Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
25 articles on this Page
Advertising
Derbynir Hysbysiadau Cymreig i'r Ddalen hon. 5 I rR ADRAN GTMRAEG. I 5 Gwahoddir Gohebiaethau Dyddorol.
AT EIN DARLLENWYIU --
AT EIN DARLLENWYIU Anfoner pob gobebiaeth i'r GOLYGYDD CYMREIG, Swj'ddfa.'r "Pioneer,"
DAN SYLW.
DAN SYLW. RHYFEDD — OS GWIR. Y.-grifena Gc.hebydd :—Gvvelais er's ychydig yn ol gr\bwylliad am godi cofgolofn i awdwr yr einyii adnabyddus, "Yn y <lyf ruedd mawr a'r tcnau," a meddyliais y but;c-ai hanes snigyich jad;¡u cyfunsoddutd yr emyn y.n iuddiol yr hwn yn hyncd awn. Y fluae i'w weled yn "Cecddor y Cymry" am lis Ionawr. 1889. Dyma. fel y maeBu yr awdwr mor anffodus a cihael gwraig o dymer ddrwg a thafod cas iawn. Un diwrqiod aeah petihitu yn <k:.wg iawn, mor ddrwtj nes i'r bardd oncd gadael ei dy; a phan y crw vdrai yn fyfyrgar ar hwiau llawn y'r afon Dulais, yn jig-hanol y een £ if gwlawog, 3isla]ai w'. t-ho ei hu.n: "Yn. y dyfroedd mawr a'r tonau," etc. Yn nghanol y fatn anigylchiadau y daeiji yr hsm-n adnabyddus a ph jb.ogaictd i fodolaeth. Nis ijaliwit lt1.i na sylwi mai. yn ajiami y w ymgee- raetih cynAa" lei hon wedi cynvrchu y fa;t<h effeithiau goruohei ac aufarwol.—Gol. sef y di- weddar klaw Ddu. PAN OEROR HAUL. Mewii ysgiif yn yr "Hibbert Journal" mae Dr. Fridjof Nmsen yn ceisio dyfalu pa beth a ddigwydd i'r ddaear yn y dyfodol pel I. pan (Kto'r haul. "Mae'n debyg, meddai, mai y m&tii- au isaf o fywy<i a fydd fyw hwyaf, ond bydd raid iddynt hwvthau farw o'r diwedd. Yna bydd i'r hoL ddwfr sydd ar wyncb y ddaear rcwi, a. throi'r y moroedd yn rhew i'r gwaelod:on. Yn Bihcn veell amser wedyn, bydd y carbonic acid f-ydd yn yr ,n\ yr yn déchrcu syrthio i laN- a-r wyncb y ddaoar yn eira, ac yn rrshein ameer ar ol byny bydd yr oerfel wedi cyrhaodd 330 o raddau islaw zero. Yna, ffuriir iiioro-edd newydd drivy i'r aivyr 4roi yn wlybaniaeth, ac ni bydd awyr r a N, 01 a y ddaear newydd ddjfodol hojio ond hydrogen a helium. Aiff yr haul drwy'r un orueiwi-liaeth; ac fel sercn dywyll ceidw ar ei ffordd drwy'r ehangder, a'r planedau i w ganivn. » CYMRAEG BUR. Dywod y "Drych: —Credwn ei bod yn ddy- lcdswydd a'noui yn awr ac eto i alw sylw em darllenwyr at y pwy6 o efrydu y Gvmra^g gyda golwg i'w charu yn well ac yn sicr ei pharohu yn hai'dtlach. Nid rh.yw f^th o yniadro-dd afler tidylai fed ein hiaith, eithr y goreu fedrwn ei ddyfeisio. Yn ddiweddar, y mae y Gymraeg wedi ym- ddirywio yn dårwg- mewn g'e:i.ada.cth, ac yn arbcauK mown ardduil ac efIithiolrwydd. Mae cm eeiriaduron diweddarai wedi cynortibwyo i beri Kvgriad mawr ynddi; yn enwedig y cyfryw vmgeisiant greu geiriaa newyddion alii wrtbrychau a meddylddryohau newyddion. Dyleni dalu sylw neiliduoi i natur cyfansoddiad ein hiai:.h—i'r ffordd naturiol o greu geiriau newyddion. Mae gahu a pharodrwydd iailh i gc-ncdlu gc-iriau ne-wyddion yn brawf o'i iiieueng- rvwdd. Jkiwn anwybodaeth pin 13e:iorion yn fwy nag CUialiu ein hiaith am y drwg ilyna heddyw. i'a infer on Kcnorion a'1I beii-dd Cymreig ef'rydant y Gymraeg yn wyddoregol o gwbl? Ilawdd I yw eylwi na fu y Cymry, erioed yn athronwvr iailh. :1 ifu ac iiid ocs genym ]yfrau ar ieitheg I y Gymraeg. Cymerer er engrailTt ein rhagfeTf. M,.c canoedd o wallau yn ein llenydd.aeth yn ngiyn a defnyddiad y rhagierf, ac .nid ydyin 1 wedi pwe!ed unrhyw ramadeg Cymrafeg' yn I ymilrin a tlurf a theiihi X rhan bwysig ho.n o yinadroJd. llefyd y mae rhai o'ii dynion oenedlae.th-ol yn bregeiihwYi'. llenoiion a b-oirdd yn defnyddio ceiriau bastarddaidd a lledrywiog iawn, a rhai ohonynt yn hoiiol a.nghymreig yn eu ffurhad. Cawn lenori-on hol.ol unhyddysg yn athroniaeth y Gymraeg yn lhnio geiriau newydd.ion a llen- orion cyffeiyb iddynt yn mabwysiadu y cyfryw fel cpiriau bath rhcdaidd. Un o angnenion ein cenedl heddyw yw niisoly.n i arolygu yr iaif-h Gyrn'raeg" 40 i ofaiu am ei defnyddioldeb a-'i uhurdeb. it LLEN A CIIERDD. Un o'r nodwoddton mwya-f anfodikiaoi yn inglyn a.'r .man Eii-teddfodau yn Nghymru, mtnld go- hebydd yn "Cymro Llundain," yn ogystal ag yn Llundain, yw'r anltri a deflir ar lenyddiaeth a. barddoaiiaeth y genedl. Cyhoeddir xhr.gieni iHeithion yn llawn testynau cystadleuol i gorau ac unawdwyr, a rhoddir gwobrau anrhydeddus i ynigiprvs am danynt, ac yna ceir un .neu ddau o iies:.vnau JJenyddol a barddonol gydag yClhydig lylhau fel gwobr arnynt Y rheswm ain hyn yw niai anteaii penaf cyfarkxiydd o'r fath yw "wneud pres." ac ni waeth 'beth a ddaw or enw a'r cyme'riad eydd i brif wyl y gcncdi os JKvyddir i wneud elw oddiwrth y cynuJJiad a gaed. Feallai fod perygl i'r anghyfarw ydd Kiedu, oddiwrth y,:nd<iygiad y pwyllgorau oiI,- t,etidlod,ol Lyn, mai pveth marw yw IxLrddon.'aeth a llenyddiaeth gweri.ii Cymru. Nis gaU dim fod yn fwy cyfeiliornus. Mae mwy o "fynd" ar Jyfrau Cymrcig heddyw nag crioed, ac iiiae,r cynyrchion a droir alian mor lluovog ag un am- ser yn eiji hanes. Ac snae pob argoehon y bydd mwy o alw am lyfrau Cyimraeg yn y dyfodo] agos nag -3ydd hyd yn ocd ax hyn o bryd. Yn oi adroddiad yr adran Gymreig yn nglyn a'r ysgol haf mae nLfer t rhai sydd yn. dysgu yr iaitii yn .6 doè yn fwy liuaog bob blwyddyn, ac ar ol eynyrchu chwaeth yr efrydwyr at lenyddiaeth safonol daw r:i« y o al w yn barlxaus a.m ein llyfr- au clasurol. I « tCGLWYS HENAFOL. Yi ydy, ar adgyweirio Eglwys Blwyfol Cellan, Sir Aberteifi, un o'r ychydig o eglwysi ag sydd mewn cyflwr adfeiliedig" yn ef-gebaeth Tyddewi. Mae'ji riiaid Wrth 400p at y gvi,aith, ac mae haner y swm yna eisoes mewn lla w. Mae'r eglwys yn un o'r rhai Ikiaff yn y eir, ond mae iddi hanes dyddorol. Dywedu- i wyneb dynol gad ei gerlio ar y fedyddfaeii.. er na-d oes prin olion hyny i'w ganfod heddyw. MaeT llei-tri cymun yn rhai henafol, rhai o honynt y« dwyn y dyddiad o 1668. Yr oedd plwyf Cellan ar un adeg vn foddianol a'r un o'r HyfrgeJlcxxid pjwyfol a sefydlwyd gan Dr. Bray a'i gymdeith- ion yn 1705. Sefydlwyd amryw eraill o lyfrgoll- oedd Bray yn Sir Aberteifi—yn Llanbedr, Laan- »rth, LIa-nwenog, a Llanfair Clydogan. w ESGOBAETH LLANDAF.- Mae gohebydd yn y "South Wales Daily iNews yn anog cy.nal gorynxiaith hanesjddol yn Jsghaeirdydd yn ymwneud a hanes yr Eglwys yn Ekjgobaeth LlandiU, yn lie y'r orymdaitili genedl- aethol G} :nreig fwriedir g'yn-al yji y brif-ddinae Gymreig. Kid yw hyn yn anymarfeTol ond cael Eglvvyi-wyr i gydweithio yn y mater. Dywed y gohebydd mai eiddo Ijandaf yw'r fwyaf o'r pedair esgobaeth Gymreig, ac mai yma, mae yn debyg, y deohreuwyd ar y g-waith Cristionogol yn Mhrydain. Mae hanes yr esgobaeth yn llawn o ddigwyddiadau rhamantus a dyddorol. Yn yr ory.ndaith iianesydiiol a gaiwyd yn Dover nid vw yn ormod dwejd mai y cymeriadau a apel- ieiiit fwyaf at deimlad a dychymyg y bobl oedd- ynt y rhai hy.ny a bortreadent fywyd Eglw37sig y gorphenol, ac ond cael Eglwyswyr i ymuno gellid cael gorymdaith odidog ac addJ'l"giaqol yn 089obaeth Llandaf.
