE AND WAREHOUSE, DENBIGH ST., LLANRWST. General Furnishing Ironmongers, Gal, Hot A Water EngineerA 4417 l Ipore L.. UNEQUALLED FOR QUALITY and PRICE. -A Rowland & Co., WYNNSTAY CHAMBERS, COLWYN BAY. TELEPHONE 92T 66071 "s MILLINERY. BROADWAY & NICHOLLS ARE NOW MAKING A SMART SHOW OF Summer Millinery, FLOWERS, etc. LATEST STYLES AT MODERATE PRICES. Marlborough House, Conway Road, COLWYN SA Y. —— j FOR HIGH-CLASS BOOTS & SHOES J Of English and Foreign Manufacture. Perfect in Design Shape and Fit Til NONECAN EQUAL SOLE AGENT.5 in Colwyn Bay for the Celebrated 6'Kvs 1-,OTUS and QUEEN BOOTS & SHOIES. AMERICAN STOVES. save Halt your Coab and Cure Your Smoky Chimney& Send for CATALOGUR (five) of SUve?s t-o bur* Coal, Coke, Wwd, Oil. Gas. &c. FaxmerW Boilers B&th Gaywrs and liot Water Apparatu& Hentlon the Fioneer WM. POORE & CO American Steve Store*, 52, QUEEN Victoria ST., London, E.C. FOR THE 0 K: MARRIED 4LNFUMATION OF VTT&L IWPGXTARM To TOR ARRIED. 52 pages. itturtratat A boon to every nt4ff i" pamm. Past free. ATKINSONS, 56. HILL SWEET. MIDDLESBROUGH. Name paper. "1