The Welsh Coast Pioneer and Review for North Cambria

¡ YSTADEGAU AMAETUYDDOL. Yn yr ysladegau a gyhoeddwyd yr t'yth- 'os ddiweddaf gan Fwrdd Ainacthyddiaatt], liI' golcuni llachar ar y cyfnewidiad iNnH 1 wedi eymeryd He yn Mhrydain yn ys- dyweder, 30 mlyncdd. Mesura gwyn- Prydain Fawr, hob gyfrif ci llynoedd, 1200,006 o aceri, ac vu 1907 yr oedd <;2,243,447 o accri dan driniaeth. Ceid 2.742,779 o aceri eraill yn cael eu pori er as cyf ri fid hwy fol yn dod dan y penavvd tir amaethyddol," canys tir mynyd.l<g, c., yw cymaint a hyu. Yn mhellach, v iae yn Mhrydain ddwy filiwn a thri chwar- er dan gocd a plilanhigion. Am y tro .•yntaf yn hanes tir ein gwlad (r pan y sedwir yr ystadegau hyn y mae'r aceri a roed dan yd a gwreiddiau dan bymthog mil- VP. Yn y partli hwn o Brydain v mae ein tofiad a'n sylwadaefch yn ategu dilysrwydd ffigyrau hyn. 0 flwyddyn i flwyddyn torir ai o dir: y llynedd torwyd llai o 56,000 ,eeI' nag yn 190G, ac am y 30 mlynedd di- veddaf y mae'r lleihad yma wedi myned yn fnlaen yn ol tua miliwn o aceri bob dviig mlynedd. A chymeryd gwenith, haidd, a choirch yn nghyd, dangosir y tyfwyd iiai y y "Yuedd o 89,423 o aceri nag yn y flwyddyn Aaenorol, ac y mae'r 6,460,487 o aceri oedd dan y cnydau hyn yn llai nag a gofnodwyd ?t«6riood. Y mae cisicu dangos ystyr ffigyr- hyawdl fel hyn i'r bobl a fynant wran- do ar eiriau mwyn pleidwyr masnach rydd." Golyga pob acer roddir dan groen goll gwaith i'r llafurwr, a gvvneir ni yn fwy dibynol am ein bara ar wiedydd eraill. 0 herwydd hyny licfyd collwn ein llais yn j rheo!aeth marchnadoedd y byd, a byddwn at drugaredd eraill. Ffigyrau dyddorol I hefyd yw y rhai a roddir parthed anifeiliaid. <' Nifer y gwartheg o bob rhyw oedd 1 6,921,067, neu lai o 98,789 nag yn 1906. I Cynydd a gofnodid bob blwyddyn er 1902 ¡J hyd y tro hwn, ac anhawdd cyfrif am v j. lleihad oddieithr y priodolir ef i'r cynydd yn nifer v defaid, scf 695,095. Dangosid fod cyfanrif y defaid yn 26,115,455 mwy nag a gofnodwyd er's saith mlynedd. Ffaith arall v gellir ei nodi yw na fu cymaint cyn- ydd yn nifer y gwartheg a'r defaid mewn Un flwyddyn er 1898. Rhifai y mocll yn 1907 fwy o 313,305 na'r flwyddyn cynt. Prawf amlwg o'r cyfnewidiad yn nygiad vn mlaen y diwydiant amaethyddol yw nad yn mysg y buchod a'r heft rod y ceir y gos- tyngiad o 98,789 yn nifer y gwartheg, canys cododd eu nifer hwy 20,835, yr hyn a ddengys fod gwerthu liefrith yn fusnes -^vn yddol yn y wlad. Naturiol yw disgwvl lJeihad yn nifer y ceffylau-12,312 y ilynodd —gan fod y trydan beHach yn eu dychryn bron o bob gwaith.

R11 YD DID Y ITASG. Mown cyfarfod o Bwyllgor Llyfrgell Rydd Caernarfon, a gynhaliwyd nos Wener, pen- derfynwyd i beidio derbyn cynyg gan acl,)d o'r Gymdeithas Sosialaidd yn y dref i anfon i'r llyfrgell yn wythnosol gopi o'r "Clarijn" newyddiadur y Sosialwyr. Gwrthw>n- ebai amryw o'r aelodau y papyr-am nad Oeddynt yri cymeradwyo ei ddull o ymdrin a materion duwiinddol yn fwy nag am ei ddaliadau Sosialaidd. Da y gwnaeth y Maer yn condemnio y fath gulni. Maivr fu'r frwydr yn y gorphonol dros ryddid y wasg, ac ni fyn y cyhoedd yn rhwvdd eu hamddifadu o'r rhyddid hwnw bellajh. Ychydig yn ol gwnaeth Pwyllgor Llyfrgell Rydd Conwy rvwbeth tebyg i Bwyllgor Llyfrgell Caernarfon: penderfynwyd psgy- ibuno Llyfr Campbell" o Ddarlienfa'r dref hono. Beth fu'r canlyniad ? Deffrowyd cywreinrwydd y cyhoedd a bu mwy o ddar- llen ar gyfrol Campbell yn Nghonwy nag mewn odid un dref arall o'i maint yn Nghymru. Yr un fydd yr effaith yn Nghaernarfon. Gwnaeth Pwyllgor y Llyfr- gell gymwynas i'r "Clarioil"-rlioisajit i'r papyr liysbyseb rad ac fe ddarllenir y Clar- ion" gan ganoedd yn Nghaernarfon a man- au eraill mewn canlyniad i benderfyniad annoeth y pwyllgor.

Manion o'r Junction. Wele fi unwaith eto, Mr Golygydd, wedi Rafael yn fy vsgrifbin i anfoii ychydig o fanion i'ch newyddiadur clodwiw. Nid wedi rhewi yr oedd yr inc, ac nid wedi rhydu yr oedd fy Yb- grifbin, end amser ddim yn caiiiatau. 'Rwyn mawr obeithio y gallai anfon yn fwy rheolaidd o hyn allan. Diolch yn fawr i chwi a Mis-tar Die Jones am eich dymuniadau da tuag ataf. Da gtenyf welod fod Misar Die Jones yn cy- meryd cymaint o ddyddordeb yn ein hardal gy.u- yddol, ac yn edrych ar ol gwelliant.au sydd yn wir angenrheidioi, sef la.mpau i oleuo ylle. » Drwg oedd gan drigolion ein hardal glywed am fjurwolaeth Mr John Jonee, Dinarth Hall— oddicartref, yn Bournemouth bell, lie yr oedd wedi myned i gaol adgyfnerthiad iechyd. Dyn ydoed-d a ddringedd i safle anrhydeddus drwy ddyfalbarhad a diwydrwydd, a bydd colle-d dirfawr ar ei 01 mewn llawer yetyr. Yr wyf yn sicr ein bod fel ardal yn estyn ein cydym- deiinlad Ilwyrai i'w briod hoff a'i deulu yn y brofedigaeth chwerw ac sydd wedi eu goddiwedd- yd. Bydd, trwy ei farwolaeth, eisieu cynrych- iolydd newydd dros rha.nba.rth Llangwstenin a'r Penrhyn ar Gynghor Sir Caernarfon. Gobeithio brofedigaeth chwerw ac sydd wedi ei goriwedd- » • • Deallaf fod gwr ieuane o'r lie hwn ar gychwyn i Dde Affrica un o'r diwrnodau nesaf. Dymun- af iddo bob lhvyddiant y,n dymhorol ac yn ys- prydol. » < Da genyf weled fod y g'ynghcn leol o Gym- deithas Ddirweeol Gweision y Rheilffyrdd yn treulio nosweithiau'r gauaf gyda chyfarfodydd. juae y rhai gynhaliwyd eiaoes wedi bod yn hynod hvyddianus a llucsog mewn rhifedi. Nos Wener nesaf, lonawr 24ain, bydd ganddy.nt gyfarfod dyddorol eto i'w gynal yn Nghapel Horeb (Bedyddwyr), pryd y disgwylir cynulliad lluosog. Mae Mr Wynne, ein gorsaf-feistr, Mr Powell, Broad-street, a'r ysgrifenydd gweithgar, Mr L. Hughes, yn llafurio yn ddiwyd ac ym- drechgar gyda'r gwaith da hwn, a gobeithiaf y coronir ei lafur g'yda mwy o lwyddiant eto y.n y dyfodol. Dywedir wrthyf fod cyfarfodydd mawrion dirwegtol i'w cynal yn fuan, pan y disgwylir dynion enwog a thalentog i'w hanerch, ond oawn hysbysrwydd o hyn eto. » Daetih rhóstr testynau Eisteddfod An.nib.vnwyr y Groglith i'm llaw. Gwelaf fod Mr David Jones, Bodorgan House, wedi cymeryd lie Mr Hugh Jones, Trefriw House, fel un o'r ysgri- fenyddion y flwyddyn hon. A phwy yn well nag ef at v gwaith? Mae y testynau oil yn wir dda, ond yn ol fy marn mae y gwobrwyan ar gyfer y gerddoriaeth ychydig yn fychain; er hyny, gobeithiaf y daw amryw i gystadlu, ac y bydd i'r Eisteddfod droi allan yn llwyddianus, fel y oeir elw da oddiwrthi at drysorfa y capel. < < • Nos Fawrth a thrwy ddydd Mercher, cynhelir Cyfarfodydd Chwarterol Annibynol Arfon yma. Dyma ymweliad cynfaf y cyfarfodydd hyn a'n hardal ers pa.n mae yr Annibynwyr wedi sefvdlu eglwys yn y lie, a gobeithiaf y rhoddir iddynt dderbyniad croesawgar am y waith ovntaf gan v gwahonol enwa.dau crefyddol. Efallai y caf hamdden i ddweyd ychydig yn rhagor ar weith-. rediadau y cyfarfodydd yn nghyda. materion er- aill sydd genyf ar law y tro nesaf. ARDALWR.

