The Welsh Coast Pioneer and Review for North Cambria

Cyngaws am lawn o Gaergybi. Yn Idys Sii-ol Lerpwl, ddydd Mercher, gwneid cais ar ran Mrs Gritfith, Rosario, Caergybi, dan Ddeddf lawn-dal i Weitliwyr, yn erbvn perchenog- ion *yr agerlong "Hillglade." Yr oedd di- weddar briod Airs Griffith yn brif beirianydd ar y llong hono, a thra yr oedd hi yn mhorthladd Bahia Blanea, aeth efe i'r lan, a thra yn dychwel- yd syrthiodd dros y bwrdd, a thy bid iddo daro ei en yn erbyn haiarn y lanfa a chael ei ladd. Nid oedd neb wedi g-tveled y ddamwain. Caniataodd y llys y swm uchaf a chid dan y ddeddf, sef 300p.

Y Fyddin Diriogaethol. Penotlwyd Capten Ransome, Cacrnarfon, yn ysgrifenydd L'ymd'^ithas Diriogaethol Mon ac Arfon, fel olynydd i'r Cyrnoi Pilkington, C.B., yr hwn a ymddiswyddodd.

GLAK Y MOll. O'i phabell aur ma 'r Haf Yn chwerthni ar y bryn, Ac nid oes d".1!e.ilcn glaf Ar un o Iwyni'r glyn Pwy ejlia gerdd, pwy lywia gol Mor lawn a mi aj lan y mœ' 't Mae alltud fach y don Yn segur wrth fy nliroed, A Ond oan sydd yn ei bron Nas g-N,r ond Duw ei hoed; firaidd na ddeisyfwn gan yr lor I lunio medd ar lan y mor. r Caiff llawer careg lefn Hanwldena yma mwy, Ar ol pob 'storm ddi-drefn • Fu yn eu hymlid hwy, My nog 1 wuant. ryfeddol etor, Ramantau drychm min y mor. Pa beth yw'r tywod ewrth Sydd yn g^'rogysu'r lan, Pa. beth a 41dywedi wrtii > Fy ymwybyddiaeth wan A'i dyna ged rhyw donnoK gar 1 brynu ma gerbroll y mor I ) Yr un yw glesni'r don v Ar lanw ac ar dra.1, Ac nid aiff murmur hon Drwy'r oesau radd yn llai; Y Dwyfôl egyr gil ei ddor Drwy awgrym mud ar gwr y mofl Mac'r ysbryd cudd yn myn d Yn lledd'x ao weithiau n non, Am Borth ladd gweil a Ffrynd I'ragw yddol dros y don A mclus iawn y1\ mhalas lor Ailuno mwy ar Lan y Mor- Blaenau Ffestiniog. BRYFDIR.

Newyddion Dyddorol. Y FANTAIS 0 ARCHWILIAD MEDDYGOL AR BLANT. Yn Ynadlys Gwrecsam, ddydd Llun, cyhudd- wyd bachgen deuddeg (lcd o lad rata dwy onawr. Tystiodd Dr. D. LI. Williams iddo, cyn gwybod am y cyhuddiad, arcliwilio y bachgen a chael iddo gael ei anafu adeg ei enedigaeth. Yn flaenorol 1 hyny yr oedd y tad wedi cwrddyd a damwain echrys, yr hyn a effeithiodd yn ddwys ar y fam. Dyoddefai y bachgen o dan aniiwyider a barai iddo gytiawni gweithredoedd heb sylweddoli eu difrifweh, ac nid oedd felly yn gyfrifol. Gollyng- wyd y bachgcn yn rhydd, a chynghorwyd ei dad i ofalu am iddo gael sylw priodol. Y GL0WTYK A*i: CYMDEITIIAS. Mewn cyfarfod o r. dvnion a weithiant yn ngl(o)- feydtl Wrexham ac Acton ]>enderfynwyd tori cysyJltiad at Chtmdeitiias Gynortiiwyol Gogledd Cymru. I'enderfvnodd y Gymdorthas, hon ychy dig amaer yn ol ieihau y tal mewr: aehos o ddamwain am y jiythefnos cyntaf o wy:h swilt i bum swwlt. yr wythnoij gan jia ehaniatai y dry sor- fa iddynt roi rhagor. Mae y jleifiad haii wedi crou cryn anfoddlrvnrwydd. I'enderfynodd gio- wyr Gwrecsam ffu.rlio CymdeitlUl6 Gynortliwvol iddynt eu hunain. • • • ■ GWYL FAI YN LLANDUDNO. Caed elw o 43)) oddiwrth yr Wyl Fai yn Llan- dudno, a phenderfynodd y pwyHgor rami y gweddill fel y canlyn 25p i Gymdeitbas Gwella'r Drei, 5p i Bwyllgor y Regatta, 5p- j Cymdeithas y Diwydianau Cymreig, a chedwir swm mewn Haw ar gyfer yr wyl nesaf. YMCHWILIAD YN NG WR ECS A M. Dydd Jjlun, cynhaliodd Mr H. R. Williams, arolygydd Deddf y Tlodion, ymchwiliad yn Ngwrecsam i r amgvlchiadau a barodd i'r Gwar- ehptdwaid ddisw^ddo Mr W. E. Weaver, ysgol- feistr y tlottv. Gohiriwyd yr ymchwihad hvd Mehefin 16eg. • • • ■ SAETIIU DREYFUS. Wrt.h gofliiau Zola. yn y Pantheon, Pwie, ddydd Jau, t<ie*t.liwvd Dreyfus yn ei fraich gan newyddiadurwr o r enw GregorL Yn nghuliol cyftro mawr cymerwyd ef i'r ddalfa, a da hyny, onite, buama y dorf wedi ei ddanuo. • # • 1 LLEIDR YN NGHAERNARFON. Am ladrata dillad cyd-letywr, anfonwvd Tho- niasllalden, Rolton. i garc-har am lis gan ynadon Caernarfon ddydd Llun. Euogfarnwyd y trosedd- wr o'r blaen dan enw g wahanol. C.AU PONT LLANRWST. Adrodd'd fod pont Lianrw^t i'w ehau i drafnid- iaotii dron am ychydig (isoedd, ddydd Mawrt'i, tra y gwneir rhai adgy weiriadau ami. Trcfnir i alluog'i gwyr traed i lyied <Jrofcti, ond stiaid i t'erLvdau, gan gynwys y cerbydau modur a'r t-raouon engines eiaai; i'r gwaitii alununium newydd, l'YlJeù o auigyleh heibio Betlwsycoed. neu bydd yn rh&id darpar rhyw foddion arall i gro-es: r afou. » » » » DYMCHWELIAD PLESEllFAD YN NGHAEHGYBI. Yn Nghaergybi, dydd Llun, dymchwehvyd y "GraL" pleserfad hwyhau fechan, yr hon a icr dw\ai wrtlj lanfa Mackenzie. Tarawodd ar graig, a tJlr(){ld gui daflu Mr Thomas Williams a Mr Whefnah (Ia rai eeddynr ynddi) j'r dwfr. Bu cryn gylfro ar faner-long y rhedegfa, ae he", d ar y lan, OI,d tawclwyd hwy pan weisant Mr An- drew Griffiths yn Jnyned i'w hachub, gan ddod a'r dymon i'r cvvch. Fel Tr clai y "Francee" oddi amgylch y "Lightship" baehodd ei hwyl- bien yn y llesi-r arall, ae aeth 01 mast ar y bwrdd. < < < BODDIAD YN MIIRESTATYN. Tra'n ymdrocin yi. Mhre^uityn, ddydd Sadwrn, boddedd Mr W. Graysson, Broug"hion, Maix-em- ion, swyddeg gyda'J' d\\o bechgyn pydd yn aros yma- Ymddengys iddo bad cramj). a bu raid i'w gydymaii-h. yr hwn a geisiodd ci achub, ei adael o'r diwedd. • • • • "Y DDINAS WEN." Dywedir ar eaii tida. fod Arlvwydd Ffraific a'r Prif Wemidog, M. Ck'monoe-i'.u, yn bwriadu t-alu ymweliad an^wyddogoi a'r Arddangosfa Franco- British yn Awst nou Medi. # • • • ANGLADD Y CADFRIDOG. Dydd Gwener rhoddwyd gweddiilion marwol y Cadfridog Buller yn my.nwent JJuwnœ, ger Creditor. Cyurychioiir v Brenin gan y Pen Cad- lyw Syr Evelyn Wood. Arglwydd Grenfeli oedd yn eynrycnioii Tywysog Cymru; a ehyn- r.ychiojid aelodau eraill o'r Teulu Brenhinoi. » • » • ERGYD FARWOL CAN BEL. Tra il chwareu cri<-ket, yn Elsecar, ger Shef- field, dydd Sadwrn, tarawyd Georg'e AtkLn (24), ar ei arlais gan bel. I^aliodd ati i chwareu. l'ùn ddyehwelodd adref aetti yn anymwybodol, a bu farw mewn canlviuad i'r ergyu. w • • • TAD YN MYGU EI FERCH. Nos Sadwrn aeth labrwr i mewn i dafarn yn Oldham, 1;("1' oedd ei wraig yn vfed gyda'i chy- mydogion, a dy wedodd, "Yr wyf wedi lladd yr un a garwn orcu." Aeth y ddynes adref, a chaf- odd ei mcreh. naw oed, yn farw y.n y gwelv. Yr oodd wed: ei mygu gyda. r gobenydd. Cymer- w vd y tad i'r ddalfa. < < < Y CYMEDROLWR NEWYDD. Un o hybareh WT) y cytfundeb Mel-hod is taidd Y\')'J' Parch Francis Jonee», Abergele, y cymedr- olwr newvdd. Y mae efe bellach mewn cryn oed- ran, end mao yn dal yn dalgryf dan b,.i,ysau-r blynyddoedd. ]3il,;] woimdog yn Aberdyfi ac yn y Watnfa, r cyn myned i Abergtele, a chyfrifrr el yn un t) lin-get.hwy, gorieu y Methodistiaid. Y mae n cwbl doily,ngu yr anrhydedd a osodwyd • • • • a.-no. Tra yn vmdroehi yn Douglas, Ynve Manaw. d/hdd Llun. boddodd un Bert Newton, gwas dilledydd, o Lcrpwl.

