Y Tyst

NODION. I Y GOLYGYDD. ERBYN hyn mae ffigyrau swyddogol pleid- lais y glowyr, ar y cwestiwn Pleidlais y o streic yn hytrach nag i'r Glowyr. Llywodraeth gael chwynnu y pyllau am ychwaneg o fil- wyr, wedi eu cvhoeddi, ac fel hyn y safant:— Yn erbyn streic 98,946 Dros streic 28,903 Mwyafrif yn erbyn 70,043 Ac mae rhai gwersi pwysig i'w dysgu oddi- I wrth y ffigyran. ?, w. ?? 1, ?., I 'll I (1) Dylid cofio mai unig fwriad y Llyw- odraeth oedd chwynnu y glowyr hynny a aethant i'r pyllau er Awst, 1914. Mae'n wybyddus ddigon fod miloedd o weithwyr o bob math wedi heidio i'r glofeydd yn unig er mwyn osgoi myned i'r fyddin- lawer ohonynt na wyddent fwy am bwll glo nag y gwyr twrch daear am yr haul. Cyme rent le y bechgyn dewr oedd yn wir- foddol wedi ymrestru, ac ymunasant bron yn llwyr a'r elfen eithafol oedd yno o'u blaen. A dyma'r bobl oedd yn awr yn barod i fradychu'r bechgyn ar y ffrynt ac ar y mor er mwyn eu diogelwch eu hunain, oblegid dywedir gan rai sy'n gwybod fod rhif y fot dros streic bron yn gyfartal a rhif y rhai ddaethant i'r pyllau wedi 1914. (2) Ond mae eithriadau, yn enwedig ym mharthau'r Gorllewin a phyllau'r glo car- reg. Ar hyn o bryd nid yw'r parthau hyn yn gweithio amser 11awn, ac mae miloedd o'r glowyr hyn wedi gorfod dioddef llawer er dechreu'r rhyfel. Nid oescymaint o alw am eu glo hwy ag oedd cyn y rhyfel. Blai llawer ohono i wledydd tramor, ac mae hynny, bid siwr, wedi ei atal yn awr. Dyma, yn ddiau, paham yr oedd y f6t mor drom o blaid streic yn y mannau hyn. Maent yn naturiol yn dyheu am amser gwell, a therfynu'r rhyfel yw'r unig ffordd i brysuro'r dydd. Dylid cydymdeimlo a'r glowyr hyn, a chofio mai nid diffyg gwlad- garwch sydd yn cyfrif am eu fot. O'r ochr arall, dylent hwythau gofio fod y rhan fwyaf o werin y wlad yn gorfod dioddef mor dost a hwythau. Ac yr ydym oil yn dyheu am heddwch, ond nid streic ddinistriol a bradwrus yw'r ffordd effeith- iolaf i'w gael. (3) Mae'n wir, hefyd, fod rhai ardaloedd Iluosog wedi gwrthod pleidleisio o gwbl, am eu bod yn benderfynol o barhau i weithio beth bynnag fuasai canlyniad y balot. Perchir y teimJad hwn yn fawr, ond pan oedd tynged y wlad yn y glorian credwn y dylasent fod wedi cyflawni eu rhan. Eithr yr oedd y bleidlais yn wir drom—128,000 allan o 156,000—ac yn setlo yn derfynol ystryw y cynhyrfwyr. (4) Er hyn oil, ffaith ddifrifol ac arwydd- ocaol i'r Iylywodraeth a'r wlad ydyw fod 28,000 o weithwyr wedi fotio dros streic. Ac er fod y nifer luosocaf ohonynt yn ddiau yn meddwl mwy am eu crwyn eu hunain na thynged y wlad, eto erys eu pleidlais yn arwydd o'r hyn sy'n cael ei feddwl a'i deimlo gan nifer fawr yn y pyllau. A hwynt-hwy yw'r rhai uchaf eu llais a mwyaf brwd eu sel a ffyddlonaf eu mynychiad o gyfarfodydd y