Y Tyst

Graig, ger Rhymni. Sul y Plant.—Neilltuwyd Sul, Mai 13eg, gen- nyni yn wyl i blant y Gobeithlu. Cafwyd (IW3- oedfa ral-orol-N- naill yn y prynhawn a'r 11all yn yr hwyr. Cawsom y fraint o wrando arnynt yn canu'n swynol iawn rai o donau'r plant, dewisedig o raglen y GymanIa, o dan arweiniad Mr. D. J. Price, arweinydd y Gobeithlu. Yr oedd rhai ohoiiviit yn ieuanc iawn, ond er hynny YUlaflwydyn y gwaith ganddynt o ddirfif. Hol- wyd hwynt yn yr adran Feiblaidd o'r Holwydd- oreg Ddirwestol gan ysgrÏftnnydd hyn o nodion. Vn ystod y cyfarfodydcl cafwyd adroddiadau. unawdau, dadleuon ac areithiau. Llywyddwyd y ddau gyfarfod gan Mri. W. S. Davies (arwein- ydd y gan) a John Evans. Yng nghyfarfod yr hwyr darllenwvd papur adclysgiadol iawn gan Mr. Ben Davies ar Bwysigrwydd yr Ysgol Sul.' Gresyn na chaem gyfarfodydd o'r natur yma'11 amlach na phob chwarter, oblegid teimlir eu bod yn creu mwy o ddiddordeb a brwdftydedd Y11 y plant. Cyfeiliwyd yn fedrus iawn fel arfer gan Mr. David Morris, organydd yr eglwys. Dau frawd arall sydd yn llanw cylclioedd pwysig vnglyn a'r Gobeithlu yelyw Mri. Fred W. Price (ysgrifennydd) a Jenkin Davies (trysorydd). Y Sulgwyn.—G w a sa.n aeth wyd yn ein gwyl llynyddol eleni gan y Parchn. Peter Price, M.A., D.D., Rhos, ac Edwin Jones, Glantaf. Cawsom dywydd dymuuol a chynulliadau llnosog iawn— rhai o'r odfeuon yn orlawn. Cafwyd cenadwri amserol iawn drwy'r gyfres, a hyderwn y bydd i'r eglwys yn gyffrediiiol wneud ei rhan er meithrin a nawddogi'r had da a heuwyd, fel y dengys ffrwyth eto yn y dyfodol agos. Golygfa Hardd.- -Nos Saboth diweddaf cafodd y Parch. Washington Jones, Ystradfellte, yr hwn a'n gwasanaethai, y fraint o roddi deheulaw cymdc-ithas i chwech o blant yr eglwys i fod 3 11 gyflawn aelodau, yr hyn achosodd lawenydd mawr yn ein plitli. Gwisga'r eglwys wedd lew- yrchus iawn, ac ystyried ein bod heb fugail ers gryn aniser bellach. Er hynny, credwn fod y Pen Bugail yn ein harwain i'r porfeydd gwelltog a'r dyfroedd tawel, a rhydd i ni yn ami gip- olwg ar fiyrdd cyfiawnder er mwyn Ei enw. Cwyn Coll.—Dydd Iau, Mehefin 7fed, cladd- wyd ym mvnwent eglwys y Graig weddillion Mr. Samuel Jones, Rhyinni, aelod hynaf eglwys y Graig. Dioddefodd am alUryw flynyddoedd oddi- wrth anh w3'lderau'r frest, yr hyn a'i analluogodd i fod yn fynychwr cyson o gyfarfodydd yr eglwys ers ciyii amser, ond cyhyd ag y caniataodd ei iechyd, bu'n ffyddlon iawn Hyfryd oedd ei glywed pan ar weddi yn defllycldio'r hen derinau nodweddiadol o'r hen bobl. Trysorodd lawer o'r Beibl ar ei gof, oblegid yr oedd ganddo aduod at ei wasanaeth bob amser wrth adrodd ei brof- iad neu wrth orsedd gras. Gwasanaethwyd yn y ty ac ar lan y bedd gan y Parch. R. E. Pere- grine, B.D., Rhymni. Yr oedd yr ymadawedig tua 76ain oed. Diddaned vr Arglwydd y perth- f 3Tnasau 301 en trallod. E. EVANS.