Presenoldeb Plant,Ysgolion Cymru Dengys y ffigyrau ca-nlynol gyfartaledd pree- eniojdeb yn yr lionllenoJ am yr oil o'r siroodd yn Nghymru:—Arfon, 89.0; Brycheiniog, 88.3; Dinbych, 88;1; Gaerfyrddin, 88.1; Fflint, 87.2; Maesyfed, 86.9; Morganwg, 86.8; TrefalcL wyn, 85.3; Meirionydd, 85.1; Mon, 84.7; Aber- teifi, 84.1; Penfro, 81.9. Gweiix fod Sir-Fon ddegfed no- j rhestr, Ws n

Rhwng Dau Lafn y Siswrn. "OES MUL." C3ywyd llawer o eon am "ocs muL" a'r dydd o'r blaen, yn N ghaernarfon, gweKvyd bethoodd ystyr y frawddeg. Cyhuddwyd dvn ieuanc o greuilondeb at ei ful, a dyw-cdbdd nas gwYddai ei oed i morwydd- Yr oedd ei dad wedxdyweyd wrtho fod y mul ga,nd<lo ef er's deng mlynedd' ar hugain, ac yr cedd beth by-nag yn d-dog ar hugaiin oed pan gefodd ef. Felly dyna driugain mlynedd ar unwaith- Barnai yr ynadon fed' y mud wedi ctcll dvg^Tn o oes- a gordbymynasaint ei ladd- CADW MOCIIYN. Mao Mr R. M. Williams, aciod o Gynghor Dineeig (Jaergybi, wedi bod yn amddiffyn iKivvl y cyLoedd i gadw mooh- Mae hyn yn ein had- gofio fod Daniel Owen, y ntlelyciif, wedi g->vneud liain] i gadw m-ochyn yn un o oithyglau sylfacn- oi ei gredo pan yn ymgeioydd am eedd ar Gyngihor Dmesig y Wyddgrug- Etholwyd ef gyda mwyafrif mawr, a gwmaed ef yn gadeir- ydd er ei iawr ddychxyn- TARDDU YN NGHYMRU- Yn Nghymru y tarddodd Cymdeillias y Beibiau yn Nghymru mae'n yrnddangoci. y tairddo-Jd eefydliad arall sycicl wedi ymdaenu dros yr holl fyd—y poet Dyiwed ys- Y,v grifenydd yn "St. Martin's.-le-G rant], cylch- grawn y llyfcliyrdy, fod t.rcfn foLly o gludo JlythYfGU am geiniog wedi ci ooyJlu yn Senny- bridge, yn agos i Dcfynnog, yn Sir Fryeh-ein- iog, yn y flwyddyn 1837. Un Mr Morgan oe<td y oychwynydd- Yr oedd hyn rai blynyddaucyn i Rowland' HiU feddw} a.m ei gynliun ef. EU CYFNOD AR BEN. Mae oyfnod y Tori a'r Whig, y Rhydd.frydwr a'r Ceidwadwr, wedi dod i ban—yn eu lie ceir amrywiol adran-au, rhai ononvrit yn lluCBog, a'r c-Il ononymt yn awyddus am eu dyn eu hun i'w oynrjxiaioii- Mewn nifer fawr o r etholiadau diweddcvr ymgoisi.r am un ecdU gan dri, 30 weith- iau gan bedwar o ymgeiswyr. Y canlyniad gan amlaf yw goood yr awdurdod eynrychioiiadol yn mvylo eyn;ry,-hlolvdd y lloiafrif! ydnc,,bvdd pawb fod y can'yrj.iad mewn gwladVriaeth n byw ar benderfyniad y mwyafrif yn un arxe- symo.1, ond methant a chvtuno ar y irordd oreu i gyfarfo-d yir afresymoldeb. GWIRODYDD MEWN iSBYTAl A THLOTAI. Yr ydym beuanydd yn dywoCd fod Yfcbytaj a Thilotai y deyrnas yn myned drwygwrs offelth- iol o <JJi-rwee4iaot4», a hyny er man-taia amlwg y preswylwyr- Dydd Gwenor diweddaf yn West flam, IJimiV'.vn, bu gwardheidwaid y fwrdeis- dref yn vsty ried adroddiad i,s-bv,n Ugor a benod- asid i'r amcan o wneuidl ymchwiliad i draul blynyddol gwirodydd a ehwrw a ddefnyddid yn y tloty a'r ysbyty- Ao fel hyn y mac gracldfa'r Ueihad Be d. Gwariwvd yn 19C7 38 1 1 1906 141 8 0 1905 405 15 6 1904 1031 17 1 Tystiai y medd'ygcin nad oedd cymaint ag uno'r preswydwyr, hen nac ieuainc. vvtdi diod-cief dim oil mewai nert.i ac ieohyd d-rwy y cyinewidiad maw.r a wnae-d yn niodyd-d y d-dau eeiydJiad; i'r gwrtbwyncb. oedd y gwasanaethyddaoai. y tiodion, a'r cJcdfion, ar eu 'hemil. YSGRIFENU CYMRAEG. ffordd i lunio y benywaidd yn v Gymiraeg yn nglyn ag eawau yw o'r gwrywaidd', megys gwr, gvraig; arwi,, arwrefi; bugail, bugealee; ysgrifenydd, ysgrifenyddee; Gwyddel, Gwydd- ek's, etc. Wrth edryeih drwy y Ciymiraeg, cawn gryn afreoieiddiwe-h yn nglyn a'r rheoi syml j;on- Cyinerer y -air Sais, Seisnes; eto Cymro. Cymraes a Ohymreigee; Gristion, Cristio-noiges, etc- Gwelraom yn ddiweddar y gair Gymryes- au. Gymaint yn symJach a eiiyponach fuasai Seises, Cymroes CrKtiosios, et« ? Ao felly y buasai, Tie yr arolvgcad' dadblygiad y,r iaitih gan y meddwi celfydd; ond y drwg yw yr andwyir C'in hiaith he-ddyw gan ymyrwyr anwybodus ac anghelfydd- Ychydig iawn o'n dypgawdAvyr (Jymireig wyddant dbithi yr iaith ac ogwyddor- io;i oy-'irin ei dadblygiad. GWAHARDDIAD AC ATALIAD. Gwelwclh. yr amaethwyr a'r pertlamvyr yn rJhoi cyloh o byg o amgylch y gixxlen i atal y llindys a'r maceiod i fyne^i i iyny a dif, y dail, y blagtir a'r Ifrwythau. Dyna ryw fath o wa- harddiad. Moir debyg i bla y rindy" yw taf- arnau ar hyd a lied1 eyindeitlhias, oblegid y niao hitihau yn dyoddef yn ervvin oddiwrth feliditii y dafarn- Gwahaa-ddiad ao ataliad yw yr unig feddyginiaeth at y ddau glwyf. (3nd beth Md- ylir o ddeddf y ilywixlnieth g-viiredin-ol yn YIll- yryd i ddirymu y ddeddf Dalaothol? Y mae fe-I pe y deuai rhywun i fewn i gae ncit berllan yir ajnrjethwr gan a'.a.el mewn llindvsyn ti ,i roi uwohlaw y oyloh pyg er iddo gael myned yn mlaen a'i waith diny&triol Mae yn bryd i'r bobl reoJi eu Hurihaf-iy&cedd a'n liywod.raeth gyffredinol fel na bydtdo yn drygu eu hewyllye da. PETIIAU GWERTII EU GWYBOD. Ni wna gofidio am gan mlynedd dalu ffyrling o ddyled. Na fydded tfrwd eich bywyd bob uin- eer yn ffrwd fuinrmrog. Dylem r<)ddi rhyw ar- feriad ffol heibio ac yr ydym yn ineddwl am ei .roddi heibio—yfory- "Fe gan yr ala.rdh evn miarw-" Y mae yn xhaid iddo wneud, 06 yw am 1 ganu o gwbl. DjTvcdir ma.i'r oliffant yw'r ani- fa.il mwyaf a,mynedd\ga.r y sydd- Yfory yw'r fainc esmwyth y gorwedd dynoliaeth wan i or- plhwys airni. Arthawdd iawn yw troi dalen ne- wydd fel y dywcdwn, ond fe wnawn hyny- yfory. GWAITH CENHADOL Y M.C. Y,n 01 yst-adogau CymdeibhjaB Geinadol y Metliodistiaid Calfiiia-idd, mae 517 o eglwyej ar Fryniau Casaa a Janitia, ac yn Assam a LU8 fiai, lie y mae y cemadon Cymreig yn llafurio- Rhif yr aelodau eglwysig- yw 24.614; cymujiwyr, 8970; nlant yn yr eglwysi, 10,126; gweinidogion brodorol, 18; p;regethwyr, 60; athrawon Yegol Sul, 932; aelodau. 19,935; nlant &350; gwranda- wyr, 28,456- O'i gymharu ag yr-tadegau 1861, ugain mlynedd wedi dbcihreu y gwaltal oenadol ar Fryniau Cassia, deniTyB y mynegiad hwn fod y ynydd yn-311 yn rliif yr e«lwyei, 24.456 yn rbif yr aelodau, ac 8908 yn rCiif y cyinunwyr- GWEITHIAU CERDDOROL DR. PARRY. Er mor ardderohog yw rhai o'i donau, nid drwy ei emyn-donau y mae Jcseph Parry wedi gwneud mwyaf o waeanaeth I gc,CUor Iaetli ei wlad, ond yn iiytracih drwy ei weith.iau eriill- yr "oratorios," y oantawdau, yr operaotn, a'r oydganau, antlbeimau, a rhauganau- Ofer fydd- ai ceisio hyd yn oed enwi v rhai hyn—y maent yn an,,iirlf ond nhaid oyfe'.rio at "Blodwen," gan fod lion yn 13anw 110 pwysig yn hanee cer- ddoriaetih yin Nghymru. Y mae .toon yn "opera" Gymredg yn mhob j'Jtyr—yn ei tbeistyn, ei hys- pryd. ei chymeriadku, a'i ciherddoriaeth- "Y mae yn 'Blodwen,' medd Mr Emlyn Evans "ddigon o felodi i wneud haner dwsin o opera- on o fath y rhai ddeuant o'r Eidal, gyda rhag- oraeh saemiaeth—cynighianedd a rhan-weitihiad- aeth-na dd'aeth i feddwl yr un Eidalwr opera- taidd y gwn i am darso-" DYN CYFANSAWDD- Yn ei araevt odidog yn Eisteddfod Utica, mynegxxld y Llywodraethwr Hughes ei fod yn ddyn cyransawdd, fod ynddo yr haiier o Gym- io, a'r haner arall yn Sais. Ell.myn, Ysgotyn a Gwyddel; a'r rheswm ei fod yn Gymro mor dclt yii ddiau, yw fod y pedwar arall yn edrych ar oi ol. fRI-AR-DDEG. Yn mywgraffiad Syr John Millais ceir yr hanes yma :—Rhoddwyd cinio ganddo i anrbyd- eddu Matthew Arnold yn Awst, 1885. Digwydd- odd un o'r gwaboddedigion ddatgan ei frawfod tri-ar-dde-g wrtih y bwrdd. Gtiwerthodd Matthew Arnold yn harti, gan ddweyd mai lol wirion oedd y.r lien syniad y byddai i'r eyntaf a godai o'r bwrdd farw o fewti blwyddyn. "Mi godai fi," medldai. "a'r ddau faohgen ieuano cryf yma. i roi her i'r fath syniad tfol IIyny fu. Yn mihen chwe' mis bu MattneAv Arnold farw yn sydyn yn arnterth ei nertih—cleryd y galon. Mewxi ychydig ddyddiau cafwvd un o'r dynion ieuaino eryfion yn gorph yn ei wely, a "revolver" yn ei yrnyl. Hwyliodd y trydydd am Awstralia Ghwefror, 1886. yn y steamer "Quetta." Sudd'- odd hono yn ag-oo i New Guinea. a boddodd pob enaid- Ffeithiau yw'r uchod, ac nid "Fairv Tate." J OEDRAN ADAR. Adar o faintioJi byohain ac y&gafn eu gwneu- thuriad ydynt yn byw i oedran mawr- Nid ihyny yn unig. ond y. maent, lief yd, yn eu bien ddyddiau. yn Ilai agored i ddamweiniau ao ar- wyddion henaint nag anifeiliaid yn gyffredin- Ar.'erid dyweyd fod brain a breuanod yn byw i fyned dros gan' mlwydd oed. Os yw yr hacr- iad hwn yn ymddangoe f-el braidU yn oynwye gormodiaooh. nid oes amheuaeth gan natur- iaethwyr eyfarwydd a.m frain yn oasi haner cant, trigain ac ityd yn oed deg a thrigain. o flynyddoedd. Eryrod, dylluanod cynrncg, a ohreyrod1. a gy rhaeddant oo ran cyffelyb; a asriia Mr Gurney, y naturiaeihwr Saesnig, am "oon-dor" (matii o eryr yn Neheudix yr Amer- ica) yn ddeuddeng mlwydd a deugai-n oed, am ddalihuan go(rni;)g- yn wytJlb mlwydd a thrigain, ac am eryr breiniol a fu farw yn ddeunaw mlwvdd! a deugain- Ond, heb os. i'r- "pa,rot" y porthyn y liawxyrf am hirih6odle«ld. M- Abra- hurte a ddvwed iod "parctt" Q lanau yf afon Amazon, yn No yr America, wedi cyrhaedd yr oodran patriarchaidd o gant a dwy flwydd; a Ffrengowr, o'r enw M- Levallat, a ddywed wrthym ajn "barot" a elwid Jacko." yr hwn a goilodd got pan. jn d £ igaih wiIwyddTcedf «i olwg pan yn ddeg a phedwar uga.in, ac a fu fa.rw yn dair ar ddeg a phedwar ugain- Yr adar ag y mae eu bod fyraf ydynt yn byw am wyt.h ncu naw mlynec,ld. On-d. yr eithnad, yn hytraoh na'r rheal, ydyw yr hredl fer hon. Oer, o byrrrtheg i haner can' mlwydd ydyw y mwyaf cy ft red in- Y melyn-o^ mWFJ, neu y "canaries" ydynt yn byw mewn oacitihiwed am o ddwy ar bymtheg i ugain o fiynyddoedd- Eosiaid ydynt yn byw i f- ned yn bum' mlwytiU ar hugain; ac adar duon a choch y berllan dTos ugain mflwydd. Adar y mor, niogys y gwylanod llwydion neu arianaidd, yn gyfctal a'r rhai gwynion, a goir yn byw dros ddeugain mlyn- odd. Ilelwriaeth bluog, mys phesanod a phctris, a fiiasont fyw am lawer o flynyd'd-oedd oni bae am ergydion yr heLiwr- Mae adar doficn yn byw yn llawn mor hen ag adar gwyiltion. Gvvyddis am alarch a fu byw am ddeng mlynedd a thrigain. Oedran hir yn sicr, cn-d aid i'w gym.rnha.ru a'r hyn a geir mewn c-'mvetllau, yn mha rai y ceir elyrch yn byw am dri chan' mlynedd- GwyxJd wyllt a fu byw am bedwar ugain mlynedd, a hwyaden ddof ber- thynol i'r Dr. K,c,aii Ghargct a fu farw, heob un- rhyw arwyddion henaint yn bum' mlwydd ar hugain.

