Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
19 articles on this Page
Ar Ddy'Gwyl Dewi Sant. -
Ar Ddy'Gwyl Dewi Sant. Qwynedd ar Ddewi Sant. Yn rvghiniaw Oymdeithaa CenwMaothoi Cymry Mamoeinion, yn y Grand Hotel, traddododd y Paroh T. Edwards (Gwynedd) yr anerchiad oan- 11001 lln o'oh gwesteion ydwyf fi yma, heno. Nid Allan o le tuxk i Dewi Ssunt fod yn westai yn. ddydd. Yn un o'r Trioedd getwir Dewi, Pad- 6fn, a Theilaw yn dTi "tai bendigaid. A dywedir paham y gelwid ilWY felly, aef, "am yr "Ynt Yn weisteion i dai bonedd a gwreng, brodor a.c ai-ilt, heb g'ymeryd na tihodd na gobr, na d na Lly-n, oitbr dys^u'r Ffydd yn Nghrist a wnoont i bawb heb na thai na dioleh.eitiir i dlawd ac ang'hen-ue y vhoddynt roddion o'u bauir a'u hatr- *aJij a'u gwisgoedd, a'u bwydydd." Nis gallaf horn bod yn gyfryw weatai a hwy, oblegid yr wyf eisoes wodi oyfranogi "o'oh bwyd t'oh Llyn;" & phe yn fy ngatlu, a phe oeisiwn debygoh idd- ynt mown rlxxkli, ofnwyf nad hir y byddid cyn i ryw rai fod mof garodig o'm dj huddo o gio gwneyd "disgyblion y tortihau'' o'r bobl. Fodd bynag, yn y geinau addyfynwyd ceir golwg lied dda ar safle gyrnderthasol a rhai o nodweddion oy- tneriad Dewi Sant. Cyri y g&Hasai roddi o'i *ur, etc., rhaid fod yn wr o gyfoeth, ac a hyn, o^turL&'r hyn a geir yn ei fywgrapiuad gan &hygyf«<rah, ao hetyd yn "Achau'r Saint" yn yr luJu MSS—Dewi, mab Sanddof, tnab Cedi'S", Diab Oorodig, mab Cuneddaf Wledig." Felly, ° du ei dad yr oedd yn or-wyr i Ceredig, y brenhin odd yr hwn y oa' ftwydd Ceredigion ei n. D> wedir yn m'hellach mai "Nonn Fen- *^faid, feroh YnyroGaer Gawch yn Mynyw -),dd ei fatn. Mae rbai yn amheu pa un a oedd hi o deulu'r bonedd ad peidio, am y sonir am Ul1 o'r enw Boia fel gwr mawr y cwmwd ar y pryd. Ond dywedir ei fod of yn wrthwynebwr Dewi, ao nad oedd tj" waith Dewi'n Llwydck? >n y*°d ei fywyd ef, a bod barn Duw wedi ei fddiweddyd. Hawdd j gallasai hwn, yn y dydd- cythryblua hyny, fod yn oresgynydd, ao i 5-^yr, ar ei fa>rw ef,adfeddianu'r etatedd<ia^tih, ao, j, dioloh oftrwm, rai llawer o duroedd tra rbedo i I>ewi at ei eag^obaet-h a'i fyna<ihlog (Iolo »»», t.d. 124). Nid oos retrwm droe ddwe^-d nad oedd ei f.am9 deWu'l' bowvkitenon. Cyfnocl UaWD o w.u u vriadoi a ctarefyddol ot- «,uodu Dewi yn- Yr ti»o»oni» £ d >" gcxreagyn y wlad, „ \ju«d rhyfeloedd paxhaus yn cymeryd ac fel arfer, dim undeb oariadus rhwng y wysogion Oymreig ei-fchr iui yn troi'a fradwr *r llall, e.g., Modr^l-Arfchur. Yn y an- "k)g yaia yr oedl yr Alban, yr oil o Losgx, a rhaftau o Gymru pan gododd Dewi Sant. Ac 136d rhyfedd i'r Eglwys doimio trwy l* afreolaoth Yna. G9n heresi y Morganiaid y blinid hi. AforeidioJ. ynia son am ymdrochion Garmon (ddw^-waith) a Bkxidyn, i'w gwTbhwynebu. Deu:wn at Dewi. Dywedii iddo gael ei addy.sg d.a.n Pauiintia yn Ty Gwyn a.r daf, ac iddo aros 10 mlyiiedd. Un pur ddiwyd oedd g'yda'i a ciiiyrhaoddodd radd uchct o wyb- odaeh, yn amrywiol gang'hetuau dysg. Gwedi e« ordcinio sofydlodd atiirofa neu fynachlog yn Mynyw, ac yr oedd amryw o'r cjjfryw yn y "Wlad ar y pryd. GeJlir nodi yma mai mewn cw, ueu grefydd-dy yn agoa i'r Kglwya Gadeir- iol, neu ryw ganolfan cyHeus arali y byddai'r otfeiriaid yn byw g"yda'u- gilydd, cyn sefydlu plwyfi, y rhai a setydlwyd yn raddol, o un i un, y naill ar ol y llall, fel y byddai amgyioh- mdaun oaniatau. Nid Pabyddol oedd y ssfyd- lituiau hyn, eithr ysgolion lie y mcitlirinid ao y jysylitid llaiur, defosiwn, a dyög, a ..e oyrcha.i ieuenotyd y wiad i'w dyagu. yr oedd rheokia Dewi yn gwahaniaet.hu oddi- rai Rhufain mewn dau both o'r h^i1 Ni arferid ganddo ddim g"win na diod Ddyfrwi" y geilw un awdwr of. 1 ^"ytranogid o gig-fwyd ohwaith. Bwyd liys- fai iddynt. Ac onid all y "oawl oenin'' ddod 1 lawr oddiwrtho? Dyma ddy^ir ini nartii sefydliad—"Codi ar ganiad y oeiliog; Pa»rhau mewn gweddi a rnyfyrdod hyd doriad y dYdd; yn nigvasanaeth neu addoliad cyhoeddus; Yffldyn pob at ei ordhwyl arbenig ei hun; gweda t^yyl dyohwclyd i'r fynaohlog; treulio'r vedd- itl o r dydd mewn gweddio, darllen, ao ysgTifenu; g^asanoeth prydnhawnoJ, yn para ta.n y nos; Bwpera ar fara a llysiau; wedyn tedrawr mewn rnyfyrood a gweddi; ac ar ol hyny mynd i or- phwyø tan y boreu." A gwait/h fol yna yr oedd yn ymwneyd pan alwyd ef i Gynghor Bnefi. Yt oedd yr awdurdodau Eglwysig yn gwybod SOe& am ei &Uu, ei ddysg, ei ddawn, a'i dduw- xoldeb, iKxi ynte ni buaseut mor awyddua am ei breeenoldeb yn y Cynghor. Tra yr oedd y dadleu rhwng y rhai uniongred a'r Morganiaid yn my nod yn rnlaen, tcimlid oolled am nad oedd Dewi'n breøenol. AnXonwyd Paulinos i'w gyrchu. Ni ddousi; jwt gwylaidd iawn ydoedd- Aeth Dyfrig a Dainioi i'w geisio. Buont daer. anno, a daeth. Anerohodd y dorf mewn araeth gadarn, Ysgrytliyrol, a dwys, gydag arddehad mawr. Ac aebli y Morganiaid yn fud, a chyn Pen deag mlynedd yr oeddynt wedi diflanu o'r \VI I Ddowi yr ydym yn ddyledus am gadw UTiiongTedodd yn ein gwlad. Yn ngwyneb UwyddiiLnt dihafal Dewi ymddiswyddodd Dyfrig ben, a. gwnaed Dewi'n Arohesgob yn ei Ie, ar yr amod iddo gael symud y sedd esgobol o Gaer- Hean w- WVs.gr, dinas boblog yn nga«ol swn a dv^ndwr byd, i Fynyw, ardal dawel, ang1iyslx>ll. Galwyd y lie Ty Ddewi, ac yno moo' sedd es- gobo' hyd heddyw. Mae'r eglwysi plwyfol ltuosog a ehvir ar ei c' enw yn y De, yn tystio i fawr lwyddiant ei with. Clywaiis rai yn rhyfoddu na buasai m\vy o eglwysi yn. dvvyn ei enw yn y Gogledd. Nid ow dim yn rhyfedd yn hyn, ond svlwi ar y dull o weathrodit yn yr hen amsera-u. Enwid yr cg- 'YSl fel rhool ax onwau y rhai a'u sylfteriazatit. in y De y llafuriai Dewi, ac yno mac eglwysi ea enw. Eraill a lafuriasant \n esgobaethau Bangor a L'.anelwy, ac ar eu homvau hwy y rn.a.e'r eglwysi yno. N: byddai'r naill yn ymyryd J71 eegobaetii un arall. Enwid eglwysi pan svl- faenid, gwaddolad, afc y cyeegrid bwynt. G wine id a'e yn ystod bywyd y sylfaenydd. Eithr yn fnhell ar ol ei farw y daeth Dewi yn Nawdd Sant y OymJ\> y OymJ\> Rhaid i bawb gydnabod bod ei gymeriad yn obeJ., a'i wasana-eth yn fawr iawn oyn y bu.