-=- Chas. Forde's BtteBeans are the original world-famed family medicine and the most reliable cure for that tired feeling, pimples and blood imparities, liver trouble, dizziness, noises in the head, headache, indi- gestion, biliousness, constipation, female ailments, and all those disorders which upset the con- stitution most readily when the heavy atmosphere and warmth of Summer become oppressive. Sold by all chemists in sealed boxes, I I I & 2/9, and can be had at same prices direct from The Bile Bean Manufacturing Co., 45, Cow Crosa Street, London, E.C. -I Fill in this Form and send it to Advertisement Manager, j I « PIONEER" OFFICE, CONWAY ROAD, COLWYN BAY. | I TheThargT for all kinds of WANT ADVERTISEMENTS in the PIONEER 1 V I is 12 Words 6d., and then per Word after; Three Insertions i/- and pro .rata || I (which must be Prepaid). Name and Address must be paid for. r ¡ r I 1 Please insert above Advertisement times, for which I enclose P.O. | J or stamps value „ c f Name 1 J I Address

r Eisteddfod Amlwch, 1909. Y TESTYNAU. Tyfu o flwyddyn i flwyddyn y mae rhpstr tes- tynau yr Eisteddfod Sirol. N i foddlonodd Pwyllgor Amlwch ar lai na 78-21 yn adran llen- yddiaeth. 24 yn adrdll cerddoriaeth, a 33 yn tidran celf-a phrofant fod eisteddfodwyr yr hen dref longwrcii a gweithluol yn meddu chwaeth dda yn mhob cang-en a u bod wedi bod yn dra dyfal gyda u gwaith hyd yma. Cynvgir y gadair am bryddest ar destyn Beiblaidd. Nid pawb s\ 'n ovmeradwyo lloffa'r y g-rythyr am destynau eisteddfod ond yn mae'n arferiad ryrfredin iawn yn y blynvddoedd di- weddaf hyn. "Glaniad y Rhufeiniaid yn Mon" yw tetYl; yr awdl, am yr hon y cynygir gwobr o bum' gini. Testyn y prif draethawd vw "Olion y Rhufeiniaid yn Mon, a gwych a fyddai cael llvfr safonol am y deg puut gyuvgir vn wobr. Rhoddir chw(: gini hefyd am "llanes Beirdd Mon o 1775 i 1875." Yn adran cerddoriaeth dengys y pw yllgor ffydd gref yn mhobl Mon a'u nawdd i'r vrvl, canvs v mae cyfanswm y gwobrau'a gynygir yma" yn 177p. Gosociir prawf-ddarnau tra ehymwys, ac- ni syrthiwyd Yllla i'r amryfusedd o anghofio y medr 500 g-anu Handehan chorus" yn well na 50. Da yw i Eisteddfod Mon ddtxrpar ar gyfer cantorion y pentrefi a'r parthau gwledig. Y prif feirniad cerddorol fydd Mr Harry Evana--gwr o reng flaenaf cerddorion Cymru, ac un y inae gan gantorion syniad uchel o'i onestrwydd.* Rhenir adran eelf (a) Paentio, amlinellu, a chvrillunio; (b) gwaith coed, maen, etc. (c) gwaith haiarn; (d) gwaith nodwydd a gweiil; (e) amryw -feity y mae i bob crpfTtwr gyfie. Pleser genym longyfarch yr ysgrifenydd (Mr R. Jones, 11, 11arils Lodge-square) ar drefnusrwydd y rhestr, a dilys genym ei bod bellach wedi ei dosbart,hu dnvy y sir.

Cynghor y Solffa yn LIundain HAWLTAU CYMRU. Er's yn agos i ugain mlynedd bu vr aelodau Cymreig ar y Cynghor uchod yn dadleu hawliau eu gw lad yn mreintiau y Coleg; ac yn nghvfar fod diweddaf y Cynghor yn Edinburgh, Mai 16eg, dygwyd cynygiad gerbron gan v Parch E. Uynfig Davies fod pwyllgor i gael ei benodi i chwilio i fewn I anghenion Cymru yn nglyn a Chyfundrefn y Solffa. a phenodwyd pedwar o Gymru, un o Ysgotland, a phedwar o Loegr, i fod ar v pwyll- gor; ac fe ddewiiswyd yr enwau canlynol ar v pryd:—E. Cynfig Da vies, Porthaethwv; D. P. Jones, Niw bwrch; M. 0. Jones, Treorci; D. W. Lewis, Brynaman; D. Adameon, Dundee; W. Facer, Birmingham; ac fe ddewisir tri o Lun- dain gan Bwyllgor Gweithiol y Cynghor. Bydd y pwy ilgor yn cyfarfod yn yr Amwyt.hig tua di- wed Medi. Fe anfonir cwestiynau allan i gael atebiad iddynt erbyn adeg y pwyllgor, er cael barn prif solffawyr a cherddorion y Dywvsog- ao(J'1' jY mae y pethau canlynol yn mvsg y rhai y^dyhd dadleu yn dy nn am danynu—1, Arholwyr Cymreig i ymgeiswyr uniaith o Gymru yn y tvst- ysgrifau uwehaf; 2, cael llyfrau Cvmraeg ar gyfer yr arholiadau i fyny hyd at yr A.C., fel yr add- adwyd unwaith; 3, penodi cerddorion o yn eu tro i fod ar restr arferol arholwvr y Coleg; 4, fod Cymro I fod yn un o athrawvnv Coleg am y tymhor haf yn LIundain. Y mae o'r pwvs mwyaf fod solffawyr Cymru vn rhoddi pob cefn- ogaeth i'r aelodau Cymreig ar y Cynghor.

