Gwalia

Bangor. Y COLEG NORMALAIDD.—Y mae triarddeg yn ymgoisio am y swydd o tnifathxaw y ooJ.eg uchod, sydd yu awr yn, wag drvvy ymddiswyddiad Mr John Price. Ddydd Mawrth, o'r tylotty, claddwyd John Row- lands, un o'r "postillions" a fu yn gyru y ddiweddar Frenbines Victoria., pan ar ei hymweliad diweddaf a Chasiteil y Penrhyn vn 1859. YN YMADAEL. Mae Mr J. D. R. Jones, o ariandy y National Provincial, a mab i'r diweddar Barch J. Eiddon Jones, a.r fedr ymadael am Dde- heudir Afrrica, He mae brawd iddo yn da-1 swydd merwn ariaaidy. YSGOLION BANGOR UCHAF.—Yr wythnos cyn y ddiweddaf derbyniodd rheolwyr yr ysgolion uchod awgrvni oddiwrth y Bwrdd Addysg fod yn rhaid iddyiit, ddechreu adeilaclu yr ysgol newydd yn ddi- oed". 0 fewn saith nivvniod o ddyddiad y] rhybudul buont yn alluog i gyflawni y "contract," ac i ddechreu a.r y gwaith. Galluogwyd hwynt, i wneud hyn drwv haelf:ydigrvvydd Mks Hughes, Bryn Menai. CYNORTHWYO COLEG Y 15RIFYSG0L. — Agwedd foddhaol o'r cynllun o gasglu o dy i dy at y coleg hwn ydoedd y parodrwydd gyda pha un y rhoddir gan y dosbarth gweithio. Mewn un heol yn Ili-i-a,el taaiysgrifiwyd yn Ikwen y swm o 8p gan beffionau heb fod mewn sefyll fa ag y gallent yn dda hebgGT yr arian. Ya mysg rhestr y tanysgrif- iadau a ymddangosodd yn y "North Wales Chronicle" yn ddiweddar, yr cedd enw gwr ieua.nc, cynorthwywr mewn si op, am 5p. ''Ydyw," meddai wrth ein gohebydd, "yr wyf yn gwybod ei fod yn dipyn o aberth, ond 'rwy'n penderfynu eu talu i gyd mewn pum' nilvnedd." MIS 0 GARCHAR I FACHGEN.—Mewn cyfarfod axbeoiig o'r heddlys, ddydd Mercher, cyhuddwyd dau fachgen i grydd o'r enw Evans, yn byw yn Nglan- axlda, o ladrad o'r farcbiiadfa. Gwelwyd hwynt yn dyfod o'r adeilad yn blygeiniol iawn. Yn y boreu cafwyd eu bod wedi taflu "ic& cream" 01 gwmpas rhaij o'r "stalls," ac wedi bod yn lluchio wyau oddi- an-igylch y lie. Collwyd o "stall" arall unarbymtheg o fodnvyw, y rhai a gafwyd mewn gwrych ar y myiiydd. Cyhuddid yr hynaf, yr hwn sydd yn. lleg miwydd oed, o ladrata. 10s o siop yn High-street cyn hyny, a dirwywyd ef i 10s a'r costau am bob un o'r ddau drosedd, neu bedwar diwrnod ar ddeg. Dywedodd y tad nM gallai dalu yr arian, a chymer- wyd y bachgen i Garohar Caernar-foii am wyth. niwrncd ar hugain. Rhwymwydl ei frawd drosodd. YMADAWIAD Y PARCH R. ROSENZWEIG—Mao y gymilleidfa Hebreig ar fedr colli ei gweinidog, y Parch R. Rcesnzweig, yr hwn sydd yn ymadpel am Belfast. Bu y gwr parchedig am beth amser yn ddairlithydd mwn Hebiaeg yn Ngholeg y Brifvsgcl, a.c ar ei ymadawiad aiiihegwyd ef ag "address" gaii yr awdurdodau. Nos Sul, hefyd, yn y Synagog, da.rfu i'r gynulleidfa ei anrhegu ef a-g "address" oreuredig wedi ei ffvamio, yn nghycla "cheques" oddi. wrth Mr Wartski. a'i blant, a Mr Bolletoll.

Bethesda. YMWELIAD. Talodd Arglwydd Penrhyn ym- weliad a Chwarelau'r Penrhyn ddydd Llun, yn rghwii-fii ei brif criichwvli-xr, Mr E. A. Young, Tanybryn, a Mr D. D. Davies, Bryn Derwen. ADDYSCAWL. Dydd Marcher cynhaliwyd ar- hohad am fynediad ] mewn i Goleg Dewi Sant, Llanbedr, ac yn mhlith y rhai llwyddianus ydoedd Mr J Bangor Jones, St. Ann's. Y mae ef yn fritwd i'r Parch Staphon Jones, ficer Rhosesmor, Ffllint, ac hefyd i'r cerddor adnabyddus, Mr D. Bangor Jones. RHOI MEWN GOFAL. Darfa i Arglwydd Esgb Bangor roi gofal plwyf Penmachno i'r Parch B. Jones, St. Ann's, yil ffurfiol yn ei balas ddydd Gwerer, sef dydd Gwvl Sant loan Fedyddnvr, diwr- nod yr ordeiniwyd ef i'r! weinidogaeth 11 mlynedd yn ol. Deallir fod penderfyniad wedi ei basio vn unfrydol yn Nghynghor Plwyf Llandegai yn gofidio oherwydd y golled achosir drwy ymadawiad Mr Jones, yr hwn a wasanaethodd gyda ffyddlondeb egniol fel is-gadeirydd am flynyddau, ac yr oodd ei etholiad i'r Cynghor wedi bod yn achos gwell- iantau amlwg, i'r ardalwyr, a bydd yn waith an- hawdd 04 lhvyddir i weled olynydd cyffelyb. REHEARSAL. Nos Sadwrn cynhaliwyd cyf- arfod canu paratoawl yn Eglwys Glanogwen go- gyfer a'r wvl gerddoroli Saesneg gynhelir yn Man- go yn mhen ychydig amser. Bychan ydoedd y set ddangoswvd gan y cantorion, gan nad oedd ond cynulliad cyffredin yn bresenol, ei y dylem ddweyd vi fod cor Glanogwen yno yrA bur gryno. Efallai fod diffyg parotoi wedi bod yn yr eglwysi cylchynol. ac fod hyny vn cyfrif am absenoldeb amryw o feib y gan. Er hvny i gyd boddlonwyd yr arweinydd, Mr Westlake Morgan", organydd yr Eglwys Gadeiriol, .gyda'r canu gafwyd, or y djdasai ar bob cyfrif fod yn amgenach. CYAIANFA'R PLANT. Cynhaliwyd cymanfa r plant vn Jerusalem (M.C.), perthynol i'r Methodjst- iaid Calfinaidd, brydnawn Sadwrn. Llywyddvyd v cvfarfod gan Mr Griffith Roberts. Lome House. Holwvd W plant gan ? Parch R Williams, MA, Llanllechid, a chyflwynwvd baohodyn i Air H. Llovd, Douerlas Hill, am oi fod wedi bod yn aelou o'r Ysacol Sul am 85 mlynodd a saith mis, srnn Gvnghor yr Eglwysi Rhyddion. Yr oedd y Th- wvriad wedi dvrysu iiarotoi yr arhohatVu, folly 51 oedd rhan bwvsig o'r gvmanfa yn ixro. bel-) gvf- lawniad. Traddoelwvd anercmad can Tr Owen, vsgolfeistr v^arncidd'. ar y testvn Yr ?S°.. DiwYRiad." Gwasgai ar bawb l roddi ei hunan mewn cywair priocloJ, 'a.c wrth wenuthur hvny par- Dill v flwvddvn ddiwygiadol hon vn nefoJaidd yn '• tin hanos. Siaradwvd vn mhellaoh gati y Parch ■' J Pritchard a'r Parch R. W. Hughes, Bangor. Canwvd amrvw c don?u'r Dnvygiad, yn nghyda .thonau eraill, o dan aiweiniad Mr E^anRR (?^ Ysgol y Cynghor, Llanllechid, Mr R. K. ^riintn ,V?iwEl3' Y PARCH A. 0. EVANS, B.A A n ANOGWEN. — Nos: Fawrfch diweddaf \mwek<dd Mr Evans a Glanogwen, ac a- gai" » rhwldodd i m bre^eth ragorol, fe.l bob amser. oedd neb yn gwybod ei fod yn dod neu yn^e yn rsicr buaMi yr eglwys yn or.,awn evnieradd ei d-estvn yn St. Matthew, «ef yr admod hono, Nid pob' un ^dd yn. dywedyd wrthyf, Arfr w^d Ar^lwvdd, a ddaw i mewn i deyrnae nefoedd, ona ■vr^hwn svdd yn gwneutbur ewyllys Nhad, yr Hwn sydd ynx y liefoedd." Swm a sylwecd ei breget ydoedd fturfio cyineriad; fod gan bob un ei .• L-es: pcidio byclianu ein dylanwad gwneud em Sw vL mhobman gweithi,c tia byddo ■ ddydd. Nad oedd neb ond Un wedi srcrphen ei waith. sef Iesu Giust yr Hwn a ddyivedodd wrth farw, "Gorrbenwvd." Cafwvd pregeth effeithiol a gobeithio v cawn y cyfleusdra i'w glywcd yn fuaai ar v Su1.—Tenor.. YSGOLTON SUL GLANOGWEN A CxERLAN -Mak, vr Ysgolitm Sul uohod yn cyfarfod bob rhyw dri mis yn yr eglwys i'w holi ar y maes llarur fvau wedi ei dvnu a.lla.n i'r gwahanol ddorbarthiadan. C-awsant. eu holi y Sid diweddaf gan y Parch Tegid levies Geni, ac yn eicr mae ef yn y dosbarUi ^rf'fe, hclwr y plant. Cafodd Mr Davies hwy Stol gy-da hwy! yr atebion ri dda ryfeddol oaiidd\nit. Mae yn amlwg foci yna Jaol ei y» jr T^lta. clod nrawr i'r athrawon ar a'rol^v1^. lK)U mor ddes.llgar i'r cwestipiaAi^ Pe bjdd^i J r noil Eglwyswyr fabwysiadu y dull yma, o hoii > pia a'r rhai mewn oed bob rhyw dri mis, byddai maw yn dilyn. Bydded i bawb rci c,i y.^gwydd o dan y baioh o addysgu y plant i w harwam ai. yc y Horrid fydd yn fendith, iddynt. Cafodd Mr Davies e.i foddkni yn fawr pi yr atebion. a. gaw-n,i. Cawfxim Hregeth rhagerol .yr un nosr.n gan Mr Davies.—Tenor.