Brynaman. Urddiad.-Mae llawer eglwys yng Nghvinru, heb fod nifer ei haelodau'n llnosog na chvlch ei dylanwad yn eang, wedi cael yr anrhydedd o fagu ar ei bronnau rai o'r dynion hynny a fu'n dlsgleirio fel ser yn ffurfafen y Pulpud Cymreig, ac yr erys eu henwau'n berarogl a'u coffadwr- iaeth yn fendigedig tra deil crefydd Mab Duw 1 dylanwadu ar breswvlwyr Gwlad y Bryniau. Nid llai enwog ymysg ei chwiorydd yu yr ystyr yma ydyw Ebenezer. Y mae hitliau wedi cael y fraint o weled un o'i meibion yn dwvn llestri ty yr Arglwydd ac yn arwain miloedd Israel at vVaredwr eu heneidiau. ac yn rhodio beunydd Oddiamgylch gan wneuthur daioni. Dydd Ian, Mehefin y 7fed, rhoddwyd gwahoddiad i bell ac agos i ddod i gydlawenhau a'r eglwys yn nrddiad Y brawd Johnny Lewis, nid i fod yn weinidog arni hi, ond ar gyfer y cynhaeaf raawr sydcl ar el gyfer ar faes y frwydr fel caplan. Diau y bydd braslun o'i fywyd cyhoeddus yn fantais i ddangos ei gymhwyster i'r cylch y wae wedi ei nrddo ar el gyfer. Bachgen ieuanc 30 oed ydyw, wedi byw bywyd dilychwin ac wedi trysori yn ei gof Q gyfoeth yr Ysgrythyrau. Wedi treulio darn o'i fYWYd wrth ei oruchwyliaeth dan y ddaear, ^.efnj^ddiodd yr hyn gafodd o fallteision yno i'r fantais oreu. Pryd 11a chawsai gyfle i bregethn t 1 dafod, gwnaethai hynny a'i fywyd drwy gar- edigrwydd ac ymddygiadau grasol at bawb o'i gwmpas- Oddiar adeg y Diwygiad yr oedd ei galon wedi ei llenwi ag awydd cenhadol. EIa yn ei oriau hamdden i'r priffyrdd a'r caeau 1 gynnyg Gwaredwr i'r dosbarth hwnuw na fyddai yn niyin-chn'r moddion cyhoeddus, a bu cryn lwYddiant ar ei wasanaeth o bryd i'w gilydd. Yn y flwyddyn 1912 cafodd ddrws agored i fynd wasanaethu dan y Faith Mission. Society i dinburgh. Wedi bod Y110 am rai misoedd yn detbyn cyfarwyddyd, dewiswyd ef i fyned allan j gynnal cenadaethau ym inhrif drefydd Vsgot- and dan nawdd y Gymdeithas a nodwyd, a bu Uwyddiant arbennig yno ar ei genadwri. Wedi itynny bu yn yr Iwerddon, a chafodd dderbyn- lad tywysogaidd gan y Gwyddelod, a mwynha- Nllyd ei weinidogaeth yn fawr iawn yn eu plith. GYda hyn torrodd y rhyfel allan, a drylliodd ftynny lawer o'i gynlluniau. Cafodd ei arwain genhadu ynihlith y Soldiers' Christian Asso- 'Clation, a bu'n hynod o dderbyniol ganddynt tra yn eu plith. I symud at hanes yr urddiad, llyw- yddwyd gan y Parch. J. Llewelyn, Bethania, yn y cyfarfod dau o'r gloch. Dechreuwyd gan y arch. D. E. Harries (S.) Holwyd y gofyniadau gan y parch. B. D. Davies, Carmel. Offrymwyd f urdd-weddi gan y Parch. Jeremy Jones, Cwm- ynfell, a thraddodwyd siars i'r cenhadwr ieuanc gan y Parch. W. D. Thomas. Siaradwyd. eiriau cysurlawn am Johnny Lewis fel cenhadwr a'i gymhwyster i'r gwaith gan dri o swyddogion hynaf yr eglwys—Mri. John James, Thomas Davies a Rees Morgan. Cyflwynodd yr olaf ar ran yr eglwys nifer o lyfrau i'r gweinidog ieuanc. Pregethwyd yn yr hwyr gan y Parclm. J. H. Parry, Llansamlet, ac R. T. Rhys, Ystradgyn- lais, gydag arddeliad. neilltuol ac amlygrwydd o foddlonrwydd y Nef ar waith yr urddiad. D. BRVS¡;AB THOMAS.