Caplan Newydd y Fyddin Diriogaethol. Mae gwatth y Parch T. Charles Williams vn ymgy meryd a bod yn gup Jan i'r Fyddin Dinog- aethol yn Arlon w«:di p.-ri blinder Mr Elea/.ar iiober'A. Mewn Jiyuhyr i'r "Goi^uad" mae Mi ikibe.-ts yn gofvn y c-rsuynau oanJynot: — (1) Yn Inl ylaw jjwy yina- y jvenodi^d i'r swvdd o g:ip!an: (2) A oc-s tal yn nglyn a hi, ynte un o anrhydedd vn unig ydyw.' ac yn arbenig- (3) beth ydyw dyj-. ibwyddau neihduol y swydd o gapian? yrwyivngcfynyni.mt-stg.tnnad w vf yn ddigcu cyfarwvdd a nwyddogaedtau raiiwrol i wybod i sicrwydd; ac y mae yn booibl fy mod hyd viiia bod yn ct-.icdlu syniadau cvfcil- iornu-, .un y swydd a r a.nrhydedd. le ellid medd- wi, y mae ysgnfanydd yr hysbybtad yn ystyrieU iydd yn nglyn a In

BLAENAU FFESTINIOG. lau, yn y Ncuadd Gyn- ull, cyunaiiwyd cyngtierdd mavvieddog, er cyn- ortiiwyo Seindorl Af-Mi OakeJey i fyned i Gaer- narfon 1 ^y.stacilu y Liuiigwyn. (J \\a<ianaet.tiw yd gan y eeniaort, Mrs Edwards, Mr Vaugnan V..nes, C-<n rna'ion, lVlr iidward Jidwards, ac eraill. Yr arweinydd ydoedd y diddan isryfdir, a cn^feiliwyd gan vlr 1'. P. Dodd, M.A. PLAID LLAiLK.—Yai yr a wyr agorod.. gcriiaw gorsaf Dulfwb, cy nnaii wy d cy larfod cynpeddus gan y bliuo non, pryd y Jjy«ydciai y K. bMyn ilcvberte, A., 'laiiy gn.siau. Auerouwyd y cy fartod gan Mr T. ii. l'iart, treinydu y biaid yn "gogJeud C\\inru. N G ASAAALlHU.— lau, yr oeud iNlri E. Fsestin Jonew, A.C., a lJd. F'rancis {'laynoi Dali o Feinon) yn gwxs.inaethu yn y Wyddgrug. Hdyd, y da<tgariwr pobiogaidu, iVir J. 'i udor Owen, A It. ii-I eiiw IJIU\VT iddynt. eu hunain, yn enwedig Mri jonc« a t raneis Jei r j e':iJu<j;i a tnelynor. Caw- lJL aii-alwad jyddavoi bob tro. ClFARFOD 1'LitJJK J'ii L.—Noa Wener, nos Sadwrn, a thrwy dydd Sid, cyniiaiiodd g'J"y.s1 lihiw, Bowydd a ilaonolie-ren eu gwryl breget^iu tly.nyddol. Y jiregeiinvyr eieni ydoedd y Paachn. liavjd Wiliiams, M.A., Abtryetwytii; J. E. Hughe*, M.A., Caernarfon; Davio Jon-œ, M.A., Ilez irhi Aceibr; J. Morgan Jones, Caerdydd; J. li. Howard, M.A., Cwmafon; John Williams, Bryusieneyn. -Vm ddau o r glueh pry (juaw n Sad>vr.?s cynluJiwyu it gyflredmol, yn Agtiapai Bowydd, pryd y ilywyddai y I'areii Joiin Uwcu, M. A. Miter ymdrimtie.rii ydoedd, "Mawr JMrwg Pechoil, "Fel y byddai jxthod trwy y gorchvmyn yn dra jihechadurus, Rhui vii., 15. Cafwyd o<,»dtaon .rhagorol or de«sh,reu i'r diwe<dd. YR AiiDDA.NGOSFA,—Cynhaliwyd yr ar- ddangc^fa eieni yn y Newborough l ark. Yr oedd yr tMitnets yn Iluoeog; a riiagorol ydoedd yr an.iawdd. Yr oedd eymrer a 22G2 wedi talu am fvnediaci i'r pare vn ystod y dydd. Trodd allan yn Jlwvddiarr p6rtfa..¡¡.h, vr hy.n sydd yn glod i'r ysgrifenydd newydd, Mr Lewis Davies. JUMBLE SALE.—Prvdnawn Llungwyn, cyn- haliwyd "jumble &-de" yn y Neuadd Gynuil, pryd y cynyg'iwyd bargetnion inewn dillauau, es- gtdiau, Hyfrau, etc Hclyd, ceid Tilt) greirfa yn oynwye oa^gliadau rb&gorol o gelfau oain. Elai elw at. ddi-ddyiedu y tit. John Ambulanoe Brigade- AM DRIP.—Aeth eanoedd oddiyma am drip i wahanol leocdd y LJungwyn—rhai gyda Sein- dorf Arian Oakelev i Caernarfon, eraill i Lan- getni, Llandudiio, a Llarn wst, a daeth llu lIIawr Hna o ieoAid eraill, ac yn eu plith ugciniau o'r "Royal ETlgïnœrJ" 0 Trawtsfx n\dd. UNDER Y CHWARELW\"R.-Yn y Co- ■oj>erat.ive Buildinge, Blaenau Fec?timog, nos Fa wrth, yr oedd eyfrinfa t't.deb y Chwarelwyr, pryd yr anerchwyd y cyiariod gan y Parch T. Griffitji. Salem. Y SEINDORF.- Da geriym longyfarch ein ^inderf enwog am ei.Jl yr ail wobr ar y dernyn eysuuileuol yn Nghaernarfon v IJangVyn, ac yn gvntaf ar yr vmdeithgan. Mawr gamnolai y Peirniad eu chwareu hwy. Oddeutu hanor awr wedi dcg y nos cyr-haeddasant- gartref, a der- byniwyd hwy yn wrcso-g yn yr oreaf gan dyrfa fawr o'u hotlmygwyr., I'R BALA. -Aeth Seindorf Arian Oakeiey i dref y Bola, boreti Mawrtji. Yr oeddynt yn I-,hiv o flaen clwb yn y dref hono. (iop-, MAWR.—DeaHwn fod car mtiwr y*. (Joh:g o giaol ei sefydlu N-i) yr ardal hon tuag at Eisteddfod Genodlaethol Iaangollcn. Yr i),- -.veinvdd tebygo! fydu Proffeswr D. D. Parry, Llanrwst.

pENMACHNO A'R CWM. YMADAEL.—(iiierwydd y byr Uluser a weithir yn Rhiwfachno y mae llawer o'r gweithwyr yn ymadael, rhai o hODvnt yn myned i'r Dcheudir a St. Helen's, ac eraill i Dolgarrog. GWAELEDD. Para'n lied wacl y mae Mr Hugh Evans, Tai Newydd. a'r wythnos ddiweddaf bu yn Lerpwl o dan ymchwiliad rneddygol neill- duo]. ODDICA.RTREF.—Mae yn dda genym fud ein cantorion lleol yn cael g,vadau i fyned oddi- • artref i wasanaethu mewn cyngherddau. Yn Dolwyddt'len y bu Mr M. Jones, G'san'rafon, a Miss J. Ellin Davies. Swch; a'r Mri II. Williams ac E. Evans, Ddol, yn Ffestiniog. GWASANAETHAU.—Dylaseni fod wedi cof- nodi yr wythnos ddiwoddaf fod gwasanapthau wedi eu cynal yn Kirlwys v Lhm a r CWm ddydd lau Dyrchafael. t'atwvd pregethau dwysion "gan Parch B. Jones a Mr Williams. CYFLWYNIAD. Cyflwynodd Mr Owen, ysgolfeistr, ar ran Eglwys y Cwm, Feibl hardd yn anrheg i Miss Gwen Hughes, Rhos Goch, ar ei hvmadawiad. PR10DAS —Dydd Sadwrn priodwyd Mr David Ilughes, Tabor, a Miss Kate Roberts, Rhiwbach- tcrracc, vn Llanrwst. Y gwas a'r forwyn oeddynt Mr E. Liovd Williams, Fourcrosses, a Miss Lizzie Roberts, Rhiw bach-terrace (chwaer y briodferch).

