Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
3 articles on this Page
Hide Articles List
3 articles on this Page
Y DRYSORFA GANOLOG.
News
Cite
Share
Y DRYSORFA GANOLOG. At Olygydi y I'yst. SYR,-—Esgusoder fi am ofyn, Pa le mae'r mater hwn yn sefyll ami erbyn hyn, tybed ? Camsyniad mawr fyddai gadael iddo orffwys am flwyddyn am nad yw'r TJndeb yn cael ei gynnal. Os oedd angen cynorthwyo achosion gweiniaid a gweinidogion teilwng niewn lleoedd bychain o'r blaen, y mac'il sicr fod angen gwneud heddyw. Os oedd baiclx yr amgylchiadau'n drwm i lawer teulu cyn y rhyfel, pa faint mwy erbyn hyn, pan y mae bron popeth wedi codi yn ei bris yn agos i gant y cant ? Hynny yw, ni wna punt heddyw brymi fawr yii fwy na wnai deg swllt cyn y rhyfel. Y ffaith yw. y mae'11 syndod sut y mae llawer teulu bacli yn cael dau ben y llinyn ynghyd. Ffaith arall yw ein bod fel Enwad yn colli cyfle euraidd i wneud y peth yn llwyddiant, yn arbennig yn y rhannau gwledig. Ni welodd amaethwyr y wlad y fath amser am brisiau uchel am eu nwyddau, ac nid yw'n debyg y gwel neb sydd yn fyw y fath amser eto ar ol i'r rhyfel ddarfod. Y mae'r ffermwr wedi gweld llawer tro ar fyd, a Ilawer gaeaf o aflwyddiant ond y mae ers dwy flynedd yn haf llwyddiant arno. Ond atolwg, pa nifer o eglwysi gwledig sydd wedi symud gyda'r mudiad hwn er cy- northwyo'r neb sydd yn llai ffodus ? Efallai mai mwy priodol fyddai gofyn y cwestiwn, Gerbron pa nifer o'r eglwysi gwledig y mae'r mater wedi ei osod yn ei degwch a'i deilyngdod ? Os felly, paham ? Ar bwy y mae'r bai ? Ai ar swydd- ogion y mudiad ? Ai ar y diaconiaid a'r gwein- dogion ? Ai ar y Cwrdd Chwarter ? Ai ar y pwyllgorau apwyntiedig yn y Cyfundebau i yn v Cyftindebau i ddwyn y mater ymlaen ? Ar bwy ? Efallai y bydd rhywrai yn barod i dybied fod gofyn cwestiwn fel hyn yn tueddu at fod yn rhy ber- sonol; ond y mae'n llawn bryd i wynebu'r ffeithiau a threfnu i'w cyfarfod, os yw'r mater i lwyddo. Sut i'w Iwyddo yw'r cwestiwn. Sut y mae wedi llwyddo mewn mannau, a sut y mae pethau eraill yn llwyddo ? Gaf fi roddi un enghraifft ? Pan oeddem fel eglwys yn y wlad rai blynyddoedd yn ol yn adnewyddu a helaethu ein capel, trefnwyd i rai fyned a dy i dy i gasglu addewidion, ac nid hir y buwyd cyn casglu deuddeg cant o bunnau. Dyna'r modd y gwneir yn gyffredin gyda chap- elan'! wlad, ac nid yn anil y metha ymweliad personol. Tybed na wnelai cynllun fel hwn lwyddo gyda'r Drysorfa Ganolog ? Wel ie sut i'w gael yw'r cwestiwn. Ai nid eill Pwyllgor y mudiad—os na wna neb arall-enwi hanner dwsin, mwy neu lai, o frodyr ymhob Cyfundeb yn selog o blaid y mudiad ac yn barod i aberthu drosto, a threfnu nifer o eglwysi i fod o dan eu gofal i ymweled a hwynt ar y Saboth, a gosod y mater gerbron y gynulleidfa, ac annog yr eglwysi i oenodi rhyw nifer i fyned o gwmpas i ofyn i bob un yn