Llanbedr, Dyffryn Conwy. Cyfarfod y Jiwbili.—Cynhaliwyd yr wyl uehod. yn Salem, Mawrth a Mercher, Mai y 22ain a'r 23am. Gwenai'r hiu yn ffafriol, a daeth cynlivdl- iad rhagorol ynghyd. Y gwahoddedigion oedd y Parchn. W. Cynwyd Williams, Uanrwst V. P. Hopkins, Bagillt (cyn-weinidog yr eglwys); ac Evan Roberts, Pentrefoelas (un o blant yr eglwys). Nos Fawrth dechreuwyd y gwasanaeth gan y Parch. H. Jones, Trefriw, a phregethwyd 3-11 rymus gan y Parchn. E- Roberts a 1). P. Hopkins. Bore Mercher am 10 traddodwyd y genadwri'n felys gan y Parchn. W. C. Williams ac E. Roberts, Am 2 cyuhaliwycl cyfarfod i drafod hanes yr achos o'i gychwvniad yn y flwyddyn 1802 hyd yn awr. I4yw3"ddwyci gan y Parch. T. H. Williams, y gweinidog. De- chreuwyd gan Mr. W. Edwards (M.C.), Conwy. Cafwyd hanes yr eglwys yn gyffredinol gan Mr J. P. Griffiths, Conwy. Ceir mai mewn ty to gwellt ym Mhorth Uwyd y cychwynnodd yr achos Ymneilltnol cyntaf yn yr ardal, Bn i arch Duw gael ei chadw yn yr hen dy am tua chwe blynedd. Yn y flwydd.37n 1808 adeilad- wyd capel gerllaw Ty Du, Llanbedr. Y gwein- idog cyntaf ydoedc1 y Parch. W. Jones, ac ymhen ysbaid symndodd. i Ddwygyfylchi. Agorwyd y capel yn ddiddyled ar adeg sefydliad y Parch. W. Jones. Costiodd y capel cyiitaf- tua £100, a chaed help ariannol gwerthfawr gan Mr. Jones, o Gaer. Olvnwyr y Parch. W. Jones oedd y Parchn. Lewis Lewis, o Henrhyd, a D. Price, o Lanwrtyd. Yn y flwyddyn 1840 da.eth y Parch. J. Williams o Dolwyddelen i fyw i Cae Coch, ger Trefriw, ac ymgymerodd a bugeilio'r praidd yn Salem a Soar. Helaethwyd Salem yn amser Diwygiad '59. Yn 1872 agorwyd capel newydd hardd a chyfleus mewn lie mwy can- olog, sef y capel presennol. Yn 1877 bu farw yr efengylyxtd iiiel-Ns o Gae Coch, a'r flwyddyn ddilynol ordeiniwyd y Parch. W. E. Morris, o Goleg y Bala, yma'n weinidog. Yn 1889 daeth y Parch. William Mason yina o Harlech. Yn 1902 ordeiniwyd y Parch. T. Davies, o Goleg Caerfyrddin, yr hwn a symudodd i Landndno, ac sydd yn awr yn Llandysul. Yn 1907 ordein- iwyd y Parch. D. P. Hopkins, o Goleg Bala- Bangor ac yn 1916 ordeiniwyd y Parch. T. H. Williams, o Goleg Bala-Bangor. Codwyd llu o genhadon hedd yn Salem a Soar, sef y diweddar Parchn. Thomas Roberts, Wyddgrug J. Arfon Davies, Llauddulas H. Evans, Soglog, a J. Jones, Fachell; a'r Parchn. W. Washington Jones, J. Davies, Isaac Owen ac E. Roberts. Yn 1881 adeiladwyd ty i'r gweinidog, ac 3-11 1897 adeiladw3, d ysgoldy helaeth a chomfforddus. Dyna gipdrem frysiog o'r prif ddigwyddiadau. Cafwyd sylwadan amserol ar Weithgarwch Eglwys y Gorffennol' gan y Parch. Cynwyd Williams. Traethwyd yn rymus ar Eglwys y Dyfodol' gan y Parch. O. Gaiauydd Williams (M.C.), Roe Wen. Eglwvs y Presennol oedd testyn sylwadau effeithiol Mr. '1'. R. Williams, A.C., Trefriw a chaed gair o broiiad y Parch. D. P. Hopkins. Diweddwyd gan y Parch. J. R. Jones, Henrhyd. Am 6.30 dechreuw3rd gan y Parch. O. G. Williams, a phregethwyd gan y Parchn. D. P. Hopkins a Cynwyd Williams. Gallwn longyfarch yr eglwys a'r gynvdleidfa ar y wedd lewyrchus sydd ar yr achos yn ein plith. Yr adeiladau heirdd yn ddiddyled, a'r gweinidog yn dechreu ei fugeiliaeth dan weniadau nef a daear. DuN- yii rhwydd, ac a fyddo'n nodded iddynt fel yn y (1-vddialf gn,lit a fu.' Nos Sul, Mai yr 2ofed, rhoddodd y gweinidog ieuanc dde- heulaw Cymdeithas i ddeg o blant yr eglwys. Golygfa brydferth oedd gweld cynifer yn ym- restru dan faner Crist. Hyderwn nad ydyw hyn ond blaennrwyth o'r hyn welir yn y dyfodol agos. CAR ACHOS.