[No title]
Bu i Mrs Town^end Mainwaring, yr hon eydd o fewn pedair blynedd i fod yn g"t oed, fyned trwy y ddefod agoriadol mewn nodaohfa a gynhaliwyd er budd Eglwys Blwyfol Dyserth eklydd Mawrth. Ar ddiwedd y ddefod cyllwyn- wyd iusw hardd o flodeu iddi gan Mrs Betsy Evans, yr hon sydd yn 88ain mlwjdd oed, ac » olwil yn "Fam Dyserth.
Philosophi'r Hen Grydd. ---
Philosophi'r Hen Grydd. PENSIONS. Well hogia bach, ma'n dda gin i'ch gweld ehi. 'Steddwch, os medrweh chi gael lie yn y fan 'na. Be wyt ty yn ofyn, Twmi? Ydw i am gael un o'r pensions 'ma? Wet, wn i ddim, fachgan! Be' nawn i hefo cymint o brcs bob wythnos, dwad? 'Toes gin rhyw greadur cyffredin fel mi ddim amcan sut i drin symia mawr o arian, a ma arna i ofn tasa nhw yn rhoi pension i mi y baswn i yn myrsd o ngho' as Fedrwn i ddim trin motor car, wc-li di, a mi faswn yn moidro'n lan taswn i yn mynd i fyw mewn palas. A fetly mi fasa'n gebvst o waith trio gwario'r arian. DIM UN I'R CRYDD. Ond i roid gora' i smalio, ma raid i mi gyfadda nad oes gin i ddim mymryn o obaith cael pen- sion, er mod i yn mhell iawn dros y deg a thri- gain. Ma Wil Tomos yn saff am un. A pa'm mac o am gael puin' swllt bob wythnos o bwrs y w lad a tina am gael dim? Wei, mi ddeudi wrtha chi. Mae o wedi byw rywsut, rywsut ar hyd i oes. Mac o wedi mynd trw ddau ffortiwn yn i oes, trwy yniddwyn yn wastraffus a difeddwl, a 'rwan mac o heb ddima, a mae o yn analluog i enill ei damad CYDMARIAETH. A rydw ina wedi gweithio yn gletach o lawar 'na Wil Tomos ar hyd fy oes. Cheiis i 'rioed fanteision fel fo. Adawodd fy nhad i ddim bus- nas ffyrst-clas i mi, i'm eadw yn gysurus ond i mi edrach ar ei ol. Yn lie bywyd braf a di- helbul, mi gefis i yrfa galad a helbulus. A 'roeddwn i yn savio tipyn o bres bob blwyddyn o'r ychydig oeddwn i yn enill, a roedd hyny yn gneud y byw yn fwy main byth. Ac am fy mod i wedi byw yn ddygyn a gweithgar a wedi hel tipyn tydw i ddim yn haeddu gwobr. A mar Wi1 Tomos i gael "prize" am i fod c wedi gwario'r ewbwl oedd gyno fo! DIWYDRWYDD. Wrth gwrs, 'tydw i ddim yn gwarafun i neb tlawd gael tipyn o bension, yn lie gorfod mynd i'r workhouse. Ond os gneif yr eidia o gael blwydd-dal leihau diwydrwydd y bobol, mi fasa'n well ganwaith, ar les y genedl, tasa Canghellor y Trysorlys 'rioed wedi son am bensions. Asgwrn cefn cenedl ydi diwydrwydd, a tasa ni yn byw yn unig er mwyn cael enjoyio pension ar ddiwacfd y'n hoes, fasa na fawr o liw ar y'n bvw ni. HUNAN-BARCH. Wyddoch chi, mi fydda. i yn meddwl weithia fod pobol yr oes yma yn llai balch o lawer nag y bydda nhw es taJwm. Ma'r undcba 'ma yn rhanu cynorthwy plwyfol mor hael nes ma'r bobol yn eymeryd elusan fel tasa nhw yn eymeryd cyflog eyfreithiol am waith. Mi faswn i yn hcio gweld mwy o hunan-barch yn cael ei ddangos, hyd yn nod gin y rhai sy'n gwir haeddu cynorthwy. 'Roeddwn i yn gwrando ar gwyn dynas sy'n byw o fewn milldir i'r gweithdy ma, a roeddwn i yn synu ei ehlywad hi yn siarad mor ysgafn am arian o'r plwy'. 'Roedd hi wedi cael ei gadal yn wraig weddw ifanc hefo pedwar o blant, a 'roedd hi wedi cael cynorthwy at, fagu pob un o honyn nhw. Ac yn ddiwcddar mi a th yr ienga' o hony nhw i weini, ac wedyn roedd na dri yn enill eyffoga* a'r enath hyna yn gwnio gartra ac vn enill tipvn o bres. ELVSAN AM FLYNYDDOEDD. A mi ddaru'r guardians »:.opio'r cynort.hwy. A dyma'r ddynas yma ata i hefo stori" dorcaion- us ofnatsan. 'Hydw i wedi cael arian o'r ers tair blynadd-ar-ddeg," medda hi, "a phe hawl sy' gyny nhw i stopio talu 'rwan?" Roedd hi yn ffyrnig ofnatean, a 'toecki gini hi ddim mymryn o gywilyaH dB-ud wrtha i i bod hi wedi bod yn byw ar gcrdod am gyma.int o flvnydd- codd. Y gwir am dani hi o -dd, roedd hi byw yn gysu.rus ar y ph\,y' am dros ddeuddeg 9 ndynadd, ao ar ol ï r pres stopio. J oe<.ld hi yn job galad iawn 'mailyd mewn i,waith ac enill ei thamad fel y dyla dynas jach o'i hoed hi neyd. PWY SY'N TALU TRETIII. Ma'n bitii garw gN-,c-.Id pobol yn cynieryd elu- sen mor ddl-gyffro a hyna. Ma isio iddv nhw golio ma. pobol getft gin dloiad a nhw sy'n talu trethi i awdurdoda'r Llndeba. Pen ma dvn ne ddynas mewn amgylchiada mor pvfyng fel nad oes fodd yn y byd iddv nhw fyvi, toes dim cywilvdd iddy nhw gyTnerytl help o'r tro.hi, ond mi ddyla bawb sy'n tfiiauo r mymrvn llcia o liu.nan-b;rch ncud yrodrecliion egniol iawn i gaol y ddau ben llinyri yn nghyd cyn meddwl am ofyn am "relief." Y WYDDFA. Dvna. ddigwyddiad alaethus iawn eto tua'r Wvddfa 'na, ynte: Diaj- mi, ma'r hen fynydd wedi denu ainal un i'w iftrw-^ae-th yn ystodf ei Ges, 'n tydi o ? Mae o fel tw,;a fo yn herio pobol i ddringo i fyny ci oeiira crei^itg u i ddibyna serth. Mae o fel t-asa fo yn deud \vJ.thy nhw, "Y ereauuriaid bach isal, ma raid i chi gripio o gwmpaa fy nhraed i, tra. ryaw i yn a m pen yn uvvch na r cymyla gwynion A ma amball un o'r creaduriaid isal yn gncud ymgais ffol i gyrhaodd copa r hen ac Yn colli ei cinioes. GWEUS. Ma. na wcrs yn hyna, ohveh chi Os cripio o gwrnpas tracd mynydd ydi dyLdswydd naturiol amball i ddvn, dyna. ddyla fo neud. 0; aiff o ¡ 1 syllu yn hiraet.hus i fyny at yr entrychion a ohyi::cryd i'w ben ma yn nghanol y cvmyla v ma r byd dedwydd, ma ddaw l ddlflasu 'ar y gAvaelodion, a mi anghofith ei wait.h, a mi ddj- fethith ei hun wrth gcisio mynd at rwba.th sy' aUan o'i gyrhaedd. PYSGOTWRS. Ma nhw yn deud i mi fod pobol trcfi 'dan- mor" ma wedi gnejd hi yn dda iawn h'l'Vr visitors eJeni. W yddoch chi, pen glywa i am bet.h fel yna, mi fydda i yn meddwl bob amsar am bysgotwr hefo'i rwyd. Rhyw bysgotwrs ofnatsan ydi pobol y lojin-houses yma, a woith- la. ma'r rhwydi yn da] pysgod nobl ofnatean. Wei, hwyl iddy 11h\ ynte?