Hanesyn am Hiraethog. Yr amcre-r yma- ovmerodd rihai o l>et.hau mawr ei fywyd le. Aeth I Gymanfa Mon,—nid trwy w,\hO'J.dia.d, ond a,r ga,is Mr Jonee, Treffynon. Nid lla-wor—nid diigon, yn wir o groeeaw a gafedd, a.r y ovntaf. "Yr oedd rhai o hen irodyr yn bur anlioddlawn' rhoddi pregethwr mor ieuanc, ae heb ei ordeinio eto, i bre^ethu mewn eymanfa! Ond Caledifryn oedd yn tnc-friu, ac yr oedd yn rhaid i'w air et ssfyll. Yr oedd wedi cerdded bob oa.m o FoMyn i ljO-neTchymcdd, a go'iwg "vvledrig" anno. T.riga.i un o'r enfW W. Aubrey—taid Meilir Mcn,-ar y pryd yn LAaneirohymedid. Yftr.yriai ei bun yn fod pwysdg; a gecyn,'TOi i GaledSryn am "goiio anfern pre- gevhrtvr go enwog ato ef." Yr oedd i Mr Aubrey amryw Want, yn fwy diwyljiedig na JJn/'I\ocr-yn c!tax" Ajli Secrntcg1, a pihecha/u ielliy, etc. Yr (k-dd eu difigwyliada-u yn uehel. Aetlh HiraetlKig yno. "Yr oedd yn edryb yn Uym a gweiw, ac mewn trweuid c-edd braidd yn a.ngfftleriigoJ. Derbyn-iwyd ef gan Mir-e Auibrev yn lied oeraidd. Dotiiwyd ei i eistedd yn y g-cgin, gan hysbycu ei thad fed Mr Williame wedi anion "Ayw" hen flaenox atynt hwy. Gyfrododd gwr y ty, ac ae-tih o'r periwr i'r gegin; ac eba.i of: "0 ba. ie yr ydyoh ohwi yn dyfod, yr hen wr?" "0 Lani^unan; ond o Foetyn y t'aeit.hum vana." "Llaniiantan! LIe mae hwnw? Yn agoti i Ddinbydh." "Sut fu i cliwi dtdod mor bell oddicartref:" "Gael fy anfon yma dda-rfu i mj gan M.r Jones, Treffynon." NV, -1, 'dees i ohwi ddim end gwne-ud eioh hun mor gvsurus ag y medrweh dhwi, gan eich bod wedi d-yfed; y mae yn ameer i mi fyned i'r gwely. IVOB duiAvcih." "Nog daweh." Yr oedd y mab a'r feipoh yn digwydd clywcd yr ynidtdiddan; ac wedi clywed eniwi fjlanEannn, gofynodd y mal>— "Ydyeh calwi yn gwybod rhywbeih am Gwiiyrn Hir-ae.il/iog, sydd yn byw yn Uarv-amji? "Gwn rywbe:5i," ineddal yritu,u. "Hwyraeui mai ahwi ydr/w o." "Wd, y m.3esit yn deyd hyny." Trodd y brawd at y chw«er, a dywed- odd yn Sacr.neg—nhag iddo ef dde,all-" Hc is Cille of the best pcetw in Walco!" "Indeed!" "Yes, he is! Rlhedcdd y feroh a'r newydd i'w th.1d, yr hwn a deimlai erbyn hyn fod y baicth wedi newid dwy ysgwydd,—»id y diraifer-rfh yn awr cedul maddeu i Galedfrvn am anfon y "gwr Jiwnw" yno, ond maddeu iddo ei hun am y modd yr ymdidygwyd at Hircetiiog! Newid- iodd pobipeih dranioeith. E.r fod Mr Aubrey yn dyfod yaiydig ar ol y prege-thwr i'r maee, aetih ii i'r llwyfaji,—pregethodd mor oleu a grymus nes gadcel y gynulleidfa fel mewn fex- lewyg o syndod ac edmygedd! Enbyn hyn yr oedd ei letywr wrth y Jiwytan yn ei dderbyn— yn ci gymeryd adref yn ei fraich trwy y brif heol, er mwy a i V>a,w b wybod mai yn ei dy ef yr ocdd y fatih brcgeithwr yn flrcf,! ac ar- ddoag,ol-odd y pregethwr ddigon o fawredd i oddef iddo!! Aerh Hiraet.hog ymaitii yn obnwydd ar ol cinia w; ac er i genact dd-yfed i geieao ei gadw dros y Sul, ac i ge-rbyd ei dd.ilyn bruai i La-tiigefn;, jtrefodd ei Ifyddlondeb i bobl ei ofal v fath fol y niynodd gerdded yn ol i FOiyn at y lUl J Dyna efe—mor ath.rylitihigar—mor f^wtfrydig—mor ffyddlon Beth i'w edmygu fwyaf yjKldo nis gwyddoan! Ond ni rvfedda neb fod y fath gyfu.ni.ad o bethau da. wedi dyfod yn un o brif ddynion cea a eihcnedl.—Gadvan, yn y "Genamein" (ein cylehgTaiwni conediacthol).

Ysgol Sirol Ffestiniog. MATER Y TRAI L TEITHIO. Oyfarfu rheolwyr yr ye^ol udhod nos Ferdhetr, o da.n lywyddiaetih Mr Jdihn Lloyd Jones, Y.H. Ystyrdwyd ceisiadau am "bursaries" (traul teithio), rfiai eisieu eu hadnewyddiu ac craiit eisieu rhai o newydd. Y Parch J. Rihydwien Parry a ofynai a oedd angen colli amser i yetyried pob cais wrtho ei hun, ao onid allent ou oymeryd gyda'u gilydd. Mr D. Togid Jones a gredai y dylid ysbyried pob oaie ar ei deilynigdkxl ei hurban, a dywedai fod rhai dan yr argra^sh niad allai ond un o Draiweffyiuydd gael "bureary." Mr Parry a, eylwai yn mholladli fod cani^rgra.pih yn bod o berthynas i'r mater hwn, tia yr oedd yn hoUoJ fe-yrnl. Ni wrtihodwyd c-ais am "bureary" eiiixxl, ac nid oedd "n deh," y gwneid hyny byth. Yr oedkiynit fel rheolwyr yn amcantgyfraf gyda golwg ar y mater hwn, yn ogystal a chyfiogau yr athrawon a tbreuliau e,raill,a,e yn wir eaniateid iddrylit fyned jdros yr amcanigy/rif, ond byddai yn rhaid tyruu i-roewn y flwyddyn ddilynol. Ni Iyddçnrt: hytih yn gwneud ymlhol.iad yn nghyleh amgylohiada-u neb. Amcan y "bursaries" QOdd gorod y plant oedd o'r tuallan i'r Blak-,iitit yn hoilol ar yr un tir a'r rhai oeddynt yn byw yn yrnyl yr yegol. Pasiwyd yn ddilynol adnewydldu yr oil o'r heii rai, ac i ganiatau i dri oroi newyddion, a rhoddi hiuvl i'r clerc a'r pri-fathraw gyda chais o'r Penrhyn oedd heb ddyfod yn rheolaidd, yn ogystal ag achoe arall awgrymid gan M.r D. Tegid Jones. Pasiwyd i fabwy-si-adu yr hyn adroddai yr is- bwyllgorau o berthynas i'r cyflenwad dwfr i'r ysigol; yn ogystal ag o berthynas i adroddiad y j>nfath.raw.