JNO. L. HUNT, Pharmaceutical Chemist and Optician, Conway d., Golwyn Bay Depot for Photographic Reqnisi.es. Dark Room for use of Amateurs. Sight -es.,ing Daily by Appointment AGENT FOR Henry Lawrance's Celebrated SPECTACLES 0 EYEGLASSES. Nickel Plated, Gold Filled, and Gold Frames. b4 Telephone 0197 COLWYN BAY. D. A lien cS- So ns Cabinet Manufactur, ers, Upholsterers, AND COMPLETE House Furnishers, 6&7, STATION ROAD FUNERAL FURNISHERS. LARGEST STOCK OF Furniture, Carpets, Linoleum, Bed- steads, &c., in N. Wales. 8769 SAMUEL BOJUD & SONS, JoiDbrs, Builders and Contractors, SHOP & OFFICE FITTERS, AND General Repairers ol Property, GREENHOUSE MAKERS, UDDLETON VILLA, Belgrave Road, Colwyn Bay ESTIMATES FREE Nat. Tel. 2x. G. MARFELL, GENERAL AND FURNISHING IRONMONGER. Electric Lighil Plumbing, Gasfitting. RANGE AND HOT WATER WORK BY COMPETENT WORKMEN. Large Stock of Gas Fittings, Pendants, Brass and Copper Kerb Suites. Tools and Kitchcn Utensth of all kinds at lowest prices to suit all buyers. GUNS, RIFLES, AIR GUNS, AND AMMUNITION. Inspection Invited. Satisfaction Guaranteed ONE OR TWO HIGH-CLASS SECOND GUNS, in peifect condition, at less than half the cost. ABERGELE ROAD, COLWYN BAY. 91161 -1. FOR y IES HIGH-CLASS BGOT! 0 SHOES Of English and Foreign Manufacture. Perfect in Design Shape and Fit.>^ s TilS NONE CAN EQUAL SOLE AGENTS yr in Colwyn Bay for thg Celebrated K" LOTUS and QUEEN BOOTS & SHOES. AMERICAN STOVES. ^ve. your Ooala Chinwcy!, Send for CATALOGUE (free) of btovco iu burn 'y Uolll Ceà. wood, Oii, \ias. &:c. y tarmac Boilera, Bath :ey sers all(i Ho'v aVtr Apparatus. Meation the Pioneer WM pQQg £ & American Stove Stores. 52, QUEttN VICTORIA ST., JUOKDON, EC. BOOK FOR MARRIED WOMEN. THOUSANDS of WOJIXU have wririor. that it 16 tne bc-A liook siipy have ov^r read and reooromeud it to their Inonds. The contents of the 1'irst cLiid ot the Ihirtociit^i every Woman ehould kiww 175,000 Cop'ics of this .l>o.k have ali-eadv boei* Sold. It if seni post free, in emekpe, for J'otial Order U 2d, by DR. T. R.LtL 1 SON, 67 Itoosn, 4, ^spaii^h-plaoe, Maochcdicx-fijuare, Lender W. ADVICE TO THE MARRIED. A BOOK lux the People Practical advice to the Ma.rriod, .and tiiote c-iri'tnijiiat::}"- Marriage. Written in a dear, maillir-, r, It is written by a Medical Eipert in non-scientilic language, over 2C0 piiyes. Jar-'eiv iiiustrate<t, coni-ams juoet important J]1fu¡-matiOlll. Is nett from aU BookûileTh and or post freo, P.O. le 2d, from MOCtRE. WILLIAMS and CO., Ravenhiii-roud, Belfast. FOR THE. r MARRIED t t THROEFT.-NOM OV VITAl. IHPO&TANCF. TO TMK ■ t MARRIED. 52 pages, illustrated. A ■ t boon to every married person. Post free. ■ ATKINSONS. Sf). HILL STRM T. ■ ^I^DDLESRROU^H^Nam^paMr^^B

AT EIN DARLLENWYR. Anfoner pob gohebiaeth i'r GOLYGYDD CYMREIG, Swyddfa'r "Pioneer." fcAJ,—