-wai i'r gooedi ei yvmeryd fel ed nawdd-Sant. Nid cynieriad cvffredin oedd- ,.Xn y hen airiser gynt cadwai'r Eglwys Wyl Merthyron a'r Cyffeswyr. Gyffeswr dro« T^tywi- un wedi dwyn ty.iolaeth uda nXvwlrGri1.' ond ei ferthyru. Ar y Hen i'r « wrnod cyn yr wyl) arferid dar- ond ™ riP'n w8raphiadau a elwid "l<genda," j> r»,VyrrLraeff "Buoheddau'r Saint." Mae Haw o'r CYfryw ar gael am Dewi, ond mae r | 9r °, ofergoeledd wedi llusgV) i mown idaVnt rr'Le n anhawdd gwahanu'r gwir a'r gau. bald cofio mai crefyddol oedd yr wyl, ac mai V u defosiwn oedd yr amoan mewn golwg. Yn Oliwedlau'r Doethion" oeir a ganlvn am Wewi Sant:- "A glywaist ti ohwedl Dewi T Gwr Uwyd llydan ed dcithi, Goreu defawd daiotii." • 7"- oawn rai o brif nodweddion ei gymer- 'v,r Hvryd"—g*wr bendegodig. Dynoda {•yn fod yn wr duwiol, defosiyncl a &ai>ctaidd. iJt.dan ei deithi." Cyfeiria hyn at eangfryd- edd ei feddwl, ei gyneddfau, ei gvrhaeddiadau, a i dueddiadau. Er ei holl ddvsg a'i ddawn, rud oedd dim culfarn yn pcrthyn iddo. Ei ar- wyddair ocdd: "Corou defawd daioni." Mae hyn yn bur ddwgrifiadol o'i weithredoedd, fel y nK-ddyooi feilv y gweithredai. Cynwysa ei weithgarwoh a'i ddiwydrwydd yn myned oddi- RrngyIch, fel ei Feistr Mawr, gan wncutihur dai- oni i bawb yn ddiwahania^tb, a dysgu'r Ffydd 5^ Nghrist i bawb hob na thai na gobrwy. Cvriwys hefyd ei elusengarwoh yn rhoddi i'r tJawd a'r anghenus o'i aur a'i arian, etc., a'i rndroob i lesoli ei gyd-ddynion trwy roi dysgeid- Jaeth iddynt, a rneithrin eu *defosiv.*n- Ei arfer OeJd g'wneud pob math o ddaioni o ddynion. Eto. yn "Oliwedlau'r Doethion" tfr,wedir am el fam— '■A glywaist ti chwedl a gant Nonn? Mam Dewi Sant ydocdd hon, Nid ynfyd ond ymryson." .lybiaf y gaUwn gasglu'n deg oddiwrth hyn l bod hi yn (;eim\o'n ddwya fawr yrdSdrwydd brYd ymryeonau gwIadol a chrefyddot ei dydd, I? toi hyny iddi gyflwyno ei mab i wasanaeth fel j oeiaiai ddwyn oddiamgvlch ddoethineb a hedd. Oredai nad doethineb ond hedd, ruynai i'w mab fod yn geiwad hedd. I dea-fymu: Un gair am ei aw olaf. Dy- wodir ini niai nid a dvn ond ai Go id wad. y bu ei ymddiddan olaf. Fel y dywedai'r hen Simeon, "Yr awx hon y gpllyngi dy was mewn tarug- nefedd," etc., felly yntau a ddyrohafodd ei lygaid, gan ddywedyd, "D^r^haif fi &T dy 01." Ood fi i fynu i'r tnigfainau dedwydd fry, lIe yr wyt ti wedi myned o fy mlaen (Domine, tollo me post te). Am llyny, boed i ni oil geisio tebygoli iddo yn ei fywyd, fel bo'n diwedd fel yr eiddo yntau. GWASANAETH YN ST. PAUL, LLUNDAIN. Yn oJ defod ao arfer blynyddol, ym^nullodd miloedd o Gynvry yn y Brifeglwys odidog hon. Diddanwyd hwy oyn doohreu'r gwasanaeth gan Seindorf yeplenydd y Grenadier Guards, y Lieut. Dr. A. Williams yn arwain. Ohwareuodd Mr R. Meyriok Roberta yr organ, gan ddwyn ohoni seiniau per. Wedyn daeth oorau eglwysi Cym- reig Llundain—St. Benefc, Dewi Sant, St. Mair, St. Padarn, merohed yagfolion St. Anselm, a'r C.,enhadaeth DdwyTeiniol-4 ganu'r ymdeithgan oedd yn deahreu'r gwasanaeth hardd. Yr oedd lluaws o glorigwyr yn bresenol, a darllenwyd f llithoedd gan y Parohn. R. A. Thomas a W. Rioharda. Traddodwyd y bregeth yn Gymraeg ga.n Arglwydd Esgob Aberdeen ac Orkney, yr hwn a gyfeiriodd yn dyner gall gyflvvrdd pob oalon at farwolaeth Svr John Puleston, yr hwn oedd mor amlwg* bob blwyddyn yn flaenorol yn y dathliad. Er oof am y Cymro twymgalon chwareuwyd y "Dead Maroh" ao "In Memo- riam," ao &r oJ. i Mr Meyriok Roberts ganu ar yr organ gyfansoddiad gorohestol o'i waith ei iiun torfynodd gwasanaeth effeithiol a ohofiadwy. GWLEDD GYMREIG YN Y BRIFDDINAS. Mewn gwledd Gymreig i ddathlu'r wyl yn y CecH Hotel, llywyddai Syr Samuel Evans, K.C., y Ctyfreibhiwr Oyffredin-ol, ac yr oedd yn bre- senol hefyd Syr Ivor Herbert, A.S., y Mil. Owen Jones, a Dr. D. T. Thomas. Y prif west oedd Dr. MacNamara, yr hwn, wrth gynyg llwDc- destyn "Cym.ru," a draddododd araeth llawn o arabedd yn rfioddi'r warogaeth uchaf i fywyd Cymru, ao yn arbenig i ymroddiad ein cenedl clros addysg. Cyflwynwydi pwrs o aur i Mr Ar- thur Griffiths, yr yagwfenydd, fel cydnabydd- iaet-h am ei waitih rha,orol dros ei wlad yn Llundain. CYMRY LERPWL YN GWLEDDA. Dan nawdd Cymdeithaa Gen-edlaethoi Gymreig Lerpwl, cymhaliwyd gwledd noa Lun yn yr Adelphi Hotel- Yr oedd Cymry blaenaf y ddinas yn bresenol. Y llywydd oedd Arglwydd Kenyon, a'r prif westeion ootldynt Arglwvdd-Faer y ddinas (Mr Challonor Dowdall), Syr Edward Ruseell a Lady Russell a Mr Ellis Jones Grif- fith. Anxhydeddwyd amryw lwno-destynau gwladgar mewn areithiau gwerth eu gwrando. Wele grynodeb o sylwadau A.S. Mon: — Ceid aohlysuron i foildwl yn ymherodrol, ond meddwl yn genedLaethol yr oeddynt y noson hon. Anfarwol ONld eu aeroh at Gymru, a soroh yd- oedd naa gellid ei brynu na'i ddysgu, camy* yr oedd yn hanfodi yn eu oalon. Ya chwyldro yr oesaiu, ooid tuedd i wledydd maw-r fyned yn fwy a gvviedydd bychain fyned yn ILai ne3 diflanu. Er gwaethaf y duedd hon oeid Cymru yn gor- oasi yr holl oliwyldroadau- Gorchest oedd bod- oli dan y fath arnodau. Preswyliai ein oenedl heb furiau i'w gwahanu oddiwrth Prydain Fawr —yr ymherodraefch fwt,af ei ohynydd yn hanes y byd—ac eto oadwai ein oenedl ei bywyd oen- edlae.bhol, ei lien a'i thraddodiadau yn fyw. Y gwaethaf allai eu cymydogion ddweyd am ein oenedl ydoedd nad Saeson oeddynt. Bu deff- road cenedlae-thot rh»,feddol yn Nghymru yn ys- tod y ddwy geltedlaeth ddiwedda-f. Ddeugain mK. nedd yn ot oeid Cynirii mewn sachlian a lludw, ond oeid edefyn o obaitih yn y saohlian a marwor byw yn y lludw. Yn ddisvfyd. oron heb rybudd, deffroad y gtenedl, laflodd ymaith ei rhwymau a safodd ar ea thraed. Ar ei gwyneb