Ymweliad a Rhaiadr y Niagara.
Ymweliad a Rhaiadr y Niagara. Ysgrifena An Gelert, 522, Logan-avenue, o Toronto, Canada, am ynnveliad pump o huiciau Cymru a Rhaiadr y Niagara. Y r oedd y cyfeiil- ion eanlynol wedi penderfynu cael gohv ar un o saith rhyfeddod y byd, sef Mri John Williams aBill Williams, ci frawd (brodyr o Talybont), Mn Dafydd Powell a Henry Roberts, o Rhos- llanerchrugog; a'r vsgrifenydd, set Ellis Evans, 0 Beddgelert Cariwyd y penderfyniad a.llan Awst laf, trwy fant-eisio ar gyfleusdra arbenig. Hwyliasom gyda'r agerlong "Garden Party." Yr oedd canoedd yr un feddwl a'r pump Cymro, ac yr oedd y t-ywydd yn ffafricl dros ben. Yr ooddym yn croesi trwy gwr Hyn mawr Ontario. Cymcrodd i ni oddeutu tair awr a haner. Teinilem fod y Uyndaith yn ha pus dros ben, er fod yr hen lestr yn cael ei hyrddio yn ol a blaen. Ond wele arwydd am gael glanio yn ddiogel mewn lie o'r enw St. Cathrine. Erbyn i ni gyrhaedd y He a nodais yr oedd nifer fawr o gerbydau trydanol yn em haros. Yr oedd prysurdeb mawr vno, ond vr oedd y cwmni Cymraeg yn cydio with eu gilydd. Yr oeddym yn teithio trwy wlad ffrwythlawn, llawn o afalau gwinwvdd, a maes- ydd mawrion yn llawn o ffrwvth, y dolvdd mawr- ion yn addfed i'r niede!wyr,pa\vb wrth v gin-alth yn ^v.sur, /n >' cerbydau hvn am otideutu 30 o filldiroedd. ,l'r sylwgar yr oedd yn olvgfa ardderchog. Wedi rhyfeddu Jiawer cawsom em hunam wrth ymyl rhaiadrau mawrion y Niagara. Aeth pobpeth a welwvd i'r niwi yn ymyl y golygfeydd hyn. Aethom'i'r gwest.v a chawsom em diwaliu a chig yr eidion a melusion Cawsom well arlwv am lai o r haner nag a dalwyd yn Nghymru lawer gwaith. Yr oedd y trefniad- au yn Haw ein cyfaill John Williams, o gwr llyn Crafnant. Yr oedd yn feistr ar ei waith. Aethom i geisio anadlu awelon iachus a syllu ar y prif olygfeydd. Yr oedd yma le prysur anghy- ffredin, pob llwyth ac iaith, a llhawb eisieu gwncuthur masnaeh o honom. Cawsom docyn i groesi i wlad yr Ianci, a dyma. y lie goreu" i edrych i lawr i'r gwaelodion lie yr oedd y dwfr vn berwi yn drochion gwynion. Dywedir fod miliwn 0 dunelli o ddwfr yn disgyn dros y geulan i'r gwaelod. Y'r oedd rhai wedi ymgolli yn llv. vr wrth weled y fath ryfeddodau. Oddi vnia y maent yn derbyn y nerth trydanol sydd vn gweithio y prif ddiwydianau yn Toronto. Sicr fod hon vn dait.h fyth-gofiadvvy i'r ewmni Cvm- reig. Teimlem mai prin oedd ein hamser ni yno i allu gwneud cyfiawnder a'r golygfeydd. Yr oedd yn rhaid i un o honom gael darn o'r tnai*- 1 gofio fod y dyfroedd mawrion wedi bod vn treiglo trosti. Clywais lawer gwaith am yr enfvs sydd i w gweled yn y trochion yn barhaus Gw^l- fcS'Cr"'Ae"oi wedi treuiio dlwrnod halms.
[No title]
"Yr wyf yn rhoddi swllt i fy ngwxaig," jnedd- ai v diwoddar Mr Chai.-Je« Wini. Jones, U.H.. Gwynfryn, Caeiifyrddin, yn ei ewyljys. Gad- awodd dros lO.OOOp at eefydliadau eluserio] a tihros 4000r) ac eiddo i'w rhana rhwng tri o'i wasanaethyddion. Rhoddai i un, oedd wedi bod yn ei wasanaeth 25 mlynedd, 3000p, cae. dau fwth-yn. a dodrefn. Yr oedd ysted Mir Jones yon 72:127p. G adaw- odd 7000p fel cronfa ymddiriedol i roddi blwyqd-dal i ddeg o ddvnion iriugain oed a tbyom byny yn air Gaertfyrddin oeddynt heb ckterbya cymortih plwyfol We obwe' biyaodd.
Eisteddfod Genedlaethol Llangollen.
Eisteddfod Genedlaethol Llangollen. TREFN Y CYFARFODYDD. Mae rhaglen yr Eisteddfod Genedlaethol, yr hon sydd i'w chynal yn Llangollen, y mis ncsaf, yn awr wedi ei ddwyn allan o'r wasg. Bydd i'r Eisteddfod ddechreu ar yr 28ain cytisol, pryd y bydd i'r Countess Grosvenor agor Arddangosfa'r Celfau Cain yn YTsgolion y Cynghor. Mae aw- durdodau Amgueddia South Kensington yn anfon amryw gelfi gwerthfawr i'w dangos, ac mae tlysau eraill yn d'od oddiwrth Arglwydd Ken- yon, Syr Watkin Williams Wynn, Bar., y llyw- ydd; larll Powys, Arglwydd Ilarlech, Mr R. Myddleton, ac awdurdodau y Brifysgol Gymreig. Nos Lun, y 31ain eyiisol, mae Cymdeithas y Cyni- mrodorion i gyf arfod yn Neuadd y Dref, a bydd i Syr Watkin Williams Wynn, Bar., llvwydd yr Eisteddfod, roddi irwledd yn y Neuadd Drefol. Am ddeg y nos bydd i Plas Newydd gael ei oleuo yn hardd-deg. Yn nliir y Plas y cyohal- iwyd cylch yr Orsedd pan gyhoeddwyd yr Eis- teddfod y fiwvddyn ddiwrddaf. PRIF GYSTADLEUAETII GORAWL. Dydd Mawrth, Medi laf, fydd dydd cyntaf yr Eisteddfod, a bydd iddi ddechreu gyda'r oryrn- daith fnrddol arferol, o ganolfan y dref i gylch yr Orsedd, lie y dechreuir yr wyl fawr. Cyn- helir cyfarfod cyntaf yr Eisteddfod am ddeg o'r gloch, pryd y llvwyddir gan Esgob Llanelwy, a Syr Samuel Evans yn ail lywydd. Prif ddydd- ordeb y dydd fydd y brif gystadleuaeth gorawl, am ba un y mae corau o Gaer, Tonypandy, Tre- forris, Rhymney, Llanelli, Talke, Pontypridd, a Chwm Aman wedi anfon eu henwau i mewn. Am 6.30, cynhelir y cyngherdd cyntaf, a llyw- yddir drosto gan Mr E. Foulkes Jones, cadeirydd y Pwvllgor Gweithio!. Y'n y cyngherdd hwn bydd i Gor yr Eisteddfod fyned drwy gantawd "Y Cynhauaf," gan Miss Williams (Eurgain), Beaumaris, gyda'r awdures dalentog yn arwain. CORONI'R BARDD. Bydd i ddydd Mcrcher gael ei ddechreu gyda chyfarfod o'r Cymmrodorion yn Nghapel Abbey- road, yn mha un y disgwylir i Ix'1.dy St. David's draddodi anerchiad. Hefyd, bydd i ddadblygiad celf gael ei drafod gan Mr T. H. Thomas (Ar- lunydd Penvgarn) a Mr (,'iiristoi>her Williams. Yn ail adran yr Eisteddfod v llywyddion fydd- ant Arglwydd Kenyon a Syr J. Herbert Ro- berts, A.S. Yn y cyfarfod hwn cymer y ddefod o goroni y bardd le, a'r ail gystadleuaeth gorawl at ba un y mae 13eg o gorau wedi anfon eu henwau i mown. Am 6.30, bydd yr ail gyngherdd, a Uywyddir gan Mr Robertson, Uehel Sirydd Sir Ddinbych, pryd y bydd i "Llyn y Morwynion" a "Dafydd ap Gwilym," gan Mri David Jenkins ac Harry Evans, gael eu perfformio. CADEIRIO'R BARDD. Dydd Iau, wedi defod yr Orsedd, bydd i dryd- ydd cyfarfod yr Eisteddfod gael ei gynal. Llyw- yddir ar y cyfarfod hwn gan y Gwir Anrhydeddus D. Lloyd George a Syr Watkin Williams Wynn, Bar., a chymer y ddefod o gadeirio y bardd llwyddianus le. Am un o'r gloch bydd i Mr W. B. Roberts, ar ran y dref, groesawu nifer o'r beirdd ac er- aill i giniaw yn y Grand Hotel, ac ar yr un awr bydd cystadleuaeth y corau plant yn y pafiliwn. Bydd deg o gorau merched sydd wedi anfon eu lienwau i mewn yn cystadlu; ac am bump o'r gloch bydd i gyfarfod blynyddol Cymdeithas yr Orsedd a'r Eisteddfod gael ei gynal, yn rrllla un y bydd i'r Archdderwvdd, Dvfed, gyflwyno am y trydydd darlleniad ei Fesur i Ddiwygio yr Or- sedd. Yn yr hwyr cynhelir y trydydd o gyngherddau yr Eisteddfod, a'r prif nodwedd yn hwn fydd y dadganiad o "St. Paul" (Mendelssohn), gan 280 0 leisiau, yn cael eu harwain gan Mr Wilfrid Jones, R.A.M. Y liywydd fydd Mr Mason Hutchinson, Lerpwl. Y CORAU MEIBION. Medi 4ydd, wedi defodau arferol yr Orsedd, bydd i bedwerydd cyfarfotl yr Eisteddfod gael ei gynal, a'r llywyddion fyddant y Milwriad Corn- wallis West, Arglwydd-Raglaw y Sir, a Mabon. Yn y cyfarfod hwn bydd cystadleuaeth y Corau Meibion yn cymcryd He. Y mae wyth wedi an- fon eu henwau i mewn. Yn yr hwyr cynhelir cyngherdd amrywiaethol. Dydd Sadvvrn cvstedlir gan seindyrf, etc., yr hyn fydd diwedd yr wyl. E!!TL--
Y Ddamwain Angeuol i Fodurwr.
