Y Tyst

RHAMANT DARLITH. &AN CLWYDWBNFRO. PENNOD II. I WBDI taftll golwg ar yr ystafeli a'r dodrefn gwelais f&tb o gist, !Ie barnwn fod gweddillion yr ladisd Yna ymddihatrais, es i'r gwely, a diffoddais y gannwyll. Baais yno yn eSro am ysbsnd, a meddyliwn am yr amgylchiadau anarfaro! i mi Nid oeddwn yn hoffi bod noswaith felly mown ystafeil o'r fath, a medd- yliwn am yr estron marw o'r India oeddwn mor agos iddo, ac i dreutio y noswaith yn yr un ystateH. Eithr cysgais yn y meddyliao am yr amgylchiadau. Er mor groes i'm teimlad oedd amgychiadaa fy arosfa am y noswaith, mi a gysgais, eitbr ni ohefais lonydd yog nghwsg y nos gaa fy nghwrnai yn yr ystafe! Gwelwc glaw? y gist yn cael ei hagoryd, a phen Indiad du yn ymddaDgos, a dan lygad ya edrych a!lan Re yn sylia i'm oyfeirisd i yn y gwely. Yna daeth allan o'r gist, a safodd ar ei draed yug aghanol ilawr yr ystafell, a dynesai at y gweiy gan fy annerch a dywedyd— Fferingiad wyt ti, mi we!af. [Dyna eilw yr lodiaid y Saeson, oddiwrth yr eaw foi-eigner, set e8t:uo, neu un o w!edydd tratiior. Ao ychwanegodd—] Mi a leddais !iaws ohooynt pim yu fy ngwiad. Fidai pawb altasai woeRd hynny, oad iieiheais eu n:fer yn fawr.' Gweiwn ef ya neshaa at y gwely, ac mewn ystum fygythiot. Yna troais ato gan godi i'm heistedd, a dywedais- GweH i ti beidio dyfod ya nes, rhag i mi godi.' Codi, yn wir!' ebe ef, pwy a pheth wyt ti ? gofyimodd. Pwy wyf n! Syn gennyf glywed y gofyn. i&d Yr wyf yn disgyn o hil eewri a gwroniaid Prydain Fawr. Fy hynaRaid oedd ryfeiwyr a gorchfygwyr mewn Hawer brwydr, set Dyfnwal Moelmud, Caerlleon Gawr, Arthur y FordGron, Caswallon LawHir, Uthr Pendragon.agwron laid buddugol eraiil oresgynasant deyrnasoedd ac a ynssnt fyddiuoedd ar ffo.' Edrychai arnaf fel pe byddai mewn braw. Yea trodd ac aeth i mewn i'w gist a chaeodd arno ei ban. DeSroans, a. thenaiwn yn hyaod dan eSaith y weledigaeth. Yna cysgais hyd y bore. Yr oedd yn oteu (lydd. Codais a gwisgais am dacaf. Nid oedd amaer i edrych dros y ddarlith, er y bwfiadaswn odrych d osticyn gadael yr ystafeU Tybiwn fy mod yn auffodus gyda r ddarlith, ond hyderwn gael y d?dd Lion yn fwy nafrio! i'r porwyL Yroedd y gwr alr wraig yn eiste'ld wrth y bwrdd, a ohyfafchaia hwynt. Dywedodd y wraig—'Yr wyf wedi bod ya beio y gwp am iddo ddweyd wrthych am y gist 'aoe!eton. Nis dytasai wneud hynny.' Cesglais oddiwrth ei g.jiriau i mi, o bosib!, siarad yn uchet ya fy nghwsg. ac i'r wruig j[y nghlywed. Ni atebodd ei gwr o gwbl, a throais y siarad i gyfeirisd arall, i wnead yr amgylchiad yn ddibwys. PENNOD in. I PAN orffenasom &'r boreafwyd, daeth i mown atom gymydog i'r teu!u ac ar oi eiu cyfarch. a sigto Haw a mi, dywedodd— Yf wyf yn galw cyn mynd allan &t vg!owyr, ac t ch croesawu; hefyd, i ddywedyd mm yn fy cbt t yr ydych i gartrefa am heddvw a heno onu arwg geuayf y byddaf & allan b?on yr hofl nmse!