disgleiriai goltmi sanctaidd ei chenedl- aetholdeb a deohreuodd fyw ei bywyd ei hun. Yr oedd gvrawr y dydd yn lliwio holl fore ei hanea, oanY9 gwyddent eai bod wedi eu bail cni i freintiau oenedl. Da oedd syliu i'r gorphenol, ond gwell oedd tremio i'r dyfodol- Dylai Ciymru nid yn imig fod yn ganolbwynt eu seroh, ond hefyd yn fan oyfarfod eu hegnion. Dyjai yr wyl fod yn aohlyBur iddynt gygru o'r newydd i Gymru a thros Gymru. Hyny'n unig a hrofai eu ffydd yn nyfodot eu oenedl. Y PARCH EDWIN JONES YN RIIYD- YCHAIN. Cynhaliwyd gwasanaeth Ddydd Gwyl Dewi yn Ngholeg yr leau, Rhydyehain, pan y traddodwyd pregeth briodol i'r achlysur gan y Parch T. Edwin Jones. Cymerodd ei destyn yn loan iv. 37, gan adolygu hanes y genedl a thalu teyrnged i gymwynaawyr y gorphenol fu'n hau er mwyn i'r oesau ar eu hol fedi o'u Hafur. Ymdriniodd a chyfle a chyfrifoldeb yr Eglwys yn Nghymru, gan ddatgan mai yr angen mawr oodd am weled- yddion ac arweinwyr. Y PARCH T. CIFTAS. WILLIAMS AR WLADGARWCH. Y prif west mewn ciniaw yn Mhenmaonmawr oedd y Parch T. C. Williams, ac wrth gynyg llwnodestyn "Dewi Sant," sylwodd na chafodd Cymru eriood gymaint achos i longyfarch ei hun ag yn awr. Yr oedd eu rhagoriaethau a'u di- ffygion yn ymddangoa yr un yn mhob cenedl- aeth. Yn mhlith eu rhagoriaethau meddent ddealltwriaetj! fedrai gyrhaedd pinaclau dysg, cyfaddaster i efrydu athroniaeth, dawn arbenig at gerddoriaeth, barddoniaeth, delfrydau moesol, a brwdfrydedd ysbrydol. Nid oedd oenedl yn y byd ragorai arnynt yn y pethau hyn. Diffygient mewn undeb, eangdor eu gwelediad, dyfalbarhad, disgyblaeth, a math o farn uchel a da am dan- ynt eu hunain. Pan oedd cenodl debycaf iddi ei hun y ceid hi oreu. Eto, rhaid oedd iddynt beid- io meddu golygiadau culion am wladgarweh- cauai hyny y byd allan. "Y byd i'r Cymry" ddylai fod eu hftrwyddair. Da, oedd ganddo fod y fyddin yn enill eu cefnogaeth. Credai mai efe oedd y Tiriogaethwr cyntaf yn y parthau hyn allai ddweyd iddo fod "o flaen y tan." Pan aeth yn gaplan, tybiodd rhai o'i gyfeillion goreu ei fod yn cymeryd llwybr byr i'r wlad bell. Cashai rhyfel gymaint ag undyn, eto on dyJed- swydd fel dinasyddion oedd amddiffyn eu gwlad. Nis gallent wneud hyny heb hyfforddiant. Cymeradwyai y Fyddin Diriogaethol yn galonog i ddynion ieuaino Cymru. Gobeithiai na byddai i gynydd diwylliant wanychu eu ffydd, ao fel yr eangai eu gwelediad credai y parhaent yn falch o'u hiaith a hanes eu gwlad. Gogoniant eu gwlad oedd ei chrefydd. Ni allent brisio eu dyI-ed i bwlpud Cymru yn y gorphenol. Ystyr- iai Gymro enwocaf ei oes, Canghellydd y Trys- orlys, fel cynyrch uniongyrchol y pwlpud Cym- reig. Os byddai Cymru yn bur i'w delfrydau ysbrydol mawrion ac yn ddyfal i ddefnyddio ei chyfleusterau, byddai i addewid y dyfodol fod yn ddisgleiriach na thraddodiadau y gorphen- 01. DATHLIAD GAN GEIDWADWYR PWLLHELI. Ymgynullodd Ceidwadwyr Pwllheli, dan nawdd y clwb lleol, yn Ngwesty y Goron, Dydd Gwyl Dowi, i ddathlu coffadwriaeth eu nawdd aant. Ll/wyddai Dr. S. W. Griffith, Y.H. An- rhydeddwyd y llwno-destynau arferol, a chafwyd anerchiadau gan y Cadeirydd, y Parch David J. Joaes, B.A., y Parch John Edwards, B.A., Mri P. G. Hughes, W. H. Thomas, C. H. Jones, Shelton Jonea, R. 0. Griffith, F. Oliver, Robert Owen, R. E. Williams, H. T. Hughes, W. J. Batfcerbee, a G. D. Roberts. Dadganwyd gan Mri W. M. Toleman, J. Dobson, W. W. Dob- son, Rich. Lloyd, Price G. Hughes, R. E. Wil- liams, R. A. Owen, a Walker. Cyfeilid gan Mr R. C. Morrice. Mr W. Morris Jones oedd yr ysgrifenydd. Yr oedd y ooginio a'r trefniadau yn rhagorol. CRICCIETH. Nos Lun dathlwyd Dydd Gwyl Dewi gan Gymdeithas Ddadleuol Criccieth, trwy gynal swper yn Llys Caradog. Llywyddai Mr T. Burnell, oadeirydd y gymdeithas. Dadganwyd gan Dr. Livingstone Daviea, Mr Wm. Hughes, a Mr James rarry. Anrhydedawya y uwnc- d&stynau canlynol:—"Y Gymdeithas," "Y Gwa- hoddedigion," "Dewi Sant," "Y Fyddin Diriog- aethol," a'r "Gorphoraeth." Siaradwyd gan Mri T. Burnell, R. M. Williams, Dr. Lloyd Owen, Mr Wm. Watkin, Dr. Gladstone Jones, Mr J. G. Williams, Cadben Drage, Mr Wm. George, Mr Huw R. Griffith, etc. Dywedodd yr olaf (ysgrifenydd y gymdeithas) fod lleg o aelodau newyddion wedi ymuno yn ystod y tymhor di- weddaf, ao fod y cyfanrif yn awr yn 75. Mr George a ddywedodd fod ysbryd Dewi Sant wedi Illenwi y Cymry drwy y byd i gyd ag ysbryd oenedlaetholdeb. Dr Lloyd Owen a draddododd anerchiad llawn tan Cymreig, a dywedodd yr ymunai ef a'r gymdeitnas y Bwyddyn neaaf. Y Cadeirydd a sylwodd fod lleg o'r cynghorwyr trefol yn perthyn i'r gymdeithas. Mawr gan- molodd Mr P. J. Bowen y Cynghor Trefol am y gwaith da a wneid ganddvnt, ao yn enwedig Mr Watkin, cadeirydd y Pwvllgor Arianol. Dioloh- odd Mr Watkin a Dr. Gladstone Jones (oadeir- vdd y Cynghor) am yr hyn a ddywedwyd am y Cynghor. Diweddwyd trwy ganu "Hen Wlad fy Nhndau." Yr oedd y trefniadau a'r cogiuio yn rhagorol. Y SEIRI RHYDDION YN MHORTH- MADOG. Noa Fawrth, yn Ngwesty y Frenhines, dathl- odd y Seiri Rhyddion Ddydd Gwyl Dewi Sant. Llywyddai Mr Llew Davies. Siaradodd Cadben J. R. Prichard, Y.H., yn hyawdl iawn ar gym- eriad y nawdd sant. Cafwyd hefyd anerchiadau neu ganiadau ganddo, a chan Dr. Davies, Crio- cieth; Dr. Pierce Jones, Hjfi R. Jones Morris, J. Jones Morris, J. R. Jones, J. W. Jones, Ellis 0. Roberts, R. J. Llovd, W. H. Evans, Thomas Roberts, T. Garth Jones, ac eraill. Cyfeiliai Mid3 Louisa Crick. GWLEDDOEDD ERAILL. Cynhaliwyd gwledd hefyd gan Gymdeithas Gymreig Birmingham, lie yr oedd yr Athro W. Lewis Jones, Bangor, yn b-if west ac yn tra- ddodi araeth oleu. Yn Eglwys Dewi Sant, Caernarfon, bu gwasanaeth arbenig, v Parch G. Salt, Bodfeaai, yn pregethu. Rhoed dethoiion ar yr organ yn Nghapel Moriah gan Mr Orwig Williams. Bu gwleddoedd hefyd yn Ngholwyn Bay, Criccieth, Bangor, Llangollen, a Ileoedd eraill.