bersonol ? Goreu oil os medr yr ymwelwr fod yn un ohonynt. Mentrwn gredu, os argyhoeddir yr eglwysi gwledig o deil- yngdod yr achos, y byddant yn barod i symud ar y llinellau hyn. Yr wyf wedi cael cryn fantais i adnabod y ffermwyr fel un sydd wedi ei godi yn un ohonynt a byw yn eu plith, a'm profiad yw fod gan y ffermwr galon i helpu pan wel angen. Y mae hyn wedi ei brofi gan y parodrwydd i gyfrannu at y Groes Goch a materion eraill yn ystod y rhyfel. Mynner rhywun i fyned at y ffermwr, ac y mae'n debyg o gael. (Qnid oes rhai,' meddir, yn y Cyfundebau wedi eu penodi i hyn ? Ond ai nid yw'n bosibl cael mwy o ysbryd pwsh ein Prifweinidog, a chael y gwaith wedi ei wneud ? Nid oes dadl am deilyngdod y peth, a'r alwad am wneud. Nid bradychu cyfrinach yw rhoi un enghraifft, heb enw nac enwad na lie. Dywedai gweinidog yn ddiweddar mewn cyfrinach uad oedd ef, na'i wraig, na'i blant wedi gweled ymenyn ar eu bwrdd ers rhai misoedd, am na fedreut fforddio ei gael! Y mae lie i ofni fod teulu llawer gwas yr Arglwydd yn dioddef yn dawel fel yna, a hynny pan y mae digon o gyfoeth yn yr eglwysi, a pharodrwydd, mi gredaf, i gynorthwyo pe'r elid o gwmpas pethau yn y ffordd a awgrymwyd. Clywais fod rhai person au ac eglwysi yn erbyn y mudiad. Ond a yw enwad cyfan yn barod i wynebu methiant ar gyfrif yr ychydig hyn ? Gobeithio nad yw. Os methir, byddwn yn an- ffyddlon i'n goruchwyliaeth, ac fe'n ceblir gan rai sydd eto heb eu geni. Na feier ar yr eglwvsi nes cael cyfle i ddeall y mater, ac na ddyweder am y ffermwyr eu bod yn gybyddlyd nes cant gyfle i wrthod. Da gennym weld y parodrwydd i ddangos cydymdeimlad sylweddol a'u milwyr sy'n amddi- ffyn ein gwlad. Teifyngant ein goreu. Ond ai ni allwn ledu tipyn ar cin cydymdeimlad i fil- wyr y Groes sydd yn ffosydd a ffrynt yr am- gylchiadau ? Teilyngant hwythau ein goreu, a bydd ein help yn elfen o lwyddiant i'r Deyrnas. Terfynaf gydag apel daer at hob un fedr roi help, i wneud, a hynny mor fuan ag sydd bosibl Coded pob un ag y mae Duw wedi ei gviiys- gaeddu a gallu i'w gyilc a'i waith. HEN FFERMWR.
IAil Fradychu Ymneilltuaeth.…
News
Cite
Share
Ail Fradychu Ymneilltuaeth. Pobl oedd yn rhy dlawd i roddi dimai yn yr wythnos at achos crefydd, ond pan ddaeth Uywodraeth Prydain i roddi pum punt y cant o log, dyma'r arian i'r golwg yn gannoedd ac yn filoedd AmaethANyr Cymru a gweithwyr glo y Deheudir sydd wedi ennill arian ac anr na enillasant erioed o'r blaen yn ystod y rhyfel, faint ohonoch gofiodd fod costau byw eich gwein- idog wedi cynhyddit ? I sawl gweinidog y rhodd- wyd war bonus ? Os llwydda un enwad i roddi eyflog byw i'w gweinidogion trwy'r Gronfa, eglur yw, yn ol a glywaf, na lwydda'r lleill. Pa wahan- iaeth gan Gymru am gronfa os y cant bulpud rhad. Disgwyliant i fechgyn goreu'r genedl fyued i'r pulpud, a disgwylir iddynt gymryd yr