Blaenau Ffestiniog Y SEINDORF. Nos Lun bu ein seindorf yn chwareu detholiadau chwacthus gar Plasweunydd. Clyv-som fod vn v Plas ddyeithriaid. Gwedi gor- phon eu gwaith gor y Plas. aeth y seindorf i fro heddvchol Talywaenydd. Mawr oedd y dydoordeb a vine rid vn v seindorf gan y tngohon Y mae "band," a da ydyw gvveled fod hjn, jn ca.l ei WnYM\NFA BKKGETHU.-BU cymanfa b^gethu y Methodistiaid Calfinaidd yr wythnos dd,w'edc'n Ffestiniog. Cvnhaliwvd y cyfryw mewn cae gerdaw Elaenvddol. Yr oedd llwyfan a memciau wedi eu gosod i fyny. a dywedir fod evnix'r a saith mil wpcfj bod mev.n un cvfarfod. Prif aidyniad v cyiaitod oedd v cerddor diwvgiadol Mr Sam Jenkins. q, AWSTRAT.IA*—Wedi bod o'r ardal am yn agos i 23ain mlynedd. y mae Mr Davios, mab Mr Evan Davies, Rhiw, wedi d'od yn ol. Y mao ei briod a'i blant gvdag ef. Edrycha vn dda. YR HELYNT ADDYSGAWL.— Rhanog eu barn ydvw Ymneillduwvr Ffestiniog narthed gweinvddiad Mesur Addvsg 1902. Codwvd y mater i sylw aelodau capel neillduol perthynol i'r Methodistiaid Calfinaidd. Gofynwyd am gvnorthwy arianol i gario v "rhyfel" hon vn mlaon. Dyvvedai un blaenor ei fod yn cynyg i dalu y pen. Cefnogodd un arrdl. meddai cr, "am nad vw Ysgolion Eglwysig yn ddim llai na dvsgu Pabvddiaoth i'r olant." Gyda hyn, dyna henafgwr. duw'iol ei gymoriad, yn dwoyd yn groow ac eglur ei fod "v.edi ei fagu mcwn Y?gol Eglwysiff. ae TP¡¡i anwi^odd nocth oodd v cvhiiddi?vd. 'Paby.idol. Yr oedd wedi darllen v T-lvfr Gv-oddi drwyddo. an nid yw Cvffes Ffvdd v Metho'listiaid Calfinpidd, meddai. <(ond wodi ei gyuiervd o erthvglau y lly.r hwnw. Ceir vchwaneg o'r hanes oto.

Bettwsycoed. TAITH HIR. Dydd Llan (heddvw) gadawa Major Ashley a Dr. Macdonagh am daith o gylch y byd. PLA Y CRWYDRIATD.—Mewn cyfarfod arbenig o'r Heddlvs, ddydd Mawrt'n. o fiaen y Milwriad Johnstone* a Mr Robert Parry, an'onwyd deii y grwydrvn i garchar am bedwar diwrnod ar ddeg am gvsgu mewn adeilad vn Nghancl Curig. "CENHADON O I/YDAW.—Nos gadv.rn. yn Ys- goldv v M'^tHodistiaid Calfinaidd, dan nawdd v Gen- liadaeth yn Llydaw. rhoddodd y Bngail Lecoat a Madam IÏccoat, 0 Tremel, yn Llydaw. hanes y pwaith wneir gah v Genhadaoth yn y rhan hono o Ffraine. Yr oedd yno. gynulliad da, a Mr H. D. Brandreth yn llyWyddu. AIL-AGOR Y MVi'y — LAWDD PIAVM. — Mae ,gwaith phvm y Pool, yr hwn fu^ yn sefyll am vspaid inaith oherwydd ei l-r-nvi a dwfr. ar gael ei Ril- gychwyn. Alat, v dYT)1 11. yr wythnos ddiwoddaf. wedi bod vn rhoi y ne:rianau i fyny, a hyderir y bydd yn barod i' w weithio ynVfuan. ac y bydd lluaws o ddynion o ganlyniad yn cacl gwaith. V CYFARFOD CENHADOL. — Nos Lun. yn Nghapel Brvnmawr (M.C.), bu Dr. Hugh Williams, Corwen, yr hwn sydd newydd ddychwelyd o India, yn traddodi aneijfthjad ddyddorol ar y gjvaith cen- hadol yn India.w'lloywedir fod y diwygiad wedi cyr- haedd yno, yn nghyda chanlyniadau gogoneddus. Yr oedd y Genliftdaeth yn India, meddai, v fwyaf llewyrchus yn y byd. Mr Ellis Roberts, Pyllau, oedd y cadeirydd. Agorwyd drwy weddi gan Mr Henry Roberts, a chafwyd anerchiad hefyd gan Mr David Jones, Llandudno. Yn vstod v cyfarfod rhanwyd nifer o wobrau i'r plant fu yn casglu tuagat y Genhadaeth. Enillwyd v wobr gyntaf gan Mr Idris Lloyd, Machno Villa.

Caernarfon, Y TEMLWYR DA.—Cynhaliwyd cyfarfod wvth- nosol o Dsmi Eryri nos Lun, Mr Thomas Jones yn y gadair. Darllenwyd papyr dyddorol gan Mrs Jones, Eleanor-street, ar y "Diwygiad yn Nghymru," a chaed adroddiad o weithrediadau'r Brif Deml vn Nghaerdydd gan Cadben G. B. Thomas. FESTRI.—Cynhaliwyd festri flvnyddol plwvf Llan- bcblig ddydd Llun, y Fioer (y Parch J. W. Wynne Jones) yn y gadair. Dawiswyd y Mri Owen Roberts a John Hughes yn wardeniaid. PENODIAD.—Y mae Mr G. E. Lloyd Jones, mab y diweddar Mr R. Lloyd Jones (Arolvgydd Bwrdeis- i01 Caernarfon), wedi ei benodi yn athraw yn Ysgol Ramadegol Hitchen." MR EVAN ROBERTS.—Bwriada y diwygiwr ym- weled a'r dref ar y 4ydd o Orphenaf, ac y mae v Paiiliwn wedi ei logi ar gvfer yr achlysur. NODACHFA'R EGLWYS.-Yr ydys wedi pen- derfynu casglu tuagat achub Ysgolion yr Eglwys yn lie evnal "bazaar" fel v bwriedid. Y mae addewid- ion sylweddol yn barod mown lIaw, AN. .Nos Wener, yn yr Ysgol Genedl- aethol, cvnhaliwvd cyfarfod i gyflwyno anrheg i'r Parch D. Alban Lloyd, B.A., fu am saith mlynedd jm gurad hynaf Llanbeblig, ond yr hwn svdd yn a.wr wedi ei benodi yn fie-er Pentrefoelas. Llywvddid gan Mr J. Issard Davies (Uchel-Sirydd), ac yr oedd hefyd yn bresenol y Parch J. W. Wvnne Jones (ficer Llanbeblig), Mr H. Lloyd Carter, "ac eraill. Wedi caei anerchiadau gan y Cadeirydd, y Ficer, a Mr Carter, yn canmol gwaith Mr Lloyd, cyflwynwyd an- erchiad goreuredig, yn nghyda phwrs yn eynwys lOOp, a '"carvers," i'r ficer newydd gan Mrs Cismen- ger, a diolchodd Mr Lloyd yn deimladol.

Criccieth. MARWOLAETH. Boreu ddydd Mercher bu Cadben Wm. Griffith, Corporation-terrace, farw. Perthynai i ben teulu lleol a thra pharehus. R.HODD 0 LYFRAU.-Y mae boneddwr wedi rhoddi 3 o gyfrolau o lyfr gwerthfawr i'r Lyfr- gell Rydd.

Garn. TYSTEB.-Y mac tenantiaid Arglwydd Harlech wedi cyflwyno Mr W. R. Lawford, cyn 'stiward ei argiwyddiaeth, a phlat arian.

Dyffryn Nantlle. DAM WAIN DD.IFRIFOL.-Cymerood hon Ie. pryd- nawn ddydd Marcher, yn Chwarel Penyrorsedd. Tra yr oedd dau ddyn o ardal' y Fron }"1JJ myned i lawr i'w bargen yn. y chwarel daeth peth. i lawr o'r ochir, ac anafwyd hwy yn ddifrifol iavvn.

— 0 Dolwyddelen. PREGETHU.—Y Sabboth diweddaf bu v Parch JLalwyn Phillips, Bala, yn pregethu vn Nghapel yr Annioynwyr, a'r Parch John Jon.?s; Llandrillo-vn- r' A'uirT1' Nl:-1oclistiaicl Calfinaidd. CAPLL NEWYDD.—Y mae'r Annibvnwvr vn prysur gario v darnariadau angenrheidiol er cvclnvvn adeuadu ou capel newydd ger Penc-oes MARW A CHLADDU.—Bu Mrs Hannah Daniel Pentrebont pnod Mr W. Daniel, dilledydd, farw. g'^sanaethu. L'Un' J P"rch Eh;,<lTCn

Llandtiemiolen. Y CYNGHOR PLWYF. Cynhahwyd cyfarfod o'r uchod yn y Gynghorfa, nos Sadwrn, pryd yr oedd 13 o'r aelodau ?n bre- senol. Cadeirydd, Mr J. J. Williams, Gallt'y FoeL Ar ol darlien a chadarnhau y cvfnodau, caed ad- roddiad gan n Hugh T. Hughes ac 0. R. Jones am eu hymweliad a Gallt.y Foel, er rhoddi eu barn *r. 7 j es]?n y pibellau dwfr oddiyno i Tan Rhiw. Nid oeddynt yn gweled y byddai vn briodol 1 u 'VI 0j -VIT1Symeryd a'r anturiaeth hon ar hvn o bryd, opd awgryment y priodoldeb o anfon nifer o aelodau i weled ffynon Tan y Graig, lie y ceir hvJr 1 Tan Rhiw yn bresenol, ac i roddi adrodd- iad yn yf Cynghor nesaf. Derbyniwyd vr adrodd- iad a nodwyd, Mri D. Davies, Owen J. Jones, Jesse Roberts, a r ysgnfenydd i fyned i Tan y Graig. Darllenwyd llytnyr oddiwrth drigolicin Gallt y l^oel vn cyflwyno eu diolchgarwch ilwvraf i'r Cyng- hor ac arall am ymgymcryd a diwallu yr angen oodd wedi eu deimlo mor hir am. ddwfr. Canmol- ent yn fawr y ddarpariaeth a wnaed. Yr oedd y Cvnghor yn llawenhau fod eu gwaith yn cacl ei werthfawrogi. CymeradwvAvyd gwaith y pwyllgor unedig o blwyfydd Llanberis, Llanrug, a Llanddeimolen yn ceisio cael gwell cyfleusdra teithio g'vda'r rheil- ffordd yn y gauaf trwy ofvn am. gaef'dtm dren i Caernarfon yn v boreuau ac ychydig oediad yn amser y tren" ddiweddaf yn; gadael yno. Hefyd am geisio sefydlu dwy ffair yn Pontrhythallt vn flvnyddol Penodwyd pwyllgor i ystvried v posibilrwydd o gaol dwfr o Glwtvbont er diwallu Califfornia- terrace a Brynteg, a'r tai cylchynol. Mae angen y lleoedd hyn am ddwfr yn fawr lawn, ond nid yn fwy felly na rhanau poblogaidd eraill o'r plwyf, fel y profwyd trwy ddeiseb gref a dderbyniwyd o ardal Dinorwig, lie v mae prinder mcwr, ac y mae v cwestiwn o gyflenwad dwfr pob rhan yn c'wl ys- tyriaeth lvyraf y gwahanol Gynghorau, ac y maent yn dra awyddus i'w diwallu, ond fod rhyw an- hawsderau yn cyfodi yn barhaus. Penderfynwyd cyflwyno cais Dinorwig i'r Pwyllgor Plwyfol. Hysbyswvd fod cyfrifon v Cynghor wedi eu har- chwilio, a'u cael yn gywir, a darllenwyd tystysgrif yr archwilvdd i'r perwyl hwnw. Pasiwyd i gadw v podwar gweithiwr ycliwanegol yn ngwasanaeth v Cynghor am fis eto am y cyflog o bunt yr wythnos. Pasiwyd i wneyd cais am gyfres o ddarlithiau a drefnir gan awdurdodau Coleg Bangor yn ystod y gauaf, y materion i'w dewis eto. Penodwvd Mri Jesse Roberts a W. H. Hughes I arwyddo pob arianeb ar ran y Cynghor. Pasiwyd i dalu yr holl filiau dyledus i'r swm o 780 8s 9c. Penderfynwyd adgyweirio y rhan hono o'r ffordd a arweinia o New-street i Marian-terrace, etc., er mwyn ei throsprlwyddo i ofal y Cynghor Dosbarth rhagilaw.-T.D.W.

