Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

8 articles on this Page

TYLLAU'R COED, CORRIS.

O'R FFAU,

Jldcjofton am ihoxxxsi,

News
Cite
Share

Jldcjofton am ihoxxxsi, GAN Y PAKOH. EVAN JONES, CAERNARFON. v. Ychydig yn mhellach o Gorris na hen gapel Pantymaes, Aberllefenni, y mae Cwm- y-ddolgoed, neu y Ceiswyn, neu yr Alltgoed, neu yn fWy cyffredin, y Ratgoed. Nid wyf yn cofio i mi; erioed fod yn mhen pellaf y cwm hwn, gan ei fod mor anliysbell, ac nad oes dim ffordd yn myned trwyddo i un man arall. Dyma yn llythyrenol waelod y sach, -cul de sac, fel y gelwir ef gan y Ffrancod"; a byddaf bob amser yn ceisio osgoi y lie nad oes dwll i fyn'd allan" o hono heb droi yn ol i'r lie sydd yn myned i mewn iddo. Ni fuaswn yn son dim am y cwm bychan hwn yn awr, er mai yno yr oedd y diweddar lkfr. Henry .Owen (AmaethonJ, yn byw, oni bai yn benaf i mi gael dweyd gair am Mr. Rowlands, un o berchenogion y chwarel, a William Ellis un o'r goruchwylwyr. Sais oedd Mr. Rowlands wedi dysgu ychydig o Gymraog. Yr oedd ei dad wedi treulio ei oes mewn cysylltiad a Chorris, yn benaf gyda chwarel y Geuwern. O'r diwedd mynodd adeiladu palas bychan tlws iawn yn ymyi chwarel y Ratgoed, ac wedi ei adeiladu aeth Mr; Rowlands, ieuahgaf, yno i fyw. Gan nad oedd ynjneddu.feulu, rhaid oedd i William Ellis a'i deulu symud yno i fyw gydag of a chadw ei dy. Yr oedd William Ellis yn frawd i'r diweddar Barch. Robert Ellis, Ysgol dy, ac yn dwyn llawer iawn o ddelw y teulu. Yr oedd ei berson, ynieuanc yn enwedig, yn hardd ia-wn,-yn syth, tal, cymesur, ei ysgogiad yn drwyadl foneddig- aidd, a'i wynebpryd yn wridcoch a theg yr olwg. Yr o'r dynion harddaf. y gallesid rhoddi llygaid arno. Meddai Mr. Rowlands barch diderfyn i Wil, fel y galwai ef. Buasai yn ymddiried pobpeth iddo heb y petrusder lleiaf. Enillasai y parch hwn yn benaf trwy fod yn ddiesgeulus yn ei or- chwyl. Yr oedd chwarel y Ratgoed dair milldir o Gorris. Yn Nghorris yr oedd William Ellis yn byw. Canai cloch y chwarel yn gymwys am chwech yn y boreu. Gwnaeth Mr. Rowlands, fel yr addefai wrthyf, lawer cais i wybod a fyddai William Ellis yno mewn pryd erbyn caniad y corn, ond methodd erioed ei gael yr un funyd ai' ol. Dywedai hyn wrthyf eilwaith a thra- chefn. Yr oedd wedi gadael argraff anni- leadwy arxio. Ychydig o Gyinraeg a fedrai Mr. Rowlands, a llai un hyny o Saesneg a fedrai William Ellis ond yr oedd y ddau yn gyfeillion nxawr. Coleddai y naill y syn- iadau uchaf am y llall, a pharhasant yn gyfeillion tra fuont byw. Cynholid Ysgol Sabbothol yn y cwm er's tro-yn y DdoIgoed, hyd yr wyf J'n cofio. Yn awr yr oedd yn rhaid cael capol. Eg- j lwyswr oedd Mr. Rowlands ei hun, pan y byddai yn xxxyned i xywle. Ond yn gymaiht agmai anfynych y, byddai yn xxxyned i'r Llan, yr oedd yn gwneyd i fYllY axxx ei absexxoldeb trwy danboidrwydd ei zel drosti. Ond nid oedd o un gwahaniacth, yr oedd yn raid cael capel i Wil. Ero ac un arall—perchenogion y chwarel oedd biau y tir cyflexxs i adeiladu, ac yr oedd yn barod iawn i'w roddi. Pan glywodd rhywrai eraill fod y Mcthodistiaid aiix adeiladu capel yno, yr oedd yn x-haid iddynt Ixwvthau, gan fod golwg am adeiladu yn y gymydogaeth, gael addewid am loi adeiladix hefyd. Credaf foct hyny wedi ei gaol. Vo,-Id, bvuag creodd hyny dipin o axxlxaAvsder i gael lie i adeiladu capel Wil- O'r diwodd,fo'i cafwyd xxxewn man eyile-Lis, ond digon drtitl ei wala. Yr oedd yn raid ttlit ugain pnnt am Ie, y1' oodd yn x-haid talu nnvy. na dwy ran o dair o hyny drachefn i'w wneyd yn lie pi-iodol i osod i lawr sylfaexx capel arno. Ond yr oodd Wil yno, a dwylaw ewjdlysgar iawn at weithio. Adeiladwyd y capel bychan, ac agorwyd ef rywbryd tua diwedd 1871. Yr wyf yn cofio yn dda fod Mr. Rowlands yn gwraxxdo arnaf yn pregethxi yno un borou Sabtoth. Ychydig a ddoaIlai o Gyixxracg: yr oedd yn Eghryswr zelog o farn: meddyliai yn uchel o grofydd. Wil carai fyw yn dangnefeddus yn mysg ei gyniydog- ion: ac yr oedd yn llawer haws cael ei wael- ach na chael ei well. Byddai golwg urddasol William Ellis, cyn i mi ddyfod yn agos ato, yn creu gradd o bellder ac hyd yn oed arswyd yn fy medd- wl. Ond wedi i mi ei adnabod, cai le uchel ryfeddol yn fy meddwl fel gwr Duw: tyner, llednais, cywir, egwyddorol, yn ddyn i Dduw ac yn ddyn i ddyn: fel y cyfryw nid oedd yr un iot yn ol i'w frawd anwyl enwocach.

"MANION. --

[No title]

CORRIS.

ABERMAW.

ABERDYFI.