0 Ben y Gareg Ddu. (Gan' G wilym Llech). ARWEINIATR FFESTINIOG. Coir llyfrau yn cyuwys hanesioll ardalocdd YllJa, at acw yn y wlad, llyfrau dyddorol a da vn eu ffordd, ond ychydig iawn o leoedd geir lie y mao anvoinlytrau (gU wedi oa eu Cn o'r pethau goreu at gynyrchu arwciiilyfra.il Jlooi yw cael gan cklieilhriaid ym- wefod a'r lleur-dd hy-ny. Nid oes dim mwv an- ymunoi i ddieithriaid nag aricri mown ,a.rdaJ hob wylJüd dim bron am ei ILeoedd d'yd'torol, yn hanesyddol, mwnawl. it(-u parthed ardderchovig- rwydd golygfcydd. lioddjw y mae genyf i .6)- itoeddi ymdd'ai.gosiad arwoiukfr i Ffestiniog". Ymwna yn benaf aLlan Ffestiniog a r 1 ardal fel llo a chyniydogaiHli rag>rol i ddieitiiriaid ddyfod i aros yno- Mae yno bob pet-n a all eaioTi ddymuno bron,-purdeb, awyr, purdob rf wf r-gy fieriwad, cartliffociad arcidorchdg, goJyg- feydd anghydrjiiiarol, hynafiaethau a hanos-v.on it I n eithriadol o ddyddorol, mynyddoedd, dyffryn- oedd, juentvdld, ffrydiau, afonydd, rhaiadrau, creigiau serth, imvnfpydd, llcchfeydd, etc. Awdw i' yr arwr-iulyfr yw Mr Llew. Davie?, ae '-1' mai dyn dieirhr y\v efe i'r ardal, y mae wodi Jlwyddo i gasslu yn nighyd beth wmbredd o ffeithiau defnydd'iol a dyddorol, ac vedi gallu eu rhoddi wrth eu gilyd.d mcwn dull ag pydd yn dy-d-dori ac yn adeihulu. Y mae y llvfr feI cyn- yrch lknyddol heb son am ei werth fel arwein- lyfx, yn un rhagorol mown uuth a chynllun. Ymwneir ynddo mown clull deheuig a phob pofch y mae yn ddichon i ymwelwr fod eisicu gwybod- aeth yn ei gylch. Emvir a desgrifir y 1 leoedd o bwys, rhoddir ysfyron geiriau lleol, pclldor y aniaiil lo oddiwrth y IlaU, manylir ar y ffordd oreu i ddal pysgo<V (yr hyn brofa fod yr awdwr yn enwciriwr ei hun), rliocidir darluniau da o ^ymydogaetliau adnabyddus a pbrydferth, ac arSrephir y llyfr yn y ft'u.rf mwyaf bylaw a. phrydferth. Cyhoeddir y llyfr gan Bwyllgor UjubyseWl Ffestiniog, a g-werinir ef am geiui^g. JUMBLE SALE. Manteisiwyd ar gynhaiiad Arddangopfa Coffyl- lu Cwn, etc., yn Newborough Park, Blaenau Ffes- tiniog, y Llangwyn, i gynal Jumble Sale yn y Neuadd Gynuil. Yr oedd yno hefyd amgueddfa a gwahanol b^rfformiadau dyddorol. Yr oedd y bargeinion yn lhiosog, a'r gwerthu yn brysur. Elai yr elw at drysorfa y St. John Ambulance Brigade. YR ARDDANGOSFA. Llongyfarchaf Bwj-llgor yr Arddangosfa ar y Ilwyddiant, mawr goronodd eu bymdrecbion y flwyddyn hon. Gwcithient eleni dan lawer o an- fanteision, ac ymgymerasant a newid lie cynhaliad yr arddangosfa. Creodd hyn wrth-doimlad yn erbyn yr arddangosfa. yn meddyliau riiai o'r trig- ohon ag fJeddynt yn byw wrth odrau y Manod, Me yr arferid cynal yr arddangosfa yn flaenorol. Yr oedd yr entries yn niferus anghyiiredin, ac i goroni y cwbl cafwyd t'wvdd braf. (Janmolir yr Ysg'rifenydd (Mr Lewis Da vies) am yr yni a'r Illedr ddangosodd yn nghyflawniad ei luogog ddyiedswyddau anhawdd. COR MAWR. Er eymaint yw rhif y corau a'r ant.orion yn yr ardal, nid oes yma yn awr yr un cor mawr. Bu Ffestiniog unwaith yn enwog iawn ohcrwydd cor llwyddianus Cadwaladr Roberts, Tanygrisiau. Yn y byd cerddorol y dyddiau hyn Seindorf Arian Oakelcy sydd yn rhoddi bri ar y gymydogaeth. Mae y seindorf hono yn enill gwobrwyon yn mhe" ac yn agos, ac y mae v Ffest.iniogiaid yn f:¡ch o honi. Sonir v dyddiau hyn am sefydlu -or mawr gyda'r amcan o fyned i gystadlu i Eis- teddfod Llangollen. Enwir Mr D. D. Parry, .'Janrwst, fel yn arweinydd i'r cor. Tra yn son art, 7anti corawl, yr ydwyf wedi synu Jawer gwaith na fuasai ardal mor gerddorol a P'festiniog wedi ymgymeryd a datgan gweithiau y prif feistriaid— Haydn, Handel, ac eraill. Datganodd Cor Dol- gellau rai o weithiau y cyfansoddwyr hyn yn Nol- gellau ac yn Mhwllheli. Enwog yw Porthmadog yn y cyfeiriad hwn. Paham y mae Ffestiniog ar ol? Byddai meistrioli un o'r treithganau yn ddisgyblaeth arddercfjog i'r cantorion, a chodai eu chwaeth, yn He eu bod yn datganu darnau cyffredin, dienaid fel v gwneir yn awr. P Y NCI AT ? Y DYDD. Ardal nockdig am ei dadleuon ar wahanol bync- iau ydyw ardal Ffestiniog. Pwnc sydd yn tynu sylw dirfawr yma v dyddiau presenol ydyw So*ial- aeth. Dadleuir ef dan y penodau hyn: "Beth ydyw o Tan ei egwyddorion Y" "Beth yw amcan Hcftiaiaeth yn Gymdeitliascl?" "Ai gwella ynte -u cymdeithas wnai Sosialaeth?" Daw Plaid Annibynol IJafur i sy]w mawr. Dy- munir gwybod beth ydyw ei gwir amcan. A vw yn iawn myned yn erbyn cyfalafwyr? Dad- Lmir fod cyfalafwyr yn gweithredu oddiar eg- wyddor hunano], a chroes-ddadleuir fod Plaid Llafur yr un mor euog. Yr anhawsder vdj-w cael plaid a rydd ei dwylaw ar y ddwy blaid, ac a'u gwna i gyd-weithredu er lies y wlad. Hona lluaws yma y dylai y Llafurwyr gael aelod Sencdd- 01 j'w cynrychioli, a macntumir nas gall yr aelod presenol wneuthur cyfiavvnder ag achos y gweith- wyr oherwydd nad yw efe o honynt hwy. Ond, o'r ochr arall, dywedir na fyddai yn iawn i Blaid Llaíur gael cynrycliiolydd ac i'r cyfalafwyr fod heb yr un. Mae gan y meistr gystal hawl i'w eiddo ag sydd gan y gweithiwr i'w waith. Os aiff llvwodraeth y wlad i ddwylaw y gweithwyr beth ddaw o'r cyfalafwyr? Uawer o siarad sydd wedi bod yn y chwareli y dyddiau hyn ar "Pa.un ai mantaifj ai nnfantais fyddai i'r chwarelwyr ymuno ag Undeb y Chwarpl- wyr?" Yr wvf wedi synu fod y chwarel- wyr mor hanerog ar y mater hwn. IS'id oes yn Ffestiniog ddim brwdfrydedd o du vr undeb, ac y mae y dyddordeb ynddo yn raddol ddarfod yma. Mae llawer o'r chwarelwyr yn methu a gweled pa fudd mewn gwirionedd all ddyfod oddiwrth yr undeb. Credant y gwna pob meistriaid eg- wyddorol yr hyn sydd yn iawn er lies y gweith- wyr ac er eu lies eu hunain hefyd. ISJi raid i weithiwr da, gonest a diwyd ofni na cha efe waith 08 bydd gwaith o gwbl i'w gael. !!M

Nodion o Glip y Gop. (Gan "Wil y Gw§ithiwr."j. "HYSER TH. Drwg fe'enym hysbysu am ddamwaiu a ddig "wyddodd i'n cyfaill hoff, Mr Hugh Roberts, porter yn ngwasanaeth C'wmni y L. and Railway, ar linell y Pandv. Tra yn llwytho gwair pyrthiodd i lawr o ben y tryc, a dor by n- iodd nhveidiau difrifol i'w hen a i fraich- Da gcnym ddcall ei fod yn djiod yn mlaen yn weN na'r dispvyliad. Nid rhyfedd fod cvmaint yn gofidio a.m yr anffawd a 1 cyfajfyddodd, 4nvs nid oes un dyn ieuanc yn y oyHiruau lyn- yn fwy poblo-gaidld yn my:;g pob do^barth mag ef. NEWMARKET. Erbyn hyn y mae prawf-gynglierdd cape] M.C. T llo hwn wedi myned heibio, a bu i r gystad- lcuaeth ddenu ymsxeiswyr o Ddinbych, Heiillan, Rhuallt, Rhyl, Prestatyn, Grona-nt, Ffynon- Krcew, a Thr-cffyn<Yl1. Cadeuriwvd yn fedrus gan Mr J. Williams, Y-IL, Rossivn, Dyserth, a beirnia<lwyd y cantor ion gan Mr G. W. Ilughefi, G.A.L., Cefnmawr. Cafwyd gwledd gerddorol neillduo], a phawb yn canmol y treln- va< £ au. Yr w diweddaf, yn mynwent y lie hwn, claddwyd ein hen gyfaill dyddan WilJiam Jones, Ta.n-y-Fynwcnt. Cafodd gladdedigacth barclms. Hefyd. yr un dydd, 711 mynwcric Llanasa, eladd!- wyd Mrs Blyfchrin, priod Mr John Blythin, gor- uchwyliwr lleoi y Blaid Rhyddfrydol yn yr ardal- cedd hyn- TRELOGAN. Nid oeig enw mwy hysbys yn yr ardal ban na <Syr-John Brunne.r. Mewn anercliiad! oï eidJo yn ddiwe<ldar, siaradodd i'r perwyl a gatdyn: "Fod dyn ion wedi tyrhaedd eu haner ca.nt <,ed a t,hro»odd yn fwy pwyllog a gofalus na'r rhai ieuainc, ac felly yn fwy diogel mewn gweithfa- oedd mawrion nar dosparth louengaf. Cafodii allan yn ystod y pedair a'r ddeg- o flynyddoedd diwJdaf yn mysg ei woithwyr fod eymaint bodaar gwaith o rai dan bimij)-ar;hugain wedi ey far fod a dfamweiniau a'r rhai Lyny oo<!d wedi paà) eu haner cant oed," Y FFYRDD. Y dydd o'r blaci-i, dri Sais sil ddiddan a'u gilydd gan bentyru clod uchel ar benau awdurdodau Cynghor Gwlcdig Treffynon am ansawdd! rhagorol y ftyrdd sydd o dan eu RX) Iall ao wrth ystyried y gwolliant-au a wneir "vn mhlwyli Newmarket a Liwaenysgor, eglur i • mwb ydyw foii eyflwr ffyrdd plwyf Dyserth fóydd ar y terfynau yn adlewyrehu yn anlfafriol ar Gynghor Gwledig Llanelwy. Dylai gwyr t.raod, gwyr meirch, a gwyr y moduriakl gael Ifyrdd eyfadd-as yn mhob man. ao yn ddios dylai awdurdodau a ewyddogion Llanehvy fentihyca dalen o lyfr Cynghor Gwledig Treffynon o bar- thed i'w ffyrdd. Yn y diwedd y mae gwaith ■fia yn llawer rhataoli i'r tretlidalwyr, heb son am fanteision trafnidaeth y wlad- Y mae gan drethdalwyr Undeb Tixiffynoj, achoa diolcli am fiwyddog mor fedrus gyda'u ffyrdd a Mr Wil- liams, Caerwys. Y mae ei waith yn profi byny, no vm dwin clod iddo.