A Ydych yn Deneu?
A Ydych yn Deneu? YCHWANEGWCH EICH PWYSAU 1 PWYS YN YR WYTHNOS. AC ENILLWCH NERTH A GALLU GIEUOL. Bydd i Dr. Cassell's Tablets, os ydych yn den- eu, ychwanegu eich pwysau un pwys bob wyth- noa, adfywiogi eich giau, a dadebru a ohryfheu yr hoU gorph. Gellir eu cymeryd gan bobl dew- ion hefyd heb ofni ychwanegu y brasder, oher- wydd eu gallu rhyfeddol o gyfaddasu brasder a'i droi yn waed, asgwrn, cyhyrau a ohnawd iach- Mr John Stokes, 69, Trebanog-road, Cymmer, Porth, Morganwg, a ysgrifena: "Dyoddofais yn ofnadwy oddiwrth boenau yn fy nghefn, diffyg fcreuliad, a pharlys y gijiu, ac yn wir nid oeddwn yn ddim ond croen am yr asgwrn ac yn wan iawn. O'r diwedd profaie Dr. Caaaell's Tablets, ac yr oedd y canlyrtiad yn wyrthiol. Gwellheais ar ol y dogn cyntaf, teimlais fywiogrwydd ac yni new- ydd, ac yn awr yr wyf yn dew fel y bum am flynyddau lawer, ao yn ddyn newycid hollol." Ni chostia Dr. Caseell's Tablets ond 10mle; maintioli mwy, Is lgc a 2s 9c, gan bob fferyll- ydd, ac y maent yn wellhad sicr at luddfcd cor- phorol a gieuol.
Cofadail y Morrisiaid.
Cofadail y Morrisiaid. Cynhaliwyd cyfarfod o'r Pwyllgor Cyflredinol yn Llangefni ddydd Iau, pryd yr oedd yn bres- enol Mr Thomas Prichard (yn y gadair), Parchn. E. Evans, Llansadwrn; D. Rees, Ty Calch; W. Pritchard, Pentraeth; O. Kyffin Williams, a R. J. Edwards, Dr. J. Jones, Gwalchmai; Dr. J. R. Prythe-rch, Mri T. Nicholls Jones, S. J. Evans, M.A., J. Matthews, Y.H., R. L. Edwards, Y.H. (ysgrifenydd y mudiad), Richard Hughes, Tyhen; a Harold Hughes (cynllunydd y golofn). Goaododd y diweddaf gerbron gynUun o'r golofn, yr hwn a gymeradwywyd, eithr hysbya- wyd y byddai'r gost yn fwy o lawer na'r 8wm oedd mewn llaw (102p). Pasiwyd i wneud apel pellach am danysgrifiadau. ■ t-
Owaddoliad o £ 10,000 i Eglwys…
Owaddoliad o £ 10,000 i Eglwys Qymreig. Ysgrifena gohebydd i'r "Manchester Guardian" i ddweyd fod hysbysrwydd wedi cyrhaedd y Parch R. Lloyd Roberts, rheithor Abermaw, fod Mrs Williams, Cornwall Gardens, Llundain, a Plas Mynach, Abermaw, wedi rhoddi gwaddot o 10,000p i Eglwys St. loan, Abermaw.
[No title]
For Children's Hacking Cough at night, Woods' Great Peppermint Cure, l/lg, 2/9. Mae'n etglur, medd "Oymro Liundatn," na chyfrifir yr Aelodau Cymreig yn rhyw lyver o Ge nodlaet ho I wyr. Ni fu ond mfer fechan o hon- ynt yn y da.thli.adau Cymreig a gaed yn ystod Dydd Gwyl Dewi.