Y Ddamwain Angeuol i Fodurwr. Y TRENGHOLlAD GOHIRIEDIG. Dydd Gwener cynhaliodd Crwner Gorllewin- barth Sir Ddinbych (Dr. J. R. Hughes) dreng- holiad gohiriedig yn nglyn a marwoiaeth Mr E. H. Timson, prif bartner yn ffinn y Mri Timson Bros., Snow Hill, Birmingham, yr hwn a ladd- wyd mewn damwain gyda. modur, yn Ninbych, wythnos yn flaenorol. Rhoddwyd tystiolacth yn nghylch vr hyn ddi- gwyddodd cyn y ddamv. ain gan David Roberts, cigydd o Ddinbych, a'i gynorthwvwr, Robert Lewis Williams. Yr ocddynt yn nesau at y modur pan welsant ef yn gogwyddo ar draws y ffordd, yn taro yn erbvn y mur, ac yn troi. Nid oedd yr un o honynt yn credu fod y modur yn myned yn or-gyflym. Pan ddisgynodd WTilliams o'r cerbyd cafodd Mr Timson yn gorwedd ar ei I wyneb, wedi ei ddal dan ganol y modur; vr oedd yn marw. Yr oedd y gyriedydd, Henry Steels, wedi ei ddal gerfydd ei goes, ond yr isJd Mrs Timson wedi ei thaflu yn glir i'r ffordd. Datganodd Miss Eunice Jones, Ca-r, ei barn fod y modur yn myned yn or-gvflym pan hasiodd hi, ychydig cyn y ddamwain, a dywedodd yr Heddwas Ellis fod y "speed indicator" yn eof- nodi y cyflymder o 43 milldir yr awr. Gwadodd y gyriedydd, Steels, yr hwn a ym- ddangosai gyda'i ben mewn rhwymynau, fod y car yn myned yn or-gyflym. Nid oedd ef yn credu ei fod yn myned mwy na 18 milltir yr awr. Llithro oedd achos y ddamwain. Yr oedd darn o'r ffordd yn wlyb, tua 40 Hath o'r He y digwydd- odd y ddamwain. Mewn atebiad i un o'r rheithwyr. dywedodd y t-yst mai hon oedd y ddamwain gyntaf gymerodd le er pan yr oedd gyda'i feistr. Gwadai i'r modur bron a myned i faanachdy eilliwr yn Nin- bych. Dywedodd brawd y trancedig fod ei frawd yn dal trwydded gyriedydd er's rhai blynyddoedd, ac r oedd ei drwydded yn hollol lan. Dychwelwyd rlielthfarn o "Farwolaeth ddam- weiniol."
---------------Y Diweddar…
Y Diweddar Dr John Roberts, Khasia. Daeth ychydig o fanylion am angladd y di- weddar genhadwr, Dr. John Roberts, Khasia, i law. Ymddengya i'r diwedd ddyfod yn dra di- symwth. Yrmgasglodd bron yr oil o'r cenhadon i dalu'r gymwynas olaf i'w cyd lafurwr ymadawedig i Cherrapoonjee ar y 25ain o Orphenaf. Yr oedd rhai o honynt yn gorfod bod yn absenol oherwydd pellder ffordd. Cynhaliwyd gwa,sanact'i yn y ty, yn mlia un y cymerwvd rhan gan Mr E. lI. Williams a Mr Ceredig" Evans. Yna cludwvd yr arch i'r eapel gan y cenhadon, a chafwyd gwasanaeth yno bar- liaodd am dair awr bron. Siaradwyd gan amryw o'r brodorion a'r cenhadon, a'r oil dan deimladau dwys. Darllenwyd rhan o'r Ysgrythyr, a rhodd- wx-d rhai o hoff benillion Dr. Robert.s ajlan i'w canu—yn eu piith, "Ni bydd diwedd byth ar swn y delyn aur." Cludwyd yr arch i'r fynwent gan y brodorion. Darllenwyd gan Mr Jenkins, a rhoddwyd emyn allan i'w ganu. Pan yr oedd Mr Evans yn myned i ddiweddu, gofynodd Mrs Roberts, yr hon oedd yn eistedd ar lan y bedd, iddo aros enyd. Yna aeth hi i weddi ei hunan, ac ni anghofia neb oedd yno yr amgy Ichiad yma. Yr oedd y tywydd drwg a sydynrwydd yr am- gylc-hiad wedi rhwystro llawer i'r angladd, ond yr oedd y capel yn llawn.
Bwrdd Addysg Esgobaeth Bangor.
Bwrdd Addysg Esgobaeth Bangor. Yn ychwanegol at y rhestr a gyhoeddwyd yr wythnos ddiweddaf yr oedd y rhai canlynol yn enillwyr yn arho'iadau Bwrdd A ddysg Esgob- aet.h Bangor mewn Hanesiaeth Eglwysig. Dros 20ain mlwydd oed :-Ina E. Jones, Lian- degai, 90 y cant; Morris Evans, Trawsfynydd, 78; Shadrach Lloyd, Dolwyddelen, 74; John Wil- liams, eto, 54; D. Morris Jones, St. Twrog, 45; a Daniel Rowlands, Penmynydd, 35. Dan 20ain mlwydd oed:—Herbert Leslie Brock, Gclli, 90 y cant; Gorwest Vaughan Humphreys, Maentwrog, 80; Maggie Jones Williams, Pwll- heli, 68; Arthur Davies Jones, Llandegai, 63; a P. Cyril Howell, St. James', Bangor, 60.
[No title]
Cymer priodas le yn fuan rhwng Mr Edgar T. Kenyon, o Fwidd Amaethyddiaeth, mab ieuengaf y diweddar Gadben George Kenyon, Grafton Lodge, yr Amwythig, a Hester Mar- jorie, merrfi hynaf y diweddar Syr Philip Tafc- ton Mainwaring a Lady Mainwaring. Peoyor Hall, Sir G. j
Nodion o Glip y Gop.