Eisteddfod Fawr Llundain. £ 2000 MEWN GWOBRAU. Mae yn mwriad Eisteddfodwyr Llundain i waxio rihy w dtd'wy fil o bun.a.u air wobra-u ui yr wyl geir yma yn 1909. At hyn bydd treui-a-i ejaiil yn mhell uweiiiaw dwy fil arall fel y bydd rtit: writili dyrfaoedd mawr i dd-od i'r ij er ei gwnoud yn liwyddia-nt. Mac 1 adra.n I' l.yddol ta.n reolaeitih Syr Joim Rhys, fel euJryuyd.i y pwyllgor, a Deis Fawrth diweddaf, pan y n iiywyddu y gwaitih, gobeitiiiai y g .•iir;id y t- tynau mor boblogaidd <g oedd Uwibl. Yn brepeinol yn yr un eyiarfed g'-veiid Mr W. Llewelyn WiiliamiB, AS., is-gadeirydd; Mr Wil- liam Joneii, A.S., Dr. lItLrtwcdl Jones, .-heiu or Nuitfieid; y bcardd Ma.ih,ieth ac Eifed, I-orwcrfl C'sitho, y Fineent, ac eraill, a'r oil wedi trefnu irhaiglemi rnaith, fel 11a cheir pall ar dectynau yn yr adranau t-an eu gofal. SWYDDOGIO YR WYL. Dyma ^wyddogion y gvvahanol bwyllgorau yn .niglyn a'r Li.8teddf(){]: — Pwyllgor CyitrcdincJ: Llywydd, Anglwydd Aberdar, cadeirydd y pwyJi- gor, Mr E. Vjnccb Evona; tiweoryddion, Mri J. Prkihard Jones a John Hinds; yegrifentydd- ion, Mri D. R. Hughes a W. E. Daviee, 20, Wettmiraster, S. W. l'wyllgw Lifiiuyddol. (AideLrydd, Syr John Rhys, ithyd- yeh tun is-gadeuydd, Mr W. Uowelyn VVilliamo, A.S.; ysgritcnydd, Mr T. Hu we Da vies. Pwyll- gor Oerddorol: Gadeirydd, Mrs Mary Da vies; ic-g-ade.irydd, Mr D. L. Thomas, D.P.H.; ysgrif- eimydd, Mr W. Glyn Evans. ?wylJgoo: 'df: Gadeirydtd, Mr GoGtx>mbo John, R.A.; is-gadeir- ydd, Mr J. T. Lewis; yfeg-rifenyddio'i, Mri Cristetpilicr Williaans a J. Kelt Edwards. Pu vi- get:" Arianol: Cadeirydd, y Gwir Amrhyaedduc D. Lby<I George, A.S.; ie-gadeiryad, Mr Richard Roberts, Y.H.; ysgrifenydd, Mr W. Wilkins.

SICK AND TIRED OUT. A Lady's wonderful Cure by DR. CASSEUL'S TABLETS. M'isd E Gutteridge, of 2. Church Row, Bury St- Edmuinds. writts: "I am glad to iiiiorm yooi of the good' Dr. CaKUell's Tab.e'.e liave done me- For ye»urs 1 mover knew what it. was to fee-l well. I uood to get up in the morning feeling sick and tired out, and my stomach Uixxi to turn at tiaia sight of food, I could not eat. and got very wezi,k ib,,iial, and run down, and I spent pounds on Bo-oallod rean.edieti, but ad bo no good. "At last I tried Dr. GaseeH'e Tablet^, and they octeci1 moxvelickwly- I now rise iin the maiming .fee-inii^ well a.nd and1 quite readv for my nik-I& -is, a tthun-g I never used to do I never thought anyt'.hiirug would have done me the good yoiir tablets have, I never felt eo weld and Vitrong, my pxrirsonal appearance is al-i,, mucih improved, and I Have gained six pounds in weight. I oan honeetiy sav Dr- Taihliete have resfcored me to nPaltli onoe more-" Dr, Caesell's Tablets can be got at any ohemMte for ld., and are a perfect remedy for nerve, stotnadh, kddnejy troubiee-