- rhwng y prydiau bwyd i edrych ar ol y glowyr; ond oewch y parlawr a'r lIyfrau sydd ynddo i'ch diddori, oa byddwch am danyut, i'w darUen, neu cewcb dreaHo y dydd fat y mynnoeb. Byddaf gyda chwi ar amser prydiau bwyd, a gobeitbio y byddwch yn gysufua hyd heno, ao y cewch fwyddmeb heno. Yf ydym yo awyddus i glywed y ddarUth. Cewcb dy Hawn heno.' Yna aeth allan. Efe oadd aroivgwr y pwH glo ymlaen y cwm. Hyfryd!' meddwa wrthyf fy hun, gwna. y tro i'r dim i mi.' Ond yn faan dychwelodd, a dau ddya gydas ef, alwasant i ymgynghori ag ef yaghyloh He capol newydd mown man islaw yn y cwm Yna daeth gwtaw trwm, ac yno arpsasMt -tm ddwy awr yn siarad a tbrefna am ley capai.a'r modd i ymosod ar yr antariaeth. Aethant i gwrdd. ao yna daeth yn bryd cinio. Wedi hynny 4styriwn gaei y prynhawn i mi fy han. Nid oedd i fod felly, canys daeth yn wlaw mawr, a ba yn gwlawio yn ddiaros hyd bryd te, a threuliwyd y prynhawn i siarad, ac heb fonud o hamddon at y ddarHth. Felly rhoddais Sarwel i bob oyReustra at hynny mwyach, ac 6s yn ddibryder am y pwnc, ac yn arcs yr amser i fyod aHan i'r capel. Pan ddaeth yn amser, allan yr aethom, ac i'r capel. Yr oedd yno rai yn y obby, nc amryw ohonynt o ardal GHaodwr, Dyfed, yn gweithio yn y pwU glo. Siglasom ddwylaw. Dywed- asant fed yn ddrwg ganddynt am y gwiaw, ac na ddeuai ilawer allan, gan fod yr afon wedi torri allan i'r Nordd—iddynt hwy ddyfod trwy y Hifemaot, a'u bod yn wtyb hyd dros eu pen- liniau. Ebe un—' Yr ydym wedi gwertbu cbwe chant o dooynnau, a'r arian mown !taw/ Meddai fy lletywr—' N1 a awn i mewn cymeraf y gadair, yn o! y trefciant, a ga!waf ap y darlithydd, a chaiN yi)tau ddywedyd gymaint neu moy Heied ag y barno yn ddoatb da.n yr amgy!chi&dau.' Dyca fu. Yr oedd ,tuag ugain c wrywod a thair benyw oedd yn agO'iJ'ilr cap!)) yn breaensol. CyRwynwyd y darlithydd rf gynulleidfa, a rhoddodd yntau amlinelliad o'f pynciau fwriadai siarad afoyat. megis Heo)ia.d y ddwy baradwys, ea hauanwdd, digwyddiadau a helynttOQ ein rhiem cyctaf yn Edea. a'! baradwys nefo!, a'r amgylchiadau dyfodoi Wedi rhoddi bras!un ohouyst, tynais i'r teff\ trwy ddywedyd na anaswo eu cadw yoo'n hw. mewn dillad gwiyb. Carai pawb gtywect ychwaneg ar y pynoiau, end byddai yn annoetb i'w eadw yno dan yr amgytchiadaa. Felly y trodd pethau allan, ac yr oedd yn hynod o'r dechreu i'r diwedd. Cefais ddio!cb- garweh gwresog y gwyddfodoHou, ac aetb pawb allan i'w lety nea ei gartref. A oss neb yn awr yn fyw, heblaw fy han. fn ynoyrhwyrhwanw? Ni roddwyd y ddarlitb byth, na chynnyg at ei rhoddi, ac ni f-ftm mewn helyhtion cySeiyb erioed