gyfrinfa, fel y mae'r balot yn ddatguddiad ac yn rhybudd i bawb ystyriol. Tra yn ll.awen- hau yng ngoruchafiaeth rheswm a gwlad- garwch a theyrngarwch i'w brodyr ymysg corff y glowyr, nid peth i'w ddibrisio a'i anwybyddu yw nerth y fot dros streic. Yn fras golyga fod un o bob pump o'r glowyr yn erbyn y rhyfel, ac yn gweiddi am heddwch bron ar unrhyw delerau. Y Nef yn unig a wyr beth yw posibiliadau'r ffaith hon, ac ofer yw cau llygaid iddi. l (5) Yn wyneb hyn mae dau beth yn llefain am ystyriaeth. (a) Dylai gweithwyr y wlad wylio na bo'u buddiant yn llithro'n hollol i law dyrnaid o eithafwyr penderfynol, a hynny yn unig oblegid eu diofalwch a'u difraw- der hwy eu hunain. (b) Dylai'r Unolwyr yn ddiymdroi gytuno ar raglen newydd o'u bwriadau, a gosod i lawr yn glir gynseiliau'r heddwch a ddymunant. Mae'n wir fod hyn wedi ei wneud o'r blaen, dro byd yn ol; ond mae factors newydd. wedi dod i mewn, ac mae cynhadledd o'r Cyd-alluoedd wedi ei hen addo i ystyried pethau yng ngoleu safle Rwsia a 11u o bethau eraill. Mae'r ansicrwydd presennol ar lawer pwynt yn benthyea'i hun i gynhyrfwyr a heddwth- wyr eithafol ac afresymol, yr hyn a all arwain i anarchiaeth a thrybini. Credwn mai nerth rhyfeddol i'r Cyd-alluoedd fyddai cynhadledd a datganiad o'r fath. f:tJ::1: I. i.ë!j¡ M?A.;R Arglwydd Northcliffe unwaith eto a'i Norlhdifje. /Vo?c??. fwriad ar ryw ddrygioni. Mae ei waith yn cyhoeddi ei wrthodiad o wahoddiad y Prifweimdog i lywyddu adran yr awyr- lynges yn eglur ddangos fod rhyw ystryw yn berweddu. Dywedir mai yn y wasg y gwelodd y Prifweinidog yr ateb gyntaf, eithr amheuwn hynny. Ond mae'n hen bryd i'r arglwyddyn hwn wybod nad yw Prydain yn myned i oddef ei ystrancian ef lawer yn hwy. Dyma'r gwr a sarhaodd ac a enllibiodd Kitchener ac a drodd Asquith dros y drws. Os tybia ei fod yn alluog i wneud yr un peth a Lloyd George credwn y gwel ei gamsyniad, ac mai efe a ddymchwelir ac nid y Cymro mawr y mae'r byd i gyd yn edrych ato am arwein- iad ac ymwared. Hyderwn yn gryf y saif y Prifweinidog ar ei sodlau, ac y rhydd ar ddeall i' r Times a'r Spectator nad yw efe na Phrydain yn mynd i blygu i ormes benchwiban newyddiadurwyr. RHIFYN diddorol a gwerthfawr yw un Y Bcirn iad Hydref o'r Beirniad. Setla'r Athro Lloyd ffiloreg yr Bich Dyn fel arwyddion Tywysog Cymru am byth, ac mae r ysgrifau ar Theophilus Evans a Dewi Wyn gan R. T. Jenkins a D. D. Williams yn werthfawr dros ben. Ond nerth y rhifyn yw tair pennod o atgofion mebyd Mr. W. Llewelyn Williams, A.S., o dan y pennawd 'S Lawer Dydd.' Dyma un o'r pethau mwyaf racy, difyr a byw a ddarllenasom ers tro, ac mae'r goleu a geir ynddi ar Sir Gaerfyrddin ynghano1 a diwedd y ganrif ddiweddaf yn peri i ddyn ymholi cryn lawer pa un ai yn ol ai ymlaen y mae'r byd yn mynd.