Llith Die Jones. I I SULGWYN YN LLANDUDNO. 1IANES DYDDOROL. Wel. dyna y Sulgwyn a'i helyntion wedi mynccl drosodd unwaith yn rhagor, rhai o honoch chi wedi bod yn mwynhau barddoniaeth a cherddor- iaeth yr eisteddfodau, eraill wedi bod yn pasio yr amser mewn show ceffylau, ae eraill wedi bod yn mwynhau awvr iach glan y mor. Am dana i, mi gewch weled enw Mistar Die Jones wedi ei argraffu mewn llythrenau breiclo yn y Visitors' list" yn Llandudno, ac feallai na fedra i wneud dim yn well yr wiytlinog yma nag ysgrifenu tipyn o haiies fy ymweliad a thref Llandudno. CHANGE FOR LLANDUDNO. Wei, cychwynais ben boreu o stesion Colwyn Bay yma gyda'r tren i Landudno, a chwareu teg i Mistar Noble mi ffeindiodd carriage nei3 iawn i mi. Wedi cyraedd y Junction dyma y porters yn gwaeddi, "Change for Llandudno." Mi glywais amryw o weithia mai lie drud iawn oedd Llandudno am bobpeth, ac felly mi ddyliais fod Cwmni y Relwe wedi dod i'r penderfyniad y dyla eu passenger-i nhw newid eu harian yn y Junction cyn cyrhaedd Llandudno, a ehan nad oedd gen i ddim llai na haner sofren felen gofynais i un o'r porters am newid, ond toedd hwnw ddim wedi cael digon o tips i fedru newid haner sofren mor foreu or fod hi yn wythnos Sulgwyn, a dywedodd wrtha i am groesi y bont ac y cawn ni newid gan Mistar Jones yn yr office wrth ben v grisiau, neu gan Mistar Cartwright yn ngwaelod y gris- iau. Wet i chi toedd gan Mistar Ted Jones ddim digon o newid i mi, ond mi roedd o fel tasa fo yn fy amheu i; a gwrt.hododd yn bendant adael i mi fyned i lawr at Mistar Cartwright heb dan- gos fy nhoovn o Colwvn Bay, a chan fy mod i wedi gadael y tocyn yn moced fy nhop cot yn y trcn mi fu raid i mi fyned i nol y got er mwyn ()e dangos y tocyn, ac o'r diwedd cefais "change for Llandudno" gan Mistar Cartwright. Clywais Mistar Cartwright yn deyd yn ddistaw bach wrth Mistar Ted Jones pwy oeddwn i, a phan ddeall- odd yntau mai Die Jones oeddwn, bobol anwyl dyma fo yn cochi at ei glusiiau. COLLI Y TREN YN Y JUNCTION. Eis yn fy mlaen at y tren, ond pan gyrhaeddais y plat-Irorm mi roedd hi wedi blino gweitiad, ao wedi mynd hebdda i. Mi ddywedais dipyn o'r drcfn wrth y porters. Gofynais iddyn nhw beth oedda nllw Pisio gwaeddi "ekl11ge" pan nad oedd g-anddynt ddim change i'w roi; a dyma nhw yn fy nghyfeirio at Misrar Cashman, cashman yn Gymraeg vdi "Dyn y pres," felly eis i cliwilio am y brawd yma, a gofynais iddo os oedd o yn cashman pam nad oedd o wrth law i newid cash pan ddaet.h y tren i mewn; ond toe i chi mi ddois i ddeall mai Cashman oedd enw priodol y dyn, ac nad oedd wnelo fo ddim byd a newid pres. Pan 'roedd y porters yn gwaeddi "Change for Llandudno," mac eisio i'r bobol newid trens yr oedd, ac nid newid pres. 'Toedd ganddo fo ddim help, i'w enw, medda fo, dyna yr enw gaf- odd o pan anwvd o yn Glan Conwy. HELYNT YN DEGANWY. We!, o'r diwedd, cefais dren arall i Landudno, a fy hen gyfaill, John Williams, oedd ar yr in- jian, a Tomos Hughes oedd y guard, hefo chwi- banogl a fiïa werdd yn ei law, a chyn gynted ag y darn Hughes chwibanu, a- dangos y fflag i John Williams, dyna ni yn ail-gychwvn. Ond pan gyrhaeddasom Deganwy, dyna ni yn stopio drachefn, a dyma Arthur Jones a llanc arall o'r enw Brookes yn d'od ata i, ac yn gofyn am docyn. Wir, itiae pobol y relwe yma yn amheus o ddyn. Welais i y rotsiwn beth a nhw. a mi roedd a nhw eisio cymeryd y tocyn o<ldiarnaf. Dywedais yn blaen nad oeddwn i ddim am roi y tocyn iddyn nhw hyd nes awn i Landudno, aehos mi roedd- wn wedi colli petha fel yna o'r blaen, a toeddwn i ddim am gael fy ngwneud yr ail waith. Ond ar ol gryn siarad a dadlu, sicrhaodd y ddau frawd na fyddai yna neb yn gofyn am docyn yn LJan- dudno, ac felly cydsyniais iddyn nhw gael y darn bach o gerdyn, a dyma ni yn ail-gychwyn dra- chefn. CYRIIAEDD LLANDUDNO. ,Pan gyrhaeddais Llandudno, bobol anwyl, mi 'roedd yno olygfa brysur—v station yn llawn o gcrbydau, bocsvs wedi eu pacio ar doj) eu gil- ydd, fel teisi gwair. Mae yn rhaid fod porters Llandudno wedi bod yn gweithio mewn fferm- ydd rhvw dro, neu fasa nhw byth wedi medru gnneud teisi o focsys. Toe i chi, mi ddois ar draws fy hen gyfaill Lunt, ond mi roedd o yn rhy brysur i siarad rhyw lawer hefo mi, a roedd golwg brysur arno fo hefyd, Gelwais yn y book- stall, gan feddvvl cael ymgom hefo Mistar Wil- liam, achos mi roeddwn yn ei adwyn o pan oedd o yn byw yn Rhyl, ond roedd y brawd yn rhy brvsur yn gwerthu "Pioneers." Eis oddiyno i edrach am Mistar Simon Williams, yn offis y goods. Prysurdeb oedd yno eto, ond dywedodd Mistar Willias wrtha i fod Mistar Holland Ro- berts, twrna o Ddyffrvn Cjwyd, wedi dwad i Landudno i fwrw y Sulgwyn, ac os cawn hyd iddo fo y bydda gan Mistar Roberts fwy o amsar i gy- boli hefo fi nag oedd ganddo fo. YN Y PAVILION. Felly, eis i chwilio am Mistar Roberts, cefais hyd iddo fo ar y pier, a mi roedd o yn falcli o fy ngweled i, a dyma ni yn myned i'r cvngherdd eill dau i glywed band Mistar Payne. Band mawr iawn ydi y band yma. Mi roedd yna ffid- its mawr a ffidiis bach, a rhai canolog hefyd; cyrn arian a chyrn pros, drums bach a mawr, a mi roedd yn dda gen i weled yr hen delyn Gym- reig yn cael lie }>ftrchus yn eu canol nliw. Mis- tar y band oedd Mistar Arthur Payne, ac er nad oedd ganddo fo ddim ond ffon feehan yn ei law, mi roedd gan holl ddynion y band ei ofn o. Tra roedd o ar y llwylan, mi roedda nhw i gyd yn chwareu eu goreu, a dim yn siarad gair hefo eu gilydd, ond cyn gynted ag yr acth Mistar Payne allan, dyma y dynion yn dechreu scwrsio hefo eu gilydd. Mistar Marshall yn deyd wrth Mistar Jarvis fel roedd o wedi euro David Garic wrth chwareu golff; Mistar Fouldes yn ewyno wrth Mistar Claxton fod hi yn boeth iawn i chwareu ffidil; ac felly yn mlaen; ond toe i chi dyma Mis- tar Payne yn dwad yn ol, a dyma. dynion y band yn ail-ddechreu chwareu eu ffidiis a'u cyrn. CERDDORIAETlI GYMREIG. Mi roedd yn wir dda gan Roberts a minau weled cerddoriaeth Gymreig yn cael lie mor a.m- lwg yn y cyngherddau. Un o'r darnau goreu y n'ison yma oedd beth oedda nhw yn ei alw ar y program yn "Welsh Rhapsodi," os gwyddoch beth ydi hwnw, fy mhobol I, rhi,,K, fath o gyin- ysgfa o "Gwyr Harlech," "Hen wlad fy nhad- au," a "Llwyn Onn. wedi eu cnocio yn un. Gwaith un o brif gyfansoddwyr Prydain, o'r enw Edward German, oedd o; ond pcidied y darllen- ydd a meddvyl am foment mai German ydi Mis- tar German. 0 na, mae o yn Gymro o waed coch cyfa, ond fel y gwyddoch nad ydi enw Cymraeg fel Jones neu Roberts yn help o gwbl i ringo ysgo! enwogrwydd y dyddiau hyn. Na, n>k-; yn rhaid chwilio am rhyw enw tramor os am fod yn enwog fel mai'r gwaetha, yn enwedig vn y byd cerddorol. Er engraifft, pe tasa Die Jones yn meddwl bod yn ajniwg yn y byd cerddorol, mi fydda raid i mi gael enw rhywbeth yn debyg i Dicano Johaniso, ond ar yr un pryd, fasa enw fel hyn byth yn g wneud y tro i ysgrifenu Ilityi- odd i'r "Pioneer," felly cadwaf at fy enw fy hun. AR Y PIER. Wedi cael eryn fwynhad yn y cyngherdd, aetb- um am dro i ben y pier, i wrando at v pierrots, ac yma eto 'roedd y Gymraeg ar y biaen-Miss Marion Edwards yn canu can Gymraeg. o waith y diweddar William Davies, sef "0, na bvddai'l\ haf o hyd;" Mistar Frank Dunlop, Cvmro arall, o Gaerdvdd, yn gwneud i bawb cfiwerthin nes oeddynt bron a byrstio; a phan oedd y cantorion Seisnig yn canu, yr oeddynt vn dewis eaneuon Cymreig, ond hefo geiria Saesneg- iddynt. Un o'r rhain oedd Miss Harriet Fawn. Canodd am "Ferch o Gymru" ("Maid of Wales"), a chauodd mor dda nes bu raid iddi ail-ganu. Cawsom am- ser difyr iawn yn Llandudno, ond nid ydi gofod nac amser yn caniatau ysgrifenu ychwaneg am yr hwyl ar y pier. Feallai y caf hamdden eto i ddeyd tipyn y^bwaneg am fy ymweliad a Llan- dudno. DIC JONES.

