Y Tyst

AT EIN GOHEBWYR. Edmygwr.-Dan eich enw pricdol yn unig y gall eich llythyr ymddangos. M¡;wn Llcw.-B. B.

EFFAITH Y RHYFEL AR WERIN Y BYD. GAN MR. E. T. JOHN, A.S. YN ddiamheuol, ni ddadlennir i'r darfelydd meidrol yn nhreigliad canrifoedd lawer gyfanswm—nac, ysywaeth, y filfed ran o gyfanswm—alaeth Armagedon—y cartrefi diri sydd yn galaru difodiad anhymig meibion hawddgaraf cenhedloedd mwyaf gwareiddiedig a gwrteithiedig hanes daearu holl ddoniau blagur a blodau cen- hedlaeth gyfan o'r bron-colledion annirn- adwy eu hing a'u haeth, anamgyffredadwy eu maint a'u gwerth. Er fod y ddynol- iaeth yn anfesurol dlotach drwy eu hym- adawiad, anodd credu na fydd i'w haberth ddwyn rhyw fendith annhraethadwy i oes- oedd a ddel. Nid hawdd ychwaith ddirnad effaith seliri a chlwyfau yn amhariad iechyd corflf- orol degau o filiynau o wyr nerthol ym mlodau eu dyddiau, tra y mae'r golled ariannol yn aruthrol, ac yn gosod ar ysgwyddau cenedlaethau i ddyfod feich- iau anhygoel drymion. Tra y mae'n anodd cysoni galanastra mor anaele ag unrhyw ddamcaniaeth o Ddwyfol reoleiddiad amgylchiadau dynol, byddai'n anhawddach fyth gredu na fydd i ryw fantais a budd cymharol gymesur ddeilliaw o'r trybini a'r holl ddioddefaint. Fel rheol, syrth baieh traul rhyfel ar y werin, ac nid yn hawdd yr osgoir y gorth- rwm hwn ynglyn a'r rhyfel presennol. Eto gwelir arwyddion fod y bobl ymhob man yn effro i'r perygl, ac yn sicr y mae gwir sefyllfa pethau yn ddirfawr yn eu ffafr. I gyfarfod a'r llog ar ddyledion enfawr y gwledydd, rhaid cynhyrchu cyf- oeth ychwanegol ar raddfa digyffelyb ar y llaw arall, bydd gweithwyr yn fwy prin. Dylai cyflogau, felly, fod yn gymharol uchel, a'r werin yn alluog i sicrhau cysuron bywyd yn weddol helaeth, a thrwy eu dylanwad gwleidyddol yn gallu trefnu'r trethi fel y bydd pwysau'r ddyled wladol enfawr yn disgyn ar y goludog—yn bennaf ar gyfoeth segur—gan ganiatau i gyfalaf cynhyrchiol o leiaf log rhesymol. Efallai nad ydyw effeithiau gwleidyddol y rhyfel lawn eglured ac amlyced. Gan gyfeirio at The apparent paradox that I a war of liberation is not favourable to liberal institutions, while a diplomatic war is often fatal to despotic power, a paradox exemplified in the history of the French and German L, iiipires,'dywedai sylwedydd hynod o graff—a alwai ei hun yn Diplo- matist,' yn ysgrifennu ychydig cyn toriad allan rhyfei- -yn neilltuol o darawiadol: It will be possible to test this theory shortly on the larger theatre of a European war. If the British Empire is fighting a war of liberation against Imperialism and Militarism, then it may expect as a result that its political institutions will become more Imperialist and Militarist. While if the German Empire is fighting a war of aggression, then it may expect that its constitution will as a result be made more liberal and pacific.' Hyd yn hyn y mae ei ddarogan wedi profi'n boenus o gywir ynglyn a Phrydain hyderwn a chredwn y bydd lawn gywired ynglyn a'r Almaen. Y mae'n amlwg y bydd effaith y rhyfel ar genhedloedd y ddaear yn dibynnu ar natur telerau heddwch. Os parheir i frwydro nes dihysbyddu adnoddau'r gelyn —gan ei ddiofrydu wedyn i ystad o ddi- ymadferthwch—ni fydd o flaen y ddynol- iaeth ond rheidrwydd anorfod paratoad ar gyfer adeg ei adferiad, boed hwyr neu hwyrach. 0 dan y cyfryw drefniant, gyda rhyfel masnachol chwerw bob amser yn bodoli, nis gellid ond darogan dyfodol hynod dywyll a thymhestlog i werin y byd—dyfais dynol yn feunyddiol ber- ffeithio peiriannau dinistr, a chyfalaf, mewn undeb llwgr a llywiawdwyr y gwled- ydd, yn manteisio beunydcl ar reidiau a diwydrwydd y bobl, gan droi'r byd nid yn Ffair Gwagedd,' ond yn hytrach yn rhyw Ffair Trachwant a Gormes.' I raddau tra helaeth, dyna oedd rhagolwg y byd dyweder ychydig fisoedd yn ol; ond y mae'r chwyldroad Rwsiaidd a chyf- ranogiad yr Unol Daleithiau yn y rhyfel wedi trawsnewid y sefyllfa yn llwyr. l.:Nis' glir addaw yn bendant nac yn rhyw hyderus iawn derfyniad buan i'r alanas presennol, ond gellir cyfrif yn gwbl galonnog na chaniateir i unrhyw allu mil- wrol yn y dyfodol fygwth a pheryglu diogelwch a heddwch gwledydd y byd. Sefydlu y cyfryw drefn fendigaid ydyw unig amcan yr Unol Daleithiau, ac y mae arweinwyr y werin yn Rwsia yn gydgyf- rannog o'r unrhyw ysbryd. Seiliau han- fodol heddwch arhosol ydynt ryddid ac annibyniaeth dilestair cenhedloedd bych- ain a mawrion yn ddiwahaniaeth, awdur- dod effeithiol cyfraith gydwladol, perffaith ryddid masnach ymhob man, a diddymiad byddinoedd a llyngesoedd morawl ac awyrawl. Rhaid wrth ysbryd pybyr a neilltuol ffyddiog i gredu fod canlyniadau mor hynod ddaionus yn debyg o ddeilliaw o ddygn drychineb Armagedon ond can-