Nodion o Glip y Gop. (Gan "Wil y Gweithiwr.") MRS MAINWARTNG, GALLTFAENAN Dywcdir yn fynych fod pobl dda yn cael eu galw o'r ddaear cyn cyrhaedd hwyradydd byw- yd, a'r rhai gwaethaf yn cael tu gadael ar oL Efallai fod llawer o wiriülJodd yn hyny, ond pa fodd bynag, y niao eithriadau i bob rhe>l, ao fel y gvvyr pawb nid oes uu ioneddiges yn Nghymru wedi cyfiawni cjmaint o wcithredoood da yn ein gvvlad a Mrs 'J cwnshend Mainwaring, ao nid oes neb yn gwarafun ei bod yn ca 1 aros yn ein mysg yn ei phedair blynedd yn fyr o'i chant oed. Pe buasai yn ein gallu parod fuas- eni i t'yn ei heinioee gant arall, canys pwy yn ein gwlatl nad ynt yn anwylo enwau Mainwar- ings, Galttfaenan ? Dyddorol ydcedd gweled tair chwaer arall yn nghwmni Mrs Mainwaring ni oodd wedi byw yn Dysorth ar hyd cu hoes yn edrych mor siono ar ddydd ago. iad y nodachfa yno, ac, wrth symio oed y podair hyn. buasaa yn dri chant a deugain a naw. Nid pob dydd y cwrddir a phetb mor hynod. ANFFAWD. Pan oedd dYDt ieuanc o Llanasa yn marchog- aeth ar ei ddeurod yn anlal y P-ryniau yn syd- yn daeth i gyfa-i-fyddi.d a chi, a chafodd godwm allasai broti yn ddifrifol. Yn llodus yr oedd boneddwr o ieddyg ar ei wyliaa yn ymy), ao wedi dcrbyn ymgdedd gan y Samaritan da hwnw bu yn aliuog i fyned yn mlaen ax ei daith. YMADAWIAD C WEINI DOG. Bellaoh y mae tair blynedd gweinidogaeth y Parch W. O. Evans yn ngihylchdaith Wesley- aidd Rhyl wedi dyfod i ben. a theimlir yn ddwys am ei goUi o n mysg. lloblaw ei fod yn bregethvr orhagorol, y ma.e Mr Evans fel ei dad, "Gwyllt y Mynydd, a'i ewvthr, y diweddar "Cynfaen," yn fardd a lienor gwveh. Ei < lyn- ydd fydd y Parch T. O. Jones (Tryfan), un arall o'r un talent-au dvsglaer. AMRYWIAETH. Wedi gwaaanaeth arferol yn Eglwys Blwyfol Galltmelyd, oafwyd unawdau gan Miss May Griffith, Mr Ridgeway Kermooe, a Mr Darling- ton, a ohwareuwyd yr organ gan Miss leaii. Efallai pe cefiid mwy o amrywiaeih yn ngwas- anaethau ein heglwysydd a n capelau y byddai llawer yn barotach i gyrohu iddynt. GWAENYSGOIl. Fel y rhaghy.sbyswyd, dydd Sadwrn nesaf ceir te i'r holl blwyf ar agoriad yr ysgjl newydd, a goteithir y bydd yr hen gwerylon i gyd yn cael eu c-laddu y diwrnod hwnw. Er mantais i'r to syctd yn codi hyderwn y bydd pawb yn cydweitiiio er hyrwyddo yn mlaen addysg ein plant ar ol lun. Dyma fel y eynyrf wyd awn "Wil y Gweithiwr" ar yr achlysur: — Ai tybed na welir yn Ynys y Cawr Faner wen lKxidu0\ yn chwyfio yn awr? Bu yma hir g^veryl rhwng nobl a pidant., Ond heddyw fe'i cloddir mewn fcedd yn y pant; Ac uwch ei hen gorphyn, we! druan y fo Yn wylo am dano does neb yn y fro. Felly bydd yn werth cael cwrdd te ar ddydd ei gladdedigacth, a pliawb i gyduno i roddi detr- byniad crcesavti3 i Mr Roberts, y j.-rifathraw newydd, ïn mysg. PARCH 1"W MEISTR. Wodi bod oddioartref anri wythnosau ynocisio adfej-iad i'w iechyd, deibyniodd Mr Bulcock, Y.H., anerchiad teimladv.y gan weithwyr ei ghwarelau yn Ngwcspyr. Dmuniad pawb ydyw iddo adgyfnertfhiad buan. Nid 021:j foneddwr mwy }K>l>logaidd nag ef yn y cykhoedd hyn, na neb ar delerau mwy hapus a'u giiydd na Mr Bulcock a'i weitbwyr. Gwyn fyd na oheid I mwy o r un teimladau da rhwng metstradoedd a'u gwoithwyr yn ein gwlad. Byddai hyny yn fantais i'r naill ochr a r Hall i rwyfo yn mlaen yn yr un cwch, canys y mue "Cyfalaf a llafur" yn bcrthynasau, agod i'w gilydd, a dymunol fYlldai coiio fod llwyddiant un yn ddibynol ax y llalJ.
Teulu Sion Phylip o Ardudwy.
Teulu Sion Phylip o Ardudwy. Teulu enwog oedd hwn. Yr enwog frodyr oeddynt Sion, William, Dafydd, a Risiart Phylip. Cyfansoddodd Sion yn fwy helaeth na'i frodyr, er fod dyddordeb neiliduoi yn perthyn i gvfansoddiadau William a Risiart. Cymerwn Sion yn gyntaf. En fyw am dipyn yn Mochras. Yr oedd iddo ffryndiau lawer, a chyfansoddodd ddarnau da i deuluoedd Corsvgedol a Nannau. Bu yn ynigodymu barddoi rhyngddo ag Edmwnd Prys, Hybarch Archddiacon Meirionydd, fwy nag unwaith. Yr oedd yn hyddysg mewn Lladin a Saesneg. Ei ddarn goreu yw hwnw i "WyJan y Mor," lie y cyfeirir at y "wylan" fel merch, a'i henw Halsio. Boddodd Sion Phylip yn Mhwll- heii, a dvgwyd ei gorph mewn eweh, i'w gladdu I yn Llanclanwg. I Yn y eweh yr oedd ei fab Gruffvdd, yr hwn a gyfansoddodd yr englyn a 'I ganlyn 0! fwynion ddynion bob ddau—cyfarwydd, Cydfvvriwch y rhwyfau; Tynwch ar draws y tonau, A'r bardd trist yn ei gist gau. Cyfeiria Edmwnd Prys at ei farwolaeth fel hyn:— Dwyn 'i gorff (frawd enwog oedd) 1 Adre' i Feirion drwy foroedd; A'r bardd tan ocr bridd Tanwg, Yn min y traeth, man nid drwg. Gellir gweled ei fedd heddyw o dan flTenettr ddwyreiniol Eglwys Llandanwg. Ami ceir hvn :—- I. Ph. 1600. Bardd di-enllib, Di-gyffelyb, Fu Sion Phylip--iesin ffelwr; Gwelu ango Yw'r ddaearglo, Y ma, huno—y mae henwr. Dyma fcdd gwr da oedd gu—Sion Phylip Sein a philer Cymru; Cwynwn fyn'd athro canu I garchar y ddaear ddu. I Huw Llwyd, Cynfal, Ond yn yr hen MSS., 1620 yw'r dvddiad. Yr oedd William Phylip yn byw yn amser Charles y Cyntaf. Ei garti-cf--Ifendre Vychan, vn agos i Dyffrvn. Efe oedd bardd teulu Corsygedol. Oherwydd iddo gynghaneddu niolawd i'r "Brenin Charles, gyrwyd ef o'i gartref gan filwvr Crom- well. Llosgwyd Hendre Vychan byd lawr, a ffodd yiitau i r mynyddoedd. Profir hyn yn ei bedair englyn, "Ffarwel i Hendre Y'ychan." Claddwyd William Phylip yn Eglwys Llanddwv- we, yn 1669. Ychydig o hanea Risiart sydd ar gael. Cyfansoddodd William gywydd i Rowland Vychan o Gaergai, yn agos i Bala, vr hwn oedd gapten milwyr yn mrwydr Nasebv. Llos^wvd Caergai gan y Cromweliaid, a ffodd Vyeh in "i'r mynyddoedd, lie y cwrddodd a William Pbj lip. Pan y cwrddont, dyma Rowland Tych.ic," yn dweyd:— Pe cawn i'r Pen-grynion Rhwng ceulan ac afon, Ae yn fy Haw goedfPon o iinon ar }j, Mi gurwn yn gethin Ynghweryl fy mrenin, Mi a'u gyrwn yn un byddin i'w boddi. A dyma William Phylip 3-n utcb mewn eit- lad:- Pe cawn i'r Pen-gryniaid Ar ben goriwaered, Er gwaned a hynod wyf heno, A phastwn du-ddraenen, 'Rwy'n ddeuddeg a thri'gain Chwi a'm gwelech i'n llawen yn llowio. (( Y Rowland Vychan yma yw'r gwr a gyfieithodd "Tyr'd Ysbryd Glan i'n c'lonau ni."—"Morfa" yn y "Llan."
Chwarelau Ffestiniog.
Chwarelau Ffestiniog. LLYTHYR PWYSIG ODDIWRTH ORUCII- WYLIWR. Oherwydd fod amryw o chwedleuau yn cael eu taenu yn yr ardal o berthvnas i Chwarelau Oakcley, anfonwyd at Mr Owen Jones, y prif reohvr, i ymholi o berthynas iddynt a chaed yr atebiad canlynol Dolawel, 531aenau Ffestiniog, Awst 19, 1908. Anwyl Syr,— Chwarelau Oak eley. Yn ateb i'ch gofyniad parthed y chwedlau a daenir ar hyd a lied yr ardal, a manau eraill, vn nghylch "Ataliad gwaith yn y chwarelau uchod" -nid oes y sail leiaf iddynt—ac y maent wedi cael eu bod, a'ti taenu, fel llawer o bethau eraill, gan ddyhirod di-egwyddor a maleisus. Ni buaswn yn rhoddi pin ar bapyr, onibae y deallaf fod hyn wedi, ac yn peri pryder dirfawr, a gofid ychwanegol i luaws yn y gymydogaeth, ac y mae eu pryder eisoes yn fawr oherwydd amgylchiadau adfydus yr ardal.—Yr eiddoch, OWEN JONES.
[No title]
Talodd aelodau Cymdeitha3 Ilynafiaethol Abergele a'r ardal ymweliad a Llanddulaa ddydd Sadwrn, pryd y bu iddy nt weled y saefhu yn ohwareli y Mri Kneeshaw a Lupton, a chy- nullasant nifer o fwnau. Mae Syr John Puleatom wedi ei gaethiwo i'w ystafell unwaith yn rhagor, ond dywedk ei fod JH. ciaddol wella,
Sasiwn Caernarfon.