Llanrwst. GWELLA. Mae Mr Albert Hughes, yr hwn a gyfarfyddodd t, damvain y Llungwyn, yn brysur wolla. YMBLESERA. — Dflyad Iau aeth aelodau Cym- deithas Lenyddol Horeb'mewn cerbydau i Crafnant. Ar ol cael cyflenwad o ddanteithion cynhalivvvd cyngherdd. Bwriedir cael pump o b eserdeithiatt cvffelvb vn vstod vr haf. ETHOLIAD RHEOLWR YR YSGOL. — Mewn cyfcrfod unedig o'r Cynghor Dinesig a Gwledig, ddydd Mercher, ail-etholwvd y Parch W. Cynwyd Williams i gynrvchioli y Cynghorau oyn fel rheolwr yr Ysgol Wladwriaethol. LLWYDD1 ANT YSGOLOR. — Enillydd yr ys- LLWYDD1 ANT YSGOLOR. Enillydd yr ys- goloriaeth Eisteddfodol o 15p ydyw Miss Sarah P'lorence Roberts. Merch ydyw i'r diweddar Arol- vofvdd Roberts, ac wvres i'r Parch Thomas Parry, Y.H., Cohvyn Bay. Derbyniodd ei haddvsgiaeth o dan Miss Gittens, yn yr Y"sgol Genedlaefhol, Abergele, ac am y ddwy flynedd ddiwoddaf gyda Mrs Thomas, yr Ysgol Genedlaethol, Llanrwst. Bvdd Miss Roberts, yr hon sydd yn 12 mlwydd oed, yn dechreu yn yr Y sgol Sirol ddechrou y tymhor nesnf. Y FFAIR NEWYDD. Hyd vn hyn, yr oedd fTair Mehefin, a'r hon a adnabyddir wrth yr entv "Ffair Newydd," yn un o'r ffeiriau mwyaf pob- logaidd y flwvddvn, ond yn anffortunus disgynai ar^yr un dyddiad a ffair Aborgelo, sef dydd Mer- cher yr hyn yn ddiamou ydoedd yr achos o can lleied o brynwyr a gwerthwyr y flwyddyn hon.

Llanberis. Y CYMDEITHASAU CYFEILLGAR. Dydd Sadwrn diweddaf bu yr Odyddion yn gorymdeithio. Y mae v gymdeithas hon wedi cael gafael gref yma, a golwg hynod o lewyrchus ami yn mhob gwedd. Hefyd, deallwn fod v Rechabiaid, olynwyr Jonadab. a br.^swyliai gynt yn Nghanaan, wedi gosod llinyn- au eu pabell i lawr yn y lie hyfryd a rhaaiantus hwn. Y mae teulu Rechab wedi cad derbyniad croesawus yn Llanberis o'r cvehwyn, a nharha yr aelodau o hono i fyned ar gynydd yn gvtlym, yr hyn sydd yn brawf amlwg fod bendith Duw yn dilyn eu hym- drechion i ddwyn beichiau eu gilvdd. Nis gallwn lai na llawenychu yn fawr yn y ffaith mai ysbryd darbodaeth a sobrwvdd. svdd mewn rhan yn cyfrif am lwyddiant v gymdeithas hon. Dywedir mal yn Llanberis y cvnhelir y "District Meeting" eleni, a bod yn mwriad y babell yma i ofyn am gydsyniad yr awdurdodau i se- 'ydlu hefyd Babell ar gyfor y plant. Byddai hon o fendith annihrisiadwy i'r plwyf am fod yr Urdd, fel yr awgrvrnwyd, yn feithrinfa i fywyd sobr a rhinweddol. Hvderwn y gwel plant y diwygiad y fantais o fod yn ?.olodan o honi. Sibrvdir fod aclodau y gymdeithas yn bwriadu gorymdeithio drwy Llanberis o ben i ben un dydd o'r haf hwn, eleni, a diau mai dyddorol iawn fydd eu gweled am y tro cyntaf erioed. Rhwvdd hvnt iddvnt. CYHOEDDI EISTEDDFOD GENEDLAETHOL 1906.—Wedi'r gwlawogydd trvmion, a'r gwyntocdd ysgythrog, y mae'r beirdd. y llenorion, a'r cerddor- ion, yn cad dydd clir a thawel i gyhoeddi yr Eis- teddfod yn Nghaernarfon. YTn briodol iawn y gall yr Archdderwvdd Hwfa Mon floeddio north ni ben. "Yn ngwyneb haul, llygad goleuni," a diau bydd y beirdd wrth weled goleuni brenin y dydd yn gwenu ar eu gilydd, fel ag y gwcpa priodasferch foreuddydd ei nhriodas o gael "'haul" ar ei modrwv. Wei, hwyi i'r beirdd fyned o'u hwvliau, ond heb ormod o hono y I i fedru dyfod vn eu holau. Yn yr adeg hon, pan y mae yr ysbryd diwygiadol yn tramwy drwy ein gwlad. grosyn na fuasai yn bosibl nei-swadio Mr Evan Ro- berts i ddyfod drosodd o Fon i draethu Gweddi yr Orsedd. Buasai hynv yn rhoddi urddas ar yr hen Orsedd; ac yr vdwvf yn sicr y buasai Alafon yn cania- tau hyn am y tro. MARWOLAETHAU.—Y" mae v personau canlynol wedi cefnu ar v bvd helbulus hwn, ac wedi eu gwvs- io i'r byd mawr tragwyddo!:—Mr Hugh Roberts. Bryn Ffynon, Newton-street; Mrs John Owen, Yankee-street; a Mrs Rowland Thomas, Fron Goch' Yr oedd ei gwr wedi myned o'i blaen at v "mwvafrif mnwr." Bydded i ni, y rhai a ada.wyd ar 01 am yehydig amser, gael ein "barn a'n mater yn dda," fel v diangom bvth gan pin Barnwr; yna cawn drigo mevn eilfvd dcdwvdd. heb bvth wahanu mwy. 0 ATHRAW CYNORTHWYOL. Deallaf fod Pyvyllgor Addvsg Sir Gaernarfon wedi n-enodi Mr Richard Evans, Bontuchaf, ger Bethesda, "yn athraw cynorthwyol i Ysgol Dolbadarn. Athraw Ysgol Gwynant, ger Beddgelert, ac nid athraw Yssrof v Rniw, Lleyn, i ba un v mae Mr G. E. Jones vn symud, sydd yn cymervd ei le yn Ysgol Nant Peris. I Ysgol Gwynant y mae athraw v Rhiw yn mvned. Y mae y symudiad i wneuthur tvsteb i Mr Jones yn cael ei dderbyn yn siriol yma. Gan na fvdd iddo ef symud i Leyn hyd nes v bydd i wyliau cano) haf fyned heibio, v mae digon o amser eto i'w garedigion ddwyn eu rhodd ar yr allor. GOLCHI A CHNEIFIO DEFAID.—Dvma sv<^ vn ddwyn eu rhodd ar yr allor. GOLCHI A CHNEIFIO DEFAID.-Dvma !')vcfa vn myned yn mlaen yn v ddwy Nant y dvddiau hyn ac os y pery y tywydd hyfryd hwn, bydd pob daJad wedi cael ei dihatru o'i chnu gwlan cyn pen ychydig ddvddiau. a mwy na hyny. credaf cvn V gwel yr oheb- iaeth hon oleuni dvdd v bydd llawer o weir iau tvf- adwv Nant Peris wedi ca-^l eu tori i'r 11awr. Y mac y Pcrisiaid am fvnu cael bod ar y blaen ar v Padarniaid yn mhob peth. Y mae v Nant hon yn Nant Uchaf mewn mwy nag un ystyr.

8"C18 Llanfairfechan. DIHAXGFA GYFYXG.—Fel yr c.edd nifer o chwarelwyr yn dilyn eu gorchwyl yn Chwarel Setts Bruxidritt and Co. dydd Mercher yn di- symwth, ymollyngodd darn o'r graig uweh eu penau, yr hwn a ryddhawyd gan y gwlaw y boreu hwnw. Ond yn rhyfedd daethont 'i wybod cyn i'r cyfryw eu goddiweddyd, a gwneuthant^ ymdrech yw osgoi. Aeth Wm. 'Ihomas a Thomas Williams i gysgod y graig, a chawsant eu liunain allan o'r perygl yn ddi- anaf. Ond meddyliodd Wm. Jones, Ocean View, y gallasai ei hosgoi a'i rhagflaenu trwy redeg "tuag allan" fel y dywedir, ond yn an- ffodus aeth ar draws ceryg oedd ar y llawr t::s, oes, a chwympodd gan ei analluogi i redeg aro noddfa. 1 na daeth rhai o'r ceryg gan dreigio dros "anau o'i gorph gan ei niweidio yn ei goes a'i gefn. Deallwn ei fod yn llawer gwell disgwyliad. YMWELWYR.—Dywedir fod mwy o ymwoi- wyr eleni na fu erioed o'r blaen yr adeg h: o'r flwyddyn. a sibrydir fod yn eu plith r-ii teuluoedd urdda.sol. Disgwylia pobl Llanf.v- fechan haf toreitliiog eleni gan eu bod wedi cae' ernes mor addawol eisioes. DIWVGIADOL.—i>n,vg gan luaws weled fod gwres y diwygiad wedi oeri rhagor y bu. Son- ia rhai am gael Evan Roberts yma er ceisio ei ail enyn eto; eraill a dybiant" mai gwell oedi heb ei alw hyd nes y bydd y tymor haf drosodd, oherwydd bydd yn anmhosibl i'r rhai sydd yn cadw llsty-dai gael cyfleusdra i'w weled a'i wiando, "A phan gaffwyf amser cyfaddas mi a alwaf am danat," ydyw iaith a theimlad rliai.— Gohebydd.

