Y Negesydd

A "Ft W. YR YSGOL GANOJT'RADDOL-cynhaliwyd cyfarfod o'r Llywodraethw\>rr ar yr zil cyfisol. Dr. Charles Williams, Heng^'™> yn y gadair. Penderfynwyd yn ngwyneb cynyaj'' Yr ysgolorion i chwanegu athraw cynorthwyol 11 ysgol. Penodwyd aelodau i gyfarfod aelodau y Cynghor Dosbarth gyda'r amcan o ddyfod i delerau am bryniad tir i adeiladu yr YsSo arno. CYNGHOR DOSBARTH TREFOL.—Mr. H. Wynne Williama, yn y gadair am y tro. Penderfynwyd galw ar ymddiriedolwyr y Porthladd i dalu am oleuo y cei. Nid oedd bill wedi ei anfon iddynt am oleuo ers pedair neubummlynedd. Mr. J. Richards a ddywedodd eu bod yn foddlon i dalu am y presenol, beth bynag am yr ol-ddyled. Nid oedd llawer o hyny yn cael ei wneyd yn y dref yn awr. Di- bynai pa fodd y dynesid at yr ymddiriedolwyr. Hysbysodd yr arolygydd fod Pwyllgor y Llwybrau wedi gwneyd adrodd-iad helaeth o'r llwybrau a ddygid i sylw yn y cyfarfod nesaf.

Jldgoftort ant Morris, GAN Y PAROJI. EVAN JONES, CAERNARFON. XVIII. Fel yr ydys yn cofio, mater mawr etholiad cyffredlllol 1868, oedd Dadgysylltiad a Dadwaddoliad yr Eglwys Sefydledig yn yr Iwerddon. Yn ystod yr etholiad, ryw nos- waith, cynelid cyfarfod mawr i gefnogi yr yingeisydd Rhyddfrydig yng nghapel y Wesleyaid yng Nghorris. Yr oedd Rehoboth y pryd hwnw ar lawr. Yr oeddwn inau i gymeryd rhan yn y cyfarfod. Erbyn myned i mewn yr oedd y Capel eang, yn orlawn—pob man mor dyned a phenwaig yn yr halen a phwy welwn yn eistedd yn y set fawr, yn uniongyrchol gyferbyn a'r llwyfan-oblegyd llwyfan oedd yr areithle yn Shilo-ond Mr. Evans, y ficer, wedi hyny y Canon Evans, D.D. Synais yn aruthr, ac yr oedd pawb wedi synu yn gyffelyb; ac yn barod i ofyn, Beth sydd yn bod ? Oblegyd ni welais ef byth, na chynt na chwedi mewn lie addoliad Ymneiliduol. Yr oedd y Canon Evans, yn ddyn hardd iawn. Safai yn y man lleiaf ddwy lath o daldra, ac yr oedd yn syth fel y ffon. Yr oedd ei gorff yn lluniaidd a chymesur, yn tueddu at fod yn drwchus. Yr oedd yn wridcoch a theg yr olwg, gyda dau lygad gleision yn dawnsio ar don y croen, yn ar- ddangos fod ei ddawn yn barod ac yn llawn. Llithrai ei dalcen yn hytrach yn ol, ond dangosai y genau rym a chadernid anysgog- adwy. Meddai lais nerthol a pheraidd, ac yr oedd ei holl ysgogiadau yn urddasol ac awdurdodol. Eisteddai yn llonydd fel blaenor yn y set fawr, a phawb yn ymholi beth oedd ganddo mewn golwg wrth.ddyfod i mewn. Daeth fy nhro inau i lefaru. Wrth ar- eithio yn gyffredin ni fydd genyf ddim yn neillduol wedi ei ragbarotoi, gan ymddir- ied i'r hyn a roddir i mi ar y pryd, a hyny oherwydd fy mod, ar y cyfan, yn medru meddwl yn well ar fy nhraed. Y noson hono, modd bynag, yr oedd yn wahanol. Yr oeddwn wedi ysgrifenu yn weddol ofalus y rhanau arweiniol i'm hanerchiad, yn nghyd ag amlinelliad lied gyflawn o'r llwybr yr oeddwn yn bwriadu ei gymeryd. Dywedwn yn