Sasiwn Caernarfon. Y CYFARFOD CYNTAF. Cynhaliwyd cyfarfod cyntaf y Sasiwn Fetho- distaidd—yr hon a gynhelir yr wythnos hon yn Nghaernarfon—yn Nghapel Moriah foreu Mawrth. Llyrwyddaj y Parch John Hughee, Lerpwl (y cymedrolwr). Penderfynwyd cynal y Gymdeithasfa Chwar- terol ncsaf yn Nolgellau, yn Nibachwedd. COLEG Y BALA. Cyflwynwyd adroddiad o weit hre-diadau. Pwyllgor^ Coleg y Bala gan y Parch John Owen, Wyddgrug. ArgymJtiellici goliirio penodi athraw Hebieig hyd y tiwvddyn nesaf, ac fod y Senedd i'w hawdurdodi i wneuthur penodia.d dros dymhor. Bu'r pwylJgoT yn vindrafod y jjriodokieb o gynwys yr iaith Gymraeg fel pwno l iv ddysgu yn y coleg, a chyfiwynwyd y mater am ystyriaeth lx>lla-c>h y Senedd. Nifer y myfyrwyr yn ystod y tymor aiweddaf ydcedd 32, ileihad o wyth o u cyferbynu a niter y tym- hor blaenorol. Argymhellid ar fod i'r Parchn II. E. Grif- r, fith ac Acthwy Jones (Lei-pwi) barhau feJ af hohvyr ymgeiswyr am fynediad i mewn ac ym- geiswyr am ysgoloriaetliau yn mis Medi; fod yr olaf i weit-hredu hefyd yn mis Medi, lSu7, ac fod y Paroh T. Charles Williams (Porth- aethwy) i fod yn arholwr am dair blynedd. Dy- wedwyd fod cronfa arbenig y coleg wedi cyr- haedd y swm o 3000p, ond rhaid ydoedd wrth 500p ychwanegol yn flynyddol i g¡¡,d \r sefydliad o ddyled. Hysbysodd yr Is-brifathraw y pwyllgor o'i fwr- iad i roddi cyfres o ddarlithoedd i'r myfvrwvr yn YInwneud a hanes y Cy fundeb o'i ddechreuad, gan ddechreu eu traddodi y mis nesaf, ac apelid at holl gyfeillion y coleg i rcddi at wasanaeth yr is-brifatliraw bob Ilyfr a chofnod ago fo ganddynt yn eu moddiant yn ymwneud a hanes Iwreuof yr enwad. n ychwanegol at hvn, anogai y pwyll- gor y Gymdeithasfa i geieio cvdweithrediad Cym- deithasfa'r De i gyhoeddi dyddiaduron a llaw- ysgrifau eraill o eiddo Ilowell Harris agevddyn awr yn Nhrefecca. Y Parch John Owen a ddywedodd yn mhellach fod argymhelliad i scfydiu cadair dduwinyddol a homilyddol, ond yn bresenol nid oedd yr arian angenrheidiol wrth law, ac yn y cyfamser byddai i'r athrawon presenol roddi hyfforddiant yn yr Homiliau. Cyflwynodd Mr J. R. Davies (trvsorvdd y coleg) daflen arianol y coleg, a dywedodd na fyddai iddo ef adael i'r coleg fyned i ddyled tra y byddai ef yn drysorydd. Galwodd y Parch Evan Jones svlw at y cwestiwn o gyhoeddi dyddiaduron Bowel Harris, y rhai a gynwysent tua 1700 o dudalenau o law- ysgrifau. Yr oedd yn synu nad oeddynt wedi eu cyhoeddi cyn hyn. y Awgrvmai y Parch John Williams v bvddai yn well cyfyngu y cyhoeddiad i ddetholiadaa, gan fod y dyddiaduron hyn fel pob dyddiadur, vn cynwys amryw bethau y byddai yn well peidio eu gwncud yn gyhoeddus. I Gwrthwynebwyd hyn gan y Parch Evan Jones, gan ei fod fel pc yn dangos ryw ddymuniad ar ran y Cyfundeb i geisio c-uddio rhai adranau o'r ilyfr. Deallent, wrth gwrs, na fyddai i'r gwaith gael ei gyhoeddi yn llawn. Derbyniwyd yr adroddiad, ac ar gynvgiad yr Ysgrifenydd penderfynwyd gwahodd Cymdeith- a^fa Deheudir Cymru i gydweithio yn y mater. DIDDYMIAD YR ARJIOLIAD CYFUN- DEBOL. Agorodd y Parch John Williams vmdrafodaeth ar reol fwriadedig y Gymdeitha,sia Gyffredinol, yn ol pa- un mae ymgeiswyr am y wemidogaeth ateljj)unt r;u'd ° Jts.D. (Piifysgoi Cymru) i'w rhyddiiau o basio yr urhohad cyfundebol; a chynygiodd duiddynuad yr ariioliad c-vfundebol, a bod i bob ymgeisydd am y v, einidogaeth feddu tystysgrif oddiv.rth awdurdodau v coleg. Gwrthwynebai y Prii'athraw Ellis Edwards (Coieg' y Bala.) y diddymiad ar y tir mai yr Ar- hoaad Cyfundebol oedd yr unig bra"f ar iviio-ri- grededd ymgeisydd (clywch, clyivch). Fel gwell. xant, oynygiodd fed yr hell gwestiwn o ariioliad yr ymge;swyr i'w drosg-lywddo i bwvJJgor ar- benie'. Eiliotid y Parch W ni. Thon. (Llanrwst) y cynvsriad. Y Parch T. C. W illiar.ns. er ei fod ei hunaa yn arhoiwr, a addefai mai coegciiwajeu oedd yr Arhcliad Cyfundeboi don vr amodau jiresenol. Tvnodd y Parch John. William.^ ei g".mgi'.ad yn ol o blaid y gwelliant, yr iia-ii a bWIwyd; a uwytl goiyn. i r un pwyJlgor vstynoci meddion ac amodau orde.niad yn y dvfodol. DYLEDION CAPELI. Cyflwynodd pwyllgcr, drot yr hwn yr oedd y Parch John A\'iiiiams yn gadeirydd, adrvxidiad eltt gynydu aruthrol dyledion capel. yr hYlI fu dan syhv y Gymdeithasfa er's peth ai.-ieer. Tra yn iiiav.,rnau y zc] a dd ango-id, yst-yriai y pwvil- gor fed cyfaasvvi.T! o ddyled sy'n fvvy ,Tla 600. OCOP \n ac'lK:s mawr bryejer i''r eglwyei. Parthed liei- hcu y dyleciion presenol, ni thy bid yn ymarfer- oi codi un gronfa gyff'redinol i'r amca.?), felly rhaid fyddai i'r ba-ich orphwys ar bob lie aeth i ddyied, a rhoddai'r Cyfundeb bob help iddvnt. Cyn.he>lid y ddwy Gymdeithasfa a'r Cyfarfod- yd<l Misol i gymhell yr eg-lwysi i geisio taiu eu dyledion mewn tri cyfnod penodol, sef yr eg- Uvsi a'u dyled dan 500p i dalu yn mhen puiu' mlynedd; rhai a'u dyled rhwng 500p a lOOOp yn nihe,n wyth mlynedd; a'r gweddiii yn mhen 12 anlvncdd. Ncd:d nifer o fo urau hefyd i osgoi myned i ddyled yn y <iy fodoi. a chymeradwyid na roddid caniavad i unrhyw eglwys i brynu tir nac adeiladu os na byddai y Cyfarfod Mieol, trwy ei Bwyligor Acleiadu. y,n creda fod hyny yn an. genrheidiol, fod y draul yn rhesymol, ac fod o Jeial un ran o bel/Hir o'r arian mewn llaw eye deo'ireu adeiladi. Mr Peter Roberts a ddywedodd fod y ddyled wedi cynyùdn J £ 9.000p yn ystod y tair blYdd <iiweddaf. Cvnygiii fod cynrychiolwyr y.n cael eu ji%nfon i bob !'yfarf«xl Mlm-I. Mr J. R. Da\ie« Cpri" a syh»"odd fod y ddy- led yn dangos fod ymddiriedaeih yn y Cyfun- deb. Ar y un yd credai y dylid rhoddi atal- fa effeit-hiol ar dreuliiu dia.ngenrbaid. Ar d j era id ']j'Had pendorfynv,yd pencdi cyn- rvchiolwyr. M .wii cyfarfod cvlicx-ddtis yn yr hwy.r bu "CriAionog,akth a Soeial&em" yn cael eu trin. Traddodw'yd iad n.eddylga'- gan y Parch John Owen, Bowydd, Ffestiniog.
Marw ar y Ffordd.
Marw ar y Ffordd. DARG ANFYDDIAD BRAWYTCIIUS AMAETHWR. Dydd Iau yr oedd Ann Jones, 68 oed, 22, Sackville-road, Bangor, yn dychwelyd o Bodffordd Farm, wedi bod yn talu ymweliad a'i chwaer- yn-nghyfraith, Mrs Ellis. Cychwynodd o'r ty oddeutu 4.30. ('vn pump o'r gloch daeth gwr y ty adref o'r farchnad, ac J'chydig cyn cyrhaedd cafodd yr hen wraig yn farw ar y ffordd. Ni chynhaliwyd trengholiud, gan y tystiai meddyg iddi farw o glefvd y galon.