Porthmadog. GWAELEDD.—Drwg iawn genym ddeall fod y corddor medrus Eos Alaw a'r dengar Mr Bobbie Jones, mab Mr a Mrs Wm. Jones, Snowdon-street vn bur wael. CYFARFODYDD DIWYGIADOL.—Nos Lun a nos Fawrth, yr wythnos hon, cvnhelir cyfarfodvdd diwygiadol gan Mri Sidney Evans a Sam Jenkins, yn Tabernacl. Ct)NFFIRMASIWN.- Yn Eglwys laaiifr-otheiii, am 3.30, dydd Sadwrn, bu yr Esgob yn cynal gwasanaeth y conffii-masiwn. Am bump o'r gloch. yr oedd yn y Penrhyn yn conffirmio. ANRHEG BRIODASOL.—Bwriada y pwyllgor a benodwvd i gasglu al ian tuag at roddi anrheg briodasol i Mrs Cadben Drage :merch Mr a Mis J. E. Greaves) roddi iddi fraichled aur. MARWOLAETH.—Dydd Mercher, yn v Bala, claddwvd gweddillion y diweddar Mr Owen l-ngh Roberta, mab hoff ac anwyl Mrs '.Roberts, Siop Newydd. Yr oedd efe yn 25 oed. Cafodd gystudd hir a blin. Nodweddid ef bob amser gan avnwyr cyffredin cryf, a hoffder at ddarllen a gwyddon- iaeth. ARDDANGOSFA FLODAIT.—Y mae Pwyll- gor yr Arddangosfa hon wedi oenderfynji cynal yr arddangosfa vr y Nenadd Drefol,, y Farch- mtdfa; ac o clan y verandah yn Bank Place a High-street. HEDDLYS :kR.BENIG. Daniel O'Donovan, Morganwg. ddirwywyd 5s a'r costau am afreol- eidd-dra a. meddwdod yn Nhremadog, nos Sad- wrn, gan Mr Jonathan Davies mewn heddlys arbenig ddydd Llun.—Wm. Brown, Reading, am feddwdod ac ymosod ar yr Heddwas Jones (48), Beddgelert, a anfonwyd i garchar am 14 diwrnod. GYMDEITHAS GYNORTHWYOL Y CLERIG- WYR.—Yn. Ngwestty'r Frenhinos, dydd! Sadwrn, dan lywyddiaeth yr Esgob, cynhaliwyd pwylilgor y gym- dflit'has hen. Yr oedd yn bresenol, yn mysg eraill, Arehddiaco'n Williams, Caiioin Lloyd Jcniee, Mrs Holland, Caerdeon; Canon, Da.vieq, Parch T. C. Slieppard Jones, Mr D. C. Davies, Beaumaris, etc., eife. LLONGAU.—Wedi cyrhaedd: Ellen Anne, Jones, Llundain; Seven Brothers, Williams, Caerdvdd; Frances, Evans, Rosbarberv; John and Margaret, Humphreys, Caerdvdd; Alfred Nobel, Campbell, Truro; Rebecca, Rbberts, Lerpwl; P. M. Willcock, Jones, Ramsgate. Wedi hwvlio: Walter Ulhric, Williams, Hamburg; Lucy. Wveale, Ipswich; lfred Nobel, Campbell, Caernarfoni M. A. James, Jonej, Harburg; Cadwaladr Jones, Cadwaladr, Copen- hagen. CYSEGRU. — Dydd 'Sadwrn diweddaf ev.egnvyd gain Esgob 13angcir ddarn belaeth o- dir a. yohwaneg- wyd yn ddiweddar at. fyrL\ven,t. Treflys. Yr oedd yn bresenol, heb law yr 35sgob, y Pa i elm. Cancai Lloyd Jraies,, Criccieth, Aroliddiaccni T. Willijarn.1:1, J. Davies, Lla.ma.TTOC.n; William Willjairas (ca-plan yr Esgob), G. H. Ha<rrison, Llanystumdwy; D. Goiliwyn Morgan, J. James, Peaimcrfa; J. T. Jones. Tre.rnadog; R. R. Roberts, Fem.tref.eJm; a T. A. Porth- madog Mri J. Holt Newell, Owen Williams, Trip; Hu°iii Parry, Morfa Bychan, yli. nghydag amryw eraill c Griocieith, Porthmadog, Morfa Bvchan, a.'r cylch. Dechreuwyd y gweithrediadau gyclt gwasa.n- aoth byr yn yr eglwys, pan y cymervrvd rhan -an Canon, Lloyd Jones ac Archddiacon WiUia.ms. Yna dar'lle.nwvd y deisyfiad ar ran y phyyfaliiomi ga,!1 y warden kiqr Owen Vvilliaiw), a ffnrfnvyd vn ca-ym- daith i fyned .a,]an i'r fvnwelut. Golvgfa, hardd ydcedd gweled yr orymdaith yn "rhodi,ó'r terfynau" pan ga.nu "Bydd mvrdd o ryfeddodau," "0 fryniau Caersalem," etc. Wedi i'r Aa-chddiaoon, air ran yr Esgob, ddarllen gweithred y cvsegriad, arwyddwyd hi gan amryw ag oeddynt yn brlefenc4. Tarfynwyd trwy ganu emyn a datgan y fenditb. Gv.niaed casglia.d ar ran y treuliau yn nglyn ag adeiladu'r mur o amgylch y dara newydd.

Pwllheli. ARWYDDION .y TY"MHOR.—Yn rivfg yr ar- wyddion fod tymhor yr ymwelwyr wedi dyfod, cawn fod seindorf dela o Altrincham yn dyfod yma; fod llawer o ddyeithriaid wedi cyrhaedd eisoes, ac fod arwvddion prvsurdeb nr bob llaw. HEDDLYS NEILLDUOL.—Dydd Llun. ger- bron Mr J. G. Jonas, Cyrnol Gough, a'r Maer, dirwywyd John Riley, labrwr, 5s a'r costau am feddwi a bod yn afr-eohis. Gcsodwyd dirwy a coistau cyffelyb ar Thomas Kane, labrwr arall, am drosedd tebyg. Am ymosod ar John Lloyd, Kingshead-street. a dwyn clun dafad, anofnwyd Kane i garchar am fis.

Pistyll, Nefyn. Y Parch Hugh Williams, curad, LlanruO". sydd wedi cael ei benodi i guradiaeth Pistyll a Charngi- wch.

Cynghor Trefol Pwllheli. PWLLHELI YNTE PWLL HELY? [Oddiwrth ein Gohelr.dd.] Nos Fawrth cynhaliwyd cyfarfod misol y Cynghor uchod. pryd yr oedd yn bresenol; Mri R. 1. Parry (Maer), W. Anthony, G. C. Ro- berts, 0. W. Griffith, W. S. Jones, J. E. Hughes. J. Summers, H. P. Jones, R. A. Jones, A. 1. Parry, Evan 11. Davies (clerc), C. Davies (is-glerc), T. Cunningham (peirianydd), a J. Ellis (cyfrifvdd). SEINDORF HAF. Trwy cydweithrediad y Mri S. Andrewes a'i Fab ceid seindorf ragorol i chwareu yn South Beach a'r West End am y tymhor. CWYN. Cwvnai tai-ddalwyr South Beach, trwy Mr Eifl Jones, fod drwg yu cael ei wneud iddynt hwy a'u tai trwy fed gweithwyr y porthladd yn gweithio ddydd a nos gyferbyn a'r tai. Codai drygsawr mawr o'r porthladd. Fe ddylid atal y gwaith am y tymhor. Mr Summers a Mr Albert Jones a gadarnlias- ant. Cawsai rhai o'r tai-lletya golled eisces. Ymohebid a'r cymerwr er mwyn atal y gwaith am vr haf. Y GWAITH DWFR. Amcangyfrifai Mr John Ellis y derbyniadau yn 823p a'r costau yn 903p. Y LLYTHYRDY. Y Potstfeistr a farnai y gwnai yr adeiladau, presenol y tro, ond eu hestyn. Rhy fychan cedd yr adeilad a g; -nygiai y Cvnghor. HIN-FESURYDDION. Gofynid i Brifathraw yr Ysgol Sir am gania- tad i roddi yr hin-fesuryddion i fyny yn yr ys- gol. AMRYWION. Elai y derbyniadau oddiwrth y farchnadfa yn mreh yn barhaus.—Gofynai Cymdelthas v Bywydfadau am estyniad prydles ty y bywyd- fad yn Mhwllheli, ond gohiriwyd y mater.— Derbyniwyd dros 3p oddiwrth y dramffordd eleni yn fwy nag a wnawd y llynedd.—Byddai y lladd-dy yn agored o 6 y boreu hyd 10 y nos yn yr haf, ac yn y gauaf o 7 hyd 8. MADDET ANT AM Y TRO. Lladdasai cigydd anifail yn Erw Villa, yn groes i'r gyfraith. Datganasai ei ofid am icido wneud hyny. Ar yr amod iddo roddi sicrwydd na wnai efe ddim eto, ni chosBId ef y tro hwn. FFYNON FELIX BACH. Argynihellai y pwyllgor nad oedd dim yn cael ei wneud i amddiifyn hawliau y bobl i'r ffvnon hon. Mr J. E. Hughes a synodd glywed hyniy, a chynygicdd tod i'r pwyllgor a i-ystyried y peth. Cefnogodd Mr Anthony, Mr W. S. Jones: Pe buasai y bobl yn rhai cyfoethog buasech wedi cymeryd moddion i amddiffyn eu hawliau yn y fan. Pasiwyd y gwelliant. PORTH HELI YNTE PWLLHELI? Y Maer a gynygiodd fod pwyllgor yn cael ei ffurfio i gymeryd i ystyriaeth' y priodoldeb o newid enw y dref o Pwllheli i Portli Heli. Portli Heli oedd yr enw gwreiddiol. Llysenw oedd Pwll Heli. Yn yr hen gofnodion ac ar hen sel y Gorphoraeth Porth Heli a geid. 0 amser v Tywysog Du hyd y Frenhines Eliza- beth, Porth Heli oedd yr enw. Daethai vr emv oddiwrth Heli ap Glanawd, Cymro gwlad- gar a wnaethai lawer dros y dref. Pan aeth Maer y dref i weled Maer Llundain un tro, yr cedd yr enw Pwllheli mor ddieithriol fel na wyddid gan yr awdurdodau yn mha lo yr °^d Pwllheli. Ond tybid mai enw tramorol ydnedd, a gcsodwyd y Maer yn mysg y maerod tramorol! (chwerthin). Anhawdd gan y Saeson oedd acenu Pwllheli, yr hyn oedd yn rheswm dros adferyd yr enw cyntefig. Os penderfvn- Id defnyddio yr enw Porth Hely, geilid gwneii4 hyny yn hysbys pan agorid y porthladd newydd. Mr Cornelius Roberts: Os newidir yr enw, rhaid rhoddi rhybudd prydlawn er mwyn i'r sawl ag oedd ganddo lawer o bapyr ysgrifenu ag enw "Pwllheli" arno, ei ddefnyddio a chael papyr newydd! Mewn atebiad i Mr Anthony dywedodd y Maer mai pwll ac nid porthladd oedd yn y lie i ddechreu. Mr Anthony a deimlai yn ddiolchgar i'r Maer am yr hanes dyddorol a roddodd. Cefnogai efe fod y mater i fyr.ed i bwyllgor. Mr Hughes, tra yn teimlo dyddordeb yn hanes v dref, a ddvwedodd nad oedd efe yn cymeradwvo yr awgrymiad. Rhyw enw bastardaidd oedd Porth Hely. Cymreigaidd oedd Pwllheli. Gwrthwynebai efe roddi ffordd i'r awydd am newid hen enwau Cymreig i fodd- hau v Saeson. Y Maer: Ond Porth Hely oedd yr enw ar y cyntaf. Mr Albert Jones a farnai fod enwau anhawdd eu haoenu yn myned yn erbyn lleoedd.. Mr G. C. Roberts: A ydych chwi yn meddwl y gwna pobl gadw oddiyma oherwydd fod yr enw yn Pwllheli? Mr Hughes: Os newidiwn ni yr enw byddwn fel y bobl hyny a glywir yn gwaeddi "Oes y byd i'r ip.ith Gymraeg" mewn cyfarfodydd cyhoedd- us, ac yn dysgu Saesneg i'w plant gartref! Cyflwynwyd y mater i bwyllgor, yr hwn a alwyd gan Mr Hughes yn "Bwyllgor y Bedydd."