I Llith Die Jones. EISTEDDFOD GWYNEDD. I IIELYNTION PENMAENMAWR A GLAN GONWY- Wei, bobol anwyl, tv<a ni yn cael tywydd cyf- newidiol Haul, gwynt. irwlaw. rhew ac eira— yr oil mewn llai nag: wythinos. Mae yn anliawdd iawn gwybod beth i wisgo ar dywydd fol hyn- Mi rydw i yn e:cr fed Mr Morgan, Comvy. yn falcb iawn o glywed fod y Cymry wedi curo^y Sanson wrth gicio jxji d.roed yn Bristol ddydd Sadwirn. Mi rydw i bron yn sk-r fod y eoepan bach yn. berwi droeodd irwy'r dydd, yn enwedig pan gofiwn foil y ciciwrs C^nr-cg wedi curo y S/l.Cû'OJl a.r eu tir eu hunain. IIELYNTION PENMAENMAWR Mi eis am diro i Penmaenmawr y dydd o r | blacia, ac mi ee i mewn i gy-arfod y Counoil. a dyma lie roedd penaethiaid yr a,rdal yn eistedd wrth y bwrdd, a Mistar W. D- Jones yn gadeir- ydd. Y pwnc o flaen y Council oedd brea-i un o dirolia y Council. Mi rosdd Mistar R- D. Jones yn dadlu nad oedd y break ddim yr ochr iawn i'r drol. Tydw i ddim yn cofio fod 'run o'r aelodau wedi anghytuno ar y pwnc. Vvedi 1 Mistar Jomes orphon hclu'r break* tiechreuodd ddsyd y drefn yn balk iawn am bc-bol y Puist Offis- Dv^vedodd fed ocbol nentref bach fel Gyffin yn gallu poetio llythyrau nyd un-ar-ddeg o'r glocih y nos, ac fod yn rhaid i drigodioo tret bwysig fel Ponimaenmawr bostio eu llythyrau eyii haner awr wedi wynh- Dyna i chi angliyf- iawnder- medti'a fo. Garwin ddeud gair wrth Mistar Jonee yn y fan yma. Nid peiit.r,-& bach ydi Gyffin ond rhan o un o drefydd pwysicaf Gogledd Cytnru. eydd yn meddu Maer a C-hor- plioracith i devrnasu drcptyait. Ar bob cyfrif. Mis.-ar Jones, ewch yn mlaen i dreio cael nian- teision o' bob mat h" i'oh ardlal brydferth, ond peidiweh a g-wneud ihynv trwy wneud cam a thre.f fel ConAvy- Dp. pendorfynol ydi Mistar Jones, a mi rydw i bob 1111100r yn ei edmygu o am hyny- Mi lwyddodd i basio penderfyniad vn galw ar Miatar I.oyd George, sydd wedi t-etie cymaint o gtrikes. i gymeryd! achos p^cstio llythyrau Penfmaemraawr i fyny. ac hefyd i ofvn i Mistar William Jones i Jieipu Mistar Lloyd George. Siawcis gem i na wooa nllw rywbeth ohoni hi Twan. FREE TRADE GLAN CONWY. Yc'iydig wyt.hrrrau yn ol galwais syhv at ang- hyfia.wnder Ý drefn breconc-l v mai ein gwlad ni yn masn-aohu h-efo gwledydd eraill, sef yr hy,n a elwil" yn Fasnach Rydd. taea, fo'n Khydd he'yd- Mi 'roedd yn dd<a gen i weled fod Ldith Die Jones ar y pwnc wedi ateb y dibem, ao fod ein gw.iad yn dechreu deffro, fod ocrn v diwyigiad wedi ei eeinio yn mhentref cfetaw Giar) C-),nww, ao fod y trigolion wedi hel at eu gilydd n-oe Sadwrn diweddaf i ystyried y pwno I dyrys. Mi ddywedodd Mista.r LPE;y Wrigiit mewn a r aeth rynius betha difrifol iawn am eeifyllfa ein gwlad wrth y eyfarfed. Dywedodd fod y bedwe.redd ran o; boblogaefch Prydain Fawr bron a starfio, e«tron,iai<l' vn dwyin ein masnach ni, a'r Germans yn cario ein glo o'r South 1 Ger- many yn barod erbyn dawr adeg rhyfel. Dywed- odd lie'yd fod ejn gwlad yn gorfod dibynu ar d.ruga.redd cfitrcniaid a.m wenit,-i, ac eto. yn wymeb hyn o!L mae Lloyd George yn devd' na fy^ ericed a^wedd fwy lewyrchus ar faenach Prydain Fawr- Wir, mae yn anhawdd deall politics- Mae yn am'/wg i mi fod -na gamgym- eriad mawr yn rhywle. GLO AC AUR. Wedi clywed y petha. hyn, mi 'roedd Maetar Curgeea wedd fironii. Dywedodd y dyla nd roi haiKsr sofren o doll ar bob tutieil o lo a fod yn gywilydd mawr fod ni \n gor.od talu tollau am a'n goods ein liunawi i'n Coloir.es ein hunain- Maanadh Rydd wiricnoddol trwy yr holl fyd oedd o eisio, ac nitj1 mewn enw yn unig- Mi aeth Mistar Hulsc yr boll ffordd o'r Junc- tion i G1 an Conwy i iklcyd wrth y cyfarfod fod Lloegr wedi bildio y llongau mwyaf yn y byd i gario aur Prydain Fawr i ffwrdd o'r wlad yma i America. Mi 'roedkl o yn synu fod Lloyd Geoirge wedi ea.n,iatau y fath *beth. Wir i ohi mae hi yn edryoli yin dywyli arno ni hefo'r Ger- mans yn myn'd a'n glo ni i ffwrdd a'r Ameri- cvinn yn cymeryd yr aur oddiarnom. Toe iawn fydd genym ni ddim taii nao arian i brynu bwyd- EISTEDDFOD LLANDUDNO- Wei, rthoswoh chi, mi 'roeddwn i wedi addo ysg.rifonu tipy 11 yr wyLh.nos yma a.r dcsrynau y gwahanol Eisteddfodau. Cymeiwn Eisteddfod Anniibynwyr Llaindu<ino i ddechreu. Mae y brodyr yma wedi cacl gafael ar envv uwchradd'- oi iawn, eof Eieteddiod Dalaethol Gwynedd. Mae yn SAvnio yn rait dda onid yw ? Gwelaf mai fy hen gyfaill TJew Tegid sydd i feirniadu y fartidoniaeth. ontr eylwaf mai y Wealeyaid Rydd yn eofnogi yr adran iarddonol- Oddieittfbr test-vtn y gadair mae y gwobrwyon eraill i gyd yn cael cu rluoi gan We^vleyaid Llandudno. Mi synais weled fod Cymdeitjhasiaet}} (Sociaiiean) yn <"od i mewn i'r Eisteddfod. Dirgclwch lhvyddiant ein Eisteddfodau ^di fod nhw bob ajmftir yn cadw yn glir o boiitics, ond rwan gwelwn gals yn Llandndno at g^fi.T'lltu Socialism hefo llenvddiaetli. Mae y pwyllgor weui clewis y Parch Gwynfrvn Joinee a Dr. Spinthc,r Janiea i feirniadu v traethodo- Adldefaf fod Smnther a Gwynifryn y ddau- fwyaf teilwng a gaWnog i feirniadu cyetadLeuaoth o'r fath yn y gymydog- aetlh, ond mi faswn yn medd-wl mai Mistar Keir Harde fasa yr awdurdod uchaf ar y pwno yma. beith bynag- I PLANT GO HEN. Yn yr adran gerddorol. gwelaf gyetad'leuaetih fel ihyn :—"Corau plant o 35 i 50, ac o dan 16eg oed." Nid yw yn glir faint ydi oed y plant i fod, ond fod y oorau i fod dan 16eig oed. Mi ailt y pwyllgor orphwys yn dawel fod bron bob cor yn Ngoglcdd' Cymru o dan -16eg oed- Mi fasa gosaJ peth i wyrth tata un o gorau y Gogledd yma, yn medru cadw hdo'u gilydd am 16 mlynedd, ond wir, mac yn rhaid i mi ddwed- yd fod 35 r.eu haner can' niiiynedd' yn oed go; fawr i blant, yn tydio. mewn difri, rwan ? Gwelaf fod "pwyllgor yr Eis'edd.'od yma yn oefnogi talentiau ileol wrth ddewis cad Mistar Oeborne Roberts fel un o'r unawdau i gystadlu anni- Plti na fasa nhw wedi myn'd gam yn mheiUaoh, ac wed'i de-wis darn o waith Mistwr Evans, y Bank. Oi yw cvfansoddiadau Mistar Evans yn ddigon da i Mieta.r Payne eu ohwareu ailhw yn y Pavilion i'r vmw; lwyr yn yr ha: faswn i yn meddwi y basa nhw yn gwneud testvnau oyfaddas 1 Eisteddfodwyr Llandudno yin y gauaf. Mai yna reetr fawr o destynau yn yr adlra.n. gerddorol gyda gwobrwvon yn rhodeg o swilfc i ddeg punt a'r huga;n. Y CRYS NOS. Yn yir adran golfyddyd-ol mai yna wobrwyon am goban 110s, llian bwrdd, sappers, a pbetha cyffolyb- Pedwar swllt "W y wobr a gynygir a ov am grye noe. a syhvaf od'diwrt-h yr amodau fod y eyfancoddiadau baddlngol oil i fod yn eiddo y pwyllgor, ac os na ehyihoeddir hwynt eyn pen tri" nils fe'u dyoiiwciir hwynt i'w hawdwyr ar dderbyniad stamps i dalu eu ciudiad. Mae d lu yn debyg mai yr hyn a olygir oddiwrth yr amod yw y dychwelir y orys nos neu y blippers budd- ugol OS na wisgir hwynt eyn pen tn mis. Am- ser go faith i w eitiad am grys nos, yi.te, mhobol i? Wei. mae yn roit dda gon i weled fod y brod- vr hyn yn gneud ymdrech deilwng i godi Llan- dud'no yn ol i'w eefyll.'a briodol yn y byd Eis- teddfodol. j Y DIWEDDAR JOHN JONES- Mae Llandudno yr wytimos ddiweddaf wedi colli un o'r Eisteddfodwyr mwyaf biaenllaw j trwy farwolaeth Mistar John Jonee- Nid oedd yir nn Cymro mwy gwadkrarol a gwrol na'11 cyfaill. Gwnaeth waith mawr dros ein conedl, > y enwedig gyda'r Eistedd'od. Y fo oedd cad- ciirydd Pwyllgor yr Eisteddfod Genedlaethol yn y flwyda'yn 1896. Dyn prysur a haelionus droe ben cedd o, ac N-n wr boneddig yn ngwir ystyr y gair- Fe deimlir ei gollod yn fawr, Jiid yn unig yn Llandudno, ond mewn llawer eyloh arall- Heddwoh i'w Iwoli. DIC JONES.

Y Merched Croch am Bleidlais. 0 ————— PUMP YN Y DDALFA. Gwnaeth y Suffragettes" ymosodiad ar Downing-street, Llundain, daydd Gwener, mewn cysylltiad a chvfarfod y Cyfrin Gyng- hor, a chaed golygfeydd cyffrous. Yn ys- tod eisteddiad y Cynghor yr oedd drws Rhif 10, Duwning-street, yn cloedig. Oy- merwyd pump o'r merched i'r ddalfa, a de- wisodd yr oil fyned i garchar am dair wyth- nos yn hytrach na chwilio am feichiau i ymddwyn yn dda rlaaguaw.

I Bwrdd y Lienor. (Gan Afalilon.) "t>\l\ïADA {] .JY \1 RD." Wedi eu dethol a'u golygu gan W. Lewis Jones. Ail argraftiad. liangor: Jary.s a Foster. MC.M V II." Ma r yw 'yulf(.!dJlaJ y J\1onwyool1. Onibae iiiii danynt byddai llawer bwlch yn Hen Cymru, ranys bu )nt ac y maent yn gymwy.nasvvyr gwych ir g"«edl- I\¡J(t 0é3 ond deutis neu dri er pan ee. tynWcroesaw cynee i gtinion awen yr Athio Morris Jones—cyfrol a fyr. ei lie ym marddon- iaeth oreu yr oes, ac na daichon yr un craco. t'ir.niad guddio ei glocwdcr a'i lysnafedd na chynyrcliu dim fo haial i'r caniadau a gynwysa. Y mae r gyfrol sydd yn ein llaw yn brawf pell- ech o ddyfalwch dysgawdwr arall o Fon a'i or- tioifedd o gerddi tlysion a seinbex ei wlad. Ad-' waenir yr Athro W. Lewis Jones er's blynyddau lawer iel gwiadgarwr pur ac am.rjdtlawn, oceth ei feddwl a diwyiliedig ei chwaeth. Trwy ei jS- grifcll a'i wefus, bu ddiwyd i ddyddori ac add- ysgu y werin a edwyn mor dda, a t.hrwy y gyfrol hon dyry iddi gynysgaeth wiw a bar hyirydwch i'w phen a'i cbalon. Traethwyd llawer a.nair gan rai digon diwybod (os nad digydwybod hefyd) am Goleg y Brifysgol, Bangor; ond y mae yn rhydd i ni ddatgan na raid i'r Coleg wrth amddiffyniad gwell na r lfaith fod gwyr fel y ddau athro a nodwjd yrAth o T. Mr Williams, y Parc-Ii Thomas Shankland, Mr Ifor Williams, ac eraill, cysylltiol a'r athrofa, trwy lafur ac ymchwil, yn cyflwyno i'r genedl ohd ei Ilea a'i ba-rddas gan ddatguddio'r try6orau sydd yn feddiant iddi. Nis galj u.ndyn amheu Cym- reigdod iach y gwyr hyn, a thra byddont yn nglyn a'r Coleg ofcr yw ceisio darbwyllo neb ei fod yn wrtn neu an-Nghymreig. Cyhoeddwyd yr argraffiad cyntaf o "Ganiadau Cymru" rai blynyddau yn ol. Gwerthwyd 1250 o gopiau ar fyrdcr, ac y mae'r ffaith hon yn brawf o fedr y dctholydd, tellyngdod v gyfrol, a chwaeth uonel ein eydwaadwyr. Disgwyliai liuawe yn aiddgar am yr ail-argrapniad, a diau y bydd ei wert.hiant gyflymed a'r cyntaf. Dydd- orol vw deall fod yn mwriad y cvhoeddwr ddwyn allan argraphiad arall o r gw&itii gyda nodiadau bvricn, cyfaddas i'w ddefnyddio mewn colegau ac ysgolion,—inewn dwy gyfrol yn ol 26 yr un. Ceir goiiud calein cenccJl yu el oha-madau. Dyma'r awenyddiaeth oreu a fedd- Cyfunir ynddynt ei mcddwl aÏ tiheinni-ad- Amlygant ei theithi a'i nodweddion drwy ganrifoedd a-nes- mwytb ei hanes- Heblaw y &Nvivil a deimiir o u okrllcm, darluniant dwf a dadblygiad yr aman Gynnreig, ac am hyny y mae y gyfrol hon yn dryso.iifa o fawr werth- Mae'r gwr a gynyroha ganiad firain, feilui* v bydd yn wiw gan y wClrin ei dygigu a i tiie!ori, nid yn mnig yn gym- wyinasw-r gwyeih i'w wlad, ond hefyd yn emu aiifarwoideb drwy ei waith. O basibl na ddaw anil ganiad o'r fatih i fyny a eafon bcirmadaeth ac y ceir ambell un heb deimlo i ciivfareddl yn g we Jed ynddi aiiil naill, elthr y mae'r gan yn goroeai y bei.rndad am iddi enill eerca ac am fod ei nnwsig yn emaid y genedl. Caniadau folly goir yn v gvfrol hon- Hawdd haeru nad yw poblogrwydd can yn brawf o'i t-heilyngdbd. ae yegatfydd oeir engreipbtiau mynycii o wii-edd hyny- Eitnr rbaid iod g^ve-rtii yn y ga^n a bareU.ir ga-n wx^ifue y bobl o oes i oas, ac eydd megas gwin yn melveu wrth heneiddio- Y da mewn awon yn ogywui] ag enaid sydd yn ddidduirfodedag- Canwyd rhai o r oerddi sydd yn y gjfrol gan- rifoodd yn 01. ac v maernt mor wlithog ac yn rhoddi cymaint hyfryd'wch lieddyw ag enoed. Mwyn iawn ydynt i'r meddwi bbn, ac nidoos gordiul a balm rhagoraoh i'r galon yn nghanol neldrin bywyd. T, CytLiwnocld yr At.hro ei raa t-ol detholydd a golygydd yn da'iamgen. Gymaint goLud fedd Cvmru yn ei cli-anitdati fel nad hawdd oedd dethol ohonynt i gyfrol gymharol fcehan; ac cr o angen rhaid nad oedd gofod i luani,, o gein- ion. credwn. fod caniiKiau anwyjaf y wlad wodi eu cvnwys ynddi- Heblaw hyn y mi.v trefn a dosba.rt;h dyinunol arnynt- Y maent wedi eu gesod yn ol ainiservddiaotih eu hawduron, a di- fyrwoh dyddorol yw cydmaru cynyroawn cyf- nodau o'iwedda.r ag eiddo cyfnodau eraill- Eunged fu'r maes y easglodd y gol. trylen ei fiodau ohono f6J y deetireuodd gyda Gwilym Tew Yn 1450 a daeth agceed at-om a C-eiriog a hunodd "yn nyffryndir lien hryndiau yn lboI. Y mae v "Rhagdraeith" yn em llenyddol o ran a.rdduri a pylwedd- Yn ddillyn a chrvno adol- ygir y maes a nodir arweddau niwyaf arbenig yr awen GyaiLreig fel eu gwelir yn y can- iadau- Am y ca-madau eu hunain afreidiol yw mai aw d adolygydd iddhnt. canys -weithian y U dedfryd yr"oe«=au yn oyhoeddi mai da iawn ydynt, Amlygir gofal a nanylwch mawr yn y "Nodiadau ar yr Awdwyr Ni fynegir gor- miodiaeth am yr un uwenydd' a buwyd yn ddigon doeth i beidio nodi nac edliw; bai. Dylid ba.rnu barddoniaet.h dyn ar wahan i'w fuchedd 06 am farnu o gwbl. Bydd v nodiacDau hyn yn dra gworthfawr. ae y mae'r ilechres yn gyfryw y gall y gonedl yn weddus ymffrostio ynddi- Rhagorol iawn yw y nodiadau ar eiriau a braw- ddegau- Y mae meddwi treiddgar a gioew yr aw(i!wr yn ailwedd «v'n "ager oorau hen par- ,charau." a gwdir eaion ac A-styr llawer gair a HiDeD oedd gyrit yn gudd yn ngoleuini y nod- iadau hyn. 0 ran argra.ph a rhwymiad y mae'r gyfrol deoed ag y gcllid ddymuno, ao yn profi na raid myned hwnt i Glawdd Offa i sidhau crefft. wa-ith celfydd1 a hardd. Ni ddylai bwrdd yr un ca.rtre' nag ast-ell yr un Cvimro fod lieb "Ganiadau Cymru" yn addunn iddyrrt. Ceir hyfrydwoh amheut.hyn yn nghwrnmi y oymdeithion mwynlais nyn. Llon- gvfarcihwn y vcJ. a phawb fu a llaw yn nygiad allan yin 'hoJ a-m gynvsgaeddu y gened'i a tihry- rorfa iiicr forth o geireion mo-r gu-