bendant, pa beth bynag a fwriadwn ei ddweyd y noswaith hono, nad oeddwn yn bwriadu dweyd dim am yr Eglwys Sefydledig fel sefydliad crefyddol, na chyfeirio mewn un modd at yr Eglwys yng Nghymru. Yna traethais mor groyw a diarswyd ag arferol ar yr Eglwys Wyddelig, gan deimlo fod yr ystyriaeth sicr fod genyf un o leiaf yn mysg fy ngwranda- wyr y noswaith hono eisieu ei argyhoeddi yn rhoddi min ychwanegol ar fy ymadroddion. Hyny fu. Gwrandawai y Canon yn astud ac nid yn anfoddhaol. Ar ddiwedd y cyfar- fod, modd bynag, cyfododd yn bwyllog ar ei draed. Cafodd y gwrandawiad mwyaf astud, a gwnaeth rai sylwadau ar yr etholiad, ac ar yr hyn a wrandawsai y noswaith hono. Sylwai mai ein hamcan mawr oedd ceisio cael allan y gwirionedd; mai un o'r ffyrdd mwyaf effeithiol tuag at hyny ydyw i wahanol bleidiau osod gwahanol agweddau materion mewn dadl gerbron fod materion pwysig ar y pryd gerbron y wlad, yn enwedig Dadgysylltiad a Dadwaddoliad yr Eglwys ei bod y pryd hwnw yn ddechreu y gauaf yng Nghorris, ac na byddai yn un niwed pe byddai iddo ef a minau gymeryd y mater mewn llaw, a chael dadl dymherus arno. Cyn eistedd i lawr cymerai gyfle i gyhoeddi y byddai yn gwneyd sylwadau ar fy araeth, ac ar y pwnc mewn dadl, yn yr Ysgoldy Oenedlaethol yn nihen y pythefnos. Adrodd- ai hanesyn, fod gan ryw ddyn goes ager, I mai y fath ydoedd ei thuedd at fyned yn ei blaen fel na wyddai yn y byd pa le i stopio, ac awgrymai y gallai y goes ager ddyfod i'r golwg yn ein dadl ninau; ac o'i ran ef,-ei fod yn barod i'w dwyn rhagddi hyd ddechreu haf." Parodd y fath challenge anisgwyliadwv o gyfeiriad mor uchel, syndod a dychryn anesgrifiadwy ynof ar y pryd. Meddyliwn' fy mod eisoes wedi gwneuthur yn ddigon eglur yn nechreu fy araeth nad oedd arnaf ddim awydd i dynu y cleddyf yn erbyn yr Eglwys yng Nghymru y byddai i ddadl o'r fath ymyryd a fy llafur bugeiliol yn y lie y gosodai yr ardaloedd am dymhor o leiaf yn mhenau eu gilydd; ac yn enwedig y byddai y beilchion Methodistaidd o Dan hyd Beersheba, am fy lladd o herwydd fy meiddgarwch yn gwrthwynebu Eglwys Loegr. Ond nis gallwn ffoi. Gan i'r Ficer daflu y fanog i lawr, teimlwn yn ddyled- swydd arnaf wneyd fy ngoreu. A apeliaist ti at Cesar, at Cesar y cai di fyned." Gall swllt ar y llygad guddio yr haul; ac nid gormod yw dweyd, yn yr ardaloedd hyny, fod hyd yn nod bwysigrwydd a chanlyniadau yr etholiad, wedi rhoddi lie ar y pryd i WY bwysigrwydd a chanlyniadau yr hyn a olwid yn briodol yn Ddadl Corris.

TALYBONT. LLYS YR HEDDGEIDWAID.—Cynhaliwyd y Llys misol Dydd Iau, gerbron J. M. Davies, a J. Francis, Ysw. Dirwywyd John Andrew o Is. a'r costau am adael ei geffyl yn rhydd ar y ffordd fawr a Thomas Griffiths, Talybont o 5s. a'r costau, am feddwdod ar y ffordd ger Talybont ar y 12 fed o Medi. Pasiwyd rhestr y rheithwyr perthynol i'r gwahanol blwyfi yn y cylch.