Eglwys Gadeiriol Bangor. CYMANFA GERDDOROL. Er ei sefydliad rai blynyddoedd yn of, mae amrvw gvmanfaoedd llwyddianus wedi eu cynal yn v Brifeghvvs o dan nawdd Cymdeithas Gorawj Bangor a MOD, ond rhoddodd yr un gynhahwvd Bangor a MOD, ond rhoddodd yr un gynhahwvd nos Fercher ei rhagflaeniaid oli yn v cysgod. Pan hvsbvswvd fod y "42nd I^alm" (Mendelssohn) wedrei dewis i'w pherfformio, tybid yn gyftredin- ol fod v p>»yllgor wedi rhoddi i'r jnw3Tafrif o gor- au dasg v tu hwnt i'w gallu, ond vmgymcrwyd a'r gwaith gvda'r fath frwdfrydedd fel ag y rhoddwyd datg-aniid godidog o gyfansoddlad y pencerdd. Dangosodd pob cor ei fod yn ber- ffaith hyddysg a chvfarwydd a'r dernvn. Gyda chymorth ccrddorfa ragorol yr oedd y datganiad o'r olaf gydgaii, "Paliaoi, fy enaid," etc., yn bur effe' thiol. Yn wir, anaml, os erioed, y cafwyd, Iivd j'li oed yn y Brifeglwys, adim hafal iddo o safbwynt gorddorol-ac rnae r Eglwys Gadeiriol yn gyfoethog ei thraddodiadau cerddorol. Trefna'r gymdeithae dair cymanfa cymanfa Gymreig, cymanfa i'r plant, a chymanfa Seisnig, pa. rai a ganlynant v naill y Hall yn flynyddol. Deil yr oil i gynvddu flwyddyn ar ol blwyddyn mewn poblogrwydd, a rhymer y cantorion fwy- fwy o ddyddordeb ynddynt. Mae'r gymanfa Seisnig hyd yn hyn wedi ei chyfvngu i antbem- au ac emyn-donau. ond eleni dangosodd y pwyI1- gor fwy o uchelgais wrth ddewis yr "Ail Salm a deugain," yr hon sydd yn sicr yn werth y dra- fferth o'u dysgu, oherwydd mae yn ddiamheu yn un o'r pethau mwyaf efieithiol a gyfan- soddodd ei hawdwr erioed. Y corau ag oedd mewn gwenwisgoedd a gymer- asant ran oeddynt eiddo'r Brifeglwys, Eglwys Dewi Sant (Bangor), Eglwysi Crist (Caernarfon), Llanfairfechan, Glanogwen (Bethesda), St. Ann's (Bethesda), Llandudno, ac Amlwch. Yr oedd y cor- au eraill o Llanllechid, St. Mair (Bangor), ae o Aber. Datganwyd y rhifvn agoriad, "Fel y Brefa'r Hydd," yn hynod effeithiol. Datganwyd yr unawdau mewn modd swynol gan gantorion y Brifeglwys. "Hark, hark, my soul" (Richardson) ydoedd yr emyn orymdeithiol, tra y deuai y corau i mewn drwy ddrws gorllewinol y Brifeglwys ac yr elent ar hyd rodfa yr eglwyg i'w heisteddleoedd yn agos i'r He yr eisteddai y seindorf linynol. Yna canwyd y salm-don soniarus "Molweh yr Arglwydd," a gyfansoddwyd gan y Parch R. D. Hughes, cyn-organydd Egiwys Dewi Sant, Glan- adda, ac mae'r cor yn haeddu canmoliaeth, am eu datganiad. Cyfansoddodd Dr. Roland Rogers salm-don arbenig ar gyfer y Nunc Dinuttis, yr hon a ganwyd ganddvnt. IIefyd efe a gyfan- soddodd y don orymdeithiol "Our feet have stood within thy gates," i ba un yr ysgrifenodd y Parch J. C. Morrice, M.A., eiriau. Darllenwyd v llith gvntaf gan y Canon Fairchild, M.A., a'r ail gan v Deon, a darllenwyd y gwasanaeth gan yr ls-Ganoniaid y Parchn. R. Hughes-Williams ac Eastwood, yr Esgob odd y fendith wrth ymadael. Arweinid y gymanfa gan y Dr. Roland Rogers. Dvma'r tro cyntaf iddo ef arwain y gymanfa, a diau iddynt oil ei foddio yn eu gwaith. Digon yw dweyd am seindorf linynol Y.M.C.A., yr hon oedd dan arweiniad Mr Whitehead, v dylai Ban- gor fod yn falch o honi. Cariwyd allan y trefn- iadau gan yr vsgrifenydd, yr Is-Ganon R. Hughes- Williams.