Helynt yn Chwarelau Nantlle. SEFYLLFA DDIFRIF. in ystod yr wytlmos ddiweddaf derbyniodd cliwarenvyr Nantlle tybudd am astyngiad yn eu cyflogau sef tair ceinic^: y dydd, a lleihau oriau gweithio. Tra y daliai y swyddogaeth mai marweidd-dra y fasnach oedd yr achos union- gyrchol am y cwrs, dywedai y dynion eu bod yn ofni mai rhyw deimladau perwnol oedd wedi llithro i'r amgylchiadau. Y maey chwarelau dan sylw yn cael eu gwneud i fyny o bump—eiddo Mr Robinson, a bc-neddigion eraill. ag y mae Mr John M,enzies, Caernarfon, yn eu cynrychioli. Gwrthododd y dynion dydd Gwener diweddaf a "chymeryd" ond ar yr hen delerau. Yn ngwyneb hyn, awgryniwyd fod i bob chwarel benodi tri o gynrychiolwyr, y rhai gyfarfu y Sadwrn, a phenderfynwyd galw cyfarfod cy- hoeddus nos Lun. ar y Square yn Penygroes. Daeth y gweithv.yr yno yn llu. Oddiwrth yr awgrymiadau deflid yn y cyfarfod nos Lun. yr oodd yn amhvg fod teimlad cryf i gael v "cvf- ryngwyr" oddiar y ffordd. Yr oeddynt," medd- ai un yn yr amser a basiodd yn trin pob an- ghydfod a'r meistri eu hunain, ond yn awr nis gallent drwy gyfryngan. Fel un ag oedd yn cynrychioli y meistri yn yr ystyr yma nodid Mr Menzies, ac yr oedd gwrthwynebiad pendant gan fwyafrif y g\veithwyr iddo fod a rhan mewn gosod y bargeinion a phenu y cyflog. Gofyn- id i'r boneddwr lnYTIw gan hyny i ymneillduo yn anrhydeddus. Tra yr oedd y rhan hon o'r drafodaeth yn cael ei «ha''io yn mlaen, gwelid yn eglur beth oedd un achos o'r gynen. Pen- derfyniad nos Lun oedd myned i weled Mr Menzies dydd Mawrth er mwyn ystyried v safle. Cynhaliwyd cyfarfod mawr drachefn nos Sad- wrn diweddaf yn yr un lie i egluro yr ymdrafod- a-eth gyda Mr Menzies. Daeth cynulliad mawr i,%Ni-n yn nghyd. Dewiswvd Mi J. D. Jones, Tre Ddafvdd. Peni--i. s i lvwyddu. Mewn ychydig eiriau eglurodd amcan v cvfarfod. Siaraaodd amryw yn gryf iawn ar y camwri honedig oeddynt o dano. Penderfynwyd sefyll allan eto. Hyderir v deuai yr helyn i derfyn yn focldliool ac y ceid de&lltwi-iaeth a cJwdwe-l- ediad cydrhwng Mr MenKies a'r gweithwyr. Gobeithio mai felly y bydd. Erbyn diwedd yr wythnos cyfunodd y dynion yn Chwareli C-cedmadog i dderbyn y telerau Galltyfedw wedi cytuno i rami yr ymi-afael I South Dorothea a Cliwareli Talvsarn vn sefyll allan hyd nes oeir ymdrafodaeth bellach.

Cafodd aeilodau CynitlcitJia^ Golomenod Gwrecsam a Chjnghra.ir Gorllewin Sir Gaer gryn golled yr wytihnos ddiweddaf—dywedir ei bod o 200p i 300p -yr hon oedd yn codi o redegfa hen adar adref o Guernsey. Rhyddhawyd tua 900 o adar dydd LILui, ond ni ddychwelodd dim ond tua 300. Yr achos o'r anifawd ydoedd ystorm o da,ar-au aetti dros y llinell yr oedd yr adar yn ehedeg ar hyd-ddi. THE BEST BAKING P 0 W DEu' in iRR WORLD W u )

I Cyhoeddi Eisteddfod Genedlaethol 1906. SEREMONI HYNAFOL YN NGHAERNARFON. Ddydd Iau cymerodd y seremoni ddyddorol o gy. hoeddi Eisteddfod Genedlaethol 1905, yr hon sydd j'w chynal yn Xibaeruarfon, J-n y Casteil. Daeth rhai miloedd o bobl i'r dref i' weled yr olygfa, ac yr oedd y tywydd yn boeth ac hynod 'ffafrioi. Ychydig ar ol un o'r gioch casglodd y beirdd yn eu gynnau gleision, yn nghyd -,ii-tii v Guild, Hall, a ffurfiwvd gorymdaith fawr, a theithiwyd i orsaf y rheilffordd. Blaenorid yr orymdaith gan heddgeidwaid, a seindorf y R.G.A.Y. Yna deuai v morwyr, swyddogion y 4th Batt. R.W.F.. Gwir- foddolwyr, Odyddion, Fforestwyr, aelodau Cym- delthas yr Argraphwyr. Wedyn deuai y tan ddi- tfoddwyr, yn cael eu dilyn gan gynryehiohvyr Cyindeithas yr Eisteddfod a Chvmdeitha y Cvm- mrodorion, Maer a Chorphoraeth Caernarfon a Maer Bangor. Yna dcuai v beirdd a'r cerddorion, yn nghyda Baner yr Orsedd. Cleddyf vr Orsedd, Corn Hirlais, yr Archdderwydd, a swyddogion yr Orsedd. Yn mvsg y rhai a gymerai ddyddordeb yn y gweithrediadau oedd Mr R. A. Naylor, yr ym- geisydd Ceidwadol dros Fwrdeisdrefi Arfon. Wedi cyrhaedd yr orsaf vmunwyd a'r orymdaith gan feirdd a lIenor ion oedd wedi dod o sjyfeiriad Bangor, a dychwelwyd drwy Bangor-street, Bridge-street, a'r Maes. Yn fuan yr oedd y Cas- tell yn urf ton o bobl, y rhai a Avthiai yn miaen tuagat y man eynhelid yr Orsedd, o dan arwein- iad yr Archdderwydd Hwfa Mon, yr hwn a ddygwyd at v Masn LJog gan Cadfan a Gwynedd. AGOR YR ORSEDD. Pan ddechreuwyd gyda'r gweithrediadau yr oedd y poethder yn annvoddefol, ac mewn gwirionedd cynelid yr Orsedd "yn wyneb haul a llygad golcuni." Ar ol i'r seindorf chwareu nifer o alaw- on Cymreig, ac ar ol i'r dorf ymwthio yn mlaen, adseiniodd v Castell gyda swn y Corn Gwlad. ac yna aeth yr Archdderwydd ar ben y Maen Llog. uyaa nais cryneaig, ond yn crythau fel yr elai yn mlaen. dywedodd fod yn dda ganddo fod yn bresenol ac i weled cvmaint o bobl yn bresenol i gyhoeddi Eisteddfod Genedlaethol Caernarfon-tref oedd yn enwog am ei dynion mawr, dynion o farn, gwvbodaeth. a deall (cymeradwyaeth). Yna gofyn- odd i'r dorf. "A oes heddweh?" "Heddwch" ebe r dorf yn ol deirsrwaith. Wedi i Mr W. O. Jonc,& ganu penillion gyda'r tanau, hysbvsodd Gwynedd fod Wateyn Wvn yn absenol oherwydd gwaeledd. ac fod Negesydd o'r Ynvs Werdd yn analluog i fod yn bresenol. Un o'r pethau mwyaf dyddorol yn nglyn a'r sere- moni hvnafol yw cvflwyno'r aberth-ged i'r Arch- dderwydd. Gwnaed hyn gan Mrs Lake, v Faeres, yr hon a fendithi vvd sen Hwfa Mon g\da "Llwyddiant i'r Ma->r." Hefyd cyflwynodd Master Geraint Parry, mab Dr. Parry, dirprwy-Faer Caer- narfon, flodeuglwm h;rdd i'r Archdderwydd, hwn roes ei law ar ben y bachgen. Yna. traddododd nifer o feirdd anerchiadau. Y cyntaf oedd Llew Tegid. ac yna dilynwyd gan Ein- ion, Gwynfor al Deiniolfryn. Dyma un o englynion y diweddaf:- Gorsedd yr holi orseddau,agora Gwladgarol eneidiau; Yma yn hon yn mwynhau Bywyd awen, bu"3uwiau. Caed anerchiadau hefyd gan Alafon Gwvnedd, Eifionvdd, Cadfan, a dau neu dri arall. Mewn' anerchiad fer, eglurodd Gwvnedd amcan y gweithrediadau. Sylwodd y bu Caernarfon yn hynod ymdrechgar gyda'r Eisteddfod, ac yr oedd wedi bod yn ganolfan bywyd Eistddfodof. Bu y dref yn meddianu dynion fel loan Arfon, loan Mai, Alfardd, Llew Llwyfo, Eos Bradwen, Gwyn- eddon, Meigant, ac amryw eraill o enwogrwydd. Gobeithiai efe y buasai ysbryd v dynion hyn yn foddion i greu ysbrydoliaeth yn llenorion Caer- narfon heddyw (cymeradwyaeth). Y"r oedd yr Eis- teddfod, ebai wrth derfynu, wedi bod yn foddion i gynyrchu gwanc am addysg yn Nghymru, ac hebddi ni fuasai y Dywysogaeth yr hyn ydoedd heddyw (cymeradwyaeth). Yna canodd, Mr W. 0. Jones benillion gyda'r delyn i gvfeiliant Telynor Sciriol, a chafodd gy- meradwyaeth fyddarol, yr hyn, yn ol un bardd, "a ddeffrodd ecco muriau'r Castell." Testyn anerchiad Cadfan oedd "Perthynas yr Eisteddfod a'r Diwygiad." Datganodd fod v Di- wygiad yn hollol gyson gydag egwyddorion sylfaen- ol yr Eisteddfod, oedd ei hunan wedi gwneyd llawer i gefnogi crefydd Y CYHOEDDIAD. Cyhoeddwyd yr Eisteddfod yn ffurfiol gan Arlun- ydd Penygarn, yr hwn a draddodes anerchiad yn Saespeg er budd llawer o Saeson oedd yn bresenol. Rhoes hanes byr o ystyr yr Orsedd, ac awgrvmodd y dvmunoldeb o g»el Gorsedd barhaol yn Nghaer- narfon tebyg i rhai yn Nghaerdydd, Aberpennar, Rhyl, a Chasnewvdd. Cyn terfynu dywedodd fod ganddo neges o Gaer- dvdd yn dymuno pcb Ilwyddiant i Eisteddfod Caer- narfon.. Hefyd ancrchwvd v dorf gan Llew legio, a dar- lhnodd Edward 'Foulkes, Einion, a Gwilym Alaw restr* o Jestynau—llenyddol a cherddorol- yr Eis- teddfod. Wedyn aeth yr Archdderwydd drwy y seremoni ddvddorol o urddo v rhai canlynol yn aelodau myg- edol o'r OrseddHenadur Lake, Maer Caernarton (Castellon); Cvnghorydd Bayne, Maer Bangor (Gwilym Pilmuir); Dr. Parry, dirpr vvy-Faer Caer- narfon (Heddfcddvg). Gyda chanu "Hen wlad fy nhadau" terfynwyd y gweithrediadau, y rhai a barhaodd am dros ddwy a Yn yr b^yr cynhaliwyd cyngherdd mawreddog yn y Ncuadd Drefol, o dan lywyddiaeth Mi 1L Llovd Cartref, is-sirvdd Arfon. Y cantorion oedd- vnt" Miss Agnes Treacy. Dublin Miss M. King Sarah, Miss'Edith Randbs. Mr W. O. Jones, Mr H Vaughan. Davies, Cor Meibion Ervri (dan ar- weiniad Mr J. Williams); telynor, Miss Esther Corless, Dublin, a Thelvnor Seinor crythor, Miss A label Whipp, L.R. A.M. cyfeilwyr. Mri John W il- liams, Richard Prichard,, ac Qrwig W illiams.