GARTHBEIBIO A'R CYLCH- OEDD. Yn ddiweddar gwnaeth larll Powys, wledd o de yn Llymmystyn i blant yr ysgolion Sul a dyddiol, y lleoedd canlynol, sef, ysgolion Llanerfyl, Llangadfau, a Garthbeibio, a thrwy gyfarfyddiad y gwhanol ysgolion yna, fe ddaeth tyrfa liosog ynghyd, a gweinydd- wyd gan y boneddigesau canlynol, sef, Mrs, a Miss Addie, Mrs. Lloyd, a Mrs. Black, ynghyd ag'eraill. Hefyd gan y boneddigion canlynol, Iarll Powys, Mr. Addie a'r mab, ynghyd ag eraill, a threuliwyd gweddiU y dydd mewn gwahanol chwareuon difyrus ac yn ei plith danfonwyd awyrenau i fynu. Yn ddiweddaf galwodd Mr. S. Reed, U.H., Llanerfyl, ar y rhai oedd yn bresenol i roddi diolchgarwch i Iarll Powys, am ei garedig- rwydd iddynt yr hyn a wnaed gyda'r brwdfrydedd mwyaf. CYNGHOR PLWYF.—Cyfarfyddodd Cyng- hor y Plwyf a enwir uchod, i ddewis Cadeir- ydd newydd, ac fe ddewiswyd un o'i plith ei hunain, sef, Mr. D. Ellis, Pennant, Twrch. Ychydig o waith y mae y Cynghor wedi ei wneud ond y mae wedi gwario cryn dipyn o arian, os na wnaiff ef fwy o waith yn y dyfodol, a gwario llai o arian ni byddai waeth i'r Plwyf hwn hebddo.

CORRIS. ByddCranogwen yn darlithio yR Esgairgeil- iognos Wener nesaf, ar £ Ddoethineb Pethau Bychain;' yn pregethu yno y Sabboth nesaf am 10 a 6, o'r gloch; ac am 2 o'r gloch, y prydnawn yn Rehoboth, Corris. MARWOEAETH SYDYN.—Cyffrowyd trigol- ion y lie hwn gan y newydd am farwolaeth sydyn Mr. W. R. Williams, Brynderwen, Corris. Ymddengys fod Mr. Williams wedi myned prydnawn dydd Sadwrn diweddaf i Towyn am dro. Dychwelodd i Machynlleth gyda'r trentua chwarter i saith, a cherddodd yn nghwmpeini ei ferch a chyfaill iddo at orsaf rheiltfordd Corris. a thra yn dynesu at yr orsaf, heb rybudd na dweyd gair, syrthiodd i lawr, ni dderbyniodd niwed oddiwrth hyny, ond bu farw yn y fan, o glefyd y galon oddiwrth yr hyn yr oedd yn dioddef ers amser. Gan fod ei ferch gydap- ef ar y pryd, gellir barnu y trallod ar gofid a barwyd iddi gan ei farwolaeth sydyn, or nad oedd yn annisgwyliadwy i'w feddyg. Cludwyd ef i fynu gyda'r tren hwyr i'w breswylfod. Ei oedran oedd61ain mlwydd, a gadawodd dri mab a-merch a pherthynasau eraill i alaru ar ei ol. Brodor o Ffestiniog ydoedd Mr. Williams, a daeth i Gorris yn glerc ac arolygydd. llechi dan gwmni chwarel Braichgoch, 27ain, mlynedd yn ol, a llanwodd y swyddi hyn hyd y diwedd. Yr oedd Mr. Williams, yn gymydog caredig a siriol, ac yn wasanaethgar gydag amryw symudiadau er budd yr ardal. Bu yn aelod o'r Bwrdd Ysgol am yn agos i Ilaw mlynedd ac am 6 o honynt yn ifi-gadeirydd y Bwrdd ac yr oedd yn gweithredu yn y swydd gyda barn addfed a dibartiol. Perthynai i'r Eglwys Sef ydledig, a llanwodd swyddi perthynol iddi ac i'r ysgol Genedlaethol. Yr oedd yn Geidwadwr selog. Cafodd gladdcdigaeth barchus gan ei ardalwyr a holl weithwyr chwarel Braichgoch dydd Mawrth diweddaf yn mynwent oghvys Corris- Gwasanaetli- wyd ar yr achlysur gan y Parch. R. J. Edwards, ficer.