addysg oreu i'w paratoi, a chant eu talu a'u trin mewn modd nas gwneir hyd yn oed gan y Saeson ag y clywir mor fynych eu bod ar ol i Gymru yn grefyddol. Mae'n bryd i rywrai lefaru wrth genedl y Cymry ar hyn. Ni chlywais erioed bregeth ar gybydd-dod, er fy mod wedi gwrando cannoedd o bregethau ar hyd fy oes. Dyma'r ail frad sydd ar Ymneilltuaeth heddyw yng Nghymru-pobl sydd yn ei phroffesu ac yn moli ei gorffeiiilol, ond yn rhy gybyddlyd i'w chynnal. Beth fydd y canlyuiad ,J (a) Pulpud -llawer tlotach mewn gallu. Pwy wel fai ar fechgyn goreu ein gwlad am gadw o'r pulpud ? A gwyr llawer mai dyna wneir heddyw, a gwna llawer mwy yn y dyfodol. Gwn am ffordd cybyddion crefyddol i osgoi hyn. Dywedant mai nid gallu sydd eisiau yn y pulpud, ond duwioldeb. Ie siwr, a rhoddwch ddyn duwiol di-allu yn weinidog arimit hwy, a chewch eu clywed yn fuan yn grwgnach yn ei erbyn na, rhaid cael gallu a gras i wneud pregethwr. (b) Nid oes gennyf hawl i siarad dros weinid- ogion Cymru, ac nis gwnaf chwaith ond clywaf, er hynny, fod llu ohonynt wedi newid eu barn ar bwnc Dadwaddoliad, ac mai dyna sydd dan y cri am gael cadeiriau diwinyddol i'r colegau cenedlaethol. Nid yw Ymneilltuaeth vn fodd- lawn talu eyflog teilwng i'w hathrawon na'i phregethwyr. Beth sydd yn fwy naturiol nag i'r dosbarth yma deiinlo ei bod mor deg iddynt hwy gael eu taln'n deilwug, fel ag y gwneir ag ysgolfeistri ? Clywir swn gwella eyflog y rhai yna gan y Wladwriaeth. Os yw crefydd yn rhan mor hanfodol o fywyd cenedl ag addysg, pregethwr mor bwysig ag ysgolfeistr (a phwy a wad nad yw ?), yna naturiol a theg yw i'r rhai hynny, yn wyneb cybydd-dod eii cenedl, ofyn i'r Wladwriaeth gefnogi addysgu crefydd yn y Brifysgol a'r pulpud. Gwn yn dda am yr hyn ddywedir yn erhYll hyn gan arwein WAT Ymneilltuaeth a phob un ohonynt, mae'n debyg, yn gwybod ar yr un pryd fod yr hyn ddywedir yn yr ysgrif hon yn wir. Gwn imiaii, yn eithaf da, os am gadw Ymneilltuaeth yn ei chryfder ac ar yr hen syl- feini, fod yn rhaid i'r egwyddor wirfoddol o gyunal crefydel fod 3-11 llawer mwy hyw, neu ynte gwelir canlyniad arall. Pwy glywodd am gybydd yn cael ei ddisgyblu mewn eglwys ? Pwy feiddia ddweyd wrtho ei fod yn gybydd ? Nid y gweinidog—mae hwnnw yn dibynl111 ar y bobl, a'i enau wedi ei gloi. Paham yr ofna lleygwyr eglwysi Cymru siarad yn blaen ar hyn, os ydYllt yn credu mewn Ymneilltuaeth a phul- pud ? Ai nid rhai o'r bobl j-ma awgryma fod gweinidogion yn caru arian, a hwythau'n byw i'w crafangu ? Ai ariangarwch sydd tu ol i gais ysgolfeistri a phroffeswyr colegau Cymru heddyw i gael mwy o gyflog ? Ai ariangarweh yw llais Trade Unions yn gorchymyn dyrchafiad i'r gweithwyr ? Nage, yn ol fy marn i. Na fyddwn, ynte, mor ynfyd o annheg tuagat ein gweinidogion gyda'r eyflog truenus roddir i gan- noedd olionynt.—■Gerald yn Y Geninen am Orffennaf.