William JWilliams, Pantycelyn. GAX Y PARCH. D. C. JONES, U/UNDAIN. II. WEDI ei ddeffroad i fywyd a gwaith ysbrydol, daeth diwinyddiaeth i ennill ei fryd. Calfiniaid selog oedd ei rieni yn eu golygiadau athronyddol a diwinyddol. Calfiniad uchel oedd yntau. De- chreuodd bregethu. Urddwyd ef yn ddiacon gan Nicholas Claget, D.D., Esgob Tyddewi, yn 1744. Rhoddwyd iddo giwradiaetli Llanwrtyd a Llanddewi Abergwesyn, ym Mrycheiniog. Ad- roddir mai pobl anwybodus ac anfoesgar bres- wylient yr ardaloedd uchod bryd hynny. Ni welodd lwyddiant ar ei bregethu, ond daliodd ati yno am dair blynedd, er fod y ffordd o Lan- ymddyfri yno tua deuddeg niilltir. Yr oedd yn grefyddol iawn ei ysbryd cadwai ddyledswydd deuluaidd deirgwaith yn y dydd. Nodweddid ef gan ledneisrwydd a dwyster ysbryd, a theimlad awyddus i ddyrchafu gwerin Cymru. Ni chafodd nemor gefnogaeth oddiwrth yr awdurdodau eglwysig. Nid oedd y blaid efengylaidd bleidiai addysg a dyrchafiad y genedl gymeradwy gan swyddogion yr Eglwys Wladol, mwy nag yw'r modernists boblogaidd yn yr Eglwys Babyddol yn yr oes hon. Gwysiwyd William Williams, pan oedd yn giwrad yn Llanwrtyd, o flaen Llys

"_<Ta_ SAFLEOEDD GWAG. Gweithredyddion Diwyfrau. YN EISIEU, 1,000 o weithredyddion JL diwyfrau (wireless operators). Medrwn sicrhau safleoedd i'n myfyrwyr yn union y byddont yn gymwys; gallwn dderbyn llanciau rhwng 1St a 18 mlwydd oed; oherwydd deddfau newydd morwriaeth, ehangwn ein colegau i'll galluogi i lanw y gwagleoedd hyn; y mae y gydnabyddiaeth o £ 100 i fyny i -4250 y flwyddyn; perthyn y gweithredydd i'r un. radd a swyddog. Anfoner am raghysbysiad i Wireless Training College, St. Mary-street, Cardiff, a Castle-street, Swansea. Carmel, Treherbert. GWNELER pob Gohebiaeth am Supplies, \jr &c., pcrthvnol i'r Eglwys uchod i'r Ysgrifennydd—JOHN GOWER, Pencelli, Treherbert. Athrofa Aberystwyth. (Un o'r Colegau ym Mkrifysgol Cymru.) ^Prifathraw-—-T. F. ROBERTS, M.A., LL.D. DECHREUA'R Tymor nesaf ym mis Hydref. Paratoir yr efrydwyr ar gyfer Arholiadau Prifysgol Cymru iirtsi fel. ^JMI Cynygir amryw o Ysgoloriaethau (amryw ohonynt yn gyiyngedig i Gymry) y flwyddyn hon. Cymer yr Arholiad le yn Aberystwyth ym mis Medi nesaf. Am fanylion pellach ymofynuer a J. H. liAVlKS, M.A., Cofrestrydd. Machan Mawr II COMEDI MEWN TAIR ACT, Gan DYFNAlLT. PRIS SWLLT. ———— ———— ODDIWRTH Y CYHOEDDWYR- JOSEPH WILLIAMS & SONS, (MBRTHYR), LTD., SWYDDFA'R 'TYST.'