Damwain Angeuol yn Ngorsaf Porthaethwy. Boreu Llun bu damwain angeuol yn ngorsaf Porthaethwy. Tra y c-eisiai Mr Hugh Llewelyn Lewis, CVrtai, Bodorgan, 24ain ocd, fyned i ger- byd ceffylau pan oedd y tren yn symud, syrth- iodd yn ol a disgynodd rhwng y tren a'r plat- fforni, gan falu ei goes, a derbyn niweidiau er- aill. Symudwyd ef ar unwaith i Yspytty Ban- gor, lIe y bu farw yn y prydnawn. Tacnodd y ddamwain gwmwl du dros Fon, lie yr oedd yr ymadawedig yn adnabyddus iawn, a llifa cydym- deimlad puraf y wlad at y teulu gaiarus. Y TRENGHOLIAD. Cvnhaliwyd y trengholiad yn y Y.M.C.A., Ban- gor, nawn ddvdd Ma wrth, gerbron Mr J. Pentir Williams, crwner Arfon. Y tyst cyntaf ocdd Mr John Prytherch, fferm- wr, A bornia\v, yr hwn a adnabyddodd y corph. Ffermwr oedd y trancedig. Mr W. A. Prytherch, Bodfeddan, T\croes, a dystiotld iddo gvd-deithio a'r trancedig mewn tren arbenig. Yn y Borth disgynodd y ddau. Pan oedd y tren yn symud eeisiodd y trancedig neidio iddo, a liithrodd rhwng y llwyfan a'r gerbydres. Ni thvbiai fod y gyriedydd na'r "guard" yn gwy- bod iddo syrthio. Nid oedd y tren yn mvn d yn gyflym iawn. Nid aeth dim dros y trancedig, ond dirwasgwyd ef rhwng gris y cerbyd a'r llwy- fan. Daeth un o ddynion yr "ambulance" yno ac ataliodd rediad y gwaed. John Dalies, 91. Carnarvon-road, Bangor, y "guard," a dvstiodd fod y tren yn myned trwy orsaf v Borth ar ol shuntio yn 01 deng neu ddeu- ddeng" milldir yr awr. Yr oeddis wedi seinio'r chw ibanogl fol y gallai y sawl oedd wedi gadael y tren fyned iddo drachefn. Yn Nghaernarfon y clybu y tvst gvntaf am y ddamw ain. Rhoed "tystiolaeth bellach i'r un perwJI gan Meth. Owen, y gyriedydd; John Parry, gorsaf- feistr y Borth; a Wm. Whitby, brakesman. Des- gritiw*\d yr archollion gan Dr. II. M. Harrison, medclyg yr yspytry, yr hwn a sylwodd i'r tranc- edig dori ei glun mewn dau le a'i fraich mewn dau le. Yr oedd triniaeth Whitby i atal y gwaed yn llwyddianus iawn. Bu farw v gyffroad yn di- iyzi vr archollion. v Y Trengholydd a sylwodd mai gresyn oedd i trancedig anturio gwneud yr hyn a wnaeth, ond ceisiai dynion ieuainc wneud yr hyn na freudd- wydiai rhai hynach am ei wneud. Dymunai yn arbenig longyfarch Whitby am ei waith, ac yr oedd vn falch fod y fath sylw yn cael ei roddi j waith\lvngarol canys yn ddiamheu achubwyd llu- aws'o fvwydau. Yr oedd yn hollol glir i bob- peth posibl gael ei wneud yn yr achos hwn. Yr oedd Mr Whitby wedi gwneud defnydd da o'i wvbodaeth. Dychwelwyd rheithfarn o "Farwolaeth ddam- weiniol," a phasiwvd pleidlais o gydymdeimlad a'r teulu. Hefyd, amlygwyd gwerthfawrogiad o'r hvn wnaed gan WThitby, a chlodforwyd Cwmni y Rheilffordd am eu hymroddiad yn y cyfeiriad \"vdnabyddwyd ar ran y teulu gan y Parch Wynn Davies. Sylwodd fod yr ardal a'r eglwys yn colli dyn rhagorol yn marwolaeth Mr Lewis.

Penodiad y Cadfridog F. Lloyd, C.B., 0.5.0. Dvwed gohebydd milwrol y *Vostern Mail:" —"Mae arweinydd i'r adran V reig wedi ei ddewis o'r diwedd. Dywedodd Ys- grifenydd y WTladwriaeth y oawsai ( ymru aoran Gvmreig gyda chadfrido^ Cymreig, ond caed na: c he rid hy-ny allan Hysbysir yn /jwrfocly Cadfridog Francw Lloyd, C B., D.S.O., yr hwn a ymneillduotld) ychydig wythnosau yn ol oddi- wrth ofal y 1st Guards' Brigade, yn Aldershot, wedi ei ethol yn benaeth y fyddin Gymreig.

[ Dafydd Ap Gwilym. Yn ei antrchi-jid o fia >n Cymdeithas y Cym- mrodorion yn IJundain, or "Dafydd ap GwiJ- ym," sylwodd yr Atliro W. Lewis Jone^, M.A., s3 fod Dafydd ap Gwilym yn metldu oi safle uchel yn :nhlith beirdd Cymreig y Canol oesoodd yn benaf ar gyf-if y ddawn delynegol rvfeddol a, i galiuogai i ddarostwng offervn iuihawdd a'r mesur cvwydd i wasr.naot.h ci awcn. Yn mhlith vegrifenwy.r te!yneg"->l y cyfnod y cyfeirJwyd ato, Lid oes iddo gynihar, os nad clilr cyfrif Walther Von VogeKveide felly ac yr oedd ef, fcl Dafydd i hun, yn dra dyiedue i Feirdd Provence, neu y Troubadours. Tuedda cydwladwyr Dai- ydd i edryoh O-rno fel dyn o athrylith ajinysgyb- Fxlig', a i dro: heibio y syniad ei fod yn ddyxed- us i ddyia.iiwadau oddi allan. Y mae ei ddyled i farddozi'a Ah glasurol Ladinaidd, yn enwedig i Ovid. yn ddigon adnabyddus; ond ychydig o ym- G-iwilio sydd wedi bod hvd yn hyn 1 w berth\7nas a beirdd Liadin dnveddarach, ac a'r Troubailours. Mae'n sicr fod teby gclrwydd nodedig cydrbwng llawor o'i gywydda i a chaneuon y "elerici vag- antes," neu efrydwyr crwydrol y ddeu (Idegfed a'r drvdedd ganrif ar ddeg. Dyfynodd y darlithydd amryw o'r cyfryw. ac eglurodd y.n mheliach db- ygrwydd amryw o'r cywyddau i gineuon y "M a neemgeici" GermanaJdd, yn enwedig 1 Yon der VogeJweide. Ond yn ei weithiau ef, a chaneuon y Troubadours, y g*welid y bcrthynas agosaf. Un o'r rhai cyntaf 1 alw eyhv at hy n oedd y diweddar Broffet-wr Cowen, o Gaergrawnt., niewn darlith a. draddododd i'r Cymmrodorion lawer o flynydd- oedd yn oL Er yr amser hwnw y mae llenydd- i.aoth y Troubadours wedi dyfod yn fwy adna- byddus, ac y mae yn hawddaoh j'r efrydvdd yn I iaeth ddilyn y berthynas. Ond gwnelai adnabyddiaetJi drwVadl Dafydd ap CwiJym o Natur ef yn llawer gweii bardd na'r Troubadour. Wrth derfynu, sylwodd y darlithydd fod math o berthynas yn parhau eto cydrhwng beirdd a barddoniaeth Cymru a Provence, ac y mae rhyw gvmanit o debygrwydd cydrhw.ng- vr eisteddfod a'r "FeJi dc bridge." I ysbryd y Troubcdour y mae canwyr goreu y De yn fwyaf dyledus heddyw, a beirdd goreu Cymru yw y rhai hyny sy'n deail iaith ac yn adnabod aeen Dafydd ab Gwilym.