CYFARFOD LLWYDDIANUS. "=::=-""=--====-----"
CYFARFOD LLWYDDIANUS. "=::=-=--====- ARAETH GREF GAN YR HENADUR SALVIDGE. == -=7_==-=: BEXRNIAD'J DEDDFWRIAETH RYDDFRYDOL. Dirfawr fu llwydd a chynydd Clwb Ceidwadol y Gweithwyr yn Nghaemarfon. Caed prawf diymwad o'r llwydd hwn yn y oynulliad ddaoth i'r Clwb i ddathlu Gwyl Dewi mewn ciniaw ar wahoddiad y Uywydd, Mr Lloyd W. G. Hughes. Yr oedd y nouadd fawr yn orlawn, ao yr oedd y trefniadau yn nwylaw aelodau Cynghrair y Fri- allen berffeithied ag y gallent fod. Hblaw fod y cwrdd Uuosocaf o'r fath yn hanes T blaid yn Ngogledid Cymru, yr oedd 1 brwdirydedd a ffynai yn amlygu yr ysprydiaeth lJy'n nodweddu y rhengau Ceidwadol y misoodd hyn. I yohwanegu at Iwydd y oynulliad caed preaenokJeb yr Henadur Salvidge, un o brifon y blaid yn Lerpwl, fel prif west. Cafodd dderbymad tywys- ogaidd, a thraddododd araeth odidog. Calonog iawn hefyd oedd y croesaw roed i'r Llywydd, gyda'r hwn yr oedd y Maer (Henadur J. P. Gregory), Henadur Issard Davies, Henadur Richard Thomas, Cynghorwyr Lloyd Carter, Alfred Richards, M. E. Nee (ysgrifenydd Cym- deithas Gyfansoddiadol Sir Gaeraarfon), Mri J. Heathoote Addie, Chas. Wynn Griffith, J. H. Aye3, Dr. Thomas Jones, Parch Hugh Jones, etc. DarUenwyd llythyrau yn gofidi.o am eu habsen- okleb oddiwrth Arglwydd Peorhyn, Syr H. J. Eilis-Nanney, Milwriad Piatt, C.B., 'Milwriad Lloyd Evans, Anrhyd. F. G. Wynn, Mr Assheton-Smith, a Major Ratcliffe. Ar gynygiad y Llywydd anrhydeddwyd y llwnc- destynau brenhinol gyda. sain, can. Yr Henadur Richard Thomas., wrth gynyg "Coffa Dewi Sant," a draethodd sylwadau llym ar waith awdurdodau addysg Cymru yn cau allan y Beibl o'r ysgolion dyddjol ac yn trethu y troth- dalwyr gyda chostau diangenrhaid ar ysgolion politicaidd. GWLEIDYDDIAETH A CHWESTIYNAU CYMDEITHASOL. Yr Henadur Issard Davies, a. dderbyniwyd gyda brwdfrydedd, a gynygiodd "Yr Achos Ulld.bol." Hawliai fod y Blaid Undebol, nid yn blaid dros dymhor mewn cysylltiad a phlaid arall, ond yn blaid foddai bolasi ac ainean iddi ei hun, ac wedi ymrwymo i gynlluniau o ddiwygiadau toliawl a chymcleitbasol. Ar y llaw arall, am- can amlwg y blaid Ryddfrydol oodd dinystrio y Cy farw odd iad, a rhoddai her i'r blaid apelio at yr etliolwyr ar y pwnc hwn (oymeradwyaeth). Ni foiddient wneud hyny, canys gwyddent mai eu cnu! marwol a ddilynai ac y caent eu hyrddio o fodola-eth. Er mewn awuxirdod er's tair b1yn- edd, nid oedd y Llywodraeth wedi pasio yr ur. mesur o bwys nad oedd wedi ei gymeryd o'r rhaglen Geidwadol. Nododd luaws o'r mesurau hyn ac yn eu plith Ddeddf Blwydd-daliadau yr Hen. Gofidiai na fu Mr Lloyd George yn ddigon eangfrydig l gyanabod gwasanaotu oir- fawr Mr Chamberlain, gyda golwg ar y mater hwn (cymeradwyaeth). Meddai Deddf y Blwydd- daliadau, fodd bynag, un diffyg mawr yn gymaint ag yr anghyfaddasid 500,000 o hen bobl rhag derbyn pensiwn am iddynt dderbyn olusen —rhoddid hwy ar yr un tir a gwallgofiaid a throseddwyr. Mewn gair, yr oedd Mr Lloyd George wedi gwneud derbyn olusen o'r plwyf yn drosedd, tra yr oedd pobl yn meddu 800p neu lOOOp yn yr ariandy yn cael edrych arnynt fel yn haeddol o flwydd-dal (llefau "Cyvvilydd"). Yr oedd yr anghyrnwyster hwn yn un o'r rhai creulonaf a rood erioed ar ddeddf-lyfr, ond er mor waradwyddus ydoedd nid oedd i'w gydmaru ag un o'r pethau mwyaf gwarthus mewn am- sverau diweddar, pan welid goruohwylwyr oym- deithas.au Rhyddfrydol yn penodi eu hunain yn swyddogion y pensiwn. Cyhoeddasant leni yn gwahodd ymgeiswyr i ymgynghori a hwy gan haeru fod y ddeddf wedi ei phasio ar waethaf y Blaid Undebol. Clywsanti am gelwyddau Munchausen a "cyclometer," ond anturiai ddweyd y rhagorai goruchwyliwr Rhyddfrydol ar y naill a'r llall. Ond er mor amrwd a di- ffygiol oedd Deddf Blwydd-daliadau, yr oodd y modd yr ymddygai y Rhyddfrydwyr at ddyrys- bwnc Ilafur yn waeth. Yn gyffredin, cymhell- ent fod swyddfoydd cofreetru rhai awyddus am waith i gael eu sefydlu, ond nis gallai ddyfalu pa fudd a fyddent pan nad oedd gwaith i'w gael (cymeradwyaeth). Yr unig gymhelliad yn wyneb y dlrwasgiad a ffynai oedd gan Llywodr- aeth a chw-yfiai faner Masnach Rydd oedd cymhell y gweithwyr i ymfudo i wlad yn ohwyfio baner Diffyndollaeth (crechwen). Pa bryd bynag yr elai y Blaid Ryddfrydol i awdurdod, oeid anffodion yn dod i ran gweithwyr y wlad. Yr unig feddyginiaeth oedd gwaith Prydeinig i weithwyr Prydurn, a dyna'r feddyginiaeth a gynygiai y Blaid Undebol (cymeradwyaeth).
Araeth yr Henadur Salvidge.
Araeth yr Henadur Salvidge. ADOLYGIAD AR BYNCIAU GWLEIDYDDOL Y DYDD- RHYDDFRYDIAETH DAN FERRNIAD. AETH. Yr Hcnadur Salvidge, yn hwn a dderbyniwyd gyda chymeradwyaeth fyddarol, yn nghwrs araeth gref ao effeithiol, a ddywedodd:- Pan dderbyniaia eich gwahoddiad, tybiais na chyfarfyddwn yma heno ond ag ychydig o wyr selog, ychydig o eneidiau c&lonog y rhai a ym- drechent mewn adfyd yn erbyn rhwystrau an- ferth. Arferwn dybio fod Rhyddfrydwyr mor ami yn Sir Gaern&rfon fel y tywyllent yr awyr fel looustiaid- (ohwert-bin)-a thybiwn y buaswn yma fel lief yn yr anialwch gan n& ddisgwyliais weled y {30th gynulliad niferua, y fath dorf o weithwyr brwdfrydig, y rhai ydynt benderfynol pan ddelo'r amser, ao yn hyderu y daw yn fuan, y gwnant i Ganghellydd y TryBorlya yrnladd brwydr galetaf ei oes (eymeradwyaeth). Pan gymer y frwydr hono le, ni bydd neb yn teimlo dyddordeb dyfnach ynddi rui4 Undebwyr Ler- pwl. Dywedwyd wrthyf mai Lerpwl yw prif- ddinas Cymru. Mewn ystyr ddaearegol nis gall fod felly, ond diau y ceir yno fwy o Gymry nag mown unrhyw dref arall tuallan i'r Dywysog- aeth Gan mai Lerpwl yw prifddinas Ceidwad- aeth y deyrnas, dilyna yn naturiol y ceir yno dorf fawr o Geidwadwyr Cymreig, ac y mae yn ffaith ryfedd pan fo y Cymry yn gadael eu gwlad am awyrgylch glanau'r Ferswy y deuant o hyd i iachawdwriaeth wleidyddol (cymeradwyaeth a ohwerthin). Tybiais y buasid yn disgwyl i mi wrth siarad yn Nghaernarfon