| RHAMANT DARUTH. I-
News
Cite
Share
RHAMANT DARUTH. GAN OLWYDWHNFRO. PBNNOD I. OYMBRODD yr helyntion oanlynol Ie flynydd- oedd lawer yn ol pan oedd yr ysgrifennydd yn gweinidogaethu yn yr Eglwysnewydd a Llan- santffraid-ar-Lai, Morgannwg. I Yr oedd yn Llansantffraid-ar-Lai wr o'r enw John Evans yn ddiacon ar y pryd, a gwr rhagorol a ffyddlon iawn ydoedd, er mai gweithiwr yng ngwaith mwn Pentyrch ydoedd. Yr oedd iddo wraig a merch ieuane. Pan safodd y gwaith mwn, symudodd John Evans a'i dealu bychan i Saen Cwm Rhondda i drin glo yn lie mwn. Yr oedd tyrru mawr yno, yn enwedig yn Nhreherbert, set Cwm- saerbren, fel y'i gelwid y pryd hynny. Ym- aelododd John Evans a'i wraig yng Ngharmel, Treherbert. Aeth pethau ymlaen yn llwydd- iannus, ac enillodd John Evans syniadau uchel pawb am dano fel dyn a Christion ffyddlon. Yn anffodus, gwaelodd ei iechyd, a'r diwedd fu iddo huno, a chafodd ei gladdu yn Nhreherbert. Yr oedd hyn yn golled fawr i'w weddw a'i ferch ieuanc, gannad oedd ganddynt ddarpariaeth at gynhaHaeth, trwy mai ieehyd amhar oedd i'r wraig weddw, a'r ferch yn rhy ieuanc i sefyll gwaitb. Un bore, derbyniodd yr ysgrifennydd lythyr oddiwrth un o'r diaconiaid i ofyn iddo a wnai roddi darlith, a'r elw i fyned i'r weddw a'i merch ond y talent hwy dreuliau'r darlithiwr yn ol a blaen, a'r tocynnau yn chwecheiniog yr un. Cydsyniodd yr ysgrifennydd. Anfonodd y testyn, sef 1Y Ddwy Baradwys'—y ddaearol a'r nefol—a threuliodd gryn amser i'w hastudio a'i hyagrifennu, gan amcanu cael clod a chyhoeddusrwydd fel darlithydd. Wedi ei hysgrifennu, yr oedd wythnoa gyfan ganddo, fel y tybiai, i'w gosod yn sicr yn ei gof, a'i hymarfer gartref; a theimlai fod popeth yn ffafriol i wneud enw iddo ei hun, ac y byddai galw mawr gan y cyhoedd am ddarlith 'Y Ddwy Baradwys.' Yn fore dydd Llun gyda'r post derbyniodd lythyr oddiwrth weinidog, eyfaill iddo a Hebroniad fel ei hun, i'w hysbysu ei fod ar ei ffordd i alw gydag ef, ac yr arosai am yr wyth- nos, gan ei fod i brageth u y Sulcanlynol yng Nghaerdydd. Yr oedd y dyfodiad hwn yn torri ar oi drefn- iad ef i roi yr wythnos i gyd at feistroli y ddarlith; eithr nid oedd dim i'w wneud ond gobeithio cael hamddenau i fyneddros ei ddar- lith yn awr ac eilwaith. Gwaetha'r modd, ni chaed yn ol Haw hamdden o gwbl gan gwmni'r eyfaill. Arhosodd y brawd yno hyd wedi cinio y Sadwrn ac yna yr oedd yn bryd paratoi i fyned gyda'r tren i Dreherbert, gan hyderu y cawsai gerbyd iddo ei hun i fyfyrio. Cyfarfu a chyfaill yn yr orsaf, ae elai hwnnw i Gwm Rhondda. Nid oedd dim i'w wneud ond hyderu cael hamddenau rhwng odfeuon y Sul, ac ar y Llun i ymgydnabyddu &'r ddarlith. Lletyai gydag un o'r siaradwyr mwyaf diflino yng Nghymru, a siaradodd yr oil o'r hwyr hyd nes mynd i'r ystafell wely, ac yna yr oeddwn yn barod i orffwys. Gorffwys wnaed, a chysgu hefyd, a phrin y cafodd amser i feddwl am y ddarlith, nac am bregethau y Sul, gan i'w letywr lynu wrtho a chadw i siarad y prynhawn ac wedi oedfa hwyr y Sul. Nad beth, pender- fynais godi yn fore y Llun i tynddros y ddarlitb, a phafhau wrthi yr,oll'o'r dydd yn rhyw gongl neu gilydd, neu ar lechweddau y mynydd gerllaw; a bwriadwn fod ar lawr yn yr ystafell wely cyn myned i'r gwely nos Sul cyhyd ag y daliai y gannwyll i losgi. Anffodus fa hyn hefyd; canys wedi myned i'r ystafell, dywedodd fy lletywr cyn ymadael dros y nos- Tebyg na wyddech fod cwmni gyda chwi neithiwr yn yr ystafell hon.' I Na wyddwn, yn sicr,' atebais. Yna dywedodd-I Mae fy mab yn feddyg, a bu ffwrdd yn India gyda'r fyddin yn amser y gwrthryfel, a daeth yn ol ag ysgerbwd Indiad, un o'r gwrthryfelwyr, ac y mae yn y gist yng nghongl yr ystafelly wely ydych ynddi yn awr, ao y byddwch ynddi heno.' Yna dywedodd-' Nos da i chwi,' ao aeth allan gan gau y drws arnaf fi a'r gist a'r ysgerbwd. (I'w barhau.)