Nodion o Glip y Gop. GAN WIL Y GWEITHIWR. SYMUD YN MLAEN. Yr wvthnos ddiweddaf. yn Nyserth, bu y Meistriaid F. Ll. JcMiee, Wyddgrug, a Mr Go!- onwv Jones, Prestatyn, wrthi yn egluro Deddf v Daliadau Byehain i Weithwyr v gymvdog- aeth. Yn absenoldeb Mr Charles Thomas, oherwydd afiechyd, cymerwyd y gadair gan Mr R. Lewis. Cafwyd gwrandawiad astud, ac ar gvnygiad a chofnogiad Mr J. Williams, Y.H., a Mr E. D. Williame, builder a chc,ntractor, }>a.siwyd laoidlaii o ddiolchgarwch i'r ddau fon- eddwr am roddi eu gwasaiiaeth yn rhad ac ewyllvsgar i leshad y dosbarth gweithiol. MARWOLAETH. Yn ei phreswylfod, Post Office-terraco, Gallt- melyd, yn ei 81 mlwydd oed, bu farw Mrs Jane Jones, priod Mr James Jones. Yr oedd yr ymadawedig yn ferch i'r hen bregerhwr poblog- aidd, y diweddar Pa.rch Robert Hug'hes, gweini- dog hynod gymeradwv yn mysg y Methodist- iaid Calfinaidd yn Dyserth. Yr oedd hithau yn meddu ar air da yn mysg' y rhai a'i hadwaenenr. Yn ei chladdedigae-th gwasanaethwyd gan y Parch R. R. Hughes, gweinidog, a'r Parch J. Evans Jon0.5. vices- Dv^erth. GWYDDONIAETH. I Yn ei ddarlith ra-t)rol yn Mhrest-atyn, dy- wedodd v Proffeewr Waldstein fod llawer un fudlythrenog ac anwybodus wrth bn-nu ffon neu getyn yn actio gwyddoreg yn ddiarwybod iddo oi hun. Gallwn grodu hyny. canys yr wvth ncs hon tarawrom ar hen fwriwr, yr hwn nas credai y gallai Da^arg^-yr hvsbysu yn mba le Yn v ddacar y gellid darganfod mwnau, am, yn ei dvb ef, mai trvsorau cuddodig ydynt. "All right," meddwn inau, "a fvddwch chwi mor gaaedig a ehaniatau i mi dirio yn eich gardd am blwm?" "I beth," c-bai yntau, "canys gwyr bob un sydd a svnwyr yn ei ben nad oes un wvt-hen o blwm yn rbedeg trwy fv ngvvdd i." "Wcl. gwyddwn hyny yn eithaf da." Ond gwelwch fel yr oedd y cyfaill hwnw yn ceisio anwybyddu gwybodaeth y daeare^wyr, ag yn- tau ei bun &r rsddfa faoh yn actio un o honynt.

Newyddion Dyddorol. TRAETH-ERDDI Y RHYL. Deallir fod Cvnghor Dosbarth 1thvl wedi dod i delerau a Swyddfa v Coed a'r Fforest- ydd yn nghylch meddiant o ran o'r traeth i'w droi yn erddi.- Telir oOp i'r Swvddfa am iddynt olhnig gafael o'u hawl i'r ciwnau a ddiclion fod yno. Nid oes eisieu yn awr ond caniatad Bwrdd Llywodr^th Leol i fenthyca y swm gofvnol i garlo allan yr antur. Y mae y gwaith eisoes wedi ei ddechreu. GWRAIG YN CEISIO LLYTHYR YSGAR. Gerbron ynadon Llandudno, ddydd Llun, dygai Mrs Harriet Hughes, Penrhynside, gyliuddiad o greulondeb pavrhaus yn erbyn ei gwr, a cheisial lythyr ysgar oddiwrtho. Caniatawyd i'r wraig fyw ar walian i'w gwr, ac iddi gael gofal y'pedwar pientyn, y tad i dalu 12s 6c tuagat eu cynaliaeth. DADBLYGU CRICCIETH. Mewn cyfarfod arenig o Gynghor Cric- cieth, nos Lun, penderfynwyd yn unfrydol- geisio deddf feeneddol er cael hawl i ddad- blrgu y dref. Mynegodd y Clerc fod y mesur wedi ei lunio yn gwbl unol a rheolau sefydlog y Senedd. RHYDDID Y WASG YN NGHAER- NARFON. Bu pwyllgor Llyfrgell Rydd Caernarfon nos Wener, yn ystyried cynygiad gan aeloa o Gymdeithas Leol y Fabian, i gyflenwi y llyfrgell bob wythnos a chopi o'r "Clarion. Achlysurodd hyn drafodaeth faith, a myn- egodd amryw aelodau wrthwynebiad i osod y. Papyr ar fyrddau y llyfrgell, Hid ar cyf- rif y golygiadau Sosialaidd a geid ynddo, ond yn ol yr eglurhad a roddent hwy, oher- wydd y dull gwawdus yr oedd wedi ymchin a materion duwinyddol. Y Maer oedd yn y gadair ar y pryd, a gwrthdystiodd yn gryf yn^rbj-n v fath arddangosiad o vsbryd annnyoddefol. Y diwedd fu i fwyafrif bleid- leisio yn erbyn derbyn y cynyg. Y DIFFYNYDD HAPUS. Yn Llys Man-ddyledion Bangor, ddydd Llun, ceid dyn o Felinheli wedi ei wysio gan ffirm o Leicester. Ni ymddangosodd yr er- lynwyr, ac ni chynrychiolid hwy. Taflodd y Barnwr Moss yr achos allan, yna, gan gyfarch y diffj-nydd, meddai, "O ba le vr ydych yn dodr" Y Diffynydd: "0 Boith- dinorwig." Y Barnwr: "taint gostiodd i chwi ddod yma r" Y Diffynydd: Cerdded ddarfu mi." Y Barnwr: "Yr wyf am ganiatau 3B i'r dyn hwn am ei dditvrnod." Cerddodd y diffynydd allan o'r ITys yu hapus. HAWL AM FRATHIAD CI. Yn Llys Sirol Bangor, ddydd Llun, rhoes y Barnwr Moss ddy larniad yn y cynghaws a wrandawyd yn y llys bia'eiiorol pan hawl- iai Miss Williams, Tregarth, 50p o iawn am niweidiau yr honid a wnaed iddi gan gi eiddo Miss Roberts, o'r un lie. Rlioed dy- farniad o du'r diffynydd, ond archwyd i'r ddwyblaid dalu bob un ei chostau. CARCHARU GWR A GWRAIG. Nos Sadwrn yr oedd Ellen Lloyd mor feddw yn Ngwrecsam fel v bu raid myned a hi i'r ddalfa. Ar ei ffordd yno daetii Dan- iel, ei gwr, i'r golwg, a eheisiodd gael ei wraig o grafangau'r heddgeidwaid.; Cy- huddwyd y ddau yn yr ynadlys ddydd UUll am droseddu, a chafodd Daniel ei garcharu am fis ac Ellen am bythefnos. MODUR GOR-GYFLYM. Rhoed dinn o 20s a'r costau ar Eustace Brookes Lorraine, Llundaiu, gan ynadon Llandudno, ddydd Llun, am iudo deithio yn ei iodur trwy brif lieol Llandudno yn oi cyfiymder o 20s i 3U milidir yr awr. Cwyn- at y dittynydd nad oedd y rhyDuddion i tod- Urion yn ddigon eglur yn y dref, a chytun- ai Mr Jelf Petit, un o'r ynadon, ag et.