Cynghor Dinesig Lleyn. YMRYSON CRASINEB. [Oddiwrth ein Go! ebyc<i.] Dvdd Mercher. dan lywyddiaeth Mr D- H Da- vies. cvnhaliwvd v Cynghor uchod yn Mhwllheli, prvd vr oedd yn bresenol: Mri J. T. Jones. W. E. Williams. H. W Ilhams. D. H. Parry. J. H. Parry, J. Jones, Llanbedrog; J. P. Jones Hotborn; J. R. Jones. J. Owen, J. F. Roberts, Hugh Roberts G. F C Yale, Robert Griffith. Wm. Evans, Robert Williams, Gaerddu Bach; Robert Wiliiamo. Penrhos; Daniel Jones. Richard Jones, Llanicstyn; J. R. Jones, Brvncroes; Griffith Williams, Bottwnog \N Williams. Llangian W. Roberts. Llangwnadl; Evan Jones, Meillteyrn; J. Parry, Rhiw;- ac Hugh Pri- chard (clerc). Ganwvd yn ystod Mai, 34; bu farw, 28. Nid ocdd afiechvd heintus vn y dosbarth. TRETH DWFR NEFYN. Awd drwy delerau dwfr-gvfienwad Nefyn, a "wnaed svlwadau ar y cyfryw. ° Gwrthwynebai Mr J. F. Roberts i rai o r pris- ialj,[r D. H. Parrv a dclywedodd mai mater i Nefyn oedd v cwbl. Cadben H. Roberts: Y mae Nefyn wedi nano y telerau hvn. „ „ Cadben J. F. Roberts: Felly nid oes genym m ddim i wneud. Cadben H. Roberts: Y mae dau tath o addon a u -mawr a bach. Ond bvdd ei«ieu cymamt o ddwir vn v rhai bach ag a fydd yn v rhai mawr, oherwydd bvrÍd i wahanol bersonau fyned iddynt. Mr J. T. Jones: Ac y mae maintioli y dyn yn dibvnu ar faint o ddw'r fydd eisieu,— dyn fel Cadben Roberts (chwerthin mawr). Mr Wm. Evans: Dau swllt godir am ddwfr i feweh. Faint godir am ddwfr i gymvsgu hefn llefrith? (chwerthin eto). Y Cadeirydd: Codir pum' swllt ar bob capei ar Eglwvs. Cadben Roberts: Yr un faint godir ar Gaoel Bap- tist ag a wneir ar rhyw gapel arall (chwerthin ad, ncwvddol). Mr J. owerp, Llanystumdwy: 'Does dim oris am ddwfr i fulod. Cadben Roberts: Yn Llanystumdwy a Chriccipth y mae mulod,—'does acw yr un' (chworthin anghyff- redin). Mabwysiadwyd y prisiau.

Marwolaeth Syr R. A. Cunliffe. Pan gyrhaeddodd y newydd i Yvrecsam fod Syr Robert A. Cunliffe wedi marw yn Llundain. yr oedd yn anhawdd cael gan neb yn mron i grertu hyny, yn gymaint ag na chlywyd gair yn fla-enorol. am ei afiechvd; a deallir i'r diwedd ddyfod braidd yn syèyn. Ganwvd Syr Robert, yr hwn oedd yn ynad hedd- wch a dirprwy-raglaw dros Sir Ddinbych, yn y flwyddyn 1339. a daeth i mewn i'r teitl ar ol ei daid. y Cadfridog Syr Robert CuniifTe, yn 1859. Llanv.- odd v swydd o uchel-sirydd Sir Ddinbych yn y flvy- ddyn 1863. Yr oedd wedi bod yn briod ddwywailh. Ei wraig gyntaf ydoedd Miss Eleanor L'igh. me~c'"i v Milwriad Egerton Leigh, A.S.. West Hall. High Leigh, Sir Gaer. ac yr oedd ganddo bump o blant trwy y briodas hono. yr hvnaf o ba un ydyw Mr Foster Hugh Egerton Cunliffe, yr hwn a ddaw i mewn am y teitl. 'Ei ail wrais ydcedd Miss Sr.1-. ville West, merch ieuengaf Milwriad yr Anrh. W. E. Sackville Viest. brawd i'r ail Farwn S-,ick-vill,. Bu yn cynrychioli Bwrdeisdrefi Filint o 1872 i 1874, a Bwrdeisdrefi Dinbych o 1880 i 1835. fel Rhvdd- frydwr. Yn etholiad 1885 goreh'ygwvd ef gan yr Ani'hydeddu? George T. Kenyon, yr aelod presenol dros Fwrdeisdrefi Dinbych. Adeg yr ymraniad ar Ymroolaeth i'r Iwerddon, fredd v-) Undebwr, n safodd yn ymgeisydd dros Sir Fflint vn 1902, ond gorchfvgwyd ef gan Mr Samuel Smith, yr A.S. dros Sir FPrint. Yr oedd yn Eglwys wr selog, ac yn padei-ydd y -pwv]Jf!0r oedd yn eario allan adgyweiriadau ar Ec- lwvs Plwyf awreesain, am gost of 10,000n. Yr oedd yn aelod o Gynghor Sirol Sir Ddinbych, ac n Awdurdod Addysg y Sir, yn gystal ag amryw gyrph cyhoeddus eraill. Cvmerodd y sjladdeditraeth le ddydd Mercher yn meddrod y teulu yn Eglwys Plwyf Gwrocsam.