GLANAU Y DyFI. Drwg oedd genyf glywed yn Aberdyfi, fod merch y Parch. T. Grey, mor sal fel y ,bu rhaid iddo anion nas gallai ddyfod i'r He i gadw cyfarfod Beiblau fel yr oedd wedi ei gyhoeddi. Hefyd, bu rhaid gohirio darlith Cranogwen. Nis gwn paham, ond gobeithio nad ydyw y foneddiges yn glaf oherwydd y mae disgwyliad mawr wrthi yn yr ardal, a diau genyf y caiii gynulleidfa dda yn nghapel eang y Tabernacl, Aberdyfi. Y mae hwnw yn ddigon eang i gynwys Methodistiaid Aberdyfi, Maethlon, Pennal, Cwrt, Tywyn, a Bryncrug. Felly frodyr a chwiorydd perthynol i'r Hen Gorff, ewch yno i gyd. Pobl ddi-lyn yw pobl Aberdyfi gyda'u cyfarfoclydd-y mae rhy.w ohirio neu gam-gymeriadau byth a hefyd. Y mae yn rhaid anfon ychydig o'r Towyniaid yno i iyw cyn byth y daw dim llun o'r lie. A oes gan mildness of the climate" rywbeth i wneyd a hyn ? Dyna gwestiynau pwysig y drains a'r dwfr, y mae y rhai hyny yn union yn yr un fan heddyw a dwy flynedd yn ol, a gofynwch i unrhyw drethdalwr o'r lie pa beth y mae'nt am wneyd ei ateb fydd Nis gwn i." Y BWRDD YSGOL.—Wrth dramwy ar hyd y glanau yr wythnos ddiweddaf, cefais mai testyn siarad llawer oedd—yr hyn gymerocld Ie yn y Bwrdd Ysgol wrth ddewis, neu beidio dewis ddylwn ddweyd, cadeirydd am y tair blynedd nesaf. Y mae yn ainlvvg fod y digwyddiad wedi rhanu y bwrdd yn ddwy blaid, ac y mae yn anhawdd gwybod pa beth fydd y diwedd. Barn llawer y bum yn siarad a hwy, ydyw mai doeth fyddai i bleidwyr Mr. E. Eowlands, dynu yn ol a phleidio y meddyg o Dywyn, er mwyn headwrch dyfodol y Bwrdd. Aeth i mewn ar dop y poll trwy lawer o bleidleisieu ymneilldu- wyr, ac ar hycl yr amser y mae wedi bod i mewn, nid yw wedi dangos unrhyw ysbryd plaid nac enwad. Y mae y ffailh mai ficer Aberdyfi, a 1 cynygiodd yn rhoddi lliw Eglwysig ar y peth, ond nid yw y cynygydd a'r cynygiedig yn rkyw lawer o gyfeillion. Digiodd y doctor y blaid Eglwysig wrth beidio gwrthwynebu rhoddi Ysgol Aberdyfi ar y Bwrdd, a'r perygl ydyw trwy ei wrthod fel cadeirydd ei daflu i freichiau y ficer. Y mae eraill drachefn yn gryf dros i Ymneilldu- wr fod yn y gadair, am mai ar ol addysg plant jmneillduwyr, y mae y Bwrdd yn gwylio. Edrychir yn mlaon gyda dydd- ordeb at gyfafocl nesaf y Bwrdd, ac os bydd y pleidiau fel yr oeddynt yn y cyfarfod di- weddaf bydd y dewisiad yn troi ar bleidlais Mr. J. 0. Jones, yr hwn oodd absenol o herwydd afiechyd. SHON O'R PANT.