CYMDEITHAS Y DIWYDIAKAU CYMREiG.
CYMDEITHAS Y DIWYDIAKAU CYMREiG. Yn Llandudno y cynhelir ardtlangosfa y gym- deithas uched eleni. set ar Metli 10, 11, a 12fed. Agorir y gweithrediadau (ran yr Uchel-Dduc Michael o Rwsia, Lady Eva Wyndham-t^um, a Lady Naylor-Leyland. CATRAWD DIRIOGAETHOL YN BETHESDA. Dydd Sadwrn, aeth adran Bangor o'r Fydd- in Diriogaethol i Bethesda gyda'u seindorf yn biaenori. Mynegir y sefydiir yno c-atrawd o'r un fyddin ao y ceir cisoes gant wedi ymrestru yn aelodau. BARWNIG BRYNGWENALLT. Dydd Gwener a dydd Sadwrn nesaf, dyry Syr Herbert a Lady Roberts arddwestau "yn Bryngwenalit er dathlu ei ddyrcnaliad. Croes- a\\ir txldeutu 650 o'u cyfeillion yn ardal Aber- gele ddydd Gwener, a dydd Sadwrn bydd tyrfa fawr o'i gdnn-gwyr gw leidvddol yn derbyn cyff- elyb groesaw. ETIIOLIAD YN COKNAII S QUAY. Fe! canJyniad ymchwiliad gan Gynghor Sir Fflint, caniateir aelod ychwanegol i Connah's Quay ar FWTdd Gwarcheidwaid Undeb Treffyn- on. Ceir dau eisoes yn ymgais am y .edd ne- wydd, act Mri Edward Blane a James Reney. ANRHEGU SWYDDOG. Dvdd Sadwrn, yn Mwrdd Gwarchoidwaid Llanehvy, cyflwynwyd llestr arian hardd yn an- rheg i'r clerc, M^ Charles Grimslev, ar achlys- ur ei briodas. Tahvyd gwaxogaeth uchel iddo iel un o swyddogion goreu'r wlad. Y DANCHW A FAWR. Cyfranodd y Brenhin a'r Frenhines lOOp at g-ronfa Maer Wigan tuag at gynorthwyo teulu- oedd y rhai gollasant eu bywydau yn y danchwa fawr yn Abram, lie collwyd 76 o fywydau. Awgryma un gvvalch fod Dirprwyaeth y Oreiriau Cvmreig i gynal eisteddiad yn yr Or- sedd yn Llangollen, a galw yr Athro J. Mor- ris J-nes fel tyst parthed henafiaeth (1) y defioo.
ITrychineb mewn Glofa.
I Trychineb mewn Glofa. PWLL YN WENFFLAM.. COLLI 76 0 FYWYDAU. Dyclirynllyd yw'r ansoddair a ddefnyddir i ddesgrilio lirwydriad ai ganlyniadau a gyn.erodd le mewn glofa heb fod nepeii o Wigan, nos Fawrth diweddaf. Yn Rhif 1, Mwnglawdd Cannell o byllau y Maypole, eiddo Cwmni Glo a Haiarn Pearson a Knowles, Cyf.. y cymerodd y digwyddiad alaethus Ie, a pnan ydys yn ys- grifenu ofnir fod y bywydau a gollwyd or her- wydd i'w rhifo wrthyr ugeiniau. Sicr yw fod 76 o ddynion yn y fwnfa ar y pryd, ond liwydd- wyd i aebub tn o'r rhai hyn cyn deg o'r gloc-.h y noson hono—y ffrwydriaa yn eymeryd Be rhwrig- pump a chwech o'r glcch. Cyfenwau y rhai hyn oeddynt Doran, Smith, a Draper. Clywyd twrf y ifrwydriad yn yr ardw, a phry- surodd v t-rigofi-)--i i enau y pwll, gan aim fod galanastr wedi digwydd. Yn fuan wedi'r ftrwydriad daeth cwr.iwl en- fawr o fwg o enau .r pwll; chwythwyd y gawell- gludo i'r awyr, ac yna. disgynodd i lawr y pwll. Prysurodd y swyddogion ac ugeiniau 0 wir- foddolwyr dewr iiwr a gas ag y gcllid i enau y pwil i wnovd ymchwihadau. Aeth un parti or rhai hyn i lawr v "Junction Colliery, oddeu- tu haner milldir oddiyno, yn y gobaith o allu cyrhaodd at y gweithwyr ajiftodus ag oedd i lawr glofa'r Maypole. Y'r oedd myned i lawr pwll y Maypole ei hun yn anmhosibl, a dyna paham y cymer wyd y cwrs ik nod wyd. Gwnawd a allwyd yn y fan hon i adnewyddu awyriad y lofa ag yr oedd y dynion anfiodus ynddi, a buwyd wrthi yn ddyg-n mewn distaw- rwydd am rai or iau gyda r gwaith hwn, ac yn gweithio eu ffordd at y mwnwyr truenus. Ymgynullodd miloedd o bobl i'r ardal, ac yr oedd y golygfeydd yn rhai torcalonus i'r eithaf. Yr oedd gan bron bawb berthynasau neu gyfeill- ion yn y lofa, ac fel yr elai'r oriau heibio ych- ydig obaith a goleddent am aohubiad bywydau y cyfryw. Yr oedd chwe' chant o lowyr yn y pwll yn gynarach ar y dydd, ond yr oedd 542 o honynt wodi rhoddi heibio gweithio ychydig cyn i'r ddamwain ddigwvdd. Lledaenwyd y gair o'r diwedd eu bod wedi dyfod o hyd ) dn o'r cyrph. Cafwyd un o'r rhai hyn gyda'i ben yn gorwedd ar ci law, fel pe bai wedi disgyn i gysgu. Erbyn haner awr wedi psdwar y boreu yr ocddis wedi dyfod o hyd i ddeunaw o gyrph meirw, a llwyddwyd i g!udo y rhai hyn i enau pwll y Maypole, modd ag y geliid eu eymeryd i'r lan gyda bod v gawell me\Mi cyflwr priodol i weithio eilwaith. Daliwyd i wnevd ymcliwil- iadau, fel, erbyn haner dydd (ddydd Mercher), yr oedrlis wedi cael dau eraill o'r cyrph. Caf- wyd amryw ferlynod, hefyd, wedi marw. Bellach rhoddwyd i fyny bob gobaith am war- edu y dynion oedd yn y lofa. Yr oedd tan angerddol yn v gweithiau; a datganai gwyr medrus fdd sefjdlfa pethau yn y lofa yn ei gwneyd vn anmhosibl j'r dynion fod yn fyw. Yn mhellach ar y dydd, deuwyd o hyd i am- ryw o gyrph ychwanegol. Daliwyd gyda'r gwaith o ymchwil ddydd Ia.u drachefn, a r boreu hwn cafodd nifer o'r ym- chwilwyr ddiangfa gyfyng. Fe'i cyfarfyddwyd mewn rhan o sugn-lefel gan nwy-ftrwydriad sydyn, a bu raid iddynt i-uthro i r gawell, yr hon yn ffodus a'u dygodd yn ddiogel i'r lan. Yr oedd dau o'r "pumpers, fodd bynag, yn analluog i symud o berygl, ac fe i hachubwvd gan ddau o u cvmrodyr o r cnwau Morris a Fox. Argymhellir rhoddi tlvsau'r Brenhin am ddewrder i'r ddau hyn. Edrychid arno fel peth a.nob^ivhiol hollol y gallesid aohub mwy na'r tri a nodwyd o'r 73, a. ddywedid oedd yn y lofa pan y cymerodd y ffrw-ydriad le. ac erbyn hyn yr oeddis wedi sicrhau fod yna. dri arall yn eu mysg, fel ag yr oedd cyfanrif y meirwon tybiedig yn 76. Yr oedd llawer o'r cyrph v-cdi eu malurio y tu bwnt i adnabyddiaeth, ond gwnawd allan saith o honynt., a chynhaliwyd trengholiad ar gyrph y cyfrddvdd Iau. Gohiriwyd y treng- holiad hyd y 29ain o Fedi. Cynhaliwyd cyfarfod o gyfarvyddwyr v cwm- ni ar oi hyny, pan y penderfynwyd gcrlifo'r fwnfa or diffodd y tan, yr hv.n oedd yn da1 i gynou. Mae yn debyg yr el pump neu chwech wyth- nos heibio cyn y deuir o hyd i'r gweddill o'r cyrph.
Damwain mewn Pwll yn Leigh.