Capet Als. Cyduabod Teilyngdod.—Pn-nhawn Saboth, y 3ydd o Pehelin, sef dycld pen blwydd Mr. Joseph Rees, James-street, Llanelli, gwnaed ef yn dder- hynnydd o anerchiad detholedig ar ei ymneill- tuad o'i swydd fel arolygydd yr Ysgol. Dygwyd y plant ynghyd o'r ysgoldy i fod yn dystiou o'r cydwyniad, yr hyn a wnaed gan y fam ffyddlon a plirydlon, Mrs. Daniel Williams, Swansea-road, yr hon mewn ufudd-dod, i alwad y gweinidog, y Parch D. J. Davies, B.A., ag ychydig eiriau o'i bathiad ei hun, a gyfhYYJlOCld yr anerchiad i'r brawd. Yritall o da.11 deyrnged iddi a ddiolch- odd mewn geiriau oedd yn drwythog o deimlad dyfnaf ei galon. FeIl, hefyd oedd ei ddiolch i'w gyd-swyddogion, y gweinidog, a phob aelod o'r ysgol lewyrchus. Anrhydeddwyd un aeth i gymod cynllar a darllen, myfyrio a gweddio, modd y gallai wasanaethn ei Arglwydd yn ddi- fefl yn y winllau. Ceir o'i ol dros hanner canrif o lafur, naill ai fel athraw, diacon, ysgrifennydd ac arolygydcl. Teimlad pob aelod o'r ysgol yw mai gweision anfuddiol ydynt oil, ac nad ydynt wedi gwneuthur ond yn unig yr hyn ddylasent. Teilwng i was felly y w cael ysgub y blaen- ffrwyth. Daw iddo eto yn ei dro lawnder yr ymadrodd Da, was da a ftyddlon buost ffydcl- lon ar ychyclig, mi a'th osodaf ar lawer dos i mewn i lawein-dd dy Arglwydd.' Datganwyd edmygedd pawb ohono drwy'r brodyr J. R. Hopkins (ysgrifellnydd), John Griffiths (arol- ygydd), a Seth Jones. CYNI,AS.

Tan y Gwir yn llwyr gliria—y sarmg O'r sorod a'i llygra Ar ei gur, hwn a'i pura, A rhy' ei dine fel aur da. Aur da a ddeil i'r diwedd—yw y dvii Wrthyd wobr anwiredd Heria'i foes amryfusedd Gwegi byd a gwg y bedd Bedd oer, heb iddo war ant—i wehJÍ Ar enaid a'i lesiant, Yw'r byd hwn, a rhaib ei clant Yn gynnyreh di-ogoniant Gogoniant a moliant iiielys-a gawn Drwy y Gwir a erys- Y Gwir hwnuw leihw lys Calon ddewr, niewn clal n Dyrys hynt yr oes a'i hantur—yn wir Ga nertli gan ei Hawdur, I ddal gwyllt ddial a'i gur A hydl ofid a llafur. Llafur y galon sy'n llefain—am wawr, A mwy o nerth adain A nwyf a Gwir y nef gain Yn briodol i Brydain. I Brydain sy'n gain ei gwedd—deued gwawr. A doed gwyn dangnefedd Boed ei sail, boed ei sylwedd, Yng nghol iach Efengyl Hedd. Hedd y Gwaed !-ie, hedd y Gwr-a gododd Yn gadarn Achubwr 0 dristhad byd oer, a 'stwr Di-hedd wendid, a'i ddwndwr TREFORFAB.