0 BEN Y TWR. III. Addewrais y tro diweddaf y buaswn yn dweyd gair ar ddirwest. Mae Ilawer o areithio ar ddirwest yn y dyddiauhyn; a llawer o anog i ffurfio cymdeithasaa dirwest- ol yn mhob ardal. Yr wyf yn gwybod am rai ardaloedd heb !fod yn nepell o'r Twr, sydd yn son am hyn yn barhaus; ond neb yn symud yn mlaen gam yn y cyfeiriad hwn i lesoli ein pobl ieuanc. Wnaiff yr ardal- oedd hyn gymeryd yr awgrym yma yn garedig gan "Gwyliwr," a dechreu arni o ddifrif i gael hyn oddiamgylch. Dyma'r adeg fwyaf cyfleus o un adeg ar y tymhor i dori allan waith ar gyfer yr ieuenctyd. Y mae'r nosweithiau yn hirion a'r temtasivnau yn lliosog ac os na ddarperwch chwi foddion er cadw yr ieuenctyd rhag y drwg, mae y ddiareb yn sicr o fod yn wir :— Fe esyd satan ar ryw ddrwg, Y segur ddyn ar waith." Ai nid oes modd cael cyfarfodydd adlolliadol dirwestol, er meithrin egwyddorion dirwest, tra y mae y meddwl yn ieuanc, ac yn ystwyth? ie, i gael yr egwyddorion hyn wedi eu planu. yn eu calonau folna byddo iddynt gyfeiliorni oddiwrth y gwirionedd. Dibenwn y benod hon gan ddymuno ar i Olygydd y NEGESYDD, gyhoeddi pregeth Dr. Talmage, Brooklyn,, N.Y., ar y geiriau Joel, 1. 5 adn. Yr hon a ddichon wneyd lies dirfawr yn ddiameu i'r neb a'i darlleno yn ystyriol. Y tro nesaf, cldarllenwyr, y testyn fydd, ccisio desgrifio bywyd hen langciau, a hen ferehed, ac hefyd, yr hyn sydd gan wragedd i'w wneyd tuagat wneyd cartref yn gartref oysurus. GWYLIWR.

Gwneir ynirlrech egniol y dyddiau hyn i berffoii.Juo'r trefniant Rhyddfiydol yn sir Drofaldwyn, ac yn y bwrdeistrefi credir gan lawer y byddai dwy gymdeithas yn well nag ni). Mr. Owen Philips, ydyw ffafr ddyn Ehyddirydwyr y trefi.

MACHYNLLETH. Nos Lun, 7fed cyfisol, talodd crwydryn mileinig, meddw, ac afreolus, ymweled a'n tref, o'r enw James 0. Bryan, yn hanu o Cork, Iwei-ddon. Ychydig wedi saith o'r gloch, cyfarfyddodd a'r Heddgeidwaid Sergeant Hamer, a P.C. Jones, yn dyfod i lawr heol Maengwyn, yn cael ei ddilyn gan dyrfa o bobl o'r naill ochr i'r heol, ac yn defnyddio yn iaith mwyaf isel ac anweddus, ond gwaeth na'r cyfan yr oedd yn herio pawb o'i amgylch, gyda chyllell agored yn ei law. Gwelodd y Sergeant fflachiad y gyllell rhwngtywyllweh a goleuniymasnach- dai, ac yn uniongyrchol, yn ymwybodol o'r perygl, ymaflodd ynddo yn ddi-ymdroi, a chafodd drafferth i ddiogelu ei hun a chymeryd y gyllell oddi-arno. Wedi hyny cymerwyd ef i fyni, a rhoddwyd ef dan glo am y noswaith,- gyda chymeradwyaeth neillduol y sawl a'i gwelsant. Dranoeth, y bore cymerwyd ef i'r Town Hall, er cael ei brawf o flaen y Boneddigion Joseph Evans, T. W. Bonsall, ac Edward Rees. Wedi cael tystiolaeth y Sergeant, fe farnwyd gan y tri wyr hyn fod y swm fechan o 8s. o gostau yn ddigon o iawn am ei drosedd ysgeler er syndod i'r rhai oedd yn ilygaid dyst o'r hyn gymerodd le y nos grybwylledig. Wrth sylwi ar waith diweddar ein Dstusiaid, dylwn ddweyd fod teimlad y cyhoedd yn barnu ac yn tystio ar ol clywed am y gosb ysgafn gafodd y dihyrin hwn, ei fod ef wedi bod yn hynod o ffortunus mai yr heddgeidwad a'i cafodd yn cario y gyllell ac yn bygwth bywydau bobl ar yr heol, ac nid y cipars a'i daliodd yn yr ystad yma yn bygwth Salmons ar lanau yr afon Dyfi. Gobeithio y cymer gweinyddwyr y gosb hyn at ei hystyriaeth yn y dyfodol. TREMIWR.