gyfeirio at Mr Lloyd George gydag ofn yn fy llais, ond a barnu oddiwrth y brwdfrydedd a sefvllfa iach y gymdeithas yma, amlwg yw y coir oorph cryf yn cynrychioli r farn gyhoeddus yn vr etholaeth hon nad ydynt yn teamlo mor foddhaus gyda'r Tywysog Cymru mawr a digoron ag yr ymddengys y teunla ef o berthynas iddo ei hun (chwerthin). Ond pa boblÐgrwydd bynag a fedd yn yr etholaeth hon- a deallaf ei fod yn Ueihau yn brysur-a ohan siarad fel estron o fewn eich pyrth, gailaf ddwoyd nad oes mewn parthau eraill o'r deyrnas unrhyw wleidyddwr yr edrychir amo gyda'r fath am- heuaeth a dygasedd a Mr Lloyd George. Edrychir amo ef a'i gyfaill, tywysog y tyrn- ootiald, Mr Winston Churchill, gan y rhan fwyaf o bobl feddylgar fel yn peryglu ffyniant y wlad ao yn sefyll fel dau brif berygl yr Ymherodr- aoth. Cefais y ffawd dda o gymeryd rhan yn etholiad Gogledd-Orllewin Manceinion, a dyg- wyd Mr Lloyd George i'r etholaeth gyda aain udgym, a'r Rhyddfrydwyr yn fawr eu hvder ynddo. Torodd Mr Lloyd George y rheol a'r arfer nad oedd yr un Gweinidog y Goron i gymeryd rhan mewn etholiad achlysurol; ond gallaf fel un oedd yn bresenol ddatgan nad oes dim yn cyfrif yn fwy am orchfygiad Mr Winston Churchill yno na phresenokleb Mr Lloyd George yn yr etholaeth. Gallaf eich sicrhau nad 00s dim yn werthfawrocach i'r Blaad Doriaidd na'ch aelod preaenol, ac nis gallai dim gwell ddigwydd nag iddo ymweled a phob etholaeth yn y wlad. Pe digwyddai hyny gallaf eich sicrhau na byddai yr un sedd Ryddfrydol yn ddyogel (cymeradwy- aeth). BEIRNIADU RHYDDFRYDIAETH. Yr wyf yn cael y fraint o ateb y llwncdestyn "Yr Achos Undebol," ao yr wyf yn dal mai dyma'r unig achos gwirionoddol o flaen y wiad ar yr adeg bresenol, ao ar ei ddyfodol y dibyna llwyddiant y wlad. Mae achos ein gwrthwyneb- wyr yn cynrychioli yo oll sydd yn annaturiol a yri aifliyTihunol yii ngwleidyddiaeth y dydd.^TSICf*' eu cam-weinyddiad a'u deddfwria?th niweidiol wedi dwyn y fath sefylifa o ddiffyg hyder o gwmpas fel ag i barlysu masnach y wlad a'i dwyn y i safle na fu erioed ynddo o'r blaen (clywch, ciywch)- Beth yw eic-h setyllta heduyw tel I gweithwyr? Beth wnaeth Rhyddfrvdiaeth i I Gymru er ei holl ffyddlondeb i'r achoa? Yr ydych yn hollol yn yr un sefylifa a pharthau e-raill y wlad. Mae masnaoh beunydd yn myned >■ maitli a rhengau y diwaith yn cynyddu'n aruthrol. Pa feddyginiaeth sydd gan Mr Lloyd George a'i blaid i'w chynyg? Cynllun, yr Un- debwyr yw cynyddu y galwad am lafur Prydeinig trwy roddi i fasnach raddau o sicrwydd a'i ham- ddiffyn yn erbyn cystadleuaeth annheg nwyddau estronol a ddygir yma yn ddi-doll. Pa ddefnydd yw i'r gweithiwr Prydeinig amddiffyn ei hun trwy ei undebau llafur pan y mae trwy gefnogi Llywodraeth Ryddfrydol yn pcidia amddiffyn ei lafur rhag cystadleuaeth dramor annheg? Rhoddir pob math o gyfyngiad ar lafurwaith Prydain gan Wladwriaethau tratnor, eto caniateir i nwyddau tramor ddod yma heb unrhyw gyfyng- iad ac heb gyfranu dim at y tollau a'r trethi Prydeinig. Beth wnaeth Mr Lloyd George a'i Lywodraeth er budd gweithwyr y wlad? PENSIWN YR HEN. Ef allai y dywedir iddynt roddi pensiwn i'r hen. Cytunwn oU fod trefniant doeth o bensiwn i'r hen yn ddymunol, ond pwy a ddywed fod y •rvfundrefn a gychwynwyd gan y Llywodraeth yn 3 nwneud yn gyfiawn ao yn ddoeth gyda'r cwestiwn a/rys hwn? Oni ddygwyd y cynllun yn mlaen gyda brys mawr mewn trefn i weithredu fel breib i sicrhau etholiad Mr Winston Churchill yn Dun- dee? (cymeradwyaeth). Fel y saif Deddf y Pen- siwn yn awr, tra y dyry gymhorth i luaws o bobl, y moo n cau allan adran sydd lawn mor haeddol a'r rhai y mae'n greulondeb ou gadael allan. Rhwystrir unrhyw ddyn neu wraig fo dros 70 mlwydd oed rhag derbyn budd dan y ddeddf oe wedi derbyn swm bychan o elusen plwyfoL Atelir iddynt yn hwyrddydd eu hoes adfeddianu eu hannibyniaeth fel dinasyddion teilwng a pharchus. Gwir yr addewir gwella y ddeddf, ond erys y ffaith i'w chynllunwyr adael allan yn wirfoddol y rhai a nodwyd o'r budd a ddeillia o honi (ctywoh, clywch). Ond yr hyn sydd bwysig i weithwyr y wlad yn awr yw nid y cwestiwn o gael 5s yr wythnos wedi cyrhaedd 70 mhvydd oed, ond y cwestiwn pwysicach o'r modd i gadw eu teuluoedd trwy gael gwaith sefydlog. Nid elusenau a llwgr-wobrwyaeth gan y Wiadwr- iaeth sydd eisieu, ond cyfnewidiad yn nghyfun- drefn dollawl y wlad a ddyry gyfangorph y bob! mewn safle fwy manteisiol ao annibynol. FFAFRAU I ESTRONIAID. A ellir cael gwell engraipht o'r anhegweh dybryd a weithredir yn erbyn masnach a diwyd- iant y wlad hon nag yn y ddau gwestiwn a ofyn- wyd i gynrychiolwyr y Llywodraeth yn Nhy y Cyffredin y nos o'r blaen. Mewn atebiad i Mr John Ward, dywooodd Dr. Macnamara parthed codi y gweithfeydd llyngesol yn Roeyt.h tra yr oedd y Llywodraeth dan orfod j benodi gweith- wyr cymhwys nid oeddynt yn rhwym o roddi ffafr i'r bobl lleol oedd yn ddiwaith. Mown atebiad pellach i Mr Leverton Harris, dywedodd Dr. Maonamara iddymt ofyn am brisiau am wenithfaen Prydeinig a thramor,ac i'r priftiau am wenithfaen tramor gael ei dderbyn. Dywedai hefvd y dieuai y gwenithfaen o Scandinavia- m w«rth ydoedd 105,000p, tra y costiai gwenithfaen Prydeinig 134,000p. Pan ofynwyd a oedd an«d parthed cyfiog teg wedi ei roddi a beth oedd y cyflogau a delid yn Scandittavia, myoefodd y Siaradydd y rhaid rboddi rhybudd o r cweeti wn. Nid oedd angen prawf pellach fod y Llywodraøtb breeenol, oherwydd eu polisi o Fasnach Rydd, yn oefnogi cystadleuaeth dramor yn ei ffurf waethaf er anfantais i fasnach y wlad hon ac i waith a ffyniant ein gweithwyr (cymeradwyaeth). Oherwydd y dirwasgiad anffodus a fodola cym- hellir awurdodau cyhoeddus i fyned rhagddynt gyda. gwaith y gellid ei ohirio, a'i wneud hyd yn nod yn golledus, er mwyn cadw gwoithwyr rhag myned i rengau y diwaith. Yn wyneb hyn oU, oeid Llywodraeth Ryddfrydol, trlL yn cymeryd arni gydymdeimlo yn ddwfn a'r gweithwyr, yn rhoddi gwaith i dramorwyr