Y Briodas a Ohiriwyd. CYNGHAWS YN LLYS BANGOR. Gerbrcri y Barnwr Moss, yn LJys Sired Ban- gor. ddydd Llun, gwramtawyd cvngiiawe a ddygai Mr Robent Bruce haynes, Reigate, Surrey, yn hawlio gan Mr D. G- Dayes, oyi- reithiwr, Bethesda, eof rest rydd priodiasau yr ardai, y ewm o 6p fel iawn otierwydd esgeulus- dra a ditfyg trwy iddo fethu bod yn breseiial yn niliriodas yr erlynydd, gaai aealvw > ei go- hiriad- Addefooki yr erlynydd pe buas-ai -y oofiestrydd yn bresenoi na eiiid inyned yn mlaen a'r briodas* oherwydd nad oedd pa-pyrau neillduol ar gael. Tystiodd M. 0. Eva/is, brawd-\n-nginfraith yr erlynydd, na ddywedodd wrth y cof reetr ydd mai trwy drwydded yr oedd y briodas i fod- Mr llioriitoei Jonee, ar ran Mr D. G- Da vies- a sylwodd fod y c'ylhawo; yn ddirym -hyd yn nod ar dystiolaetn yr erlynydd ei'Jhun. Ni es- geulusodd Mr Davie6 ddim a ddylftsid ei wneud Rhoee y diffynydd dyetiolaeth ar ei ran ei hun ac atogwyd ef gan Mr W. IPuw Rowland, y oofresbrydd arolygol, a Mr Twifj^e Ellis, y d i rwy-gof restrycW • "DIM BAI 0 GWBL AR Y COFRESTRYDD" Y Barnwr. ar ol gwrando'r holl dystion, a sylwodd Y mae hwn- yn ddagwyd-diad tra go- fidus- Ond-hyd yn nod ar <lysJo«laeth yr er- iynydd ei bun yr wyf ym rhwym 0 oklweyd na tiiiybiaf fod y bai lleiat ar y oofreetrydd. Yr unig berson na chytunai a'r c^frestrydd ydúedd Morris Owen Evans, yr hwn a dyotiodd i'r eoi- restrj-dd ei hAisbysu fod pobpc<th yn iawn- Diau idob ddweyd hyn, ond dywedoiid hefyd wrtih Evans 0t3 oedd y partion yn byw. mews ardal- oedd g-wahanod yr oedd rnybuddion gwahanol yn angenrheidiol. Ymddengye i mi yn anhygoel i foneddwr o hir brofiad Mr Da vies—ac Vr wyf wedd inyllod i'r aoiios hwn yn dra manwl am fod Mr Daviea yn ewyddog eyhoeddue, ac nad yw and iawn iddo gael ei gwbl gyfiawnhau— fedru gwneud v fath gamgymonad. Y mae yn ganigy rnciria< 1 tra gofidms ar jan rhywun. ond nid oainig-ymeriadl y ootfrest.rydd moiiono« ac ar dealvngdod vir achos rhaid rhocMi dyfarniad o blaid y diffynydd-

Brawdlys Mon. Y BARNWR AR WAHANOL DROSEDD- WYR. Y TY-DORIAD HONEDIG YN NGHAER- GYBI. Cynhaliwyd Brawdlys Mon ddydd Mawrth, gerbron y Barnwr Bray, yr hwn wrth anerch yr uchel-reithwyr a sylwodd ar y gwahanol ddoe- barthiada.u o droeeddwyr a ddygid gerbron y llysoedd a dyledswydd ynadon. Gyda golwg ar hen droseddwyr goreu po fwyaf y gwahenid hwy oddiwrth craili. Os digwyddai dyn syrthio unwaith, ac y tystid iddo ymdrechu byw yn well, er iddo dori'r gyfraith eilwaith, dylid tos- turio wrtho a pheidio ei goebi yn drwm. Ceid eraill a droseddent tra mewn diod, ac er fod meddwdod yn ychwanegu at y trosedd mewn gwirionedd ni ddn-lid edrych ar y cyfryw fel yn ddiobaith. Credai y gallai yr ynadon gyflawui gwaith da trwy ddirymu y t.a..farnau isel a bych- ain. Yr oedd y troseddwr icuanc a'r sawl dros- eddai am y tro eyntaf yn galw am ystyriaeth fanwl. Un o amcanion y Ddeddf newydd ar gyfer troseddwyr ar brawf oedd rhoddi math o goeb neu ffurf o ddisgyblaeth heb anfo.n y tros- eddwr i garchar. Cymbellai yr ynadon i roddi'r ddeddf hon mewn gweithrediad anded ag y bernid yn fuddiol. Dibynai llawer ar y sw-ydd- og a benodid dan y ddeddf, ac ofnai y caent drafferth i ddewis y dvn mwyaf cymhwys.

Y DIWEDDAIt DWiiNAI GYFFREDINOL. Amlygodd yr Uchel-Reithvvyr drwy y Milwriad Hampton Lewie cu gofid am farwolaeth y Twr- nai Cyffredinol. Talodd y Barnwr Bray deyrnged ucncl i gymeriad a galluoc-dd Syr Lawson Walton, ac ar ran y largyfeltiilwr siar- r adodd Mr R. A. Griffith i'r un perwyl.

Y TY-DORIAD YN NGHAERGYBI. R. Martin (48). llafurwr. a gyhuddwyd o dori i dy W. Shdton, ger Caergybi, a ilaurata oddi- yno nwyddau neillduol. Eilynid gan Mr R. A. Griffith (yn cael ei gyfarwyddo pen Mr T. R. Evans). Nid oedd neb yn amddiffyn y cyhuddettig, yr hwn a wadai ei euogrwydd ar y cvhuddiad eyntaf, ond a'i haddefodd yn yr ail. Mewn atebiad i'r Barnwr, sylwodd yr Arolyg- ydd Prothero fod Martin hyd ddeunaw mis yn 01, pall y (!clucucdd ddiota, yn meddu eymcr- ifui rhagv>rol. Rhoddai y Parch J. Wyn.ne Jones, oapian carchar Caernarfon, hefyd dystiol- aeth i gymeriad uchel Ma.rtin yn y' gorphenol. Rhwymwyd y cyhuddeiK dan Ddeddf y Troe- eddwyr Cyntaf, a chynghorwyd ef g&n y.-Barnwr i roddi heibio'r ddiod. i

•» -t.n DAL DYFRGI.—Yr wythnos ddiweddaf, ar ol helfs. galed, daliwyd dyfrgi braf aT lanau llyn Bodorgan. Mesura yr anifail o'i bey; i'w gynffon bedair troedfedd, a phwvsa 24 pwys., Mae yn awr yn ngofal Mr John Ii r&IlC:\6.thwrt 105, High-street, Bangor, ,w. .1!

Bywyd y Pentref. DARUTH DDYDDOROL. Dyna destyn dewkol Mr William George, o finua Cyiu'it-:ti!:is Genedlaethoi Gymreig Man- oeinion, a dywedodd fod bywyd "Cymru yn di- bynu ar lwyddiant bywyd y pentre. Mae ta-rddiad, nerth, a ffyddlondeb y bywyd Cymreig i'w goci yno, ac felly yn un 1-heswm diot wneud y tescvn yn ddyddorcl: ac awgrymiad oddiar ty I wa<id.efh fod bywyd y pentre mewn perygi nododd y testyn. Û8 OES rhai o nodwcddion cin c-enedl yn colli, mae ein hunaniacth fel 1 cenedl mewn perygi. Cymer cyfnewidiad graddol le yn Nghymru, oblegid lleihaodd pob- ir^aeth amaethyddol y wlad 30 y cant rhwng ac 1891, tra. mae pobioigaet-h Cymru [Yfan wedi cYLyûdu 52 y caaii yn yr un adeg. Y rhesvM.n njas/naohcl tros. hyn yw fod trefn amaeth- ydclol wedi newid, a'r rihe^wm cymdcithaeol ydyw v duedd gryfach mcwn pobi i gasgla at .a gilylc.ii aL awyddu am yni a bywiogrwydd Iref- oJ. Maer penttre yn myn"d yn b-vwicacih ac yn treioii. Mae'n dre i'r wlad, ac yn ",ad i'r dref; man oanol yw, neu rywbe-th cynrychiol- iauoi o fywyd y die. Yn unol a dosbarthiad amryw, ceir mai gwahano-I harifod, nn pentref ydyw melin, llan, tafarn, eiop, gdaiJ, ty'x crydd, a gweitlidy'r eaer. Disgrifiodd Mr George bentre Llanyatumdwy gyda manylder ar- lunydd, a ohymhwysodd y lie fel patrwm o bem- tre Cymreig. Wrth son am yr v6gol,_ eyfeiriodd fed mwy wedi ei ysgrifenu er fywyd y pientyn yn vstod y 50 mlynedd diweddaf iiag a wnaed yn y 500 mlynedd cyn hyny. Dengys hyn mai y broblem benaf i'w eetlo yw bywyd y pientyn. Sylwodd y darlithydd mewn rhan helaefch o'i anerehiad a.r ohwareuon plant, ac enwodd 40 o bonyn-t, y rhai arferid yn y pentre y magwyd ef ynddo. Dywedodd fod iianfodion cymeriad plant yn cael eu dadblygu trwy eu chwareuon. Yr oedd yr hen ehwareuon yn llawn o waha.nol nodweddion, oherwydd (1) eu harnrywiaerh, (2) tymheredd, (3) graddoldeb. Yr oedd gan yr hen Gymry amirvwiaeth mawr yn eu pedaa: ea.mp ar hugain, ac felly yn y chwa.reuon ar- feredig yn nyddiau cin ple-ntyndod. Eglurwyd rhai o honynt gan Mr George vn ddoniol, megie e;iwrareu trocll, ac yr oedd ganddo degan baob i'w ddeffin-io, tarddai y chwa.reu hwn oddiar yt yetvnaietii fod yn ofynol i bob mereh er's taJwn. from gweithio trocll cyn bod yn deilwng t briodi. I thai enwi mun n-a'i modd );.a'j 'niadrc, dd heb ei medru." Yr oedd un math o chwareu yn lloergan lleuad, a byddai raid j bawb ond un vmguddio, ab chnid- "Llygoden lwyd, lwyd, Lie bynag yr wyd, Ynignddia'n ffabt, ffast, Rihag ofn it' gael cac-t." Y "oas.t" oedd gorfodi'r ymguddiwr i gario'r ymcrhwiJiwr 06 ffeixidiai ei loobes. Wrth eon am xaddoldeb y ohwareuon, crybwyllodd am gel- fyddyd y ohwareu yn cyfateb i'r cod. Tipyn o beth oedd gwneud Jac y Lantar o feiperi; yr oedd yn rhaid anturio i gae i gyrahu un ar y deobreu, ai ohvliellu yn wvneb o ddychryn ar oJ rhoddi canwyll oleu ynddi. Hefyd gwaith Uwraiii oedd gwneud cap pabwyr (cap cornicyll y Deheudir). Dangoeodd Mr George ddariun o'r cap hwn wedi el baentio gan ei nith facii Olwen LI wyd. Oddiwrth y ohwareuon a bywyd y plant, eodwyd gwersi fod angen dy&gu yr awdurdodau 1 beidio esgeuluso cadw y ohwar- euon oened'lacthol mae perygi eu bod yO deohreu myne-d ar goll. Y." BcI-ytbon."