PENEGOES. Cynhaliwyd Te parti, a chyfarfod Cystadleuol gan Wesleyaid y lie uchod, dydd Gwener, Medi 27ain. Darparwyd cyflawnder o de a bara brith o'r fath oreu i blant yrYsgol Sabboth- ol, ac hefyd i bawb a ddymunant ddyfod yno, a daeth tyrfa liosog i gael rhan o'r wledd. Gwasanaethwyd wrth y byrddau gan y boneddigesau canlynol :Miissess Margaret Davies, a Dora Davies, Penegoes Mrs. Morgans, Penrhosrnawr Miss Morgans, Fcdw: Mrs. Williams, Pantystyllen; Miss James, Galltyllan Mrs. Hughes, Llawrpenegoes; a Miss Davies, Brynyffynon, agwnaethant oil eu rhan wir dda. Bu brodyr yr Anibynwyr yn garedig iawn i rhoddi benthig eu Capel i gynal y cyfarfod yn yr hwyr, trwy fod Capel y Wesleyaid yn rhy fach i gynwys y dorf anferth oedd wedi do'd yn nghyd. Y cadeirydd ydoedd y Parch. D. Morgan, Machynlleth. Yr arweinydd ydoedd Mr. D. D. Williams, Machynlleth. Beirniaid y Farddoniaeth, Gwilym Dyfi, Pennal; Gerddoriaeth H. R. Humphreys, Machynlleth Areithio, Darllen. Adrodd, a'r Dadleu, y Parch. D. Morgan, a Mr. D. Davies Williams, Machynlleth. Aed trwy y rhaglen canlynol:— "Gosteg For," gan G6r y plant. Anerchiad gan y Llywydd. Anerchiad gan y Beirdd. Unawd tenor, Dacw'r bwthyn gwyn y'm ganwyd," (Rhydynog Pryce), Owen Morris, Machynlleth, a Richard Owen, Pen'rallt, Melinbyrhedyn, yn gydfuddugol Meredydd Davies, Trefor Davies, ac Owen Davies, Penegoes, yn gydfuddugol am adrodd y Bibell," o Winllan, Ebrill 1895. Mrs. G. Evans, Machynlleth, enillodd ar unawd soprano Neges y Blodeuyn," (R Davies). Yn nesaf cafwyd deuawd gan Mri H. R. Humphreys, a J. Lumley, Machynlletb. John Jones, Llawr- penegoes, a'i gyfaill enillodd am Ddadleu. John Richard, Forge,,a David Thomas, Aber- gynolwyn, enillodd ar y deuawd T. a B. Gwys i'r Gad," (R. S. Hughes). William Jones, Coedcae, enillodd am Ddarllendifyfyr. David Wood, Bronsele, yn gyntaf, a Robert H. Davies, Penegoes, yn ail am ganu unawd, "Plant y Tonau," o Donau y Gymanfa ddiweddaf. John Rowlands (Crewi), ydoedd y buddugol am y "Gan ddesgrifiadol o Ardal Penegoes." Parti Glan Crewi, dan arweiniad Richard Burton, enillodd am ganu Gwaredig- acth Pedr," o Telyr, yr ysgol sul. John Jones, Llawrpenegoes, yn gyntaf, a Thomas George, Tynycoed, yn ail am adroddy Ddaugyfaill," allan o Winllan, Ebrill 1895. Can, gan Mr. H. R. Humphreys, Machynlleth. John Jones, Maesypandy, enillodd y wobr am areithio difyfyr. D. Thomas, Abergynolwyn, enillodd allan o 9 ar yr unawd bass, Rhyddid Cymru." Parti o Machynlleth, dan arweiniad Mr. John Lumley, a enillodd am ganu Cefnmawr," (Wilfred Jones). Trodd y cyfarfod allan yn llwyddiant yn mhob ystyr. GWRANDAWRI