Nodachfa yn Mangor. ER BUDD YR YSGOLION EGLWYSIG. Yn y Penrhyn Hall, Bangor, ddyddiau Mawrth a Mercher, bu nodachfa lwyadianus er budd ysgol- ion Eglwysig yr Esgobaeth. Yr oedd v neuadd wedi ei harddu yn odidog, ac yn y ffurf o bentref henafol. Agorwyd y dydd cyntaf gan yr Esgob, vr hwn a sylwodd ar gyfrifoldeb Eglwvswyr yn'v cyfwnir piesenoJ i amddiffyn eu hysgolion. Arglwyddes Penrhyn, wrth gyhoeddi agoriad v rodachfa, a sylwodd ei bod yn falch o fod yn bre- senol ac yn falch o'r cyfle i amygu ei ehvdymdeim- lad a'r ymdrechion ysblenydd i gyfnerthu yr ysgol- ion gwirfoddol. Cyflwynodd Miss Cvsa Fairchild flodeughvm prydterth i'r Arglwyddes. W ele'r rhai a weinyddent wrth y gwahanol ar- werthfeydd — 1.—Mrs Roberts (Deanerv), Mrs John Pritch- ard (Bodhyfryd), Mrs E. J. Lloyd (Menaifron), a Miss Pryce. 2.—Mrs Edwards (The Vicarage), Mrs Mar- shall, Miss H. S. Hughes, a Miss Hugh Hughes. 3. — Mrs Fairchild, Mrs Young. a Mrs Hughes Williams. 4.—Mrs Lewis Jones (St. David's Vicarage), Miss Jones, a Miss Pinkerton. 5.—Parch Herbert Jones a Mrs Jones (Pentir), Mrs Pryce Jones, a Mrs W. Roberts. 6.—Mrs S. R. Dew a Mrs Elias. Yn mhlith v prvnwvr vr oeddMilwriad H. Platt. C.B., a Mrs Platt, 3Ir E. A. Young, Mrs Harry Clegg (Plas Llanfair), Miss Pope, Miss Hughes (Bryn Menai), Miss Pritchard (Brynhyfrvd, Beaumaris), Miss Moulesdale (Menai Bridge). Mrs Langdon, Mrs Reichel, a Miss Williams (Menai- fron). Yr oedd y clerigwyr a ganlyn yn bre- senol — Y Parchn. Canon Fairèhild; J. P. Lewis, M.A., Conwy; W. Edwards, M.A., G. W. Griffith, Gaerwen; T. J. Jones, R. T. Jones, M.A., Glanogwen; D. Price, Maentwrog; A. O. Evans. M.A., O. Evans, B.A., Lewis Jones, M.A., —Jenkins, Llandinorwic; R. Hughes, Llan- fair; A. Ogle, M.A., C. W. Barlow. M.A.. Minor- Canon R. H. Williams, B.A., a Minor-Canon J. C. Morrice, M.A. Dydd Mercher cadeirydd oedd Deon Bangor, ac agorwyd y nodachfa gan Miss Naylor, gyda'r hon yr oedd Mr R. A. Naylor, a chawsant dder- byniad brwdfrydie. Ar ol anerchiad gan y Decn, cyflwynodd Miss Vera Dew flodeughvm thvs i Miss Navlor. a thfaddododd y Canon Fairchild yr an- erchiad canlynol. ARAETH CANON FAIRCHILD. Canon Fairchild a ddesgrifiodd safon yr Eglwys yn Esgobaeth Bangor gyda golwg ar yr ysgolion hyn. Dywedodd wrth gynyg pleidlais o cldioleh- garweh i Miss Naylor, a agorodd y nodachfa ar yr ail ddydd, y disgwvlid ganddo draethu barn Eglwyswyr yr Esgobaeth ar y mater pwysig hwn. Nid oedd ond ychydig o honynt, Eglwyswvr yn ogystal ag Yrmneiliduwyr, yn hoffi Deddf Addvsg 1902, ond hyd lies byddai'r Llywodraeth yn gwella'r Ddeddf mewn ffordd gyfreithlon yr oedJvnt fel dinasyddion ufudd i'r Garon. yn penderfynu gwneyd y goreu o honi (cymeradwyaeth). Yn awr, beth oedd achosion yr anghyduelediad rhyng- ddynt Dygwyd llawer o achosion yn mlaen, ond nis gallai gyfTwrdd a rhagor na dau o honynt- (a) Yr anhawsder crefyddo!; (b) Y prot:on a ofynnid at law'r uthrawon Dywedid wrthynt na ddylai'r Llywodraeth vra- yryd ag addysg crefyddol o gwbl, c.nd cyfyngu ei hymdrechion i addysg secularaidd. Yr oedd efe fel Eglwyswr, a chredai fod llawer yn cydweled ag ef. yn barod i dderbyn yr amod os caniateid i'r Eglwvs a'r cyfundrefnau crefyddol eraill ddarparlt yr addysg crefyddol a ddvmunid gan y rhieni, yn ystod oriau yr ysgol. Yn sicr, yr oedd y crybwvIl- iad hwn yn deg i'r ddwy ochr (cymeradwyaeth). Crybwvllwyd cynllun arall Dywedid wrthynt fod yna rai gwirioneddau sylfaenol yr oeddynt oil yn eu credu. ac mai'r rhai hvn, a rhain yn unig, ddylid eu dvsgu yn yr vsgolion. Beth fyddai'r canlyniad? Fe fyddai crefydd neillduol. felly, yn cael ei ewaddcll ac yn derbvn cynorthwy oddiar law v Llywodraeth a'r trcthi, a gofynid hyn gan v rhai oeddynt Y11 wastad vn dvwedvd mai croes i'w cydwvbod a'u hegwyddorion oedd gwaddoliad unrhyw gyfundrefn grefyddol. Yr oedd yr addysg grefyddol anenwadol yn digwydd evdgoriio a'r hyn v credai Ymneillduwyr yn gvffredinol, ond nid oedd yn ddigon eang i Eglwvswyr. ac vn sicr mai gormes o'r fath waethaf fyddai gorfodi plant yr Eglwys dderbyn yr addvsg cyfyn<? hwn. neu ynte fod heb addvssr crefyddol o g-wbl (cymeradwvaeth). Ni ddylaïr Llvwodraeth roddi ffafr i un ochr fwy na'r llall. Fellv. yr oedd y mater yn gofyn un o ddau beth-nddid i bob crefydd, neu fod heb cref- ydd o gwbl. Nis gallai ef am eiliad gredu fod y Cvmrv vn dvmuno yr olaf. ac hyd yn hvn yr oedd heb rrvfarfod af un Ymneillduwr a wrthodai roddi. rhvddid crefvddoli i bawb. Y SAFON PRESENOL. Beth oedd safon presenol y pwnc crefyddol yn yr ysgolion? Lie digwyddai fod dwy ysgol mewn plwyf, ysgol Eglwysig ao ysgol y Cynghor Sir, gall- ai'r rhieni ddanfon eu plant i un o'r ddwy fel y dymunent. Ond cymerent bhvyf lie nad oedd ond un ysgol, a hono yn un Eglwysig. Ar bedwar allan o'r pum' dvdd, fel arfer. dysgid yr Hen Destament a'r Newydd, ac nid oedd un Ymneillduwr a wrth- odai dderbyn hvn. Ar y pumed dydd. pau ddvsgid Catecism yr Eglwys i blant yr Eglwys, gallai'r plant Ymneillduol, os byddent yn dewis, gael gwers o'r Ysgrvthyr yn ei Ie. Nid oedd mewn gwirion- edd yr un, anhawsder crefyddol yn yr ysgolion yn ndyn a'r athrawon na'r plant; nid oedd ychwaith yn nglyn a'r rhieni. Cvnllwvnwvr politicaidd ag ameen politicaidd ganddvnt oe-dd ."11 peri'r hawsder. Anhawdd yw pidio gwenj wrth ganfod fel mae'r dynion hyn yn newid eu snfbwynt i eu dvbenion. Ar un adeg eu prif achwyniad oeJd Jllid ystyrid cydwvbod y plant na'r rhieni Ymn"il1- dnol. a bod v plant yn gorfod dysgu athrawiaethau croes i ffvdd eu rhieni. Heriwvd hwy i ddwyn yn mlaen dvstiolneth o hyn, ond hvd yma v wedi methu. Erbvn hvn, gwyddis fod v ffug ach- wvniad hwn yn ddisail, ac ni chrybwyllir ef gan- ddvnt vn awr. Adeg arall, cyflwr vr adeiladau Ecrlwvsig a ddvgid yn mlaen cranddyrt. a desgrifid v plant. f(>1 vn eapl eu gorfodi i'r yssrolion hvn .-r mawr bervsd i'w hiechvd. Yn awr (a siaradai ef vn gyfrifol) vr oedd yn barod i brofi i'r eithaf fod cyflwr yr Yscolion Eclwysig. ar v cvfan, gystal os nad nrweU na'r ^•s<Tolion sirol, a'r gwirionedd oedd fod diffysrion ein hysgolion ni yn cael eu rwella yn gvflymach nag eiddo'r Cynghor Sirol. Ei farn ef oedd np chlvwent. raeror am cyflwr gwael yr adeilpoal1 Eprhvvsirr ar 01 tvstiolaeth un o'u har- olyrr^vr hwv eu hunain ar gvflwr gwarthus rhai o'r YTsgolion Sirol (cvrn°radwyaeth). YR ANHAWSDER YN NGLYN A'R ATHRAWON. Yna yr oedd yr anhawsder uchod. Dywedai ein gwrthwynebwvr na fynent unrhyw brawf crefydd- 01 ar law r athrawon. Yn awr, yr oedd y bobl hvn yn barod i ganiatau rhvwfaint o addysg crefyddo] vn yr ysgolion. ond ymddangosent yn holiol ddi- fater vn nghylch cymeriad v rhai a i dysgent. Gwvddai am ysjrof oedd un athraw a wawd- iodd v gwirioneddau yn nghylch y Gwaredwr pan jriywodd ei gyd-athraw yn eu dysgu. A oedd un- rhvw Eglwyswr neu Ymneillduwr yn barod i an- mharehu y srrefvdd Gristionogol yn y modd hwn? Yn sicr. gallent havvlio cofyn a oedd vr athraw yn Gristion! Gwell heb addvsg crefyddol o gwbl na chaniatau i crefvdd srael ei dirmvgu vn y modd hwn Gwvddni eu bod yn ddvogel gyda'r to pr:- senol o athrawon. ond gvda'r difaterweh cvlch-eanc oedd ar gvnvdd nid oedd canddvnt wvstl am v dvfodol (cvmerndwvf.ethV E" dyl-ds^ydd felly fel Eglwyswyr. fel y sarwvddai. oedd myned yn mlaen vn ddistnw a .rob?it.hiol p-vdn'u nrorchwvl anhawdd. T'w dwvlaw hwy rhodd id vmddiri ^dac th gdrifol-- hvfforddiant v nlant nid yn unirr mewn addvsg se^ula-aidd ond materion vsbrvdol a moesol —i'w hsddnsu vn rlrlin;>c;yddic.n evmwys i'r byd hwn a'u parotoi ar y nesaf. D'ma eu hunig am- can, ac yn: hvn v lhwHdent radwyaeth fawr). YR AGWEDD ARIANOL Ai o blaià cr?fyid oedd darllen Ihtbvrau yn y capelau Ymneillduol, temlau Dun- cofient, yn gofvn i'w deiliaid lllddwya yn anghariadus tung at E(rlwvswvr^ Xid oodd ganddo ond dwoyd max effaith darllemad llythyr fel hwn mewn un lie oedd i'r Esrhvyswyr yr v. ythnos ganlynol dderbyn teir- gwaith cvmaint ag y disgwylient o gyrnonh arianoi. Daeth i'w law lawer o lythyrau yr wythnos hon oddiwrth reolwyr amryw o r ysgolion Eglwysig yn Meirionydd yn desgrifxo effaith yr ymdrech sydd yn myned yn mlaen yn v sir hono. Mewn un plwyf oedd gwrthwynebiad cryf i'r Eglwys, cludwyd saith o blant Ynmoillduol ooddeni mewn ysgol, Eglwvsig i vsgol sirol. rhai milltvrau o ffordd. Digon hawdd oedd gwneyd hyn yn yr haf, ond beth am y gnuaf? Yr oedd efe yn ameu a oedd llawer o rieni Ymneillduol vn barod i aberthu eu plant t r frwydr boliticaidd hon (cymeradwyaeth). Mown nlwyf arall tvnwyd pump o blant ymaith o r ysgol Eglwysig. ond daeth chwech eraill o ysgol y sir 1 ^gymervd eu lie (cymeradwyaeth fawr). Mewn chwech o bhn-fi eraill, canlyniad yr ymdrech Ym- neillduo! hvdj vn hyn oedd colled tri o blant. Dyma engrr.ifft o'r modd y gweithredai cin gwrth- wynebwvr. Mewn un plwyf cynhaliwyd cyfarfod cyhoeddus. lie bu saith o weinidogion :nl erefu, ar y rhieni gymeryd eu plant o'r ysgol Eglwvsig. IVIown caulyniarl. collwvd un plontvn. Cafodu gvnYi; yr wvthnos hon o SOOn i adeiiadu vsgol new- vdd mewn plwvf os penderfvnid adciJadu un gan y Gvmdeithns Essrobaetho]. Beth pa. lhvyddai ein gwrthwvnebwvr ac y tvnwyd yinaith o'u hysgolion y plant Y^mneillduol dywedid wrthynt pan syrthiai nifer v plant yn is na deg ar hugain, jz~a.ll- ai'r awdurdodau lleol gau yr ysgolion hyn. oher- wvdd nad oeddvnt rawvach yn angenrheidiol. Ar- hawdd oedd ei berswadio ef fod hyn yn wir. Hyd vn nod pe Ij; ddai Hai na deg ar hugain yn bresenol bvddni ansren am "r ysgol o hvd i'r plant a'i myn- vchai. ac ni chredai ef y bvddai'r prif awdurdod yn Llundain o hliid cnu y fath ysgolion. n'r canlyn- ilid hdrbi dwy "s701 yn He un 1W c-ynal ar draul v trethdalwvr oeddent wedi eu eorhvytho. Wrth ddiweddu. dvwedodd Canon Fairchild ei fod vn sicr y Ihvyddent vn y diwedd, canys cyfi-uvn oedd eu hachos. "Niar.tais y plant oedd en hunig amcan, ac yr oeddvnt yn barod vn awr fel erioed i wneyd unrhvw aberth er eu lies. Caed anerchiadau hefyd gan y Parchn. T. Lewis Jones, W. Edwards. Mr Ivor Pryce, a Mrs Wil- liams (priod yr Estrob). Trodd y nodachfa yn llwyddiant yn mhob ystyr.