am ei fod yn rhat- ach! Am bob gwaith wneir i'r Llywodraeth yn y wlad hon telir arian a gweithredir yn unol a. theierau oyflog teg yr undebau liafur.ond nid oca sicrwydd am hyny o gwbl pan rag-osodir y gwaith ac ei rhoddir i wledydd tramor. Pa werth yw undebau llafur yn y wlad hon oa yw cyflogau i gael eu cadw yn uchel er mwyn i llafur rhad tramorwyr ddod i mewn i golledu ein gweithwyr? (cymeradwyaetii). Mor dra gwahanol ydyw yn Sweden. Yno fchaid i'r Pryd- einiwr dalu toll, a rhoddir ffafr o 10 i 15 y cant i'r gwneuthurwyr cartrefol. ANNHEGWCH DYBRYD. Posibl y -dywed'r wrthyf nad yw'r Llywodraeth bresenol ond yn dilyn arfer y rhai a'i blaenorent. Ond yr hyn yr wyf yn ymosod arni yw'r gyfun- dnefn sydd wedi arwain i'r fath sefylifa ac yn achosi dirywiad cynifer o ddiwydia.11 an pwysig. Gwyddoch yn wall na mi beth yw j'leofyllfa gwaith yn y chwarolau Cymreig. & deallaf fod perchen- ogion chwarelau yn Devon, Cernyw, Aberdeen, a lieocxid eraill a ddibynent ar archebkm fel a ddiagvrylid gael o Rosyth, wedi gwneud odid ddim yn ystod y tair blynr-dd diweddaf. Y oanlymad yw fod nifer -tafawr o ddynion wedi eu taflu allan o waith. Maoe'r Soandinaviaid eisoea wedi gwasgu allan o fod^laeth lawer o'r gwneuth- urwyr "curbs" Prydeinig. Dull y tramorwr yn y lie cyntaf yw cyflawni gwaith am bris iaej a pba-rhau felly nos yn ymarferol y byddont wedi lladd diwydiant. y Prydeiniwr. Ynp. oodant y prisiau, ac fe ddigwydd yr un peth gyda'r chwarelau gwenithfaen. Cymerth Mr Lloyd George ran amlwg yn yr helynt parthed llafur Chineaidd- Gofynodd i chwi, Beth feddyliech pe dygid Chineaid i fryniau Cymru i gysta^llu a'ch cydwladwyr yn eu gwlad eu hunain? Ai nid oee genych chwareli yn Nghymru? Ai nid oes gen- ych ddiwydianau sydd yn hafddit oael eu ham- ddiffyn yn erbyn llafur rhad y tramorwyr? Gwrthdystiodd Mr Lloyd Ge<jrge yn erbyn anfon y Chineaid i gysladlu a'r Kaffir, ond nid yw n gwrthwynebu—na, yn hytrach y maoeln oefnogi— llafur chwyslyd oenedloedd tj-amor i ddod at ddrws eich ty i gystadlu a'ch gweithwyr :ch hunain (cymeradwyaeth). Yr wyf o biaid Mas- nach Rydd-hyny yw, Masnach Rydd cyffredinol gyda'r drws yn agor y ddwy ffordd--eyfundmfn a wnelai edn masnach yn rhydd i'.r &iwl a fait- naohent a ni ar deierau cyfartal. Hawlia Sosial- wyr fod rneddyginijieth i'r holl ddrygedd yn yr hyn a alwant yn "hawl i weithio." Ca-msyniad chwenhinllyd yw hyny. Y wir feddyginisayth yw rhoddi'r hawl i Weinidogion y Goron ddweyd wrth holl genedloedd t-ramor y ddaear"Goa- tvngwch byrth eich tollau ac agorweh eich mas- nach i ni, a gwnawn ninau yr un fath i chw.thau. Ond 06 gwrthodwch ddod i deierau ac atal eitL masnac-h a'n- maraiandiaoth trwy eich tollau, ni ohewch lathon na modfedd yn marchnadoodd yr Y1 nhero dr sueth Brydeinig" (cymeradwyaeth). Rhoddai hvn Yr hawl wir a'r hawl -on-ed [ bob dyn wefBhio- Orni yn lie ymwneud a r dyrysbynciau mawr hyn. ooir y Llywodraeth yn gwastraffu eu hamse-r gyda'r hyn eilw yn ddiwyg- tadau moesol a chymdeithasol. Meent fel Nero vn ohwareu'r fikil tra mao Rhufain yn Ilosgi (chwerthin a ehymeratlwyaeth). I TY YR ARGLWYDDI. I Pan vn Lerpwl, gwnaeth Mr Lloyd George sylwadau llymion yn erbyn Ty yr Arglwyddi. Galwodd am frwydr farwol, gan sylwi ar effeith- iau yr ysgarmes pan gymerai le. Ond pan ofyn- odd un o'r gynulleidfa "Pa bryd?" at-ebodd fod cadfridog da yn e>t.hol yr adeg a'r lie priodol i frwydro (chwerthin). Curodd y bwrdd a llefodd ei fygythion eofn allan, ac yna aeth dan y bwrdd i ymguddio (chwerthin). Pan gaffai dyn ddyr- nod rhwng ei ddau iygad, 08 nad oedd yn llwfr- ddyn a ddywedai ofe, "Fe'ch ta-rawaf yn 01, ond nid heddyw- Arosaf nes oael gwell cyfie" (chwerthin a chymeradwyaeth). Dywedai Mr Lloyd George yn awr fod yn rhaid i'r ymoeodiad ar yr Arglwyddi gael ei ohirio nes iddynt fywed drwy y ifoledd o yru Mesur y Dadgysyiltiad trwy Dy'r Arglwyddi—Mesur y cydnabyddent yn gyhoeddus gawsai ei wrthod gan y Ty Uohai. Nid yw eu holl ymff rose ond curo'r awyr. Mae un ffordd i roddi prawf ar y pwnc a'r unig ffordd, sof trwy apelio at y wlad mewn etholiad (cymeradwyaeth). Pan wneir yr alh-I hono, gwyr Mr Lloyd George y rhaid iddo roddi i fyny aeliau ei swydd; ac os yw yn ddyn glow fel y myn ei fod dylai ymddiawyddo ar unwaith a chymeryd ei gymrodyr gydag ef. Hyd nes y cvrner hyny le, mae perffaith hawl i gredu fod Ty'r Arglwyddi heddyw yn cynrychioh dymun- iadau y wlad yn well na'r Llywodraeth druenus sydd wedi" rheoli tynged y wlad gyda'r fath effeithiau dinyatriol. Diolchaf i chwi am eich derbyniad ach croefl- aw. Da genyf ateb llwnc-destyn yr achos Un- debol Yr wyf yn dwyn i chwi genadwri o galondid oddiwrth weithwyr Undebol I^erpwl, a gadewch i mi eich cymhoO 1 fyned rhagoch yn wrol a brwd, ac na atalivvch eich llaw nes dileu y nodyn du a erys ar Gaernarfon ac hyd nes byddo buddugoliaeth yn oiddo i chwi (cymera- dwyaeth uohel). Ar derfyn yr araeth, a wra-ndawyd gyda r ae- tudrwydd mwyaf. oododd y dorf fawr gan lefain cymeradwyaeth maith a brwd. Cyflwynodd y Llys.ydd y llwnc-destyn Y Clwb Ceidwadol," yr hyn, meddai, fel sefydliad i'r gweithwyr, sydd yn glod i Gymru oil. Y FASNACH LECHI. Y Cynghorydd Richards, cadeirydd y Olwb, wrth gydnabod, a sylwodd ar y dirwaagiad yn y fasnach lechi. Cyrhaeddodd y sefylifa adfydua bresenol trwy y gystadieuaeth annheg a thramor- wyr a marweidd-dra y fasnach ad-eiladu. Y ffaith fawr ydoedd fod ein masnach yn dirywio. Dangoeai yr ystadegau awyddogol fod cynyrch chwareli Goglodd Cymru wedi lleihau o 416,645 tunell yn 1904 i 347,886 yn 1907, ac mewn gworth o l,428,363p i 1,018,954p, yr hyn oedd yn gyfartal i 75 y oant o'r cyfanswm a gynyrchid yn Nyffryn Nantllo- Yn sicr, nis gellid edrych ar y fatli ddirywiad heb deimlo'r gofid dyfnaf. Cynygiwyd iechyd da y boneddigesau gan Mr Heathcote Addie a Dr, Jones, ao anrhydeddwyd y Llywydd ar gynygiad Mr John Prichard. Caed oerddoriaeth o radd uchel yn ystod yr hwyr.