Y Parch. G. Hartwell Jones, D.D. GYRFA DDISGLAER. Da ftcnym weled fod y Parch G. Hartwell Jones, rheitiior Nuffield, Surrey, wedi cnitt gnadd y D.D. yn Mhrifyego-l Rhydyeben. Y pynciau yr YE-grifc-nodd arnvnt oedd: "The Hebrew Doctrine of immortality in the light of ethnic religiorifc; (2) "The Hebrew doctrine of sacrifice in the light of ethnic religions." A' thystiai yr arholwyr fod ci bapyrau yn profi fod Mr Jones yn ddiwinydd o'r rher,g flacnaf. Y mae Mr Jonee yn un o Gymry mwyaJ dyeg- edig ei oee. Nid rhyfedd fod ei ddoniau mOl: ddiifiglaer pan gofir ei acriau, y nhai sydd fd y cajilyn:— Ei dad oedd y Parch Edward Jonee, yr hwn a. fu yn offeiriad olynol y:n Nantglyn (lie ganwyd Ha-rtwell), wedyn yn Llanfaircaereinion a Liun- Tbaiadr-ym-Moohnant, ac yn y lie olaf y ba farw, yn fuan ar ol golygu argraphiad o Goronwy Owen, ac yegrifenu rhagymadrodd rhagorol i'r cyfryw. Mab oedd y Paroh Ed- wa.rd Jones i'r arg raff ydd adnabyddue John Jones (Pyll), Llanrwgt, enw yr hwn oedd ar holl gerddi ein hieuenotyd. Cyhoeddodd Pyll amryw lyfrau gwerchfawr, yn eu mvsg vr ax- graffiad a nodwyd o Goronwy. Owen., Caniadau Caledfryn, eto. Pyll drachefn oedd fab i .3a, Ishmael Daifydd o Drefnw—yntau hefvd yn hon gyhoeddwr llyfrau a pbamffiedau yn'ci ddvdd. Ishmael Dafydd oedd fab i Dafydd Jonee (Dewi Fardd), o Drefriw, cyhoeoddwr a chasglvdd y "Blodeugerdd," y "Cydym«it.h Diddan," JLC am- ryw iyifrau poblogaidd o'r faah. Efe a brynodd y wasg a gododd Leiwyg Mor us yn Ngbaergybi, a^ dyna yn ddiau ei ddeohreuad' fel argraffvd<i Yr oedd Lewvs Morus, fel eraill, vn ~fwv cbwannog i rwgnadh at waith eraill 1J gwnoe-ud dim ei hun; a dywedai mewn Uythyr at v Prydydd Hir, fod Dewi Fardd "wedi llofruddii llyfr da trwy roddi ynddo weitbiau y penbvl- iaid mwyaf yn y greadigaoth." Ond bu yr hen arg,mff,ydd carbwl a gwladaidd o fawr wasanaetb i lenyddiaeth ar 01 y cwbl. "Dafydd Jonee, Myfyriwr yr ben bethau," y geilw ei hun yn un 01 lyfrau. Nid yn ami y ceir pum' eerthodL aeth o leraorion fel byn yn dilyn eu gilydd, a pibob oenbedlaeth yn gwella wrth fyraed yn mlaen.Y Brytbon." J

PABELL YR WYL. By dd pavilion Eie-teddfod Llangolien yn ooetio tua 1400p, a disgwylir rhyw gymaint at y draai oddiwrtii gvfarfodydd eraill a. gyniielir ynddo. Mae y Me4liodi6tiaid eisoes wedi ei logi i g /riai eu cvnianfa ganu ynddo.

FOR HIGH-CLASS BOOTS & SHOES „ Of English and Foreign Manufacture. Perfect in Design CCr Shape and F NONE CAN ™E SOLE AGENTS in Col wyn Bay for the S4A yr Celebrated 44 K" yr" LOTUS and 44 QUEEN BOOTS & SHOES. B.V. SAUCE IS MAGICAL IN ITS EFFECTS. PURNELL, WEBB & CO., LTD., BRISTOL *—-—- —< AMERICAN STOVES. rl,li iot Save Half your CoaJt and Cuie your binoky Ciumoeys. Send lor. CATALOQUB (free) of £ t«vee to burtt Coal, Coke, Wood, Oil, lias. &c. Farme.re' Boilers, BaUt Geysers ana Hot Water Apparatus. Meaiion the Pioneer Wit. pQQg £ CO., American Stove Stores. 52, QUEEN VICTORIA ST., LOKDON. E C PERFECT I NEDICI I#E PERFECT .f KEDICINE.S^ p For Indigestion, Anaemia, Liver Complaint V f Biliousness, JOHNSON'S CHINESE WLLS, I I lj\\ per box, »re the beat. For Blood Poison, I I InHamrnation, Varicose Veins, Erys'meJat. Bad M fe Legs, JOHNSON'S XX OILS. Hi. is M, ewre. Advice free. BOOK FOR MARRIED WOMEN. r|\HOUSANDS of Womenhan written tbat it JL is the best Book they have ever read, atuf recommend it to their friends. The contents ot the finst and of the thirteenth chapte "everx Wotnan should know. 175,000 copies of this Book have already been eoid. It is sent poet free. in envelope. for Postal Order, Is 2d. bu DR. T. R. ALLINSON. 67 Room. 4, SpauMb* Qiaos, Maachest^r^qoaiw, Londoa, MC, -j*

GOLVGiDD CYMREIG, Sw.yddfm'r "Pioneer."

Y TRAETIIODYDD. Cynwysiad! rhryn lonawr, 1908:—Shelley, gan Mr E- Morgan Hump'ireyns, Caernar- ion; O'r Dyfnder- (barddoniaetb), gaai De Profundi^; YEgrifJy.frau y Mornsiaid, gan y Parcih O. Gaianydd Willi an. P. Roe Wen; Enwogion Eifionydd, gan Glaslyn; Cy-fi-iii- iaeth, gan y Paroh W. Hobey, Caernarfon; Amgyiichedd, gan Garmon; Cynghor Nioea, ga:n y Paroll W. M. Jont«, I^erpwl; Byd y Blodau, gan Mr T. Jones, Penbryn; Oiyoh, au'r Nadolig. gan Mr Henry Williame, Caernar'on; Nodion Llenyddol a Duwin- ydfcioi- Gweilir oddiwrth y cynwvaiad uchod gyfoeth- oced yw rhifyn lonawr. Mae Lie nor ion gwych yn worth eu oadwr pan eu oeffar, 3. dyna'r aur- reol ddaw'n amlwg yn y rheetr uchod- Lhvydd- odd y Gol. tryien i ddenu ysgrilenwyr meddlyl- gar a mirain i ioewi bri yr lien gylohgrawn hybaxoh, ae ni ddaw diflasdod wrth ddarllen yn y naill rifvn ar ol y Hall ffrwyth my fyr yr un ilenorion <Ss bydd yr ansawdd yn aruchel- Nid yw nowvcSdiaduraeth yn morwiu dim ar gyn- eddfau na obwaeth Mr MorgSn Humpiha-eys- Glir yw Jlygad ei feddwl i ganiod y prydferth a'r detho^edig. ac y mae ed ys-grif ar athrylith feiddgar Shelley yn agor ldyga-id eraill i w-eled ceinder ac i ddeall oenadw.ri v bardd Seisnig- Ceir "De Profundis" yn plymio dyfnderau ei enaid ei bun a cheir naw6 a nerth yn ei awen. c Par ha Gaianydd yn ddyfal uwohben ysgrif- lyftrau y Morri«aid, a dwg ami ffaith ddydd1- oroi i sylw. Arddu<ll_ Gymneig gref a hysam yw prif nodwedd ysgrif GlapJyn—maen frith o ymadroddion mirain heb arlliw mureendod arn_ ynt. Athronydda y Paroli W. Hobley a Gar- mon bvneiau a hawliawt sylw, a cheir grym a grae.n ar y ddwy orthygl foddyJg-ir- Yegrifen- wyd Mawer ar "Gyng'hor ioca,1' ond darllenir eylwadau y P&ch W- M. Jones gyda bias. Coir tlysni a phe>rairoigledd a bar hyfrydwen wrth i'r meddw;) hamddena gyda Mr T- Jones yn "Myd y Wodiu." Melus yw telyneg lie-try Wi.I:iams-mre tine y clyohau per ynddi- Da gc-in-in groc&awu y "Ncd'ion Llenyddol a Duw- inyddcl"-no:hy«'d,!i,lI¡) anhebgt^r y cj'lchprawn crioed. ac M nad yw rhai oibonynt yn gymihesur a phwvagrwydd rliai cy-rolau g-ant sylw maent, yn felrniadaeth d-?g ar eu hansawdd.