Damwain mewn Pwll yn Leigh. Aohoswyd cryn g-yffro yn Leigh, ddydd Iau, drwy i adroddiadau gaef eu lledaenu fod tri chant o fwnwyr wedi eu carc'.ia.ru mewn pwil lleol—yn "the Wigan Coal and Iron Company's Sovereign Pit." Ymddengys i un o'r gwialen- odau arweiniol ag sydd yn myned o r lan i waelod y pwll, dcri tua haaier awr wedi un- arddeg y boreu a syrthio i lawr y pwll, gan achosi i gawell ag oedd yn myned i fynu y pwll yn llawn <rlo wrthdoro yn erbyn y gawell a ddisgynai i lawr yn wag. Bu raid ata.l y gwaith o ddirwyn am rai oriau. ac yr rodd yn ugain munyd wedi pedwar cyn y llwyddwyd i gymcryd rhai o'r dynion i fyny. Dygwyd pawb yn ddiogel i'r lan cyn chivech y nos.
PENMACHNO A R CWM.
PENMACHNO A R CWM. YN LERPWL.—Yr wvthnos ddiweddaf, bu Mr J ohn Pugh Jones, Caj-rog, yn I>_rpwl gyda moddyg hyfedr. Y'n>ddengys ei fod yn dioddef oddiwTth rhyw anhwyldeb ar ei olwg. Mae Mr Pugh Jones yn adnabyddue i gyk-h mawr fel prynwr a gvverthwr rnerlod, a sicr y bydd chwith gan lawer yn y cylch hwnw ei goJri am ych- ydig amser. EI GAEL AR Y FFORDD. Dydd LJun, acth Mr Robert Robert. White-street, i orsaf Bettwsycoed gyda oherbyd i dd;uifon rhai at y tren cyntaf. Ymddajigosai yn ei iechyd ar- feroL Wedi gwneud ei negos yn yr orsaf cych- wynodd tuag adref, a'r hanes nesaf am dano ydoedd ei gael ar y ffordd yn ddrymadferth. Credir iddo gael gwaagfa a ehwympo o'r cer- byd. Anafodd ei ben yn dost iawn. Erys yn awr yn orweddiog yn ei gartref. "SMIT."—Dydd lau aeth yn "smit" yn Rhiw- fachno oherwydd prindor dwfr. Er fod y ty- wydd bral yn fen-dithiol mewn mwy nag un ys- tyr, mae maith sychder yn atalfa ar waith fel Rhiwfachno. I LANRW'ST.—Dydd Iau aeth llu mawr oddi yma i Arddangosfa Llanrwst. Trodd y tywydd yn anffafriol iawn iddynt ddod adref. I BEN.—Yr wythnos ddiweddaf daeth tvmor gwyliau y plant a'r athrawon yn yr vsgolion dyddiol i ben. Nis gwyddom pa bryd yr agorir yr ysgol newydd, ond deallwn fod dyheuad mawr wedi codi erbyn hyn am gynal yr ben ysgol i fyny, a dywedir fod dros 6C C) blant yn awyddus i'w mjnychu.
BLAENAU FFESTINIOG
BLAENAU FFESTINIOG DISAIL.—Nid oes sail o gwbl i r sibrwd Jedaen- wyd yn yr ardal fod Chwarel Oakeley yn debyg o gael ei hatal. Sicrheir hyn gan Mr Owen Jones, v prif oruchwvliwr. GWAELEDD GOHEBYDD. Drwg iawn genym hysbysu fod Ffeetinfab yn bur wael, ac y bydd raid iddo fyned dan weithrcd o law- feddvgaeth. YR EISTEDDFOD GENEDLAETHOL. Trwy fod yn mwriad llu o bobl fvned i'r Eis- teddfod Genedlaethol, teimlir mai gwell fvddai i'r gerbydres rad arbenig fyned oddiyma ddydd Gwener yn hytrach nag ar unrhyw ddiwrnod ai-all yn herwydd y gellir trwy hyny g-yfarfod a'r gweiihwvr nad ydynt yn gweithio ar ddydd Gwener. » GW IBD4I TH.—Boreu Sadwrn diweddaf ym welodd atu/yw o u-Iodtu Ysgol Sul St. Dew i a Llandudno. Deailwn i'r ymgvmeryd a riiotkii tocyn rbad i'r ieuenotyd dan 15 oed. Yn sicr, y mae gwelthr-ed fel bon yn dei,wng 0 werthfa,wrogiad, yn enwedig pan ysiyriwn gyf- yngot! \dyw anigylchiadau teulu oedd i gynorda- wyo eu plaut. i fwynhau eu hunain gerllaw y mor. CYFARFOD Y LLYNGES. Pleserus i ni ydyw eronicio y bydd Seindorf Arian Fireinioj Oakeley yn ymweled a Llandudno ddydd Gwejier nesaf i wasanacthu yn nghroesawiad rhan o'r Llynjres vno. Rhaid fod ein seindorf wedi cyr- haedd eradd helaeth o berffeiihrwydd ac edmyg- edd pan y caiff alwadau fel hyn. GWELLIANTAU.—Y mae clod mawr yn ddy- Wus i Mr J. Griffith, ein postfefetr, am ei ym- drcch diflino i wella cyfleusderau "postio" yn yir ardal hon. Y mae rhif y "pillar boxes" wedi agos eu dyblu. Hefyd y mae wedi yohwanegu y cyfieusderau i gael "stamps." Y mae hvn yn gaffaeliad mawr, a mawr edmygir gyda diolcl1 vmdreohion Mr Griffiths. GOR Y'RU.—Y mae anodur wedi d-od yn beth cyffredin yn ein mysg. Mewn ardal boblog fel lion, a chyma"!it o drofeydd yn ein ffyrdd, per- yglit bywydau. Anmhosibl ydyw i'r swyddog- ion weled poibpeth. ac awgrymwn y priodoldeb i'r ardalwyr gymervd y mater i'w hystyriaetii, er cynorthwyo i sicr ha u dyogelwch.
[No title]
Yn Merthyr, ddydd Mawrth, traddodwyd Cornelius Ü'ÜOnn-e.iI i sefyli ei brawf ar gyliudd- iad o lofroddio John Bale, yn Nowlaii, ddydd Saidwrn. Yr oedd y ddau yn oydweithio yn Ne waitlx Dur Dow laid, ac yn byw wrth ymyl eu gilydd. Cweryla.,ent nos Sadwrn, ae aethant i ytoiladd. Dywedir i O'OonneH daro Bale yn ei enau Wi gicio wedi hyny. Bu faiw Bale. k ■ s
Advertising
JNO. L. HUNT, Pharmaceutical Chemist and Optician, Conway d., Golwyn Bay Depot for Photographic Requisites. Dark Room for use of Amateurs. Sight Testing Daily by Appointment, AGENT FOR Henry Lawrance's Celebrated SPECTACLES 0 EYEGLASSES, Nickel Plated, Gold Filled, and Gold Frames, Telephone 0197 COLWYN BAY. D. Allen Solm Cabinet Manufactu ers, Upholsterers, t # AND COMPLETE House Furnishers, 6&71 STATION ROAD FUNERAL FURNISHERS. LARGEST STOCK OF Furniture, Carpets, Linoleum, Bed* steads, &c., in N. Wales, nit »" 1111 -1 ■ y SAMUEL BOP & SONS, Joints, Builders and Contractors, SHOP & OFFICE FITTERS, AND General Repairers oi Property 8REENHOUSE MAKERS, MIDDLETON VILLA, Belgrave Road, Colwyn Bay, ESTIMATES FREE I Hnt. Tel. 2x. G. MARFELL, GENERAL AND FURNISHING IRONMONGER. Electric Lighting, Plumbing, Gasfitting. RANGE AND HOT WATER WORK BY COMPETENT WORKMEN. Larg-e Stock of Hay Forks, Rakes, Machine Oils, Ropes and Thatching Cord* etc., etc., at Lowest Prices. I Tools and Kitchen Utensils of ail hinds at lowest prices to suit all buyers, OUN5, RIFLES, AIR GUNS, AND AMMUNITION. Inspection Invited, Satisfaction Guaranteed ONE OR TWO HIGH-CLASS SECOND GUNS, in perfect condition, at less than half the cost. ABERQELE ROAD, COLWYN BAY: 91161 -4 UGnES & BtitftOOlS, AGRICULTURAL IMPLEMENT MERCHANTS, MANCHESTER HOUSE AND WAREHOUSE, DENBIGH ST., LLANRWST. General PnrnisMng Ironmongers, Gao, Eot & Water Engineers. 4417 t -J 00 k L. UNEQUALLED FOR QUALITY and PRICE. -A Rowland & Co., WYNNSTAY CHAMBERS, COLWYN BA y. Tkuefhonk 92Y 66071 FOR Y HIGH-CLASS BOOTS & SHOES Of English and Foreign Manufacture. Perfect in Design CC^ Shape and Fit •/ S /n7 r i3 KONECAN AAy) EQLTAL SOLE AGENTS in Colwyn Bay for the j/ ^jr Celebrated "K" X V^LOTUS and QUEEN S BOOTS & SHOES. .d. AMERICAN STOVES. Save Half your Coata ■ and Cuie your Smoltjr Cinmueys. ( Send for CATALOG OB (free) of Stores to bunt Coal, Coke, Wood, Oii, y •■jagj B Gas. ftc.. Wv if Farmers' Boilers. BatJfc ■ Geysers and -m Hot Water AppamtoB> 310nuoll the Pialiew WM. POORE& CO Americas Steve atore*. ja, QOSKN VICTOM4 ST., LoKDo»i