Advertising
Emma&& I -7-2 WOODSGREAT) When winter brings his armies down B9B^^ |E9^JR9| L Ik I With ice crests sparkling on his crown; B9 Un When sharp and bitter is the blast, JBSgjpr HB ■■ When frost and snow arrive at last, HH H BS BB^HVhS bH BB When we behind our barricades HH BB HB WMF HH HB BB HBI Look out at him who thus invades |H H| ^B H gg BH H ^^9 Our quarters snug, we feel secure Our^iiard is Woods' Great Peppermint B IDC FOR COUGHS AND COLDS I The world protects its throat and chest INFLUENZA AND LIKE AILMENTS I With medicine that stands the test; ^3 marvellous remedy for Coughs, Colds and Influenza has won unparalleled fame. WOODS' PEPPERMINT CURE ^^e„Vroirttet^nTbeecurbed has worked a miracle of healing in New Zealand, Australia and South Africa as well as here. It has cured millions of Or whoTy cured cannot be found, Coughs and Colds, saving thousands from the danger and dread of Pneumonia and other awful ailments of throat and lungs. And though the chilly winds resound Woods' Peppermint Cure is pleasant to take and not debilitating. It acts at once, easing the chest and throat and completely relieving the Throughout the land, all are secure- oppression and distress of irritated bronchial passages* Best of all, it never fails. C They purchase Woods' Great Peppermint Get a bottie from your Chemist to-day.awi bc«P It hand*. SOLD EVERYWHERE AT l/li* AND 2/9 Cure. (103) Price l/lt; er large size bottle (three times as much) —————————— LET SCIENCE HELP youi Science has discovered ameans of storing the oxygen from pure country air in the new bleaching preparation called 0M0. By using 0110 the housewife in thickly-populated districts can make her linen as spotless as her sister's in the country, and in half the time. Read the directions to be found on every packet of HUDSON'S OMO BLEACHES CLEANSES MUST NOT BE USED 03 FOR COLOURED FABRICS.
---------Fftwydriad yn y De.
Fftwydriad yn y De. Llosgwjrd pedwar o ddynion yn dost yn Ngwaith Haiarn Llanelli ddydd Sadwrn. trwy i ddur toddedig ffrwydro. Ofnir aii hoedl dau o honynt.
Ficer am 30 Mlynedd.
Ficer am 30 Mlynedd. Fore Sul, ao efe yn 72 mlwydd oed. bu farw y Parch Canon C. J. Thompson, fu am 30 mlynodd vn Ficer Caerdydd. Bu wedyn yn pregethu yn Gray's Inn, Llundain- Efe oedd arolyprydd ysgolion Esgobaeth Llandaf o 1871 hyd 1875.
Diarddel Smyth Pigott.
Diarddel Smyth Pigott. ..Dydd Sadwrn^j'a Eglwys Gadciriol Wells, diar- <Jitafwyd John "Smyth Pigofct, a aeth yn hynod oherwydd yr anfoes fu yn "Mhreswylfa Cariad," fel ei gelwid. gan Eagob Wells.
Marwolaeth Goruchwyliwr Mwnfa.…
Marwolaeth Goruchwyliwr Mwnfa. Ddydd Sadwrn, bu farw Cadben Thoma-i Wynne, goruchwyliwr Mwinia Ti-elogan, gbt Treffynon, ciddo^r Mri Brunner, Mond a'u Cyf. Yr oedd yn 52ain mlwydd oed, a brodor ydoedd o Wornymynydd, ger y Wyddgrug. Gedy weddw a p hod war o blant.
Etholiad Hawick.
Etholiad Hawick. Bu y pleidleisio yn y lie uchod ddydd Gwener. Sedd Rvddfrydol ydyw wedi bod ar hyd y blyn- yddoedd. Achoewyd etholiad drwy i Mr Shaw gael ei ddyrchafu yn Arglwydd Farnwr- Safai v ffijrvrau fel y canlrn:— Syr J. Barran (R.) 3028 Mr H. J. Mackinder (C.) 2508 Mwyesrif 520
Trychineb yn Birkenhead.
Trychineb yn Birkenhead. Bu tryohineb yn y Vittoria Wharf, Birkenhead, fore Sadwrn trwy i gronell roddi ffordd dan bwyaau y d-wfr. Boddwyd 14 o ddynion, ao nid yw eu cyrph wedi eu darganfod etc. Lhvydd- odd saith o ddynion i ddianc, a chymerwyd dau ddyn ao un baohgen i'r yspytty. Taflwyd prudd- der dros y dref, ao agorwyd oronfa yn ddiatreg i leddfu eisiou y gwoddwon a'r amddifaid.
America a'r Capten Prichard.
America a'r Capten Prichard. TEYRNGED I'W WASx\NAETH. Y owe Bwrdd Maanaoh, orwy'r Swyddfa Dramor, wedi derbyn par o wydrau binoculajr iV oyflwyno i Capten John Prichard, y "Maui-e- tania," fel arwydd o ddiolohg*arwoh ArlywSdd yr Unol Dalaethau iddo am ei wasanaetih yn aohub bywydau y Hong Americanaidd "Fall River" y llyiiedd. »
Masnach Mis Chwefror.
Masnach Mis Chwefror. LLEIHAD ENFAWR. Dengys ystadegau Bwrdd Maanach, a gyhoedd- wyd ddydd Sadwrn, fod yr atforion am fis Ghwefror yn cyrha-edd 50,468,197p, o'i g-yfer- bynu a 52,428,122p y mis cyferbyniol y Uynedd, sef lleihad o l,959,925p. Yr oil o'r allforion yn 28,024,452p, o'u cyferbynu a 31,949,514p, sef llei- had o 3,925,062p,
Marwolaeth Erch yn Llaneurgain.
Marwolaeth Erch yn Llaneurgain. Ganol nos nos Wener bu farw William Oon'on, gwas fferm yn Llaneurgain, o dan amgylchiadau rhyfedd. Ymddengya y cynhelid gwasanaeth yn Eglwys y Plwyf ar yr 17eg cynfisol, ac wrth i'r gynulleidfa ddyfod allan o'r addoldy deuwyd o hyd i Conlon yn gorwedd ar gareg fedd ag ocdd ar lawr. Yr oedd wedi ei drywanu yn ei dalcen ac yn gwaedu yn enbyd. Fe'i symudwyd i'w lety yn y pentref, lie y gweinyadwyd arno gan Dr. J. H. Williams, Fflint, ond ni adfeddianodd i ymwybyddiaeth, a bu farw fel y nodwyd. Oynhelir tre-ngholiad.
Heiynt y Qlowyr.
Heiynt y Qlowyr. BYGWTH CLOAD ALLAN DIFRIFOL. Y mae y fasnaoh lo yn Neheudir Cymru wedi cymeryd agwodd difrifol, mewn oan!yniad i'r anghydwelediad rhwng y meiatri a'r dvni< r. vn nglofeydd eang PoweU-Duffr',yn, gor Abcraman, gyda golwg ar y swm oedd i'w daiu am don j-lo yn y lie a elwir haen Gellideg. Gan fod y ddwy ochr wedi methu dyfod i gytundeb, ata'iwyd y glofeydd, ao y mae agos i 2000 o ddynion allan o waith, er nad oedd hyn yn dwvn cysyllt- iad uniongyrchol a dim ond 100 o d<f, nion ocdd yn gweithio yn yr haen neillduoi hon.
Heb Qydnabyddiaeth ac ar eu…
Heb Qydnabyddiaeth ac ar eu Bwyd eu Hun. Dyfywr y gwirebion a ganlyn o gyfoosolyn:— Mewn araeth ar Ddy' Gwyl Dewi. soniodd y Parch R. G. Roberta, Caernarfon, am waith y Uenorion Cymreig yn gweithio yn ddidal, ac o gariad at eu gwlad a'u gwaith. Eitha' gwir, ond onedwn fod yn amser i bethau newid bellach. Paham y dylai Cymry ddisgwyl cael eu nwyddau llenyddol am y nesaf peth i ddim? Maent yn eithaf parod i dalu i'w pregethwyr ac i'w oerdd- orion. Talent hefyd yn dda i'w beimiaid cerdd- orol yn yr Eisteddfod Genedlaethol, ond gwaith mawr ga r beirniaid llenyddol yn ami i gael hyd yn oed eu costau. Mae'n rhyfeddol fod llenydd- laeth wedi byw o gwbl dan amgylohiadau o'r fath Rhaid fod nerth bywyd o'r tu 01..