I Cymeradwyaeth I Darawiadol GAX I B R E 5 W Y LYDD o ] WEE 0 SAM I WERTH ■ IX POWDER FORl\ FEL I YMBORTH FABANOD. Canmoliaeth darawiadoI gan Mr Lloyd m Jones:— B 50, Rhosddu Road, B Wrexham. ■ At 12fed Ionawr, 1905. I M Mri Keen, Robinson a'u Cwmni. Cyf., ■ M Llundain. ■ M Anrhydedd i'r hwn mae anrhydedd yn ddyledus." Mt Foneddigion, N! Yr yvyf yn cymeryd y rhyddid i anfon i chwi ddarlun o'm mab bychan. ac i ddweyd wrthych mai trwy eich Patent M Barley y mae efe yn brif gysur a thrysor M i ni heddyw. Teimlaf mai fy nyledswvdd yw eyd- nabod y lies a gaed trwy eich darpar- iaeth, yn gymaint ag i chwi nid yn unig achub bywyd fy mab bychan, ond hefyd gwneud fy anwyl briod a minau yn un o'r cyplau hapusaf yn nbref Wrecsam heddyw. Ei oedran yw pedwar mis, ac v mae'n myned yn mlaen yn gryf. Rhaid i mi ychwanegu mai fy marn gyfrin fy hun hyd daeufis yn ol ydoedd M mai gobaith gwan oedd genym i'w fagu, ond diolch i'r Nefoedd cymeradwywyd eich darpariaeth i ni mewn pryd. Ar ol dechreu ei gymeryd, sylwais iddo m' gyfnewid mewn pedair awr ar hugain. Onibae i mi ei weled fy hun, nis gallas- wn gredu fod y fath gvfnewidiad yn bosibl. M Gan hvderu y derbvniwch y darlun o'm mab bychan, a dymuno i chwi bob M ffyniant, I Ydwyf, Foneddigion, I Yrr eiddoch yn ffyddlon, m T. LLOYD JOXES.

Gwyl y Friallen yn Nhgonwy. CYFARFOD LLWYDDIANCS. Prydnawn a nos Sadwrn, yn ngardd flodeuog Ficerdy Conwy, cvnhaliwvd g^yl Canghen Glodd- aeth o Urdd y Friallen llcblaw te aanteithiol, caed llusws o ddifyrion. a ehafodd v dorf fawr a ymgynullodd fwynhad digymysg. Yn v cyfarfod a ddilynodd, lfywyddwyd gan Dr. R. A. Prichard. C.S. Mr R. Jones-Morris, Porthmadog, mewn anerch- iad Cymraeg grvmus, a sylwodd y dvlasai y cynghorwyr na weithredent y Dded If Addysg ym- ddiswyddo. plaid Lloyd George yn cal llawer Xicodemus yn Meirionydd. id oedd gan y rhai a yme-vf->mvent yn yn arwcinwyr neb tu 01 iddynt. Uchelgais am safle oedd acfaos y cyffro, ac yr amser o blaid y gwir. Cynyg- iodd fod y cyfarfod yn cefnogi y Llywodraeth. eilio, sylwoud Mr R. A. Naylor. yr ymgeis- ydd Undebol dros y Bwrdeisdrefi, a dywedodd ma.i rhwystraeth oedd unig bolisi eu gelynion. Croch- waeddent yn Mhwllheli, a diau y crochlefant hyny o barch a' feddent. 0 fodolaeth. Y r oedd y cyffro addysg wedi ci seilio ar gamddarluniadau a ffug- iaerh. Nid oed ar y C'ymry fwy o angen newid y drefn na'r dyn yn y lleuad. Beth wnaeth Mr Lloyd George erioed i Gymru. A chwanegodd efe at cysur y bobl neu a gYInddodd efe ffyniant y wlad? Dim o'r fath. Pe cedwid ef o'r ordd-ac fe dalai yn dda rhoddi iddo flwydd-dal am ymneiilduo- byddai i'r bob! a irvffroid ganddo ar unwaith ddod yn heddvchol, boddlawn, a hapus (cymeradwyaeth). Mabwysiadwyd cynvgiad ya unfrydo. Mr T. J. Bennett, C.I.E., wrth cynyg du,lchiadau i'r Parch J. P. Lewis a Dr. R. A. Prichard, a » awgrvmai mai da iawn hdJai i Dr. Prichard ym- ladd vn un o'r ddwy etholaeth sirol. Yr oedd Ficer Conwy wcdi gosod aCl10s yr Eglwys yn VT hplynt addysg gerbron y wlad yn deg a chyda boneddigeiddrwydd Cristionogol. Rhanwyd 20,0f» oÏ bamphledyn ar "Lygad-dvnu yn mhlith y genedl, ae ni feiddiodd arweinydd y Radicaliaid ,th-ddadlRu yn erbyn pi h"nëgiaau. Yn hyt- rach, ni sa.fasant yn ngwyneb y cyhuddiadau, ac aeth y ddedfryd i'w herbyn. Mr W. M. Lever a eiliodd y diolchiadau, ac wrth gyflwvno hvn fi'r dorf sylwodd Mr Naylor pe buasai Dr. Prichard yn dod allan i ymgais am un etholaeth. a Mr Bennett am y llall yn sir Gaernar- fon, a Mr Lever yn dod allan yn Mon y ceid triawd rhagorol. Y Parch J. P. Levis wrth gvdnabod y diolch, a svlwai fod s~wr a ail draethai honiadau. a ddy- wedid drosodd a throsodd drachefn vn drygu yn hytrach na llesoli ci blaid. Pan geid fod rnvnegiad vn anwir, yr arieriad ydoedd gadael iddo syrthio i'r llawr a dweyd dim mwy am dano. Rhvbuddiai y Cymrv mai effaith polisi y Radicaliaid fyddai llai o Ffibl a irwv o drethi. tra mri nolisi plaid yr vsgolion gwirfoddol vdoedd mwy o Feibl a llai .0 drethi (cvmpr¡¡dwY:1c>th\ anerchiad hefyd1 tran Mr J. R. Oswald, un o swyddoeion Crdd y Friallen.

__I Y TYPEWRITER Ar.l WAiTH PERFFAITH. ¡ \{; "r ift. .1 TALU MEWN RHANAU NEU YN UN SWM. PRIS-RESTR OND EI GEISIO. I j THE YO^T TYPEWRITER CO. LTD. ¡: 22a, North John Street, Liverpool j _I THEELLIMAN R. E. P. BOOK. (RUBBINQ EASES PAIN HANDBOOK) A KNOWLEDGE OF ITS CONTENTS cause. for remly iclemi ct! in MASSAGE re tineij'. Affect- ions arising froiii KhtHimHtisir; SprainR; Hygiene of the A* ete. &c. (2oti PHges, Illustrated), f-cur cf fibtaining [fie HLfMliN Ii. E. P. t. Orwr a. the Kai. way fkstllU5 t net. ::8. Order of vour Chemist Ii. net. J. Order (f Èmman. Sirs & Co., II. post free. 4. Lpon te~m to be found upon a r.ff;xeJ to ttM <iirtsit;e of tH? bacV: r.f cartons cortfs.P'r.c ELLIMA.VS UNIVcKSAL EV.DKCCATION. "II is Ill) excvlleu «\a.npio oi ci ne; ajnl able writ. ing, SOInG :1,.1,1 u}'5oo' s I,. iJig alt with. all 1! ehf>oh is f. 11 ..1' dill. runs, a rl recip a <1 "°"<1 informRtion aixi .f s ha"<)v >. S'r.A.f ■ ELLIMAN'S UNIVERSAL EVOCATION eltmllti!>m. Lum, Sprains, bruises, Presb C its, S'»-€ i CoEd, Co.d at the Cb,t. NeuraJ? a from Cold, Cramp, CHncs, f-t>ver>ess of the Limb.s alter Cycling. Football, Rowing, Goli, etc. d.. Ilj, 29, 4-. ELLIMAN tiur.S & Co.. &LOUC.H, ENG. Bydd yn dd iawn pan em dn-lenwyr ddeall fod priod y Parch. nu 7. Hujr^es (W.) Yl y" Ameiioa, a'i fod dan arfod djchwelyj i'r fjen Wlaol ar unwaith.

Plate powder i for Cleaning SUverElectroPlated | g Sold everywhere l/r 2/6a. 4-/6. j vg

Llandudno Junction. PLESERDAITH YR YSGOL. — Dydd ^Tawrth aeth plant yr ysgol am haner diwrnod o blen^r- daith i Aber, lie y bu iddynt dreuho, o dan eu prii- feistr a'u hathrawon, amser difyr. CYNGHERDD. Yn nghapel Horeb, nos Far- cher, cynhaliwyd budd-gynghcrdd i Miss Jennie Hughes, yr hon sydd wedi bod yn organyddes yn Horeb er's rhai blynyddau, a'r hon sydd wedi rhoddi ei gwasariifloth yn rhad at bob achos da. Teimlid fod ei gwasanaerh gwc:^hfawr yn teilyngu cydnabyddiaeth, a chvda'r amcan hwn mewn golwg trefnwyd, trwy bwyllgor, o dan lywyddiaeth Mr 's Wynne, yr orsaf-feistr, a Mr Hugh Jones, yr ys- grifenydd, y cyngherdd dan sylw. Cyfeiliwyd yn fedrus gan Madame Clara Waller, a chymerwvd rhan gan Misses Jennie Hughes, C. A. Roberts, Jennie Evans, y Rhingvll Cox, v telstn J. R. Hughes, Harry Pritchard, Tom Hughes, William Parry, E. J. Davies, R. D. Williams, a William Owen. Disgybles ydyw Miss Hughes i Dr. Roland Rogers.